Tiết 47: Động từ

Tiết 47: Đồng chí
Chính Hữu
A. Mục tiêu cần đạt:
Giúp học sinh
-Cảm nhận đợc vẻ đẹp chân thực giản dị của tình đồng chí, đồng đội và hình ảnh ngời lính cách mạng
thể hiện trong bài thơ.
-Nắm đợc đặc sắc nghệ thuật của bài thơ: chi tiết chân thực, hình ảnh gợi cảm và cô đúc, giàu ý nghĩa
biểu tợng.
- Rèn luyện năng lực cảm thụ và phân tích các chi tiết nghệ thuật, các hình ảnh trong một tác phẩm
thơ giàu cảm hứng hiện thực và không thiếu sức bay bổng.
- Trọng tâm: phân tích vẻ đẹp của tình đồng chí, đồng đội cuả ngời lính.
B. Chuẩn bị:
* Thầy: Giáo án, chân dung tác giả,tập thơ đầu súng trăng treo, máy chiếu.
*Trò: soạn bài, trả lời câu hỏi theo yêu cầu.
C. Tiến trình dạy- học:
1.Sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ:(7 phút)
a. Hình ảnh ông ng hiện lên nh thế nào trong đoạn trích Lục Vân Tiên gặp nạn?
b.Câu thơ nào thể hiện rõ quan niệm về ngời anh hùng của Nguyễn Đình Chiểu?
*Đáp án:
Câu a: +Đó là một ông lão nghèo làm nghề chài lới.
+ Có tấm lòng nhân hậu sẵn sàng cứu giúp Lục Vân tiên nhng không phải vì sự đền
ơn đáp nghĩa cứu ngời khác.
+ Sống cuộc đời thanh bần không màng danh lợi, yêu thích cuộc đời tự do tự tại.
Câu b: Ng rằng lòng lão chẳng mơ
Dốc lòng nhân nghĩa há chờ trả ơn.
3.Bài mới:
Hoạt động của thầy Hoạt động
của trò
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1:

Giới thiệu bài:(2 phút)
Vào những năm kháng chiến chống Pháp,
đất nớc ta sục sôi ý chí, quyết tâm đánh
giặc . Hoà mình vào khí thế ấy, đã có hàng
triệu thanh niên nhập ngũ. Những chiến sĩ
dũng cảm can trờng ấy đã trở thành một
hình tợng, một đề tài trong thơ ca thời đó.
Một trong những bài thơ viết rất hay về ng-
ời lính, về tình đồng đội là bài Đồng chí
của nhà thơ chiến sĩ Chính Hữu.
Hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu bài thơ
để thấy đợc tình đồng chí, đồng đội cao đẹp
và cảm động của họ.
H
Hoạt động2:
Nghe
*Giáo viên chiếu hình ảnh chân dung nhà thơ.
- Dựa vào chú thích trong SGK và những
điều mình đợc biết, em hãy giới thiệu đôi
nét về Chính Hữu?
*G/V nhận xét, bổ sung, chốt.
*Giáo viên cho học sinh xem tập thơ Đầu
súng trăng treo .
-Trình bày những hiểu biết của em về bài
thơ ở các khía cạnh:
+Hoàn cảnh sáng tác?
+Thể thơ?
+Phơng thức biểu đạt chính?
*Giáo viên nhận xét,bổ sung,chốt:
Theo tác giả cho biết, Đồng chí đợc sáng

tác vào đầu năm 1948. Trớc đó không
lâu,tác giả tham gia chiến dịch Việt Bắc với
vai trò là chính trị viên đại đội, trực tiếp
nếm trải mọi gian khổ của cuộc đời ngời
lính. Kết thúc chiến dịch,ông bị ốm và đợc
chăm sóc bởi những đồng đội của mình. Bài
thơ ra đời ở thời điểm này với một mục đích
rất cụ thể: Viết ra để tặng đồng đội, tặng
ngời bạn nông dân của mình . Chính Hữu
cho biết: bài thơ đ ợc làm nhanh nh ng kì
thực nó đã đợc thai nghén rất lâu từ những
trải nghiệm chân thực của một ngời lính về
những gian khổ và cả những ấm áp thiêng
liêng của tình đồng đội.
* Hớng dẫn đọc: giọng đọc tha thiết ,tình
cảm sâu lắng với nhịp điệu chậm rãi. Chú ý
những câu thơ tự do, vần chân, cách đối xứng
trong việc sắp xếp chi tiết, hình ảnh... Câu
thơ Đồng chí cần đọc với giọng lắng sâu,
suy ngẫm; ba dòng thơ cuối giọng đọc hơi
lên cao để khắc hoạ những hình ảnh cụ thể và
giàu ý nghĩa biểu tợng.
-Đọc và tìm hiểu chú giải 1,3.
-Xem tranh
-Học sinh
giớithiệu(dựa
vào chúthích
trong SGK và
điều mình su
tầm)

-Một học
sinh trình
bày(dựa vào
bài soạn).
-Một học
sinh bổ sung.
-Một học
sinh đọc.
I.Đọc Tìm hiểu chung :(
1.Tác giả:Chính hữu
- -Sinh năm 1926 tên thật là
- Trần Đình Đắc, quê ở Hà
Tĩnh.
- - Là nhà thơ chiến sĩ. Từng
tham gia hai cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống
Mỹ.
- - Thơ ông hầu nh chỉ gắn bó
với hình tợng ngời lính, với
những phẩm chất đẹp đẽ của
tình đồng chí, đồng đội và
sự gắn bó giữa tiền tuyến
với hậu phơng.
- - Tập thơ tiêu biểu: Đầu súng
trăng treo(1966).
- 2.Tác phẩm:
. a. Hoàn cảnh sáng tác: sáng
tác đầu năm 1948, là kết quả
trải nghiệm của lần tham gia
chiến dịch Việt Bắc(Thu

Đông 1947).
b. Thể thơ: tự do với sự biến
hoá của dòng thơ và cách tổ
chức nhịp điệu không cố
định.
c. Phơng thức biểu đạt:
Biểu cảm.
d.Đọc và giải nghĩa từ:
* Đọc:
2

-Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Cho
biết nội dung từng phần?
*Giáo viên nhận xét, bổ sung, chốt.
-Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ
đợc triển khai nh thế nào trớc và sau dòng
thơ thứ bảy?
*Giáo viên giảng nhấn mạnh:
Bài thơ tập trung thể hiên vẻ đẹp và sức
mạnh của tình đồng chí,đồng đội, nhng ở
mỗi đoạn sức nặng t tởng và cảm xúc đợc
dồn tụ vào nhữngdòng thơ gây ấn tợng sâu
đậm(các dòng 7,17,20)
+ Sáu dòng đầu có thể là sự lí giải về cơ
sở của tình đồng chí.
+ Dòng 7 có cấu trúc đặc biệt(chỉ một từ
với dấu chấm than) nh một phát hiện, một lời
khẳng định sự kết tinh tình cảm giữa những
ngời lính.
+ Mời dòng tiếp theo,mạch cảm xúc khi

dồn tụ ở dòng 7 lại tiếp tục khơi mở trong
những hình ảnh,chi tiết biểu hiện cụ thể,
thấm thía tình đồng chí và sức mạnh của nó.
+ Ba dòng thơ cuối đợc tác giả tách ra
thành một đoạn kết, đọng lại và ngân rung
với hình ảnh đặc sắc đầu súng trăng treo
nh là một biểu tợng giàu chất thơ về ngời
lính.
-Sáu dòng đầu bài thơ đã nói về cơ sở
hình thành tình đồng chí của những ngời
lính cách mạng. Cơ sở ấy là gì?
Cách viết của tác giả ở đây có gì đặcbiệtđể
hớng ngời đọc tới tình đồng chí? Phân tích
để nêu rõ tình đồng chí của ngời lính đợc
hình thành một cách lô gích, tự nhiên nh
trong cuộc đời thật của họ?
-Một học
sinh trả lời.
-Một học
sinh.
- Học sinh
khác nhận
xét.
- Thảo luận
nhóm hai ng-
ời, trình bày.
-Hoạt động
nhóm.
* Chú giải:SGK/T 129,130.
e. Bố cục: 3phần

- 7 câu đầu: cơ sở của
tình đồng chí.
- 10 câu tiếp theo: những
biểu hiện cao đẹp của
tình đồng chí.
- 3câu cuối: biểu hiện
cao đẹp nhất của tình
đồng chí.
G. Mạch cảm xúc: Từ chỗ lí
giải cơ sở của tình đồng chí
->Khẳng định sự kết tinh tình
cảm giữa những ngời lính->
Khơi mở những biểu hiện,
sức mạnh của nó-> Chốt lại là
biểu tợng giàu chất thơ về ng-
ời lính.
II.Đọc Tìm hiểu chi tiết :
1.Cơ sở hình thành tình
đồng chí của ngời lính:
-Hình ảnh: đất cày nên sỏi
đá.
- - Thành ngữ: nớc mặn đồng
chua
- -Cặp câu thơ sóng đôi , đối
ứng.
->Sự tơng đồng về cảnh ngộ
xuất thân nghèo khó chính
*Giáo viên bình, giảng:
Sáu câu thơ đầu đã xuất hiên những từ
ngữ để nói về ngời lính.Từ sự sóng đôi của

anh và tôi trong từng dòng thơ( d ờng
nh vẫn là những thế giới riêng biệt).Rồi đến
sự gần gũi anh với tôi trong một câu thơ
và đến đôi tri kỉ là một tình bạn keo
sơn, gắn bó và cao hơn nữa là đồng
chí! . Nh vậy từ rời rạc, đơn lẻ dần nhập
thành chung ,thành một, khăng khít, khó
tách rời.
- Dòng thơ thứ 7 có gì đặc biệt? Sự đặc
biệt đó giúp em cảm nhận đợc điều gì về
mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ?
*Giáo viên bình, giảng:
Câu thơ thứ 7 , nhà thơ hạ một dòng thơ
đặc biệt với hai tiếng Đồng chí và dấu !
tạo một nốt nhấn, một điểm tựa , một điểm
chốt; nó nh một đòn gánh gánh hai đầu là
những câu thơ đồ sộ; nó vang lên nh một sự
phát hiện, một lời khẳng định, một tiếng gọi
thiết tha,ấm áp , xúc động,lắng đọng trong
lòng ngời về hai tiếng mới mẻ, thiêng liêng
đó.Đồng thời, câu thơ nh một bản lề gắn
kết hai phần của bài thơ , làm nổi rõ một tất
yếu, một kết luận: cùng hoàn cảnh xuất
thân,cùng giai cấp, cùng lí tởng thì trở
thành đồng chí của nhau và mở ra một ý
tiếp: đồng chí còn là nh thế nào nữa?
- Đọc 10 câu thơ tiếp theo.
*Giáo viên chuyển ý : mời câu thơ tiếp theo
đợc ngắt làm hai ý : 3câu đầu và 7 câu tiếp
theo . - Hãy tìm những chi tiết, hình ảnh

biểu hiện tình đồng chí, đồng đội của
những ngời lính cách mạng trong 3 câu
thơ đầu?Phân tích ý nghĩa, giá trị của
những chi tiết, hình ảnh đó?
Gợi ý cụ thể:+ ba câu thơ viết về nội dung
gì?
+ Câu thơ giếng nớc gốc đa nhớ ngời ra
-Suy nghĩ cá
nhân, trình
bày.
-1 học sinh
đọc.
-Phát hiện
chi tiết, hình
ảnh.
- phân tích.
-
là cơ sở đồng cảm giai cấp
của những ngời lính.
-Điệp ngữ: súng , đầu.
->Gợi hình ảnh của những
ngời lính gắn bó bên nhau
trong một đội ngũ. họ cùng
chung một lí tởng chiến đấu.
-Hình ảnh thơ: đêm rét
chung chăn thành đôi chi kỉ
->Hình ảnh thơ giản dị mà
hết sức gợi cảm.Tình đồng
chí còn đợc nảy nở bền chặt
trong sự chan hoà, chia sẻ

mọi gian lao cũng nh niềm
vui. Vì thế họ đã trở thành
những ngời bạn chí cốt.
-Dòng thơ thứ bảy: chỉ có
một từ với hai tiếng đồng chí
và dấu !
->Tạo thành một dòng thơ
đặc biệt, vang lên nh một nốt
nhấn, có tác dụng gắn kết
đoạn đầu và đoạn hai của bài
thơ. Và làm nổi rõ một tất yếu,
một kết luận: cùng hoàn
cảnh xuất thân,cùng giai
cấp, cùng lí tởng thì trở
thành đồng chí của nhau.
2. Những biểu hiện của tình
đồng chí và sức mạnh của
tình cảm ấy của ngời lính:
-Câu thơ tạo hình và giàu giá
trị biểu cảm:
+ Nói gian nhà không vừa
gợi cái nghèo nàn , xơ xác,
vừa gợi cái trống trải của ngôi
nhà, của lòng ngời ở lại.
lính sử dụng phép tu từ nào? giá trị biểu đạt
của phép tu từ đó?
+ Tình đồng chí biểu hiện trong 3 câu thơ
trên là gì?
- Từ mặc kệ đặt giữa câu thơ với hình
ảnh làng quê quen thuộc đã gợi cho em

cảm xúc gì về tình cảm của anh bộ đội vốn
xuất thân từ nông dân trong kháng chiến
chống Pháp?
*G/V có thể liên hệ đến mấy câu thơ của
Thâm Tâm trong Tống biệt hành:
Mẹ thà coi nh chiếc lá bay
Chị thà coi nh là hạt bụi
Em thà coi nh hơi rợu say.
-> Ngời chiến sĩ sẵn sàng từ bỏ cái rêng để
cống hiến cái chung.
-7 dòng thơ tiếp theo vẫn nói về tình đồng
chí, đồng đội một cách cụ thể. Chi tiết,
hình ảnh, cách viết nào biểu hiện rõ điều
đó? Phân tích?
- Hình ảnh nào (trong 7 câu thơ) làm em
cảm động nhất? Vì sao?
*G/V có thể liên hệ đến câu thơ của Tố
Hữu:
Hoan hô chiến sĩ Điện Biên
Năm mơi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ
hầm, ma dầm, cơm vắt.
* Giáo viên bình giảng:
Bảy dòng thơ với những hình ảnh hết sức
chân thực về cuộc sống , không một chút
nào cờng điệu hoá đã giúp ngời đọc hình
dung ra cuộc sống gian khổ, thiếu thốn của
ngời lính những ngày đầu của cuộc kháng
chiến chống Pháp. Đặc biệt hình ảnh tay
nắm lấy bàn tay là một hình ảnh giàu giá
trị biểu đạt. Tay nắm lấy bàn tay không

phải là cái bắt tay thông thờng mà là cái
-
-
-
-
-
-
-
-
- -Trình bày
suy nghĩ.
- Liệt kê chi
tiết, hình ảnh
, có kèm
phân tích.
-Suy nghĩ cá
nhân, trình
bày.
+Hai chữ mặc kệ:
Không phải là thái độ
thờ ơ, bàng quan;
Mà là cái mặc kệ, quyết
dứt bỏ,quyết tâm mãnh liệt
ra đi để giải phóng cho đất n-
ớc. Nhng vẫn nặng lòng gắn
bó với làng quê thân yêu; ở
đây ngời lính nói mặc kệ
mà không hề dửng dng , vô
tình.
- Hình ảnh ẩn dụ nhân hoá

giếng nớc,gốc đa nhớ ngời
ra lính:->Gợi về quê hơng,
gợi về ngời thân nơi hậu ph-
ơng nhớ ngời lính mà thực ra
là nói ngời lính nhớ nhà. Nỗi
nhớ hai chiều nên càng da
diết.
=> Sự cảm thông sâu sắc
những tâm t nỗi lòng của
nhau.
-Những hình ảnh thơ chân
thực: (áo- rách vai), (quần-
mảnh vá);
- Hình ảnh thơ giàu giá trị
biểu đạt:( tay nắm bàn tay).
- cấu trúc câu thơ sóng đôi,
đối ứng.
=>Những ngời lính cùng
nhau gắn bó, chia sẻ những
gian lao,thiếu thốn của cuộc
đời ngời lính.
bắt tay thân mật, thắm thiết,siết chặt tình
đồng chí keo sơn. Cái bắt tay để truyền cho
nhau sức mạnh chiến đấu, truyền cho nhau
tình yêu thơng, cổ vũ cho nhau vợt qua khó
khăn, thử thách. Cái bắt tay âm thầm, lặng
lẽ , không cần ồn ào, không cần lời nói hoa
mĩ,họ chỉ cần trao nhau hơi ấm từ lòng bàn
tay, hơi ấm từ trái tim, vì họ đã hiểu rõ
lòng nhau, vì họ th ơng nhau . Hơi ấm lan

toả cả hai ngời, làm hai ngời nở một nụ c-
ời, dù là buốt giá . Hơi ấm đủ làm xoá đi
cái nhợt nhạt, lạnh căm của mùa đông, đủ
để sởi ấm lên tình đồng chí, đồng đội.
- Đọc diễn cảm 3 câu thơ cuối?
- Những câu thơ cuối bài gợi cho em suy
nghĩ gì về ngời lính và cuộc chiến đấu?
- Đánh giá về câu thơ đầu súng trăng
treo có ý kiến cho rằng đó là câu thơ hay
nhất, kết tinh mọi giá trị toàn bài. ý kiến
của riêng em nh thế nào? Hãy phân tích
vẻ đep và ý nghĩa của hình ảnh đó?
* Giáo viên bình giảng:
Đầu súng trăng treo là một hình ảnh thơ
rất thực và cũng rất lãng mạn. trong những
đêm rừng khuya, ngơì lính còn có thêm một
ngời bạn nữa là vầng trăng, trăng trôi trên
nền trời, nhìn lên, trăng nh treo trên đầu
ngọn súng.
nhịp 2/2 nh gợi lên một nhịp lắc của
một cái gì chung chiêng, lơ lửng trong sự
bát ngát, chứ không phải là buộc chặt.Súng
và trăng cũng thành một cặp đồng chí tô
đậm vẻ đẹp của cặp đồng chí kia. Bên đồng
- 1 học sinh.
- Trình bày
suy nghĩ cá
nhân.
-Bộc lộ ý
kiến, phân

tích.
3. Bức tranh đẹp về tình
đồng chí, đồng đội:
-Đêm- rừng hoang sơng
muối.
- Đứng cạnh chờ giặc
->Câu thơ rất thật, không tô
vẽ đã diễn tả cái khắc nghiệt
của đêm rừng Việt Bắc
(hoang vu, lạnh lẽo, đầy bất
trắc rình rập) và cuộc chiến
đấu. Nhng những ngời lính
chờ giặc, đứng cạnh nhau và
sức mạnh của tình đồng chí,
đồng đội đã giúp họ vợt lên
trên tất cả và sởi ấm lòng họ
giữa rừng hoang , sơng
muối.
-Đầu súng trăng treo.
->Hình ảnh thơ vừa thực
vừa lãng mạn đồng thời còn
mang ý nghĩa biểu tợng, gợi
ra những liên tởng phong
phú: súng và trăng là gần và
xa, thực tại và ớc mộng, chất
chiến đấu và chất trữ tình,
chất chiến sĩ và chất thi
sĩ...=>bổ sung cho nhau, hài
hoà với nhau trong cuộc đời
ngời lính.