Sử dụng ngân sách nhà nước tại các đơn vị hành chính sự nghiệp trên địa bàn quận Ba Đình

I H C QU C GIA HÀ N I
TR
NG
I H C KINH T

----------

NGUY N TH MINH TH

S D NG NGÂN SÁCH NHÀ N C
T I CÁC
N V HÀNH CHÍNH S
NGHI P
TRÊN A BÀN QU N BA ỊNH

LU N V N TH C S KINH T CHÍNH TR

HÀ N I - 2008


M

U

1. S c n thi t c a đ tài
Lu t Ngân sách Nhà n
đ

c ra đ i và có hi u l c thi hành t n m 1997 và

c s a đ i b sung vào n m 2004. Sau m t th i gian th c hi n, vi c qu n lý

và đi u hành ngân sách nhà n

c (NSNN) đã có nhi u ti n b , góp ph n quan

tr ng trong vi c phát tri n kinh t - xã h i, t ng c
chính c a đ t n

ng kh n ng và ti m l c tài

c; th c hi n qu n lý th ng nh t n n tài chính qu c gia, thúc

đ y vi c s d ng v n, tài s n nhà n

c ti t ki m và có hi u qu , t ng tích lu đ

th c hi n công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n

c, đ m b o nhi m v an ninh

qu c phòng và đ i ngo i.
ng tr

c các yêu c u phát tri n kinh t đ t n

Chính ph , các c quan qu n lý nhà n

c đã t ng b

c trong tình hình m i,

c xây d ng và hoàn ch nh

các c ch , đ nh m c, ch đ làm c s cho vi c s d ng các kho n chi t các
c quan hành chính s nghi p s d ng NSNN . Các kho n chi tiêu ngân sách
c a các đ n v s d ng ngân sách nhà n

c đã d n đúng m c đích, ti t ki m,

phát huy hi u qu ngày càng cao.
Tuy nhiên, bên c nh nh ng chuy n bi n tích c c, có hi u qu rõ r t trong
s d ng NSNN nh ng n m qua, c ng còn b c l nhi u t n t i và h n ch . Hàng
n m NSNN v n còn có nh ng kho n chi th t thoát lãng phí x y ra

m ts

khâu, trong m t s ho t đ ng; vi c qu n lý, ki m soát các kho n chi c a ngân
sách m i ch c b n đáp ng đ

c yêu c u trong tình hình m i, v n còn nhi u

đi m ch a h p lý, ch a th c s nâng cao hi u qu s d ng NSNN.
Nâng cao hi u qu các kho n chi NSNN là m t yêu c u có tính nguyên
t c luôn đ

c đ ra đ i v i các c p, các ngành, các đ n v có liên quan. Ngh

quy t đ i h i X c a

ng C ng s n Vi t Nam nêu rõ: "Xây d ng đ ng b th

ch tài chính phù h p v i th ch kinh t th tr

ng đ nh h

ng XHCN.

im i

chính sách qu n lý tài chính nh m ti p t c kh i thông, gi i phóng và phân b


h p lý có hi u qu các ngu n l c, góp ph n thúc đ y kinh t , g n v i gi i quy t
các v n đ xã h i; phát tri n n n tài chính qu c gia v ng m nh, đ m b o an
ninh tài chính qu c gia, nâng cao v th và uy tín qu c t c a tài chính Vi t
Nam" (5).
T nh ng đòi h i v lý lu n và th c ti n khách quan nêu trên, tác gi ch n
đ tài nghiên c u "S d ng ngân sách nhà n
nghi p trên đ a bàn qu n Ba

c t i các đ n v hành chính s

ình" v i mong mu n đ a ra nh ng gi i pháp

có tính khoa h c và th c ti n góp ph n nâng cao hi u qu trong vi c s d ng
NSNN t i các đ n v hành chính s nghi p, nh m th c hi n t t nhi m v c a
ngành Tài chính Vi t Nam.
2. Tình hình nghiên c u:
Trong qu n lý NSNN nh ng n m g n đây, đó có m t s công trình nghiên
c u xoay quanh ch đ ki m soát chi NSNN và đ a ra các gi i pháp mang tính

lý lu n chung c ng nh các gi i pháp c th nh m m c đích nâng cao hi u qu
s d ng NSNN nh :
+ă “
n

i m i c ch ki m soát chi NSNN qua h th ng Kho B c nhà

c”- đ tài nghiên c u c p B n m 2003- Kho b c nhà n
+ă “Gi i pháp t ng c

c Trung

ng qu n lý chi Ngân sách đ a ph

ng.

ng nh m thúc

đ y s nghi p phát tri n kinh t xã h i trên đ a bàn t nh Qu ngă Ninh”- đ tài
nghiên c u khoa h c c a Kho b c nhà n

c n m 2006.

+ă“Gi i pháp nâng cao hi u qu chi th
đo n hi nănay”ă-

ng xuyên c a NSNN trong giai

tài nghiên c u khoa h c c a Vi n nghiên c u Tài chính.

+ Các bài vi t nghiên c u trao đ i, các chuyên đ trên T p chí ngân qu
Qu c gia v i n i dung v Ki m soát chi NSNN, các bi n pháp t ng c
soát chi ngân sách nhà n

ng ki m

c…

Tuy nhiên, v i ti n trình đ i m i hi n nay, vi c s d ng có hi u qu các
ngu n l c tài chính luôn là m c tiêu cu i cùng, trong đó yêu c u s d ng ti t


ki m và có hi u qu ngân sách l i càng có t m quan tr ng đ c bi t. Tuy nhiên
vi c tìm ra các gi i pháp đ nâng cao hi u qu s d ng NSNN đang có r t nhi u
quan đi m và ý ki n khác nhau, b i l đây là m t v n đ l n và có ý ngh a th i
s , g n li n v i quá trình đ i m i c ch qu n lý kinh t - tài chính hi n nay và
nh ng n m s p t i.
3. M c tiêu và nhi m v nghiên c u:
- Th c tr ng c a vi c s d ng NSNN c a các đ n v hành chính s nghi p
trên đ a bàn qu n Ba ình, đánh giá t ng quát vi c s d ng NSNN t i các đ n v
hành chính s nghi p trên đ a bàn qu n Ba ình.
- Các gi i pháp nh m hoàn thi n và nâng cao hi u qu c a vi c s d ng
v n NSNN t i các đ n v hành chính s nghi p.
4.

it
it

ng và ph m vi nghiên c u:
ng nghiên c u:

tài nghiên c u nh ng v n đ c b n v s d ng NSNN t i c quan
hành chính, đ n v s nghi p, ch ra nh ng đi m gi ng và khác nhau gi a hai
lo i hình trên đ t đó th y rõ đ
nhà n

c c ch tài chính và vi c s d ng ngân sách

c t i các đ n v này.
Ph m vi nghiên c u:
- S d ng NSNN t i các đ n v hành chính s nghi p trên đ a bàn Qu n

Ba ình (ph m vi là các kho n chi th

ng xuyên).

- S d ng NSNN đ i v i hai lo i hình: đ n v t ch v m t tài chính và
đ n v hành chính s nghi p không t ch v tài chính.
- Th i gian nghiên c u t p trung ch y u vào giai đo n t n m ngân sách
2004 đ n nay (t khi Lu t ngân sách s a đ i có hi u l c thi hành).
5. Ph

ng pháp nghiên c u:

Lu n v n s d ng các ph

ng pháp khoa h c sau đây đ nghiên c u :

- Ph

ng pháp duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s .

- Ph

ng pháp phân tích và t ng h p th ng kê.

- Ph

ng pháp đ i chi u so sánh.


6. D ki n nh ng đóng góp m i c a lu n v n:
- Phân tích đánh giá th c tr ng vi c s d ng NSNN trong các đ n v hành
chính s nghi p trên đ a bàn qu n Ba

ình, t đó đánh giá hi u qu c a vi c s

d ng NSNN t i các đ n v hành chính s nghi p.
-

xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng v n NSNN t i các đ n

v hành chính s nghi p trên đ a bàn qu n Ba ình.
7. C u trúc c a lu n v n:
Ngoài ph n m đ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, lu n v n đ
k t c u thành 3 ch
Ch

c

ng:

ng 1: M t s v n đ t ng quan v s d ng NSNN t i các đ n v hành

chính s nghi p.
Ch

ng 2: Th c tr ng s d ng NSNN t i các đ n v hành chính s nghi p

trên đ a bàn Qu n Ba ình.
Ch

ng 3: Các quan đi m và gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng

NSNN t i các đ n v hành chính s nghi p.


Ch

ng 1

M TS V N
T NG QUAN V S D NG NGÂN SÁCH
NHÀ N
C T I CÁC
N V HÀNH CHÍNH S NGHI P
1.1- Ngân sách nhà n

c và vai trò c a nó đ i v i các đ n v HCSN

1.1.1- Ngân sách nhà n
1.1.1.1- Ngân sách nhà n
i v i m t nhà n

c và chi ngân sách nhà n

c

c

c, ngu n l c tài chính đó là NSNN. Nhà n

c luôn

c n ph i có các ngu n l c tài chính chi tiêu cho m c đích t n t i và phát tri n
c a mình, đó là chi tiêu cho ho t đ ng c a b máy nhà n

c, qu c phòng, an

ninh… Ti p đó là nh ng nhu c u chi tiêu khác nh m th c hi n các ch c n ng
c a nhà n

c nh : chi cho các nhu c u v giáo d c- đào t o, nghiên c u khoa

h c, y t , v n hóa - thông tin, th d c - th thao…
m i qu c gia, quá trình hình thành NSNN và qu n lý NSNN tuy có
nh ng nét khác nhau ph thu c vào t ng đ c đi m riêng có v l ch s và trình
đ phát tri n kinh t - xã h i c a mình, nh ng v c b n gi ng nhau là đ u ph i
thông qua vi c s d ng các lu t và chính sách l n mang tính qu c gia.
Vi t Nam, xu t phát t nh ng đ c đi m kinh t - xã h i và yêu c u c a

công cu c đ i m i, Qu c h i n

c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam đã ban

hành Lu t NSNN v i khái ni m c b n v NSNN nh sau:ă“Ngân sách nhà n
là toàn b các kho n thu, chi c a nhà n
quy n quy t đ nh và đ

c đã đ

c c quan nhà n

c

c có th m

c th c hi n trong m t n m đ đ m b o th c hi n các

ch c n ng, nhi m v c a nhà n

c”.ă(10)


NSNN v th c ch t là k ho ch thu, chi c a Chính ph đ

c Qu c h i

phê chu n và quy t đ nh. B Tài chính cùng các B và chính quy n các c p là
các c quan th c hi n.
V b n ch t, NSNN ph n ánh các quan h kinh t gi a m t bên là nhà

n

c v i m t bên là các ch th khác trong xã h i. Các quan h kinh t này phát

sinh trong quá trình Nhà n

c tham gia phân ph i các ngu n l c tài chính qu c

gia, ph c v cho vi c th c hi n các ch c n ng c a mình. Các quan h đó đ
bi u hi n thông qua các n i dung thu, chi c a Ngân sách nhà n
các đi u ki n kinh t - xã h i và nhi m v c a nhà n

c

c, phù h p v i

c trong m i th i k t

ng

ng.
NSNN là công c quan tr ng c a Nhà n

c đ đi u ti t v mô n n kinh t

qu c dân, đi u hòa chính sách tài chính, góp ph n th c hi n m c tiêu chính tr
c a Nhà n

c.

1.1.1.2- Chi Ngân sách nhà n

c

M t trong hai n i dung c b n c a ho t đ ng NSNN, đó là chi NSNN.
Chi NSNN là quá trình Nhà n

c s d ng ngu n tài chính t p trung đ

c

vào NSNN đ th c hi n ch c n ng, nhi m v c a mình.
Chi NSNN ph n ánh m c tiêu ho t đ ng c a NSNN, đó là đ m b o v
m t v t ch t (tài chính) cho ho t đ ng c a Nhà n
NSNN) trên c hai ph
c a b máy Nhà n

c (v i t cách ch th c a

ng di n: duy trì cho s t n t i và ho t đ ng bình th

c và th c hi n các ch c n ng nhi m v mà Nhà n

ng

c ph i

gánh vác.
Chi NSNN là s ph i h p gi a quá trình phân ph i (quá trình phân chia
kinh phí NSNN đ hình thành các qu tr

c khi đ a vào s d ng) và quá trình

s d ng (quá trình tr c ti p chi dùng các kho n ti n c p phát t NSNN không
ph i tr i qua vi c hình thành các lo i qu tr
Quá trình phân ph i đ

c khi đ a vào s d ng).

c th c hi n d

c quan có th m quy n phê duy t cho các đ i t

i hình th c giao d toán đã đ
ng th h

ng ngân sách.

c


Quá trình s d ng đ

c th c hi n d

i hình th c dùng ti n c a ngân sách

mua các y u t mang tính ch t hàng hóa, d ch v , chuy n giao ho c tr n , nh m
c. NSNN đ

th c hi n các nhi m v c a Nhà n
Nhà n

c s d ng

c tr c ti p, gián ti p và các khâu tài chính phi Nhà n
Chi ngân sách k t thúc khi ti n đã th c s đ

các khâu tài chính
c.

c s d ng cho các m c tiêu

đã đ nh.
Qua phân tích trên có th đ a ra khái ni m chi NSNN nh sau:
Chi NSNN là quá trình phân ph i, s d ng qu ngân sách do quá trình thu
t o l p nên, nh m đ m b o đi u ki n v t ch t đ duy trì s t n t i, ho t đ ng
bình th
n

ng c a b máy Nhà n

c và th c hi n ch c n ng nhi m v c a Nhà

c trong t ng th i k l ch s nh t đ nh.
-

các qu c gia khác nhau, quy mô, n i dung và c c u chi NSNN khác

nhau, tùy theo vai trò, ch c n ng, nhi m v c a m i Nhà n

c và tùy theo đi u

ki n kinh t - xã h i trong t ng giai đo n l ch s . Tuy nhiên có th khái quát
nh ng đ c đi m chung c a chi NSNN

m t s đi m sau:

Th nh t, chi NSNN g n li n v i nhà n
chính tr , xã h i mà nhà n

cđ mđ

c và nh ng nhi m v kinh t ,

ng trong t ng th i k . Do v y, chi NSNN

có ph m vi r ng, liên quan đ n nhi u đ i t

ng khác nhau trong xã h i và mang

tính đa d ng, phong phú và ph c t p. Quy mô t ch c b máy, kh i l
vi nhi m v do nhà n

cđ mđ

ng, ph m

ng có quan h t l thu n v i t ng m c chi

NSNN.
Th hai, chi NSNN mang tính h th ng, đ

c pháp lu t quy đ nh ch t

ch . Chi NSNN th hi n các quan h kinh t gi a các c p, các ngành, các t
ch c kinh t - xã h i, các l nh v c ho t đ ng khác nhau c a nhà n
trình phân ph i, s d ng qu ti n t c a nhà n
th ng, đ
nhà n

c trong quá

c nên chi NSNN có tính h

c pháp lu t quy đ nh ch t ch và do c quan quy n l c cao nh t c a

c là ch th duy nh t quy t đ nh c c u n i dung, m c đ các kho n chi

c a NSNN.

Vi t Nam đó là Qu c h i, Qu c h i là c quan cao nh t quy t

đ nh nh ng chính sách c b n v các nhi m v kinh t - chính tr - xã h i qu c


gia. M c tiêu chi c a NSNN nh m th c hi n các nhi m v kinh t - chính tr , vì
v y chi NSNN ph i do Qu c h i quy t đ nh.

i u đó c ng có ngh a là chi

NSNN mang tính pháp lý cao.
Th ba, v i m c đích th c hi n các ch c n ng kinh t - xã h i mà nhà
n

c đ m nh n, trong nhi u tr

ng h p chi NSNN nh m th c hi n nh ng hàng

hóa, d ch v công c ng, ph c v l i ích chính c a c ng đ ng. Do đó chi NSNN
v a có tính ch t hoàn tr , v a có tính ch t không hoàn tr , v a mang tính ch t
ngang giá v a không ngang giá, v a có tính đ i kho n v a không đ i kho n,
v a có tính ch t kinh t v a có tính ch t phi kinh t … trong đó tính ch t không
hoàn tr tr c ti p là ch y u. Không ph i m i kho n thu đ u đ
các kho n chi v i s l
ng

ng, m c đ t

c hoàn l i b ng

ng ng theo nh ng đ a ch c th và

c l i, không ph i m i kho n chi NSNN đ u ph i hoàn tr l i tr c ti p cho

NSNN sau m t th i k nh t đ nh.

c đi m này phân bi t các kho n chi NSNN

v i các kho n tín d ng.

Th t , Nhà n
NSNN th

ng đ

c ph i đ m b o l i ích công c ng, do v y các kho n chi

c xem xét hi u qu trên t m v mô và mang tính t ng h p,

toàn di n, c v m t kinh t , c v chính tr , xã h i, c tr

c m t c v lâu dài,

d a vào m c đ hoàn thành các m c tiêu kinh t - xã h i mà các kho n chi đó
đ m nh n.
Th n m, các kho n chi NSNN g n ch t v i s v n đ ng c a các ph m
trù giá tr khác nhau nh ti n l

ng, giá c , lãi su t, t giá h i đoái, chính sách

ti n t và chính sách thu ngân sách. Nh n th c d y đ m i quan h này có ý
ngh a quan tr ng trong vi c k t h p ch t ch gi a chính sách tài khóa và chính
sách ti n t , chính sách thu nh p trong quá trình th c hi n các m c tiêu t ng
tr

ng, công b ng và n đ nh kinh t v mô.
- Phân lo i chi ngân sách nhà n

c:

Tùy thu c vào vai trò c a Nhà n
h i

c trong qu n lý chính tr , kinh t , xã

m i th i k l ch s mà chi NSNN có nh ng n i dung và c c u khác nhau.


Do tính ch t đa d ng và phong phú c a các kho n chi nên vi c phân lo i
n i dung chi NSNN đ giúp cho công tác qu n lý c ng nh đ nh h

ng chi

NSNN là h t s c c n thi t.
M t cách phân lo i thông d ng nh t là phân lo i theo ch c n ng c a Nhà
n

c gi a các n

c khác nhau và giúp cho phân tích chính sách chi ngân sách.

Theo cách phân lo i này, chi NSNN đ

c chia thành các nhóm nh : Chi qu c

phòng, an ninh; chi cho giáo d c, y t ; chi cho qu n lý nhà n

c; chi cho phúc

l i xã h i…

Cách phân lo i khác do qu ti n t qu c t (IMF) đ a ra theo tính ch t
kinh t c a các kho n chi nh m giúp cho phân tích kinh t và ki m soát qu n lý.
Theo cách này chi NSNN có th chia ra thành các nhóm nh : chi mua s m hàng
hóa, d ch v ; chi tr c p; chi tr lãi; chi đ u t …
th y đ

c trách nhi m rõ ràng trong chi tiêu NSNN c ng nh giúp

qu n lý đi u hành hàng ngày, hàng gi thì cách phân lo i theo đ n v s d ng
ngân sách (phân lo i theo qu n lý NSNN) là c n thi t. Theo cách này chi tiêu
NSNN đ
c p trung

c chia thành chi cho t ng B , ngành và c quan qu n lý nhà n
ng c ng nh đ a ph

c

ng.

Phân lo i theo tính ch t phát sinh các kho n chi, chi NSNN bao g m: chi
th

ng xuyên và chi không th
Chi th

ng xuyên.

ng xuyên là nh ng kho n chi phát sinh t

ng đ i đ u đ n c v

th i gian, không gian và quy mô kho n chi. Nói cách khác, đó là nh ng kho n
chi l p đi l p l i t

ng đ i n đ nh theo nh ng chu k th i gian cho nh ng đ i

t

ng nh t đ nh. Ph n l n chi th

đ

c s d ng h t trong m t th i gian ng n. C n c vào n i dung kinh t , chi

th

ng xuyên bao g m: các kho n chi thanh toán cho cá nhân; chi v hàng hóa

ng xuyên là chi cho tiêu dùng nên th

ng

d ch v ; chi h tr và chi b sung; chi tr ti n lãi vay và l phí có liên quan đ n
các kho n vay; chi khác. Các kho n chi th

ng xuyên chi m t tr ng l n trong

chi NSNN (ph bi n 65-70%) nên c n có nh ng ngu n thu n đ nh đ đ m b o.

DANH M C TÀI LI U THAM KH O
1. B Tài chính (2000), “Chi n l

c phát tri n tài chính, ngân sách nhà n

c

Vi t Nam 5 n m 2001-2010“, Hà N i.
2. B Tài chính (2001), “M c tiêu, nhi m v và gi i pháp phát tri n tài chính
5 n m 2001-2005“, Hà N i.
3. B Tài chính (2002), “Chi n l

c tài chính ph c v s nghi p qu n lý tài

chính đ n n m 2010“, Hà N i.
4. B Tài chính (2004), “Báo cáo chuyên đ v công tác qu n lý tài chính ngân sách trong l nh v c qu n lý nhà n
5.

c“, Hà N i.

ng c ng s n Vi t Nam (2006), V n ki n

i h i đ i bi u toàn qu c l n

th X, Nhà xu t b n Chính tr qu c gia, Hà N i.
6. H c vi n Tài chính (2002), Qu n lý tài chính Nhà n

c, T p bài gi ng

dành cho cao h c và nghiên c u sinh, Hà N i.
7. H c vi n Tài chính (2004), Qu n lý tài chính Nhà n

c, Nhà xu t b n Tài

chính, Hà N i.
8. Kho b c Nhà n

c Ba

ình, Báo cáo quy t toán thu chi NSNN n m 2005,

2006, 2007.
9. Kho b c nhà n

c Trung

NSNN qua h th ng KBNN,
10. Lu t ngân sách Nhà n

ng (2003),

i m i c ch ki m soát chi

tài nghiên c u khoa h c c p B .
c và các Ngh đ nh, Thông t h

ng d n liên

quan đ n qu n lý NSNN.

11. Mai Vinh (2003), Ki m toán Ngân sách Nhà n

c, Nhà xu t b n

ih c

qu c gia Thành ph H Chí Minh 2003.
12. Nguy n Th Ch t (2004), “T ng c
v i các đ n v s nghi p đ
ngân qu qu c gia, s 19+20.

ng công tác giám sát tài chính đ i

c trao quy n t ch tài chính“, T p chí qu n lý


13. Nguy n Th Ch t (2005), “Ki m soát chi ngân sách nhà n
góp ph n nâng cao hi u qu s d ng ngân sách nhà n

c: Gi i pháp

c“, T p chí qu n lý

ngân qu qu c gia, s 38.
14. Tr n ình Ty (2003), Qu n lý nhà n

c v tài chính ti n t , Nhà xu t b n

lao đ ng, Hà N i.
15. Tr n Xuân Hà (2004),ă“Vai trò c a Kho B c nhà n

c trong th tr

ng

tài chính”, T p chí qu n lý ngân qu qu c gia s 30, tr.7.
16. Tr n V n Tháiă(2004)ă“Th c hi n lu t ngân sách nhà n

c: m t s v n

đ phát sinh”,ă T p chí qu n lý Ngân qu qu c gia, s 22, tr. 21-22.
17. V nh Sang (2003), “M t s đi m c n trao đ i trong qu n lý chi ngân
sách”, T p chí Tài chính tháng 3-2004, tr.28-29
18. V nhăSangă(2004),ă“Bi n pháp th c hi n chi ngân sách theo d toán n m
2004: Thoáng nh ng ch a thông…”, T p chí Qu n lý ngân qu qu c gia s 16,
tr.16-18
19. V

ình Bách (1998), “Các gi i pháp thúc đ y t ng tr

Nam”, Nhà xu t b n Chính tr qu c gia, Hà N i.

ng kinh t

Vi t