Chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo pháp luật Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THANH HẢI

CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ VỐN CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN
THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH : LUẬT KINH TẾ
MÃ SỐ : 60.38.50

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : TS. NGÔ HUY CƢƠNG


HÀ NỘI - NĂM 2007

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân, chƣa từng công bố
trong một công trình khoa học nào của ngƣời khác. Các tài liệu tham khảo đƣợc trích dẫn
một cách hợp pháp.
Ngƣời viết

Nguyễn Thanh Hải



LỜI CẢM ƠN
Trƣớc tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Tiến sĩ Luật học Ngô Huy Cƣơng,

Giảng viên Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, ngƣời đã tạo điều kiện thuận lợi và
giúp đỡ tôi hoàn thành Luận văn này.
Tôi cũng xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy, cô giảng viên
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội và các thầy, cô cộng tác viên giảng dạy tại Khoa,
những ngƣời đã tận tình dìu dắt và truyền đạt lại những kiến thức khoa học pháp lý bổ ích
cho tôi trong suốt khoá học.
Xin cảm ơn gia đình, ngƣời thân và các bạn đồng môn, đồng nghiệp đã luôn ở bên
cạnh động viên và cổ vũ tôi trong quá trình thực hiện Luận văn này !

Nguyễn Thanh Hải


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU
CHƢƠNG 1 : KHÁI QUÁT CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ VỐN CỦA
CÔNG TY CỔ PHẦN
1.1 Khái niệm công ty cổ phần
1.1.1. Các thuộc tính cơ bản của công ty cổ phần
1.1.2. Đặc điểm pháp lý của công ty cổ phần
1.1.3. Phân biệt công ty cổ phần với các loại hình công ty khác
1.2 Khái niệm chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần
1.2.1 Định nghĩa
1.2.2 Vốn của công ty cổ phần
1.2.2.1. Vốn là gì
1.2.2.2. Một số khái niệm pháp lý về vốn của công ty cổ phần

1.2.2.2.
1.2.3 Góp vốn
1.2.3.1. Chủ thể góp vốn
1.2.3
1.2.3.2. Hình thức góp vốn
1.2.3.3. Định giá tài sản góp vốn
1.2.3.4. Thủ tục góp vốn
1.2.4. Chuyển nhƣợng vốn
1.2.5. Huy động vốn
1.2.5.1. Cổ phiếu
1.2.5.2. Trái phiếu
1.2.5.3. Lợi nhuận tái đầu tƣ
1.2.6. Tăng, giảm vốn
1.2.7. Quản lý vốn
1.2.8. Cấu trúc vốn
CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ VỐN
CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN
2.1 Vốn điều lệ
2.2 Vốn pháp định

Trang
1
2
3
4
6
7
12
12
12

14
20
23
23
24
24
27
39
41
41
44
45
46
46
47
49
53
54
54
55
58
59
62


2.3 Cổ phần
2.3.1. Cổ phần phổ thông
2.3.2. Cổ phần ƣu đãi
2.3.2.1 Cổ phần ƣu đãi biểu quyết và quyền của cổ đông ƣu
đãi biểu quyết

2.3.2.2 Cổ phần ƣu đãi cổ tức và quyền của cổ đông ƣu đãi cổ
tức
2.3.2.3 Cổ phần ƣu đãi hoàn lại và quyền của cổ đông ƣu đãi
hoàn lại
2.4 Góp vốn
2.4.1 Chủ thể góp vốn
2.4.2 Hình thức góp vốn
2.4.3 Định giá tài sản góp vốn
2.4.4 Thủ tục chuyển quyền sở hữu
2.4.4.1 Thủ tục chuyển nhƣợng giá trị quyền sử dụng đất
2.4.4.2 Góp vốn bằng giá trị quyến sở hữu công nghiệp
2.4.4.3 Góp vốn bằng các tài sản đặc biệt khác
2.4.5 Thời hạn, trách nhiệm
2.5Chuyển nhƣợng vốn
2.6Huy động vốn
2.6.1 Chào bán cổ phần
2.6.2 Phát hành trái phiếu
2.7Tăng , giảm vốn điều lệ

65
65
67
67
68
70
71
71
75
78
80

80
82
83
83
85
87
90
91
92

CHƢƠNG 3 : ĐỊNH HƢỚNG HOÀN THIỆN CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ
VỀ VỐN CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN

96

3.1 Nhu cầu hoàn thiện chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ
phần
3.2 Định hƣớng hoàn thiện chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ
phần
3.2.1 Về vốn điều lệ của công ty cổ phần
3.2.2 Về tài sản góp vốn vào công ty cổ phần
3.2.3 Chủ thể góp vốn thành lập công ty cổ phần
3.2.4 Cổ phần đƣợc quyền chào bán
3.2.5 Tỉ lệ cổ phần ƣu đãi và cổ phần phổ thông
3.2.6 Nghĩa vụ của cổ đông phổ thông

96

KẾT LUẬN

98
98
99
101
104
106
108
110


112

TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

CTCP

Công ty cổ phần

CT TNHH

Công ty trách nhiệm hữu hạn

CTHD

Công ty hợp danh

CP

Cổ phần

CPPT

Cổ phần phổ thông

CPƯĐ

Cổ phần ƣu đãi

LDN

Luật doanh nghiệp

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

VĐL

Vốn điều lệ

VPĐ

Vốn pháp định

VTD

Vốn tín dụng

MỞ ĐẦU
I. Tính cấp thiết của đề tài
Công ty cổ phần là một hình thức tổ chức kinh doanh đã và đang trở thành
phổ biến trên thế giới. Với khả năng huy động vốn rộng rãi , công ty cổ phần đang
là mô hình công ty đƣợc ƣa chuộng trên thế giới. Hầu hết các công ty lớn trên thế
giới đều đƣợc tổ chức theo mô hình công ty cổ phần, có những công ty cổ phần có
số lƣợng cổ đông lớn và rộng khắp trên toàn thế giới. Ở nƣớc ta mô hình công ty
cổ phần đang đƣợc coi là một hƣớng quan trọng trong chủ trƣơng đổi mới cơ chế
quản lý kinh tế của Đảng và Nhà nƣớc ta, văn kiện đại hội Đảng lần thứ 10 nêu rõ:
Đối với kinh tế tƣ bản tƣ nhân đƣợc khuyến khích phát triển rộng rãi trong
những ngành, nghề sản xuất, kinh doanh mà pháp luật không cấm. Tạo môi trƣờng
kinh doanh thuận lợi để kinh tế tƣ bản tƣ nhân phát triển trên những hƣớng ƣu tiên
của nhà nƣớc trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến mô hình công ty cổ phần nhƣ
chuyển thành doanh nghiệp cổ phần, bán cổ phần cho ngƣời lao động v.v..
Gắn với quan điểm chỉ đạo đó các văn bản luật quy định về công ty cổ phần
liên tiếp đƣợc ban hành thay thế nhau : luật công ty năm 1990, luật doanh nghiệp
năm 1999 thay thế luật công ty 90 và mới đây nhất là luật doanh nghiệp 2005 (
dƣới đây gọi là luật doanh nghiệp) thay thế luật doanh nghiệp 1999 đã khẳng định
địa vị pháp lý cũng nhƣ tầm quan trọng của loại hình công ty cổ phần đối với sự
phát triển kinh tế của đất nƣớc . Việc các văn bản luật về doanh nghiệp đƣợc liên
tiếp ban hành trong thời gian ngắn cho thấy sự quan tâm, mong muốn của Nhà
nƣớc ta đối với việc tạo môi trƣờng pháp lý thông thoáng tạo điều kiện cho thành


phần kinh tế tƣ nhân phát triển góp phần đắc lực vào công cuộc xây dựng, phát
triển đất nƣớc
Mặc dù là mô hình đƣợc ƣa chuộng trên thế giới và cùng với sự phát triển
của xã hội loài ngƣời mô hình ngày càng đƣợc hoàn thiện nhƣng khi du nhập vào
Việt Nam do những đặc trƣng riêng về điều kiện hoàn cảnh kinh tế xã hội cũng
nhƣ lịch sử lập pháp nên hệ thống pháp luật Việt Nam chƣa thực sự đồng bộ với

các quy định của luật doanh nghiệp và ngay trong chính bản thân luật doanh
nghiệp cũng chƣa thực sự hợp lý khi điều chỉnh chung công ty cổ phần với các loại
hình công ty khác. Chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần với tính chất là một
nội dung quan trọng trong pháp luật doanh nghiệp cũng tất yếu không thể tránh
khỏi những bất cập đó. Ngay trong thời điểm hiện nay khi Luật doanh nghiệp 2005
mới đƣợc ban hành thay thế luật doanh nghiệp 1999 nhƣng do điều kiện, hoàn
cảnh phải rút ngắn về mặt thời gian để đáp ứng yêu cầu đất nƣớc gia nhập WTO
nên không tránh khỏi những điểm còn chƣa đƣợc nghiên cứu kỹ lƣỡng về mặt khoa
học pháp lý cũng nhƣ thực tế. Nghiên cứu luật doanh nghiệp chúng ta cũng nhận
thấy là chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần quy định trong luật doanh
nghiệp 2005 không có nhiều điểm mới hoàn thiện hơn so với luật doanh nghiệp
1999.
Lựa chọn đề tài: Chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo pháp
luật Việt Nam Tôi muốn tập trung tìm hiểu về thực trạng pháp luật về vốn của
công ty cổ phần , những điểm mới trong luật doanh nghiệp 2005 so với luật doanh
nghiệp 1999 , luật công ty 1990, từ đó đƣa ra những đề xuất, định hƣớng nhằm
hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật về vấn đề vốn của công ty cổ phần.

II. Tổng quan tình hình nghiên cứu


Luật doanh nghiệp 99 đã chứng tỏ là một đạo luật rất thành công trong nền
lập pháp của nƣớc ta, đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về luật doanh nghiệp trong
đó có các vấn đề liên quan đến chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần nhƣ:
1. Tƣ cách pháp lý của các chủ thể tham gia hoạt động trong công ty đối vốn ở
nƣớc ta- thạc sỹ Lê Thị Châu, tạp chí luật học số 10/2000.
2. Xác lập , thực hiện và chấm dứt quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở
nƣớc ta - Lê Thị Châu(2001), Luận án tiến sỹ Luật học , Trƣờng Đại học
Luật Hà Nội.
3. Cấu trúc vốn của công ty- PGS, PTS Lê Hồng Hạnh, tạp chí luật học số

03/1996.
4. Vấn đề tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp- Nguyễn
Đông Ba tạp chí luật học số 02/2000.
5. Một số vấn đề pháp lý của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp- Lê Thị
Hải Ngọc, luận văn thạc sỹ khoa học luật kinh tế 2002
6. Luật doanh nghiệp - Vốn và quản lý trong công ty cổ phần - Nxb trẻ, 2003 luật sƣ Nguyễn Ngọc Bích.
7. Công ty cổ phần ở các nƣớc phát triển. Quá trình thành lập, tổ chức quản lý Nxb Khoa học xã hội, 1991 - Nguyễn Thiết Sơn
8. Tổ chức và quản lý trong công ty cổ phần - Nhà in trung tâm Thông tin
KHXHKTQS , 1991 - Tạ Đình Xuyên.
Tuy nhiên do thời điểm nghiên cứu của đề tài đặt trong hoàn cảnh Luật
doanh nghiệp 2005 mới đƣợc ban hành thay thế luật doanh nghiệp 1999 nên cũng
có những nét mới so với các đề tài đã đƣợc nghiên cứu trƣớc đó, đó là nghiên cứu
những điểm mới , những điểm hoàn thiện hơn của Luật doanh nghiệp 2005 trong
chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần và trên cơ sở đó đề xuất những định
hƣớng hoàn thiện chế độ pháp lý về vốn của công ty cổ phần.


III. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Làm rõ những vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo quy định của
pháp luật Việt Nam , chú trọng nghiên cứu các quy định của luật doanh nghiệp .
Đánh giá thực trạng các quy định pháp luật hiện hành về vấn đề vốn của
công ty cổ phần.
Bình luận những điểm mới trong luật doanh nghiệp 2005 về vấn đề vốn của
công ty cổ phần.
Đề xuất kiến nghị những định hƣớng hoàn thiện chế độ pháp lý về vốn của
công ty cổ phần .

IV. Phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Nghiên cứu các quy định về vốn trong luật công ty 90; luật doanh nghiệp
99, Luật doanh nghiệp 2005 và các văn bản pháp luật khác có liên quan

- Nghiên cứu những điểm mới về vốn trong luật doanh nghiệp 2005
- Luận văn chỉ giới hạn nghiên cứu những vấn đề cơ bản trong chế độ pháp
lý về vốn của công ty cổ phần quy định cụ thể trong hệ thống pháp luật doanh
nghiệp của nƣớc ta hiện nay , luận văn không đi sâu nghiên cứu khía cạnh tài chính
về vốn của công ty cổ phần cũng nhƣ các vấn đề về cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà
nƣớc , về thị trƣờng chứng khoán.
V. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho những cơ quan và ngƣời làm
công tác hoàn chỉnh chính sách phát triển kinh tế, xây dựng pháp luật, những ngƣời
làm công tác nghiên cứu công tác khoa học pháp lý, học tập và giảng dạy chuyên
ngành hoặc không chuyên ngành luật.


TÀI LIỆU THAM KHẢO

I . Tài liệu tiếng Việt:
1. Trƣờng đại học quốc gia Hà Nội (2002) Giáo trình luật tài chính Việt Nam,
NXB chính trị quốc gia , Hà Nội.
2. Trƣờng đại học quốc gia Hà Nội (1996) Giáo trình luật kinh tế , NXB chính trị
quốc gia , Hà Nội.
3.

Trƣờng đại học quốc gia Hà Nội (2001), Giáo trình luật kinh tế Việt Nam,
Khoa Luật , NXB chính trị Quốc Gia , Hà Nội.

4. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2000), Giáo trình luật kinh tế , NXB Công an
nhân dân.
5. Nguyễn Hồng Anh, Phần vốn góp trong công ty có tư cách pháp nhân , Tạp
chí nghiên cứu lập pháp ngày 3/1/2006 []
6. Nguyễn Đông Ba (2000), "Vấn đề tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo luật

doanh nghiệp", tạp chí luật học số 02/2001, tr.5-7.
7. Nguyễn Ngọc Bích (2003), Luật doanh nghiệp - Vốn và quản lý trong công ty
cổ phần, NXB Trẻ, Hà Nội.
8. Lê Thị Châu (2000), "Tư cách pháp lý của các chủ thể tham gia hoạt động
trong công ty đối vốn ở nước ta", tạp chí luật học số 10/2000, tr.8-9.
9. Lê Thị Châu(2001) , xác lập , thực hiện và chấm dứt quyền sở hữu tài sản của
công ty đối vốn ở nước ta , Luận án tiến sỹ Luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà
Nội.
10. Ngô Huy Cƣơng , Một số nội dung pháp lý của hợp đồng thành lập công ty ,
Journals of Economic-Law số 4 - 2006 []


11. Ngô Huy Cƣơng (2003) , Công ty -Từ bản chất pháp lý tới các loại hình, Tạp
chí khoa học kinh tế-luật T.XIX, No1, 2003 , Trƣờng Đại học Quốc Gia Hà
Nội, Hà Nội.
12. Ngô Huy Cƣơng (2003) , Cơ sở triết học của hợp đồng thành lập công ty , Tạp
chí khoa học kinh tế-luật T.XIX, No4, 2003 , Trƣờng Đại học Quốc Gia Hà
Nội, Hà Nội.
13. Bùi Ngọc Cƣờng (2001), Xây dựng và hoàn thiện pháp luật kinh tế nhằm bảo
đảm quyền tự do kinh doanh ở nước ta, Luận án tiến sỹ Luật học, Trƣờng Đại
học Luật Hà Nội.
14. Hoàng Văn Dụ (2003), Những nguyên nhân gây cản trở luật doanh nghiệp ,
Báo điện tử thanh niên ngày 14/12/2003 []
15. Nguyễn Ngọc Điện (2001) , Bình luận các hợp đồng thông dụng trong luật dân
sự Việt Nam, NXB Trẻ , Hà Nội.
16. Lê Hồng Hạnh ( 1996) , Cấu trúc vốn của công ty , Tạp chí luật học số
02/2000, tr 3-4,7.
17. Bùi Nguyên Hoàn (1997) , Thị trường chứng khoán và công ty cổ phần , NXB
Chính trị quốc gia , Hà Nội.
18. Phạm Duy Nghĩa ( 2004) , Chuyên khảo luật kinh tế , NXB Đại học quốc gia

Hà Nội, Hà Nội
19. Lê Thị Hải Ngọc (2002) , Một số vấn đề pháp lý của công ty cổ phần theo luật
doanh nghiệp , luận văn thạc sỹ luật học , Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
20. Nguyễn Nhƣ Phát (1999) , Dự thảo luật doanh nghiệp - Một số vấn đề phƣơng
pháp luận , Tạp chí Nhà nƣớc và pháp luật số 5/1999 , tr 7-9.
21. Nguyễn Trân (2003) , Luật doanh nghiệp có "quá thoáng", Bài phỏng vấn
Ông Trần Du Lịch , báo điện tử thanh niên ngày 25/11/2003
[]


22. Nguyễn Thiết Sơn (1991) , Công ty cổ phần ở các nước phát triển. Quá trình
thành lập, tổ chức quản lý , Nxb Khoa học xã hội , Hà Nội.
23. Nguyễn Trọng (2006) , Định giá tài sản vô hình của doanh nghiệp , Báo điện
tử - Thời báo kinh tế Việt Nam ngày 06/06/2006 []
24. Lê Tài Triển, Nguyễn Vạng Thọ, Nguyễn Tuân (1973), Luật thương mại Việt
Nam dẫn giải, Quyển II, Kim Lai ấn quán, Sài Gòn.
25. Tạ Đình Xuyên (1991) , Tổ chức và quản lý trong công ty cổ phần, Trung tâm
Thông tin KHKTQS, Hà nội.
26. Vneconomy (2004) , Cải tiến thủ tục, phương thức trả cổ tức để khuyến khích
doanh

nghiệp,

Báo

điện

tử

thanh

niên

thứ

5,

06/05/2004

[].
27. Báo cáo khái quát kết quả bốn năm thực thi luật doanh nghiệp của Bộ trƣởng
Bộ KH-ĐT (2003)
28. Tờ trình về Dự án luật doanh nghiệp, ngày 23/4/1999 của Chinh phủ lên Quốc
hội.

II Các văn bản pháp luật Việt Nam:
29.Luật công ty 1990
30.Luật doanh nghiệp 1999 , 2005
31.Luật dân sự 1996 , 2005
32.Luật đất đai 2003
33.Luật đầu tƣ 2005
34.Luật Thƣơng mại 2005
35.Luật sở hữu trí tuệ 2005

III Các văn bản pháp luật nước ngoài
36.Luật công ty cổ phần của Đức


37.Bộ luật Dân sự Nhật Bản.
38.Bộ luật Dân sự nƣớc Cộng hòa Pháp, NXB Chính trị Quốc gia, 1998.

39.Bộ luật dân sự Quebéc- Canada.