Nghiên cứu và đề xuất công nghệ xử lý nước thải cá cơm hấp tại làng nghề cá cơm hấp mỹ tân, huyện ninh hải, tỉnh ninh thuận

MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1
ĐẶT VẤN ĐỀ...................................................................................................... 1
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI................................................................................. 2
1.2. MỤC ĐÍCH ................................................................................................... 2
1.3. ĐỐI TƯNG NGHIÊN CỨU ....................................................................... 2
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................................. 2
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ Ý NGHĨA THỰC TIỄN ................................... 3
1.6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 3
CHƯƠNG 2: GIỚI THIỆU LÀNG NGHỀ CÁ CƠM HẤP MỸ TÂN ............. 4
2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN ............................................................................... 5
2.2. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ VÀ CHẤT THẢI TẠI LÀNG NGHỀ ...................... 5
2.3. ĐẶC ĐIỂM CHẾ BIẾN CÁ CƠM HẤP ....................................................... 5
2.3.1. Nguyên liệu ................................................................................................ 5
2.3.2. Qui trình sản xuất chế biến cá cơm khô .................................................... 6
2.4. THÀNH PHẦN, TÍNH CHẤT NƯỚC THẢI ............................................... 8
2.5. CÁC TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG DO CHẾ BIẾN CÁ CƠM HẤP TẠO RA
.............................................................................................................................. 10
CHƯƠNG 3: TỔNG QUAN CÔNG NGHỆ XỬ LÝ ........................................... 11
3.1. PHƯƠNG PHÁP CƠ HỌC ............................................................................ 11
3.1.1. Song chắn rác ............................................................................................. 11
3.1.2. Lưới lọc ...................................................................................................... 11
3.1.3. Bể lắng cát ................................................................................................. 12
3.1.4. Bể lắng ....................................................................................................... 12
3.1.5. Bể điều hòa ................................................................................................ 12
3.1.6. Bể vớt dầu mỡ ............................................................................................ 12


3.1.7. Bể lọc ......................................................................................................... 13
3.2. PHƯƠNG PHÁP HÓA HỌC......................................................................... 13
3.2.1. Phương pháp trung hòa............................................................................... 13

3.2.2. Phương pháp oxy hóa – khử ....................................................................... 13
3.2.3. Kết tủa hóa học .......................................................................................... 14
3.3. PHƯƠNG PHÁP HOÁ LÝ............................................................................ 14
3.3.1. Keo tụ ......................................................................................................... 14
3.3.2. Tuyển nổi ................................................................................................... 15
3.3.3. Hấp phụ ...................................................................................................... 15
3.3.4. Trao đổi ion ................................................................................................ 16
3.4. PHƯƠNG PHÁP SINH HỌC ........................................................................ 16
3.4.1. Quá trình kò khí .......................................................................................... 16
3.4.2. Quá trình hiếu khí ...................................................................................... 18
3.4.3. Cánh đồng tưới ........................................................................................... 21
3.4.4. Xả nước thải vào ao, hồ, sông suối ............................................................ 22
3.4.5. Hồ sinh học ................................................................................................ 22
3.5. XỬ LÝ NƯỚC THẢI MỨC ĐỘ CAO (XỬ LÝ BỔ SUNG) ........................ 23
3.6. KHỬ TRÙNG NƯỚC THẢI ......................................................................... 23
3.6.1. Khử trùng nước thải bằng Iod .................................................................... 24
3.6.2. Khử trùng nước bằng ozon ......................................................................... 24
3.6.3. Khử trùng nước bằng tia tử ngoại: ............................................................. 24
3.7. XỬ LÝ CẶN CỦA NƯỚC THẢI ................................................................. 24
CHƯƠNG 4: NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN CÁ
CƠM HẤP BẰNG KEO TỤ VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................... 26
4.1. NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN CÁ CƠM HẤP
BẰNG KEO TỤ ................................................................................................... 26
4.1.1. Mục đích ..................................................................................................... 26


4.1.2. Giới thiệu ................................................................................................... 26
4.1.2.1. Keo tụ ...................................................................................................... 26
4.1.2.2 Tủa bông .................................................................................................. 31
4.1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình keo tụ tạo bông .............................. 32

4.1.3. Nội dung thực hiện ..................................................................................... 37
4.1.3.1. Dụng cụ hóa chất và phương pháp phân tích .......................................... 37
4.1.3.2. Các bước tiến hành .................................................................................. 37
4.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................................... 39
4.2.1. Xác đònh lượng phèn để bông cặn hình thành ........................................... 39
4.2.2. Thí nghiệm xác đònh pH tối ưu (dùng NaOH điều chỉnh pH) .................... 39
4.2.3. Thí nghiệm xác đònh lượng phèn tối ưu ..................................................... 40
4.2.4. Kết luận chung cho các thí nghiệm trên .................................................... 41
CHƯƠNG 5: ĐỀ XUẤT VÀ TÍNH TOÁN HỆ THỐNG XỬ LÝ NƯỚC THẢI
CHẾ BIẾN CÁ CƠM HẤP ................................................................................... 42
5.1. TÍNH CHẤT NƯỚC THẢI CÁ CƠM HẤP .................................................. 42
5.2. ĐỀ XUẤT CÔNG NGHỆ XỬ LÝ ................................................................ 43
5.2.1. Cơ sở lựa chọn ............................................................................................ 43
5.2.2. Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý nước thải chế biến cá cơm hấp ......... 44
5.2.3. Thuyết minh công nghệ ............................................................................. 45
5.3. TÍNH TOÁN ................................................................................................. 46
5.3.1. Song chắn rác (SCR) .................................................................................. 46
5.3.1.1. Kích thước mương đặt song chắn ............................................................. 47
5.3.1.2. Kích thước SCR ........................................................................................ 47
5.3.1.3. Tổn thất áp lực qua song chắn ................................................................. 48
5.3.2. Hầm bơm tiếp nhận .................................................................................... 49
5.3.3. Bể điều hòa ................................................................................................ 50
5.3.3.1. Kích thước bể ........................................................................................... 50


5.3.3.2. Dạng khuấy trộn, tính thiết bò xáo trộn bể điều hòa ................................ 51
5.3.3.3. Tính toán ống dẫn khí nén ....................................................................... 52
5.3.4. Bể tuyển nổi ............................................................................................... 52
5.3.5. Bể trộn cơ khí ............................................................................................. 55
5.3.6 Bể phản ứng xoáy hình trụ kết hợp với bể lắng đứng ................................ 58

5.3.6.1. Tính toán phần bể phản ứng .................................................................... 58
5.3.6.2. Tính toán phần bể lắng đứng ................................................................... 60
5.3.7. Bể SBR ....................................................................................................... 66
5.3.7.1. Thời gian hoạt động và kích thước bể ...................................................... 67
5.3.7.2. Xác đònh hàm lượng BOD5 hoà tan trong nước thải ở đầu ra .................. 69
5.3.7.3. Hiệu quả xử lý ......................................................................................... 69
5.3.7.4. Tính toán lượng bùn sản sinh ra mỗi ngày ............................................... 69
5.3.7.5. Xác đònh lượng không khí cần thiết cho một đơn nguyên ......................... 71
5.3.7.6. Cách phân phối đóa thổi khí trong bể ...................................................... 72
5.3.7.7. Tính toán đường ống, bơm dẫn nước, bùn và khí ..................................... 72
5.3.7.8. Thiết bò tháo nước trong .......................................................................... 75
5.3.7.9. Bộ điều khiển PLC ................................................................................... 75
5.3.8. Bể khử trùng (Bể tiếp xúc) ........................................................................ 76
5.3.9. Sân phơi bùn............................................................................................... 77
CHƯƠNG 6: DỰ TOÁN CHI PHÍ ........................................................................ 80
6.1. CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG ĐƠN VỊ .......................................................... 80
6.2. CHI PHÍ XỬ LÝ ............................................................................................ 82
6.2.1. Chi phí xây dựng ........................................................................................ 82
6.2.2. Chi phí vận hành ........................................................................................ 82
6.2.2.1. Chi phí điện năng (D) .............................................................................. 82
6.2.2.2. Chi phí hoá chất (H) ................................................................................ 83
6.2.2.3. Nhân công (N) ......................................................................................... 83
6.2.2.4. Chi phí sữa chữa nhỏ (S) .......................................................................... 83


6.2.3. Chi phí xử lý 01m3 nước thải ...................................................................... 83

CHƯƠNG 7: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................ 84
7.1. KẾT LUẬN ................................................................................................... 84
7.2. KIẾN NGHỊ .................................................................................................. 85

TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
BOD: Biochemical Oxygen Demand

- Nhu cầu oxi sinh hóa

COD: Chemical Oxygen Demand

- Nhu cầu oxi hoá học

DO: Dissolved Oxygen

- Nồng độ oxi hòa tan

F/M: Food/Microoganic

- Tỉ số thức ăn/Lượng vi sinh vật

SBR: Sequencing Batch Reactor

- Bể phản ứng luân phiên

MLSS: Mixed Liquor Suspended Solid

- Hàm lượng chất rắn lơ lửng

MLVSS: Mixed Liquor Volatile Suspended Solid - Hàm lượng rắn bay hơi

SS: Suspended Solid

- Chất rắn lơ lửng

TSS: Total Suspended Solids

- Tổng chất rắn lơ lửng

QCVN:

- Quy Chuẩn Việt Nam

VSS: Volatile Suspended Solid

- Chất rắn lơ lửng bay hơi

PLC: Programmable Logical Controller

- Bộ điều khiển tự động

SCR:

- Song chắn rác

CTR:

- Chất thải rắn

VSV

- Vi sinh vật

TCXD

- Tiêu chuẩn xây dựng

L x B x H:

- Dài x Rộng x Cao


DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Kết quả phân tích thành phần, tính chất nước thải một số cơ sở chế biến
cá cơm hấp tại Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân
Bảng 5.1. Tính chất nước thải cá cơm hấp và QCVN 24 : 2009/BTNMT
Bảng 5.2. Các thông số lưu lượng dùng trong thiết kế
Bảng 5.3. Các thông số tính toán cho song chắn rác
Bảng 5.4. Các dạng khuấy trộn ở bể điều hòa
Bảng 5.5. Thông số bể tuyển nổi
Bảng 5.6. Các giá trò G cho trộn nhanh
Bảng 5.7. Hệ số động học bùn hoạt tính ở 20oC
Bảng 5.8. Tải trọng cặn trên 1 m2 sân phơi bùn.


DANH SÁCH HÌNH VẼ
Hình 2.1. Bản đồ tỉnh Ninh Thuận năm 2004
Hình 2.2 Qui trình sản xuất cá cơm hấp
Hình 3.1. Bể lọc kò khí
Hình 3.2. Bể aeroten thông thường
Hình 3.3. Các pha hoạt động bể SBR

Hình 4.1. Hiện tượng keo tụ
Hình 4.2. Hiện tượng tạo bông cặn
Hình 4.3. Hiện tượng keo tụ – tạo bông – sa lắng
Hình 4.4. Đồ thò biểu diễn sự biến thiên độ đục theo pH
Hình 4.5. Đồ thò biểu diễn sự biến thiên độ đục theo lượng phèn
Hình 5.1 Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý nước thải chế biến cá cơm hấp

Chương

1

MỞ ĐẦU
ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo Báo cáo Môi trường Quốc gia 2008 về Môi trường Làng nghề Việt
Nam thì làng nghề Việt Nam được chia thành 06 nhóm ngành chính, cụ thể nhóm
chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi và giết mổ (chiếm 20%); nhóm dệt
nhuộm, ươm tơ, thuộc da (chiếm 17%); nhóm sản xuất vật liệu xây dựng và khai


thác đá (chiếm 5%); nhóm tái chế phế liệu (chiếm 4%); nhóm làng nghề thủ công
mỹ nghệ (chiếm 39%) và nhóm các ngành khác (chiếm 15%). Các làng nghề đã
đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, góp phần phát
triển kinh tế theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa, xóa đói giảm nghèo ở
nông thôn, giải quyết việc làm lúc nông nhàn, tăng thu nhập và phát triển du lòch.
Bên cạnh đó sự phát triển của các làng nghề đang gia tăng vấn đề ô nhiễm môi
trường, các chất khí thải, nước thải và chất thải rắn chưa được xử lý đã thải thẳng
vào môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng không khí, các nguồn nước mặt, nước
dưới đất và gây tác hại lớn đến sức khỏe cộng đồng.
Ô nhiễm môi trường tại các làng nghề là dạng ô nhiễm phân tán trong
phạm vi một khu vực và mang đậm nét đặc thù của hoạt động sản xuất theo

ngành nghề và loại hình sản xuất.
Hiện nay, tại Ninh Thuận có 05 làng nghề thuộc các nhóm chế biến thực
phẩm, dệt nhuộm và thủ công mỹ nghệ, trong đó Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân
thuộc nhóm chế biến thực phẩm đang gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người dân
và tác động xấu đến môi trường. Sản phẩm của Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân là
cá cơm khô. Hàng ngày, lượng nước thải trong quá trình sản xuất có chứa hàm
lượng chất hữu cơ và độ mặn cao được thải bỏ trực tiếp, không qua xử lý gây ô
nhiễm môi trường, ảnh hưởng xấu đến đời sống và sức khỏe người dân xung
quanh.
Vì vậy, trong phạm vi hạn hẹp của Đồ án tốt nghiệp em xin chọn đề tài
“Nghiên cứu và đề xuất công nghệ xử lý nước thải cá cơm hấp tại Làng nghề
cá cơm hấp Mỹ Tân, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận” góp phần giải quyết
các vấn đề môi trường, đảm bảo cho hoạt động sản xuất được duy trì.
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Có 02 lý do em chọn đề tài này:


-

Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, đời sống
người dân và tác động xấu đến môi trường xung quanh.

-

Những cơ sở sản xuất của Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân nằm ở hai bên
đường trên đường đi Khu du lòch sinh thái Vónh Hy nên gây ảnh hưởng xấu
đến sức khỏe và tâm lý của khách du lòch.

1.2. MỤC ĐÍCH:
-

Làm quen với cách vận hành các mô hình xử lý nước bằng phương pháp
hóa lý (keo tụ), cách quan sát hiện tượng và phân tích, đánh giá số liệu thu
thập để có thể trình bày một báo cáo nghiên cứu ứng dụng.

-

Dựa vào các kết quả nghiên cứu động học quá trình xử lý nước bằng keo tụ
trong điều kiện phòng thí nghiệm để tính toán thiết kế công trình xử lý
nước thải chế biến cá cơm hấp.

1.3. ĐỐI TƯNG NGHIÊN CỨU:
Nước thải chế biến cá cơm hấp tại Làng nghề chế biến cá cơm hấp Mỹ
Tân, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận.
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
-

Tập trung điều tra tình hình thực tế sản xuất và môi trường tại Làng nghề
cá cơm hấp Mỹ Tân, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận.

-

Nghiên cứu thí nghiệm hóa lý nước thải cá cơm hấp trong phòng thí
nghiệm của Trạm Quan Trắc thuộc Chi cục Bảo vệ Môi trường tỉnh Ninh
Thuận.

1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ Ý NGHĨA THỰC TIỄN:
-

Ý nghóa khoa học: Nghiên cứu công nghệ hóa lý (keo tụ) để đề xuất công

trình xử lý hiệu quả nước thải cá cơm hấp.

-

Ý nghóa thực tiễn: Giảm ô nhiễm môi trường, sức khỏe và đời sống của
người dân được đảm bảo tốt, khách du lòch thoải mái ngắm cảnh khi đi qua
Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân.


1.6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
-

Phương pháp điều tra, khảo sát.

-

Phương pháp tổng hợp và phân tích những tài liệu, số liệu thu thập được.

-

Phương pháp thực nghiệm.

-

Phương pháp xử lý số liệu bằng phần mềm Execl.

-

Đề xuất công nghệ xử lý.

Chương

2

GIỚI THIỆU LÀNG NGHỀ CÁ CƠM HẤP MỸ TÂN


Làng nghề cá cơm
hấp Mỹ Tân

Hình 2.1. Bản đồ tỉnh Ninh Thuận năm 2004
2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN:
-

Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân nằm tại thôn Mỹ Tân, xã Thanh Hải,
huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận.

-

Diện tích: 30 ha


-

Khí hậu: Nhiệt độ trung bình 27,5oC; hàng năm có khoảng 60 ngày mưa
với lượng mưa trung bình 700 mm/năm. Lượng bốc hơi 1.800 mm/năm.

-

Đòa hình: Đây là vùng đồng bằng ven biển, đòa hình tương đối bằng phẳng,

có tầng đất dày, có khả năng sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy hải sản
và làm muối.

-

Thủy văn: Nước mặt và nước ngầm đều nghèo.

2.2. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ VÀ CHẤT THẢI TẠI LÀNG NGHỀ :
-

Gồm có 26 cơ sở hoạt động chế biến cá cơm khô hấp nằm trong khu vực
quy hoạch.

-

Thời gian sản xuất là kéo dài từ tháng 4 âm lòch đến tháng 12 âm lòch,
trong đó tháng 6 và tháng 7 là mùa sản xuất chính.

-

Năng lực chế biến: 02 – 05 tấn nguyên liệu/cơ sở/ngày.

-

Chất thải rắn làng nghề này chủ yếu vảy cá, cát, tro đốt lò, ... thải ra
khoảng 0,5 – 0,6 tấn/ngày được đội vệ sinh xã hàng ngày đến thu gom và
chuyển về bãi rác xã xử lý chung rác thải sinh hoạt.

-

Nước thải khoảng 4,5 m3/cơ sở/ngày có chứa hàm lượng chất hữu cơ và độ
mặn cao được thải bỏ trực tiếp trong khuôn viên mỗi cơ sở (mỗi cơ sở đều
đào một cái hố chứa nước thải) không qua xử lý gây ô nhiễm môi trường.

2.3. ĐẶC ĐIỂM CHẾ BIẾN CÁ CƠM HẤP:
2.3.1. Nguyên liệu: Cá cơm và cá nục nhưng chủ yếu là cá cơm. Cá cơm gồm có
cá cơm săn, cá cơm ba lài, cá cơm mồm, cá cơm than.

2.3.2. Qui trình sản xuất chế biến cá cơm khô:


Tiếp nhận nguyên liệu
(cá cơm, cá nục)

Nước, muối

Nước, muối, củi

Nước thải, chất
thải rắn (đầu cá,
ruột cá)

Rửa và làm sạch
nguyên liệu

Nước thải

Hấp cá (luộc)

Làm nguội

Mùi tanh, hôi
Phơi (sấy)

Làm mát
Lá cây, đầu cá,…
Phân loại

Đóng gói

Thuyết minh qui trình:
-

Bòch nylon,
giấy

Thành phẩm

Tiếp nhận nguyênHình
liệu2.2
: Yê
u cầu cá cơm khi nhập vào phải tươi, không trầy
Qui trình sản xuất cá cơm hấp
da tróc phấn, không bò dập, không bể bụng, thân cá duỗi thẳng.

-

Rửa và làm sạch nguyên liệu: Tiến hành như sau:

Cách 1: Dùng thau nhựa to. Cho nước sạch và muối hột vào thau nhựa to,
khuấy tan muối hột rồi múc cá từ thùng đựng cá ra thau nhựa to để rửa sạch

bẩn bám, máu bầm và cát trên cá. Thường áp dụng đối với cá nục, sử dụng 50
lít nước và 10 kg muối hột để rửa cho 1 giỏ cá 40 kg.


Cách 2: Dùng bể xi măng. Cho vó vào bể xi măng đã có nước sạch và muối
hột, rồi cho cá vào vó (1,5 kg cá/1 vó), dùng tay khỏa nước để cá được dàn đều
trên vó (nhằm mục đích tránh dập cá và trầy da, tróc phấn). Thường áp dụng
đối với cá cơm, sử dụng 40 lít nước và 08 kg muối hột để rửa cho 1 giỏ cá 40
kg.
-

Hấp cá (luộc): Sau khi rửa sạch, cho 10 vó cá vào gióng rồi nhúng vào nồi
nước luộc đang sôi. Nước luộc đã có nồng độ muối khoảng 3%. Thời gian
luộc tùy theo kích thước cá, trung bình khoảng 15 phút cho 01 lần luộc.
Yêu cầu cảm quan cá chín là thòt trắng, không bò bầm ở hai bên xương
sống.

-

Làm nguội: Cá sau khi luộc được vớt ra ngoài làm nguội. Cá được làm
nguội bằng cách dùng quạt gió thổi trực tiếp vào chồng vó vừa vớt ra từ nồi
luộc. Mục đích là tránh hiện tượng tạo lớp keo bề mặt, cản trở sự di chuyển
của nước từ bên trong ra ngoài (lâu khô và khô không triệt để).

-

Phơi (sấy): Cá sau khi làm nguội được đem ra trời nắng phơi. Cá được phơi
dưới ánh nắng mặt trời sau 2-3 giờ là ráo mặt, ta dùng vó khác (vó không)
chụp lên trên vó đang có cá phơi rồi úp vó lại, khi đó ta được vó không và
tiếp tục làm cho đến hết các vó. Thao tác này gọi là đảo cá, để cá được khô

đều. Nếu trời không nắng thì dùng quạt gió để sấy rồi chờ nắng đem phơi.
Cá phơi cho đến khi đạt độ ẩm khoảng 18% là đạt yêu cầu.

-

Làm mát: Cá phơi đạt độ khô yêu cầu thì đem vào nhà để làm nguội bằng
phương pháp tự nhiên hoặc dùng quạt máy. Mục đích của việc làm nguội
là làm dòu cá, tránh trường hợp gãy đầu, tróc phấn và hiện tượng “đổ mồ
hôi” sau khi đóng thùng (lâu dần cá có thể chuyển màu vàng kém chất
lượng).

-

Phân loại, cỡ: Theo yêu cầu thò trường thường phân thành 02 loại:
+ Loại 1: Cá nguyên vẹn, không bể bụng, tróc phấn, vàng bụng.


+ Loại 2: Màu cá ít sáng, bụng vàng nhạt.
-

Đóng gói: 10 kg cá thành phẩm vào túi nilon rồi đóng vào thùng carton.

-

Bảo quản: Cá sau khi chế biến được bảo quản trong kho lạnh ở nhiệt độ từ
180C đến -100C. Trong trường hợp không có kho lạnh thì cá phải kòp thời
đưa đi tiêu thụ vì để cá lâu trong điều kiện thường thì cá bò giảm chất
lượng như biến màu hoặc đóng mốc.

Đònh mức thành phẩm và nước sạch:

Cứ 3,5 kg cá tươi sẽ tạo ra 1 kg cá thành phẩm để nguyên đầu; 4,5 kg cá

-

tươi sẽ tạo ra 1 kg cá khô thành phẩm bỏ đầu.
-

Xử lý nguyên liệu 90 lít nước/giỏ cá 40 kg.

-

Trong công đoạn luộc thì đối với nồi 90x90x50 cm thì nước luộc khoảng
500 lít chứa 20 kg muối và nước luộc bổ sung 2lít/giỏ.

2.4. THÀNH PHẦN, TÍNH CHẤT NƯỚC THẢI:
Bảng 2.1. Kết quả phân tích thành phần, tính chất nước thải một số cơ sở chế biến
cá cơm hấp tại Làng nghề cá cơm hấp Mỹ Tân
Stt Ký hiệu pH SS (mg/l)
DO Độ mặn
mẫu
(mg02/l) (‰)

3.893

852

2,87

0,45x101

41,1

8.584

6.550

1.045

377

2,27

0,93x103

4,3

23,9

16.323

8.520

1.063

307

4,26

0,4x101

1.680

3,8

26,7

8.935

5.460

1.170

396

49,02

m tính

Lọc-sấy

Máy
đo DO

Máy đo
EC

Độ
đục

MPN

M1

5,92

2.140

3,3

92

2

M2

6,02

1.730

4,2

3

M3

6,0

1.875

4

M4

6,38
đo

QCVN 24:

5,5-9

BOD5 Tổng N Tổng P SO42- Coliform
(mg/l) (mg/l
(mg/l) (g/l) (MNP/ml)

23.345 15.050

1

Phương pháp Máy

COD
(mg/l)

103-1050C

100

Đun hoàn Ủ 200C Kjeldahl
Acid
lưu kín

Ascorbic
5 ngày

100

50

2009/BTNMT
(B)
(Nguồn: Trạm Quan Trắc – Chi cục Bảo vệ Môi trường Ninh Thuận)

30

6

5000


Ghi chú: Đòa điểm lấy mẫu tương ứng với ký hiệu mẫu
- Mẫu được lấy tại khâu luộc cá

- Mẫu được lấy tại hố chứa nước thải

M1: Hộ ông Lê Thành Đạo

M3: Hộ bà Nguyễn Thò Nhẫn

M2: Hộ bà Lê Thò Xẩu

M4: Hộ bà Lê Thò Tánh

Nhận xét:
-

So với quy chuẩn loại B theo QCVN 24: 2009/BTNMT – Quy chuẩn Quốc
gia về nước thải công nghiệp thì nước thải của các hộ sản xuất đều có pH
và chỉ tiêu vi sinh nằm trong giới hạn cho phép nhưng các chỉ tiêu hóa lý
SS, BOD5, COD, N, P đều vượt quy chuẩn cho phép. Cụ thể: chỉ tiêu SS thì
vượt quy chuẩn gấp 16,8 – 21,4 lần, chỉ tiêu BOD5 thì vượt quy chuẩn gấp
109,2 – 301 lần, chỉ tiêu COD thì vượt quy chuẩn gấp 85,84 – 233,45 lần,
chỉ tiêu N thì vượt quy chuẩn gấp 34,83 – 129,77 lần, chỉ tiêu P thì vượt
quy chuẩn gấp 51,12 – 142 lần. Do đó, nước thải này không được phép thải
ra môi trường xung quanh khi chưa xử lý vì nước thải bò ô nhiễm cao bởi
các chất hữu cơ và các chất dinh dưỡng sẽ làm thay đổi thay phần, tính
chất môi trường sinh thái.

-

Nước thải chứa hàm lượng N và P cao khi thải vào nguồn nước sẽ được các
động vật phù du nhất là tảo lam hấp thụ tạo nên sinh khối trong quá trình
quang hợp. Sự phát triển đột ngột của tảo lam trong nguồn nước giàu dinh
dưỡng làm cho nước có mùi và độ màu tăng lên, chế độ oxy trong nguồn
nước không ổn đònh. Sau quá trình phát triển, phù du thực vật bò chết. Xác
phù du thực vật sẽ làm tăng thêm một lượng chất hữu cơ, tạo nên sự nhiễm
bẩn lần hai trong nguồn nước.

-

Với nguồn nước thải trên thì trước khi thải bỏ vào môi trường cần phải xử
lý để không gây ô nhiễm môi trường.

2.5. CÁC TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG DO CHẾ BIẾN CÁ CƠM HẤP TẠO
RA:
-

Việc chế biến cá cơm được thực hiện ngay sau khi đánh bắt. Nước thải sản
xuất thải trực tiếp ra môi trường bên ngoài không qua hệ thống xử lý, đây
là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường và sức khỏe, đời sống người
dân, cụ thể:
+ Hướng gió Nam từ tháng 1 đến tháng 7 ảnh hưởng đến sức khỏe, đời
sống người dân thôn Mỹ Hòa, xã Thanh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh
Thuận.
+ Hướng gió Bắc từ tháng 8 đến tháng 12 ảnh hưởng đến sức khỏe, đời
sống người dân thôn Mỹ Tân, xã Thanh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh
Thuận.

-

Nước thải với độ mặn cao khi thấm xuống đất sẽ gây nhiễm mặn đến
nguồn nước ngầm.

-

Hàm lượng chất hữu cơ cao trong điều kiện thiếu oxy trong nước xảy ra
quá trình phân hủy yếm khí tạo ra sản phẩm độc hại như H2S,... gây mùi
hôi thối và làm cho nước có màu đen.


Chương

3

TỔNG QUAN CÔNG NGHỆ XỬ LÝ
3.1. PHƯƠNG PHÁP CƠ HỌC:
Xử lý cơ học nhằm mục đích:
- Tách các chất không hòa tan, những vật chất lơ lửng có kích thước lớn (rác,
nhựa, dầu mỡõ, cặn lơ lửng, các tạp chất nổi…) ra khỏi nước thải.
- Loại bỏ cặn nặng như sỏi, cát, mảnh kim loại, thủy tinh…
- Điều hoà lưu lượng và nồng độ các chất ô nhiễm trong nước thải.
- Xử lý cơ học là giai đoạn chuẩn bò và tạo điều kiện thuận lợi cho các quá
trình xử lý hoá lý và sinh học .
3.1.1. Song chắn rác:
Song chắn rác thường đặt trước hệ thống xử lý nước thải hoặc có thể đặt tại
các miệng xả trong phân xưởng sản xuất nhằm giữ lại các tạp chất có kích thước
lớn như: nhánh cây, gỗ, lá, giấy, nilông, vải vụn và các loại rác khác.
Dựa vào khoảng cách các thanh, song chắn được chia thành hai loại:
- Song chắn thô có khoảng cách giữa các thanh từ 60 - 100mm.
- Song chắn mòn có khoảng cách giữa các thanh từ 10 - 25mm.
(Tiêu chuẩn Xây Dựng TCXD-51-84)
3.1.2. Lưới lọc:
Lưới lọc dùng để khử các chất lơ lửng có kích thước nhỏ, thu hồi các thành
phần quý không tan hoặc khi cần phải loại bỏ rác có kích thước nhỏ. Kích thước
mắt lưới từ 0,5 - 1,0mm.


Lưới lọc thường được bao bọc xung quanh khung rỗng hình trụ quay tròn
(hay còn gọi là trống quay) hoặc đặt trên các khung hình dóa.
3.1.3. Bể lắng cát:
Bể lắng cát có nhiệm vụ loại bỏ cát, cuội, xỉ lò hoặc các loại tạp chất vô cơ

khác có kích thước từ 0,2 – 2 mm ra khỏi nước thải nhằm đảm bảo an toàn cho
bơm khỏi bò cát, sỏi bào mòn, tránh tắc đường ống dẫn và tránh ảnh hưởng đến
công trình sinh học phía sau.
Trong các loại bể lắng cát có một công trình phụ là sân phơi cát. Vì lượng
cát lấy ra nước thải có chứa nhiều nước nên cần sân phơi để tách nước.
3.1.4. Bể lắng:
Nước thải trước khi đi vào xử lý sinh học cần loại bỏ các cặn bẩn không tan
ra khỏi dòng bằng bể lắng (bể lắng I), cặn hình thành trong quá trình keo tụ tạo
bông hoặc cặn sinh ra trong quá trình xử lý sinh học (bể lắng đợt 2).
Bể lắng có cấu tạo mặt bằng là hình chữ nhật hay hình tròn, được thiết kế để
loại bỏ bằng trọng lực các hạt cặn có trong nước thải theo dòng liên tục ra vào bể.
Các loại bể lắng: Bể lắng ngang, bể lắng đứng, bể lắng ly tâm…
3.1.5. Bể điều hòa:
Do đặc thù công nghệ sản xuất của một số ngành công nghiệp, lưu lượng và
nồng độ nước thải thường không đều theo các giờ trong ngày, đêm. Sự dao động
lớn về lưu lượng và nồng độ dẫn đến những hậu quả xấu đến hoạt động của mạng
lưới và các công trình xử lý. Do đó bể điều hòa được dùng để duy trì dòng thải và
nồng độ và ổn đònh vi sinh vật trước khi vào công trình xử lý khác, khắc phục
những sự cố vận hành do sự dao động về nồng độ và lưu lượng của nước thải gây
ra và nâng cao hiệu suất của các quá trình xử lý sinh học. Bể điều hòa có thể
được phân loại như sau:
- Bể điều hòa lưu lượng
- Bể điều hòa nồng độ


- Bể điều hòa cả lưu lượng và nồng độ
3.1.6. Bể vớt dầu mỡ:
Bể vớt dầu mỡ thường áp dụng khi xử lý nước thải có chứa dầu mỡ (nước
thải công nghiệp). Đối với nước thải sinh hoạt khi hàm lượng dầu mỡ không cao
thì việc vớt dầu mỡ thường thực hiện ngay ở bể lắng nhờ thiết bò gạt nổi.

3.1.7. Bể lọc:
Lọc được ứng dụng để tách các tạp chất có kích thước nhỏ khi không thể
loại được bằng phương pháp lắng. Quá trình lọc ít khi sử dụng trong xử lý nước
thải, thường chỉ sử dụng trong trường hợp nước sau xử lý đòi hỏi có chất lượng
cao.
3.2. PHƯƠNG PHÁP HÓA HỌC:
Phương pháp hóa học đưa vào thành phần nước thải chất phản ứng. Chất này
có tác dụng với tạp chất bẩn có trong nước thải và loại chúng ra khỏi nước thải
dưới dạng cặn lắng hoặc hòa tan không độc hại.
3.2.1. Phương pháp trung hòa:
Nhằm trung hòa nước thải có pH quá cao hoặc quá thấp, tạo điều kiện cho
các quá trình xử lý hóa lý và sinh học :
H+ + OH-  H2O
Vôi (Ca(OH)2) thường được sử dụng rộng rãi như một Bazơ để xử lý các
nước thải có tính Axit, trong khi Axit Sulfuric (H2SO4) là một chất tương đối rẻ
tiền dùng trong xử lý nước thải có tính Bazơ.
3.2.2. Phương pháp oxy hóa – khử: dùng để
- Khử trùng nước.
- Chuyển một nguyên tố hòa tan sang kết tủa hoặc một nguyên tố hòa tan
sang thể khí.
- Biến đổi một chất không phân hủy sinh học thành nhiều chất đơn giản hơn,
có khả năng đồng hóa bằng vi khuẩn.


- Loại bỏ các kim loại nặng như Cu, Pb, Zn, Cr, Ni, As …và một số chất độc
như cyanua.
- Các chất oxy hóa thông dụng: Ozon, Chlorine, Hydro peroxide, Kali
permanganate
- Quá trình này thường phụ thuộc rõ rệt vào pH và sự hiện diện của chất xúc
tác.

3.2.3. Kết tủa hóa học:
Kết tủa hóa học thường được sử dụng để loại trừ các kim loại nặng trong
nước. Phương pháp được sử dụng rộng rãi nhất để kết tủa các kim loại là tạo
thành các hydroxide, ví dụ:
Cr3+ + 3OH-  Cr(OH)3
Fe3+ + 3OH-  Fe(OH)3
Phương pháp kết tủa hóa học hay được sử dụng nhất là phương pháp tạo các
kết tủa với vôi. Soda cũng có thể được sử dụng để kết tủa các kim loại dưới dạng
hydroxide (Fe(OH)3), carbonate (CaCO3), …Anion carbonate tạo ra hydroxide do
phản ứng thủy phân với nước :
CO32- + H2O  HCO3- + OH3.3. PHƯƠNG PHÁP HOÁ LÝ:
Dựa vào tính chất vật lí thành phần ô nhiễm để tách chúng ra khỏi nước thải
3.3.1. Keo tụ:
Các hạt cặn có kích thước nhỏ hơn 10 – 4 mm thường không thể tự lắng được
mà luôn tồn tại ở trạng thái lơ lửng. Muốn loại bỏ các hạt cặn lơ lửng phải dùng
biện pháp xử lý cơ học kết hợp với biện pháp hóa học, tức là cho vào nước cần xử
lý các chất phản ứng để tạo ra các hạt keo có khả năng kết dính lại với nhau và
dính kết các hạt cặn lơ lửng trong nước, tạo thành các bông cặn lớn hơn có trọng
lượng đáng kể. Quá trình thủy phân các chất đông tụ và tạo thành các bông keo
xảy ra theo các giai đoạn


Me3

+

HOH

Me(OH)2+

+

Me(OH)+

+

Me3+

+

Me(OH)2+

+

H+

HOH 

Me(OH)+

+

H+

HOH 

Me(OH)3

+

H+

3HOH





Me(OH)3

+

3H+

Do đó, các bông cặn mới tạo thành dễ dàng lắng xuống ở bể lắng. Để thực
hiện quá trình keo tụ, người ta cho vào trong nước các chất keo tụ thích hợp như :
phèn nhôm Al2(SO4)3, phèn sắt loại FeSO4, Fe2(SO4)3 hoặc loại FeCl3. Các loại
phèn này được đưa vào nước dưới dạng dung dòch hòa tan.
3.3.2. Tuyển nổi:
 Tuyển nổi khí tan(Dissolved Air Flotation):
Biện pháp này được sử dụng rộng rãi với nước thải chứa các chất bẩn nhỏ vì
nó cho phép tạo bọt khí rất nhỏ. Thực chất của biện pháp này là tạo ra một dung
dòch quá bão hòa không khí. Sau đó không khí được tách ra khỏi dung dòch ở dạng
các bọt cực nhỏ và lôi kéo các chất bẩn nổi lên trên mặt nước.
- Tuyển nổi chân không
- Tuyển nổi không áp lực
- Tuyển nổi áp lực.
 Tuyển nổi với cung cấp không khí nén qua tấm xốp, ống châm lỗ:
Quá trình tuyển nổi được thực hiện bằng cách sục các bọt khí nhỏ vào pha
lỏng. Các bọt khí này sẽ kết dính với các hạt cặn. Khi khối lượng riêng của tập

hợp bọt khí và cặn nhỏ hơn khối lượng riêng của nước, cặn sẽ theo bọt khí nổi lên
bề mặt. Khí chủ yếu cung cấp theo 2 cách sau:
- Tuyển nổi với thổi không khí nén qua các vòi
- Tuyển nổi với phân tán không khí qua tấm xốp.
3.3.3. Hấp phụ:
Phương pháp này được sử dụng để làm sạch nước thải khỏi các chất hữu cơ
hòa tan. Quá trình hấp phụ được thực hiện bằng cách cho tiếp xúc hai pha không


hòa tan là pha rắn (chất hấp phụ) với pha khí hoặc pha lỏng. Dung chất (chất bò
hấp thụ) sẽ đi từ pha lỏng (hoặc pha khí) đến pha rắn cho đến khi nồng độ dung
chất trong dung dòch đạt cân bằng. Ưu điểm của phương pháp này là hiệu quả cao
80-90%, có khả năng xử lý nhiều chất trong nước thải.
Chất hấp phụ thường được sử dụng là: Than hoạt tính, các chất tổng hợp và
chất thải của vài ngành sản xuất (tro, rỉ, mạt cưa), chất hấp phụ vô cơ (đất sét,
Silicagen, keo nhôm) và các chất Hydroxit kim loại (ít được sử dụng vì năng
lượng tương tác của chúng với các phân tử nước lớn).
3.3.4. Trao đổi ion:
Phương pháp này có thể khử tương đối triệt để các tạp chất ở trạng thái ion
trong nước như Zn, Cu, Cr, Ni, Hg, Mn … cũng như các hợp chất của Asen,
Photpho, Cyanua, chất phóng xạ. Thường sử dụng nhựa trao đổi ion nhằm khử
cứng và khử khoáng.
3.4. PHƯƠNG PHÁP SINH HỌC:
Phương pháp sinh học được ứng dụng để xử lý các chất hữu cơ hòa tan có
trong nước thải cũng như một số chất vô cơ như: H2S, Sulfide, Ammonia, … dựa
trên cơ sở hoạt động của vi sinh vật. Vi sinh vật sử dụng chất hữu cơ và một số
khoáng chất làm thức ăn để sinh trưởng và phát triển. Một cách tổng quát,
phương pháp xử lý sinh học có thể phân thành 2 loại :
- Phương pháp kò khí : Sử dụng nhóm vi sinh vật kò khí, hoạt động trong điều
kiện không có Ôxy.

- Phương pháp hiếu khí : Sử dụng nhóm vi sinh vật hiếu khí, hoạt động trong
điều kiện cung cấp Ôxy liên tục.
3.4.1. Quá trình kò khí:
 Bể phản ứng yếm khí tiếp xúc:
Quá trình phân hủy xảy ra trong bể kín với bùn tuần hoàn. Hỗn hợp bùn và
nước thải trong bể được khuấy trộn hoàn toàn, sau khi phân hủy hỗn hợp được


đưa sang bể lắng hoặc bể tuyển nổi để tách riêng bùn và nước. Bùn tuần hoàn trở
lại bể kò khí, lượng bùn dư thải bỏ thường rất ít do tốc độ sinh trưởng của vi sinh
vật khá chậm.

 Bể xử lý bằng đệm bùn kò khí dòng hướng lên (UASB):
Đây là một trong những quá trình kò khí ứng dụng rộng rãi nhất trên thế do
hai đặc điểm chính sau :
- Cả ba quá trình phân hủy – lắng bùn – tách khí được lắp đặt trong cùng
một công trình.
- Tạo thành các loại bùn hạt có mật độ vi sinh vật rất cao và tốc độ lắng
vượt xa so với bùn hoạt tính hiếu khí dạng lơ lửng
Bên cạnh đó, quá trình xử lý sinh học kò khí UASB còn có những ưu điểm so
với quá trình bùn hoạt tính hiếu khí như :
- Ít tiêu tốn năng lượng vận hành.
- Ít bùn dư nên giảm chi phí xử lý bùn.
- Bùn sinh ra dễ tách nước.
- Nhu cầu dinh dưỡng thấp nên giảm chi phí bổ sung dinh dưỡng.
- Có khả năng thu hồi năng lượng từ khí Methane.
 Bể lọc kò khí(UAF):
Bể lọc kò khí dòng hướng lên là một bể chứa vật liệu tiếp xúc để xử lý chất
hữu cơ chứa carbon trong nước thải. Nước thải được dẫn vào bể từ dưới lên hoặc
từ trên xuống, tiếp xúc với lớp vật liệu trên đó có vi sinh vật kò khí sinh trưởng và

phát triển. Vì vi sinh vật được giữ trên bề mặt vật liệu tiếp xúc và không bò rửa
trôi theo nước sau xử lý nên thời gian lưu của tế bào sinh vật rất cao (khoảng 100
ngày).