Đề Cương Xã Hội Học Đại Cương

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
KHOA LÍ LUẬN CHÍNH TRỊ
BỘ MÔN XÃ HỘI HỌC

HÀ NỘI - 2013


BẢNG TỪ VIẾT TẮT
BT
CAND
GV
KTĐG
LT
LVN
MT
NC
TC
VĐ

2

Bài tập
Công an nhân dân
Giảng viên
Kiểm tra đánh giá
Lí thuyết
Làm việc nhóm
Mục tiêu
Nghiên cứu
Tín chỉ
Vấn đề

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
KHOA LÍ LUẬN CHÍNH TRỊ
BỘ MÔN XÃ HỘI HỌC

Hệ đào tạo:
Tên môn học:
Số tín chỉ:
Loại môn học:

Cử nhân luật (chính quy)
Xã hội học đại cương
02
Tự chọn

1. THÔNG TIN VỀ GIẢNG VIÊN
1. TS. Ngọ Văn Nhân - Giảng viên chính, Trưởng Bộ môn
Điện thoại: 0913639128
E-mail:
2. ThS. Đỗ Như Kim - Giảng viên
Điện thoại: 0913545999
E-mail:
3. ThS. Phan Thị Luyện - Giảng viên
Điện thoại: 0983894588
E-mail:
Văn phòng Khoa Lí luận chính trị
Phòng 301, nhà K5, Trường Đại học Luật Hà Nội
Số 87, đường Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội
Điện thoại: 04.38354642

Giờ làm việc: 7h30-17h00 hàng ngày (trừ thứ bảy, chủ nhật và ngày lễ)
2. MÔN HỌC TIÊN QUYẾT
Những nguyên lí cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin
3. TÓM TẮT NỘI DUNG MÔN HỌC
Xã hội học là ngành khoa học nghiên cứu các quy luật và quá
trình xã hội của các sự kiện, hiện tượng xã hội thể hiện trong hoạt
động của các nhóm xã hội bằng các phương pháp định lượng. Đối với
3


xã hội học, mọi cái không phải hình như hay chúng có vẻ là... Từ sự
trình bày, phân tích các khái niệm cơ bản như cơ cấu xã hội, phân
tầng xã hội, nhóm xã hội, thiết chế xã hội..., cung cấp tri thức, hiểu
biết về quy trình tiến hành một cuộc điều tra xã hội học, về các
phương pháp thu thập thông tin, môn học đi sâu vào nghiên cứu một
số lĩnh vực chuyên biệt như: Xã hội học tội phạm, xã hội học về dư
luận xã hội, xã hội học đô thị, xã hội học nông thôn và xã hội học gia
đình. Trên cơ sở những thành tựu khoa học về tri thức và công nghệ
đã đạt được, xã hội học trang bị cho người học những tri thức khoa
học về các lĩnh vực xã hội và kĩ năng vận dụng chúng vào việc nghiên
cứu, giải quyết những vấn đề mà thực tiễn cuộc sống đặt ra.
4. NỘI DUNG CHI TIẾT CỦA MÔN HỌC
Vấn đề 1. Nhập môn xã hội học
1.1. Khái quát về lịch sử hình thành và phát triển của xã hội học
1.1.1. Sự ra đời của xã hội học
1.1.2. Các giai đoạn phát triển của xã hội học - các nhà xã hội học tiêu biểu
1.2. Đối tượng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu của xã hội học
1.2.1. Đối tượng nghiên cứu của xã hội học
1.2.1.1. Phân biệt “xã hội học” và “khoa học xã hội”
1.2.1.2. Xã hội học có phải là một khoa học độc lập?

1.2.1.3. Phương hướng giải quyết vấn đề
1.2.1.4. Định nghĩa xã hội học
1.2.2. Phương pháp nghiên cứu của xã hội học
1.2.2.1. Các phương pháp chung
1.2.2.2. Các phương pháp chuyên ngành xã hội học
1.2.2.3. Kĩ thuật nghiên cứu
1.2.2.4. Các phương pháp thu thập thông tin thông dụng trong điều tra
xã hội học
1.3. Các chức năng cơ bản của xã hội học
1.3.1. Chức năng nhận thức
1.3.2. Chức năng thực tiễn
4


1.4. Cơ cấu của môn xã hội học
1.4.1. Xã hội học đại cương và xã hội học chuyên biệt
1.4.1.1. Xã hội học đại cương
1.4.1.2. Xã hội học chuyên biệt
1.4.2. Xã hội học lí thuyết và xã hội học thực nghiệm
1.4.2.1. Xã hội học lí thuyết
1.4.2.2. Xã hội học thực nghiệm
Vấn đề 2. Xã hội học về cơ cấu xã hội
2.1. Cơ cấu xã hội và các khái niệm cơ bản cấu thành cơ cấu xã hội
2.1.1. Khái niệm cơ cấu xã hội
2.1.1.1. Quan niệm của một số môn khoa học xã hội về cơ cấu xã hội
2.1.1.2. Một số quan niệm xã hội học về cơ cấu xã hội
2.1.1.3. Định nghĩa cơ cấu xã hội
2.1.2. Một số khái niệm cơ bản cấu thành cơ cấu xã hội
2.1.2.1. Nhóm xã hội
2.1.2.2. Vị thế xã hội

2.1.2.3. Vai trò xã hội
2.1.2.4. Thiết chế xã hội
2.2. Những nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học về cơ cấu xã hội
2.2.1. Các phân hệ cơ cấu xã hội cơ bản
2.2.1.1. Cơ cấu xã hội - nhân khẩu
2.2.1.2. Cơ cấu xã hội - lãnh thổ
2.2.1.3. Cơ cấu xã hội - dân tộc
2.2.1.4. Cơ cấu xã hội - nghề nghiệp
2.2.1.5. Cơ cấu xã hội - giai cấp
2.2.2. Phân tầng xã hội
2.2.2.1. Khái niệm phân tầng xã hội
2.2.2.2. Các kiểu phân tầng xã hội
2.2.2.3. Một số lí thuyết về phân tầng xã hội
2.2.3. Tính cơ động xã hội
2.2.3.1. Định nghĩa tính cơ động xã hội
5


2.2.3.2. Phân loại tính cơ động xã hội
2.2.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tính cơ động xã hội
2.3. Ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ cấu xã hội và một số vấn đề đặt
ra ở Việt Nam hiện nay
2.3.1. Ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ cấu xã hội
2.3.2. Những vấn đề đặt ra và đang được triển khai ở Việt Nam hiện nay
Vấn đề 3. Phương pháp điều tra xã hội học
3.1. Các bước tiến hành một cuộc điều tra xã hội học
3.1.1. Giai đoạn chuẩn bị
3.1.1.1. Xác định vấn đề nghiên cứu và tên đề tài nghiên cứu
3.1.1.2. Xác định mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1.1.3. Xây dựng giả thuyết nghiên cứu

3.1.1.4. Xây dựng mô hình lí luận, thao tác hoá các khái niệm và xác
định các chỉ báo nghiên cứu
3.1.1.5. Lựa chọn phương pháp thu thập thông tin
3.1.1.6. Soạn thảo bảng câu hỏi
3.1.1.7. Chọn mẫu điều tra
3.1.1.8. Lập phương án dự kiến xử lí thông tin
3.1.1.9. Điều tra thử
3.1.2. Giai đoạn tiến hành thu thập thông tin
3.1.2.1. Lựa chọn thời điểm tiến hành điều tra
3.1.2.2. Chuẩn bị kinh phí cho cuộc điều tra
3.1.2.3. Công tác tiền trạm
3.1.2.4. Lập biểu đồ tiến độ cuộc điều tra
3.1.2.5. Lựa chọn và tập huấn điều tra viên
3.1.2.6. Tiến hành thu thập thông tin
3.1.3. Giai đoạn xử lí và phân tích thông tin
3.1.3.1. Tập hợp tài liệu, phân nhóm, miêu tả và giải thích
3.1.3.2. Kiểm tra giả thuyết nghiên cứu
3.1.2.3. Trình bày báo cáo và xã hội hoá các kết quả nghiên cứu
6


3.2. Các phương pháp thu thập thông tin thông dụng
3.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu
3.2.1.1. Nguồn tài liệu
3.2.1.2. Đánh giá giá trị của tài liệu
3.2.1.3. Thực chất của phương pháp phân tích tài liệu
3.2.1.4. Phân loại phương pháp phân tích tài liệu
3.2.1.5. Đánh giá về phương pháp phân tích tài liệu
3.2.2. Phương pháp quan sát
3.2.2.1. Đặc điểm của quan sát

3.2.2.2. Kế hoạch quan sát
3.2.2.3. Các loại hình quan sát
3.2.2.4. Các biện pháp để nâng cao tính chân thực và độ tin cậy
3.2.2.5. Đánh giá về phương pháp quan sát
3.2.3. Phương pháp phỏng vấn
3.2.3.1. Thực chất của phương pháp phỏng vấn
3.2.3.2. Các loại phỏng vấn
3.2.3.3. Trình tự dẫn dắt cuộc phỏng vấn
3.2.3.4. Đánh giá về phương pháp phỏng vấn
3.2.4. Phương pháp ankét
3.2.4.1. Thực chất của phương pháp ankét
3.2.4.2. Phân loại ankét
3.2.4.3. Các nguyên tắc xây dựng phiếu ankét
3.2.4.4. Trình tự nội dung phiếu ankét
3.2.4.5. Đánh giá về phương pháp ankét
3.2.5. Phương pháp thực nghiệm
3.2.5.1. Thực chất của phương pháp thực nghiệm
3.2.5.2. Phân biệt phương pháp thực nghiệm với phương pháp quan sát
3.2.5.3. Đánh giá về phương pháp thực nghiệm
Vấn đề 4. Xã hội học tội phạm
4.1. Khái luận về xã hội học tội phạm
4.1.1. Vài nét về lịch sử và tình hình nghiên cứu xã hội học tội phạm
4.1.2. Đối tượng nghiên cứu của xã hội học tội phạm
7


4.1.2.1. Khái niệm xã hội học tội phạm
4.1.2.2. Đối tượng nghiên cứu của xã hội học tội phạm
4.1.2.3. Mối quan hệ giữa xã hội học tội phạm và tội phạm học
4.1.3. Phương pháp nghiên cứu của xã hội học tội phạm

4.1.3.1. Khái niệm phương pháp nghiên cứu của xã hội học tội phạm
4.1.3.2. Phương pháp nghiên cứu của xã hội học tội phạm
4.1.4. Các chức năng cơ bản của xã hội học tội phạm
4.1.4.1. Chức năng nhận thức
4.1.4.2. Chức năng thực tiễn
4.1.4.3. Chức năng dự báo
4.2. Những nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học tội phạm
4.2.1. Hiện tượng tội phạm
4.2.1.1. Khái niệm hiện tượng tội phạm
4.2.1.2. Các đặc trưng cơ bản của hiện tượng tội phạm
4.2.1.3. Các mô hình nghiên cứu xã hội học về hiện tượng tội phạm
4.2.1.4. Một số vấn đề có tính nguyên tắc trong nghiên cứu xã hội học
về hiện tượng tội phạm ở Việt Nam
4.2.2. Sai lệch chuẩn mực xã hội
4.2.2.1. Chuẩn mực xã hội
4.2.2.2. Sai lệch chuẩn mực xã hội
4.2.3. Các nguyên nhân, điều kiện của hiện tượng tội phạm
4.2.3.1. Khái niệm nguyên nhân, điều kiện của hiện tượng tội phạm
4.2.3.2. Một số quan niệm xã hội học giải thích về nguyên nhân, điều
kiện của hiện tượng tội phạm
4.2.3.3. Một số nguyên nhân, điều kiện của hiện tượng tội phạm ở
nước ta trong giai đoạn hiện nay
4.2.4. Các biện pháp đấu tranh phòng chống hiện tượng tội phạm và
các hành vi sai lệch
4.2.4.1. Biện pháp tiếp cận thông tin
4.2.4.2. Biện pháp tiếp cận phòng ngừa xã hội
4.2.4.3. Biện pháp áp dụng hình phạt
4.2.4.4. Biện pháp tiếp cận y - sinh học
4.2.4.5. Biện pháp tiếp cận tổng hợp và kế hoạch hoá xã hội
8

Vấn đề 5. Xã hội học về dư luận xã hội
5.1. Khái niệm dư luận xã hội
5.1.1. Một số vấn đề chung về dư luận xã hội
5.1.2. Định nghĩa dư luận xã hội
5.1.3. Đối tượng của dư luận xã hội
5.1.4. Chủ thể của dư luận xã hội
5.1.5. Phân biệt dư luận xã hội với tin đồn
5.2. Các tính chất cơ bản của dư luận xã hội
5.2.1. Tính khuynh hướng
5.2.2. Tính lợi ích
5.2.3. Tính lan truyền
5.2.4. Tính bền vững tương đối và tính dễ biến đổi
5.2.5. Tính tương đối trong khả năng phản ánh thực tế xã hội của dư
luận xã hội
5.3. Sự hình thành dư luận xã hội
5.3.1. Các bước hình thành dư luận xã hội
5.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành dư luận xã hội
5.3.3. Nội dung của dư luận xã hội
5.4. Các chức năng và tác dụng của việc nghiên cứu dư luận xã hội
5.4.1. Các chức năng của dư luận xã hội
5.4.1.1. Chức năng điều hoà các mối quan hệ xã hội
5.4.1.2. Chức năng giáo dục
5.4.1.3. Chức năng giám sát, tư vấn
5.4.2. Tác dụng của việc nghiên cứu dư luận xã hội
5.4.2.1. Góp phần phát huy quyền làm chủ của người dân
5.4.2.2. Tăng cường mối liên hệ giữa Đảng, Nhà nước và quần chúng
nhân dân
5.4.2.3. Góp phần hoàn thiện công tác lãnh đạo và quản lí xã hội trên

cơ sở khoa học và thực tiễn
5.5. Tổ chức điều tra, thăm dò dư luận xã hội
5.5.1. Các phương pháp điều tra, thăm dò dư luận xã hội
9


5.5.2. Yêu cầu của việc tìm hiểu dư luận xã hội
5.5.3. Vấn đề sử dụng các kết quả điều tra, thăm dò dư luận xã hội
5.5.4. Vài nét về các tổ chức nghiên cứu dư luận xã hội trên thế giới
và ở Việt Nam
Vấn đề 6. Xã hội học đô thị
6.1. Vài nét về tình hình nghiên cứu xã hội học đô thị trên thế giới
6.2. Đối tượng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu của xã hội học
đô thị
6.2.1. Khái niệm xã hội học đô thị
6.2.2. Đối tượng nghiên cứu của xã hội học đô thị
6.2.3. Phương pháp nghiên cứu của xã hội học đô thị
6.3. Khái quát về xã hội đô thị
6.3.1. Khái niệm đô thị
6.3.2. Lịch sử hình thành và phát triển của đô thị
6.3.3. Các yếu tố cấu thành đô thị
6.3.4. Vị trí và vai trò của đô thị trong sự phát triển của xã hội
6.4. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học đô thị
6.4.1. Quá trình đô thị hoá
6.4.2. Cơ cấu xã hội đô thị
6.4.3. Lối sống đô thị
6.5. Quản lí đô thị ở Việt Nam và những vấn đề đang đặt ra
Vấn đề 7. Xã hội học nông thôn
7.1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu của xã hội học nông thôn
7.1.1. Khái niệm xã hội học nông thôn

7.1.2. Đối tượng nghiên cứu của xã hội học nông thôn
7.1.3. Phương pháp nghiên cứu của xã hội học nông thôn
7.2. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học nông thôn
7.2.1. Cơ cấu xã hội nông thôn
7.2.2. Các thiết chế chính trị-xã hội ở nông thôn
7.2.3. Văn hoá nông thôn
7.2.4. Lối sống nông thôn
10


7.3. Ý nghĩa lí luận - thực tiễn của việc nghiên cứu xã hội học nông thôn
7.3.1. Các nhiệm vụ chủ yếu của xã hội học nông thôn
7.3.2. Ứng dụng xã hội học nông thôn trong giai đoạn hiện nay
Vấn đề 8. Xã hội học gia đình
8.1. Khái quát chung về xã hội học gia đình
8.1.1. Khái niệm
8.1.2. Xã hội học gia đình
8.1.3. Gia đình
8.1.4.Các lí luận về gia đình
8.2. Đối tượng nghiên cứu của xã hội học gia đình
8.2.2. Gia đình - một thiết chế xã hội luôn phát triển
8.2.3. Họ hàng và các kiểu gia đình trong lịch sử
8.3. Chức năng cơ bản của gia đình
8.3.1. Chức năng tái sản xuất xã hội
8.3.2. Chức năng giáo dục
8.3.3. Chức năng kinh tế
8.3.4. Chức năng tình cảm
8.3.4. Các chức năng và sự biến đổi các chức năng của gia đình
8.4. Tình trạng hôn nhân trong nghiên cứu xã hội học gia đình và
những vấn đề đang đặt ra

8.4.1. Kết hôn
8.4.2. Li hôn
8.4.3. Li thân
8.4.4. Goá
8.4.5. Liên minh tự do
5. MỤC TIÊU CHUNG CỦA MÔN HỌC
5.1. Về kiến thức
- Trình bày được lịch sử hình thành và phát triển của ngành xã hội
học, các quan điểm của một số trường phái xã hội học và một số
nhà xã hội học tiêu biểu;
- Phân biệt được khoa học xã hội học với các ngành khoa học xã hội khác;
11


- Mô tả (so sánh, phân tích) được hệ thống các khái niệm cơ bản của
khoa học xã hội học như: Cơ cấu xã hội, hệ thống xã hội, nhóm xã
hội, vị thế xã hội, thiết chế xã hội, xã hội hoá...;
- Trình bày được quy trình (các bước) tiến hành một cuộc điều tra xã
hội học;
- Xây dựng được bảng câu hỏi (phiếu điều tra) và hiểu được nội
dung, bản chất các phương pháp thu thập thông tin (phân tích tài
liệu có sẵn, quan sát, phỏng vấn, ankét, thực nghiệm);
- Giải thích được nguồn gốc, nguyên nhân, thực trạng và bản chất
của các sự kiện, hiện tượng xã hội, quá trình xã hội như phân tầng
xã hội, tính cơ động xã hội, hiện tượng tội phạm, hành vi sai lệch,
dư luận xã hội, các đặc trưng cơ bản của cộng đồng xã hội đô thị và
cộng đồng xã hội nông thôn...
5.2. Về kĩ năng
- Hình thành thói quen chú ý, quan sát, ghi nhận các sự kiện, hiện
tượng diễn ra trong cuộc sống;

- Rèn luyện kĩ năng vận dụng tri thức xã hội học để lí giải tình hình,
thực trạng và bản chất của các sự kiện, hiện tượng xảy ra trong đời
sống xã hội;
- Kĩ năng sử dụng linh hoạt các công cụ xã hội học (quy trình tiến
hành một cuộc điều tra, các phương pháp thu thập thông tin...) để
điều tra, nghiên cứu, làm sáng tỏ một vấn đề xã hội nói chung hay
một vấn đề pháp luật nói riêng.
- Rèn luyện khả năng nghiêm túc, độc lập, sáng tạo trong nghiên cứu
khoa học.
5.3. Về thái độ
- Hình thành sự say mê, hứng thú trong quá trình học tập, nghiên cứu
xã hội học;
- Chủ động, tự tin trong lí giải, phân tích một vấn đề xã hội;
- Tôn trọng và biết lắng nghe ý kiến, quan điểm của người cung cấp
thông tin và những người cùng làm việc trong nhóm.

12


6. MỤC TIÊU NHẬN THỨC CHI TIẾT
MT
VĐ
1.
Nhập
môn
xã hội
học

Bậc 1

Bậc 2

Bậc 3

1A1. Nêu được khái
quát quá trình hình
thành và phát triển
của xã hội học.
1A2. Nêu được quan
điểm của một số nhà
xã hội học tiêu biểu
như Au . Com te,
E. Durkhiem, M. Weber,
C. Mác, T. Parson.
1A3. Phân biệt được
“xã hội học” với
“khoa học xã hội”.
1A4. Trình bày được
quan điểm của các
trường phái xã hội
học châu Âu, Mỹ và
Liên Xô (cũ) về đối
tượng nghiên cứu
của xã hội học.
1A5. Trình bày được
phương pháp nghiên
cứu của xã hội học.
1A6. Trình bày được
2 chức năng cơ bản
của xã hội học.

1A7. Nêu được cơ cấu
của môn xã hội học.

1B1. Phân biệt
được các quan điểm
nghiên cứu của các
nhà xã hội học tiêu
biểu.
1B2. Phân biệt
được đối tượng
nghiên cứu của xã
hội học với triết
học và các ngành
khoa học xã hội
khác.
1B3. Phân biệt
được phương pháp
chung và phương
pháp đặc thù của xã
hội học.
1B4. Phân tích
được cơ cấu môn
xã hội học.

1C1. Chứng minh
được xã hội học
là khoa học độc
lập.

13

2.
Xã
hội
học
về cơ
cấu
xã hội

2A1. Nêu được quan
niệm của một số nhà
xã hội học về cơ cấu
xã hội.
2A2. Phát biểu được
khái niệm cơ cấu xã
hội.
2A3. Trình bày được
4 khái niệm cơ bản
cấu thành cơ cấu xã
hội: nhóm xã hội, vị
thế xã hội, vai trò xã
hội và thiết chế xã hội.
2A4. Nêu được 5
phân hệ cơ cấu xã
hội cơ bản.
2A5. Trình bày được
các kiểu phân tầng
xã hội, một số lí
thuyết về phân tầng

xã hội.
2A6. Nêu được định
nghĩa tính cơ động
xã hội, phân loại tính
cơ động xã hội.

2B1. Phân tích
được mối quan hệ
giữa các khái niệm
cơ bản cấu thành cơ
cấu xã hội.
2B2. Phân tích
được nội dung các
phân hệ cơ cấu xã
hội cơ bản.
2B3. Phân tích
được quan điểm về
phân tầng xã hội
của C. Mác và Max
Weber.
2B4. Phân tích
được các yếu tố ảnh
hưởng đến tính cơ
động xã hội.

2C1. Vận dụng
được kiến thức
về cơ cấu xã hội
để phân tích các
phân hệ cơ cấu

xã hội cơ bản ở
Việt Nam hiện
nay.
2C2. Vận dụng
được quan điểm
về sự phân tầng
xã hội để lí giải
về sự phân tầng
xã hội ở Việt
Nam hiện nay.
2C3. Vận dụng
được kiến thức
về tính cơ động
xã hội để lí giải
về tính cơ động
xã hội ở Việt
Nam hiện nay.

3.
Phương
pháp
điều tra
xã hội

3A1. Nêu được 9
bước của giai đoạn
chuẩn bị để tiến hành
một cuộc điều tra xã
hội học.

3B1.
Phân tích
được nội dung của
giai đoạn chuẩn bị
tiến hành một cuộc
điều tra xã hội học

3C1. Từ một đề tài
cho trước, tiến
hành một cuộc
điều tra xã hội
học; lựa chọn và

14


học

3A2. Nêu được 6
bước của giai đoạn
tiến hành thu thập
thông tin trong điều
tra xã hội học.
3A3. Nêu được 3
bước của giai đoạn
xử lí và phân tích
thông tin trong điều
tra xã hội học.
3A4. Trình bày được
các nội dung cơ bản

của phương pháp
phân tích tài liệu.
3A5. Trình bày được
các nội dung cơ bản
của phương pháp
quan sát.
3A6. Trình bày được
các nội dung cơ bản
của phương pháp
phỏng vấn.
3A7. Trình bày được
các nội dung cơ bản
của phương pháp
ankét.
3A8. Trình bày được
các nội dung cơ bản
của phương pháp
thực nghiệm.

(cho ví dụ minh
họa).
3B2. Phân tích
được nội dung các
bước của giai đoạn
tiến hành thu thập
thông tin (cho ví dụ
minh họa).
3B3. Phân tích
được nội dung, chỉ
ra được những điểm

khác biệt cơ bản
giữa phương pháp
phỏng
vấn
và
phương pháp ankét.
3B4. Phân tích
được nội dung, chỉ
ra được những điểm
khác biệt cơ bản
giữa phương pháp
quan sát và phương
pháp thực nghiệm.

sử dụng một
phương
pháp
thu thập thông
tin phù hợp với
đề tài nghiên cứu
trên.

15


4.
Xã
hội
học
tội

phạm

16

4A1. Trình bày được
khái quát về xã hội
học tội phạm.
4A2. Nêu được 3
chức năng cơ bản
của xã hội học tội
phạm.
4A3. Trình bày được
4 mô hình nghiên
cứu xã hội học về
hiện tượng tội phạm.
4A4. Trình bày được
khái niệm, 2 hình
thức biểu hiện, các
đặc trưng cơ bản của
chuẩn mực xã hội.
4A5. Nêu được khái
niệm, phân loại và
các cơ chế của hành
vi sai lệch chuẩn
mực xã hội.
4A6. Trình bày được
nguyên nhân, điều
kiện của hiện tượng
tội phạm.
4A7. Trình bày được

5 biện pháp đấu
tranh phòng chống
hiện tượng tội phạm
và các hành vi sai
lệch.

4B1. Phân tích, chỉ
ra được ưu điểm,
nhược điểm của
từng
mô
hình
nghiên cứu xã hội
học về hiện tượng
tội phạm.
4B2. Phân tích và
cho ví dụ được về
phân loại và các cơ
chế của hành vi sai
lệch chuẩn mực xã
hội.
4B3. Phân tích
được nội dung chi
tiết của 5 biện pháp
đấu tranh phòng
chống hiện tượng
tội phạm và các
hành vi sai lệch.

4C1. Vận dụng

kết hợp các mô
hình nghiên cứu
xã hội học về
hiện tượng tội
phạm để phân
tích, đánh giá về
một loại tội
phạm cụ thể.
4C2. Sưu tầm,
thu thập các ví
dụ thực tế về
nguyên
nhân,
điều kiện của
hiện tượng tội
phạm ở nước ta
hiện nay.
4C3. Đánh giá
về hiệu quả của
các biện pháp
đấu tranh phòng
chống
hiện
tượng tội phạm
và các hành vi
sai lệch.


5.
Xã

hội
học
về dư
luận
xã hội

5A1. Nêu được khái
niệm chung về dư
luận xã hội.
5A2. Trình bày được
các tính chất cơ bản
của dư luận xã hội.
5A3. Trình bày được
các giai đoạn của
quá trình hình thành
dư luận xã hội.
5A4. Nêu được các
yếu tố ảnh hưởng tới
sự hình thành dư
luận xã hội.
5A5. Nêu được các
chức năng cơ bản
của dư luận xã hội.
5A6. Nêu được ý
nghĩa
của
việc
nghiên cứu dư luận
xã hội.

5B1. Phân tích
được nội dung các
tính chất của dư
luận xã hội, cho ví
dụ cụ thể ở từng nội
dung.
5B2. Phân tích
được nội dung các
yếu tố ảnh hưởng
tới sự hình thành dư
luận xã hội, cho ví
dụ cụ thể ở từng
yếu tố.
5B3. Phân tích
được nội dung chi
tiết các chức năng
cơ bản của dư luận
xã hội.

5C1. Vận dụng
được kiến thức
xã hội học về dư
luận xã hội để
nhìn nhận, đánh
giá đúng các sự
kiện, hiện tượng
xã hội và ứng
dụng vào hoạt
động quản lí xã
hội và trong lĩnh

vực pháp luật.

6.
Xã
hội
học
đô thị

6A1. Nêu được khái
quát chung về xã hội
đô thị.
6A2. Nêu được khái
niệm đô thị hoá, các
biểu hiện và thực
chất của quá trình đô
thị hoá.
6A3. Trình bày được
quá trình đô thị hoá

6B1. Phân tích
được quá trình đô
thị hoá ở Việt Nam
qua các thời kì lịch
sử.
6B2. Phân tích
được các đặc điểm
của cơ cấu xã hội
đô thị ở Việt Nam.
6B3. Phân tích

6C1. Phân tích
được vai trò của
quá trình đô thị
hoá đối với sự
nghiệp
công
nghiệp hoá và
hiện đại hoá đất
nước.

17


ở Việt Nam và trên được các đặc trưng
thế giới.
cơ bản của lối sống
6A4. Nêu được cơ đô thị.
cấu xã hội đô thị, lối
sống đô thị.
6A5. Trình bày được
những vấn đề đang
đặt ra trong công tác
quản lí đô thị ở Việt
Nam hiện nay.
7.
Xã
hội
học
nông
thôn

7A1. Nêu được khái
niệm chung về xã
hội học nông thôn.
7A2. Nêu được các
thiết chế chính trị xã
hội cơ bản của xã hội
nông thôn.
7A3. Trình bày được
các yếu tố tác động
tới sự hình thành lối
sống nông thôn.
7A4. Nêu được các
đặc trưng cơ bản của
lối sống nông thôn.
7A5. Trình bày được
ứng dụng của xã hội
học nông thôn trong
công tác quản lí xã
hội nông thôn.

8.
Xã

8A1. Trình bày được 8B1. Phân tích 8C1. Đánh giá
khái quát chung về được các chức năng được sự biến đổi

18

7B1. Phân tích

được nội dung các
thành tố cơ bản của
cơ cấu xã hội nông
thôn.
7B2. Phân tích
được nội dung các
thiết chế chính trịxã hội ở nông thôn.
7B3. Phân tích
được nội dung các
đặc trưng cơ bản
của lối sống nông
thôn.

7C1. So sánh
được lối sống đô
thị với lối sống
nông thôn.


hội
học
gia
đình

xã hội học gia đình.
8A2. Trình bày được
các chức năng cơ
bản của gia đình.
8A3. Nêu được nội
dung tình trạng hôn

nhân và vấn đề bạo
lực trong nghiên cứu
xã hội học gia đình.

cơ bản của gia đình.
8B2. Phân tích
được nội dung tình
trạng hôn nhân và
vấn đề bạo lực
trong nghiên cứu xã
hội học gia đình.

các chức năng
của gia đình
trong điều kiện
của nền kinh tế
thị trường.
8C2. Đánh giá
được tình trạng
hôn nhân và vấn
đề bạo lực gia
đình ở nước ta
hiện nay.

7. TỔNG HỢP MỤC TIÊU NHẬN THỨC
Mục tiêu

Bậc 1

Bậc 2

Bậc 3

Tổng

Vấn đề 1

7

4

1

12

Vấn đề 2

6

4

3

13

Vấn đề 3

8

4

1

13

Vấn đề 4

7

3

3

13

Vấn đề 5

6

3

1

10

Vấn đề 6

5

3

1

9

Vấn đề 7

5

3

1

9

Vấn đề 8

3

2

2

7

Tổng

47

26

13

86

Vấn đề

8. HỌC LIỆU
A. GIÁO TRÌNH
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Tập bài giảng xã hội học, Nxb.
19


Công an nhân dân, Hà Nội, 2010.
2. TS. Ngọ Văn Nhân, Giáo trình xã hội học, Nxb. Lao động-Xã hội,
Hà Nội, 2011.
3. Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn - Đại học quốc gia
Hà Nội, Phạm Tất Dong - Lê Ngọc Hùng (đồng chủ biên), Xã hội
học, Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007.
4. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Xã hội học đại cương, Nxb. Thống kê,
Hà Nội, 2004.
B. TÀI LIỆU THAM KHẢO BẮT BUỘC
1. TS. Ngọ Văn Nhân, Xã hội học pháp luật, Nxb. Tư pháp, Hà Nội,
2010.
2. TS. Ngọ Văn Nhân, Tác động của dư luận xã hội đối với ý thức
pháp luật của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở - Lý luận và thực tiễn,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011.
3. TS. Ngọ Văn Nhân (Chủ nhiệm đề tài), Phòng chống tệ nạn xã
hội trong sinh viên Trường Đại học Luật Hà Nội - Thực trạng và
giải pháp, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Hà Nội, 2011.

4. E. A. Capitonov, Xã hội học thế kỉ XX: lịch sử và công nghệ, Nxb.
Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2000.
5. Hà Ngân Dung, Các nhà xã hội học thế kỉ XX, Nxb. Khoa học xã
hội, Hà Nội, 2001.
6. Phạm Tất Dong, Nguyễn Sinh Huy, Đỗ Nguyên Phương, Xã hội
học đại cương, Nxb. Thống kê, Hà Nội, 2004.
7. Nguyễn Khắc Viện (chủ biên), Từ điển xã hội học, Nxb. Thế giới,
Hà Nội, 1994.
C. TÀI LIỆU THAM KHẢO LỰA CHỌN
* Sách
1. Chung Á - Nguyễn Đình Tấn, Nghiên cứu xã hội học, Nxb. Chính
trị quốc gia, Hà Nội, 1996.
2. Thanh Lê - Tuệ Nhân, Xã hội học chuyên biệt, Nxb. Khoa học xã
hội, Hà Nội, 2000.
3. Tony Bilton, Kenvin Bonnett, Philip Jones, Michelle Stanwett,
20


Ken Sheard và Andrew Webster, Nhập môn xã hội học, Nxb.
Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993.
4. Kulcsar Kalman, Cơ sở xã hội học pháp luật, Nxb. Thống kê, Hà
Nội, 2004.
5. Lương Khắc Hiếu (chủ biên), Dư luận xã hội trong sự nghiệp đổi
mới, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999.
6. Nguyễn Quý Thanh, Xã hội học về dư luận xã hội, Nxb. Đại học
quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2006.
7. L. Therese Beker, Thực hành nghiên cứu xã hội, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 1998.
8. Huỳnh Khái Vinh, Một số vấn đề về lối sống, đạo đức, chuẩn giá
trị xã hội, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001.

9. Tô Duy Hợp (chủ biên), Định hướng phát triển làng - xã đồng
bằng sông Hồng ngày nay, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003.
10. Vũ Tuấn Huy, Mâu thuẫn vợ chồng trong gia đình và những yếu
tố ảnh hưởng, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003.
11. Từ Điển, Điều tra thăm dò dư luận xã hội (hướng dẫn thực
hành), Nxb. Thống kê, Hà Nội, 1996.
12. Nguyễn Đức Truyền, Kinh tế hộ gia đình và các quan hệ xã hội ở
nông thôn đồng bằng sông Hồng, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội,
2003.
* Bài tạp chí
1. Ngọ Văn Nhân, Vai trò của dư luận xã hội - quan điểm của chủ
nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng của Đảng ta trong công cuộc
đổi mới, Tạp chí Khoa học xã hội, số 1(77)/2005, tr. 10 - 18.
2. Ngọ Văn Nhân, Sự tác động của dư luận xã hội đối với ý thức
pháp luật của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở ở nước ta hiện nay, Tạp
chí dân chủ và pháp luật, số 5(158)/2004, tr. 22 - 27.
3. Ngọ Văn Nhân, Ảnh hưởng của lối sống nông thôn đến ý thức pháp
luật của đội ngũ cán bộ xã ở nước ta hiện nay, Tạp chí dân chủ và
pháp luật, số tháng 2/2006 - Chuyên đề về Văn hoá pháp lý, tr. 11 - 15.
4. Ngọ Văn Nhân, Dư luận xã hội với tư cách là phương thức thực
hiện phản biện xã hội ở nước ta hiện nay, Tạp chí Khoa học xã
21


hội, số 5(105)/2007, tr. 3 - 10.
5. Ngọ Văn Nhân, Phát huy vai trò của dư luận xã hội đối với công
tác phòng, chống các hành vi tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, công
chức cấp cơ sở ở nước ta hiện nay, Tạp chí Luật học, số 8(87)/2007.
6. TS. Ngọ Văn Nhân, Vận dụng phương pháp xã hội học vào việc
nghiên cứu tội phạm ẩn dấu, Tạp chí Phát triển Nhân lực, số

6(16)/2009, tr. 46-49.
7. TS. Ngọ Văn Nhân, Phát huy vai trò của dư luận xã hội đối với
công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ cấp cơ
sở, Tạp chí Luật học, số 05(132)/2011, tr. 21-28.
8. TS. Ngọ Văn Nhân, Giáo dục pháp luật hay giáo dục ý thức pháp
luật?, Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 12(295)/2012, tr. 3 - 7.
9. HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY-HỌC
9.1. Lịch trình chung
Tuần

VĐ

Hình thức tổ chức dạy-học
LT Seminar LVN Tự NC

Nhận BT cá
nhân, BT nhóm,
BT lớn

1

1+2

2

4

2

2

2

3

2

4

2

2

5

3

4

2

4

2

2

5

4

5+6

2

4

2

2

5

7+8

2

4

2

2

10
10

20
10

10

5

10
5

Tổng số

9.2. Lịch trình chi tiết
Tuần 1: Vấn đề 1+2
22

KTĐG

Ca hội
trường

Nộp BT cá nhân
Thuyết trình BT
nhóm; nộp BT
lớn

5

5
5
30


Hình thức Số
tổ chức giờ

dạy-học TC
LT

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị

2 - Giới thiệu đề cương môn
giờ học: mục tiêu, học liệu,
TC phương pháp dạy học, các
hình thức kiểm tra đánh giá.
- Giới thiệu danh mục các
BT nhóm và BT lớn để sinh
viên đăng kí.
- Khái quát về lịch sử hình
thành và phát triển của xã
hội học, các trường phái xã
hội học tiêu biểu.
- Đối tượng nghiên cứu và
phương pháp nghiên cứu
của xã hội học.
- Các chức năng cơ bản của
xã hội học.
- Cơ cấu của môn xã hội học.

* Đọc:
- Tập bài giảng xã hội
học, Trường Đại học
Luật Hà Nội, Nxb.

CAND, Hà Nội, 2010,
tr. 3 - 39.
- Xã hội học, Nxb. Đại
học quốc gia Hà Nội,
Hà Nội, 2007; tr. 5 22; 41 - 93.
- Xã hội học đại cương,
Nxb. Thống kê, Hà Nội,
2004, tr. 5 - 66.

- Cơ cấu xã hội và một số
khái niệm cơ bản cấu thành
cơ cấu xã hội: nhóm xã hội,
vị thế xã hội, vai trò, thiết
chế xã hội.
- Một số nội dung nghiên
cứu của xã hội học về cơ
cấu xã hội: các phân hệ cơ
cấu xã hội cơ bản, phân
tầng xã hội, tính cơ động xã
hội.

* Đọc:
- Tập bài giảng xã hội
học, Trường Đại học
Luật Hà Nội, Nxb.
CAND, Hà Nội, 2010,
tr. 49 - 82;
- Xã hội học, Nxb. Đại
học quốc gia Hà Nội,
Hà Nội, 2007, tr. 205 241.

- Xã hội học đại cương,
Nxb. Thống kê, Hà Nội,
23


2004, tr. 107 -120.
Seminar 1 - Trình bày quan điểm của
1
giờ một số nhà xã hội học tiêu biểu,
TC như Au. Comte, E. Durkhiem,
M. Weber, C. Mác.

- Sinh viên đọc kĩ nội
dung các vấn đề trong
giáo trình, tham khảo
thêm các tài liệu có
Seminar 1 - Nhận xét nội dung 5 phân liên quan đến các vấn
đề cần thảo luận.
2
giờ hệ cơ cấu xã hội cơ bản.
TC - Các kiêu phân tầng xã hội. - Chuẩn bị trước các
- Các yếu tố ảnh hưởng đến câu hỏi về những điểm
chưa rõ hoặc vấn đề
tính cơ động xã hội.
mang tính tranh luận.
- Tích cực tham gia
vào quá trình thảo luận
trên lớp.
LVN

1 Thành viên các nhóm thảo luận vấn đề theo nhóm,
giờ lựa chọn chủ đề BT nhóm, phân công nhiệm vụ cho
TC các thành viên trong mỗi nhóm chuẩn bị để tuần 2
nhận BT nhóm (có biên bản làm việc nhóm).

Tự NC

1 Nhận BT cá nhân, nghiên cứu tài liệu và hoàn thành
giờ để nộp trong tuần 3.
TC

Tư vấn

- Nội dung: Giải đáp, tư vấn về nội dung và phương pháp
học tập; chỉ dẫn khai thác, thu thập các nguồn tài
liệu...
- Thời gian: Từ 8h00 - 11h00 thứ năm
- Địa điểm: Văn phòng Khoa Lí luận chính trị.

KTĐG - Nhận BT cá nhân; nhận BT lớn (nhận vào buổi seminar)
Tuần 2: Vấn đề 3
Hình thức Số
24

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên


tổ chức giờ

dạy-học TC
LT

2 - Các bước tiến hành một
giờ cuộc điều tra xã hội học:
TC giai đoạn chuẩn bị, giai
đoạn tiến hành thu thập
thông tin, giai đoạn xử lí và
phân tích thông tin.
- Các phương pháp thu thập
thông tin thông dụng:
phương pháp phân tích tài
liệu, phương pháp quan sát,
phương pháp phỏng vấn,
phương pháp ankét và
phương pháp thực nghiệm.

chuẩn bị
* Đọc:
- Tập bài giảng xã hội
học, Trường Đại học
Luật Hà Nội, Nxb.
CAND, Hà Nội, 2010,
tr. 83 - 132.
- Xã hội học, Nxb. Đại
học quốc gia Hà Nội,
Hà Nội, 2007, tr. 95 128.
- Xã hội học đại cương,
Nxb. Thống kê, Hà
Nội, 2004, tr. 69 - 86.

Seminar 1 - Chứng minh nguyên tắc
1
giờ trình tự thuận trong các
TC bước tiến hành cuộc điều
tra xã hội học

- Sinh viên đọc kĩ nội
dung các vấn đề trong
giáo trình, tham khảo
thêm các tài liệu có
Seminar 1 - Đánh giá ưu điểm, nhược liên quan đến các vấn
2
giờ điểm của 5 phương pháp đề cần thảo luận.
TC thu thập thông tin bằng - Chuẩn bị trước các
câu hỏi về những điểm
những ví dụ cụ thể.
chưa rõ hoặc vấn đề
mang tính tranh luận.
- Tích cực tham gia
vào quá trình thảo luận
trên lớp.
LVN

1 Thành viên các nhóm thảo luận vấn đề theo nhóm,
giờ lựa chọn chủ đề BT nhóm, phân công nhiệm vụ cho
TC các thành viên trong mỗi nhóm chuẩn bị để nhận BT
25