Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng kín thường xanh ẩm nhiệt đới, trạng thái IIIA1 tại khu bảo tồn thiên nhiên – văn hóa đồng nai làm cơ sở đề xuất các biện pháp kỹ thuật lâm sinh

CƠ SỞ 2 – TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
BAN NÔNG LÂM
-------  -------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC RỪNG KÍN THƢỜNG
XANH ẨM NHIỆT ĐỚI, TRẠNG THÁI IIIA1 TẠI KHU BTTN –
VĂN HÓA ĐỒNG NAI LÀM CƠ SỞ ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP
KỸ THUẬT LÂM SINH
NGÀNH: LÂM SINH
MÃ SỐ: 401

Giáo viên hướng dẫn: ThS. Nguyễn Tuấn Bình
Sinh viên thực tập: Lê Bá Hùng
Lớp: CO2 – Lâm Sinh
Mã HSSV: 131620205004

Đồng Nai - 2016


IC

!

Để hoàn thành chương trình đào tạo của trường Đại Học Lâm Nghiệp –
Cơ Sở 2 khóa học 2013 – 2016 và gắn việc đào tạo với thực tiễn, được sự thống
nhất của Ban Nông lâm và bộ môn. Em thực hiện chuyên đề tốt nghiệp.
Nhân dịp này, em xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Tuấn Bình cùng
các thầy cô giáo trong ban Nông Lâm, cán bộ nhân viên Khu Bảo tồn thiên
nhiên – Văn hóa Đồng Nai và bạn bè đã tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn

thành chuyên đề tốt nghiệp theo đúng quy định của nhà trường.
Do thời gian có hạn, trình độ và khả năng của bản thân còn hạn chế nên
chuyên đề không tránh khỏi những thiếu sót nhất định.
Em kính mong nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và đóng góp ý kiến của
các thầy cô giáo để chuyên đề này được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn

Ngƣời thực hiện

Lê Bá Hùng

i


ỤC ỤC
I

............................................................................................................................................i

MỤC LỤC ..................................................................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...............................................................................................................v
DANH MỤC B NG ................................................................................................................................. vi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................................................. vi
ĐẶT VẤ ĐỀ ............................................................................................................................................1
HƯ

G 1. TỔNG QUAN VỀ VẤ ĐỀ NGHIÊN CỨU ..........................................................................2

1.1. Trên thế giới .....................................................................................................................................2
1.1.1. Phân loại rừng ...............................................................................................................................2

1.1.2. Về phương pháp thống kê sinh học ...........................................................................................2
1.1.3. Về cấu trúc rừng ...........................................................................................................................3
1.1.4. Nghiên cứu tái sinh .......................................................................................................................4
1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................................................................4
1.2.1. Những nghiên cứu về cấu trúc rừng ..........................................................................................4
1.2.2. Những nghiên cứu về tái sinh rừng ............................................................................................5
HƯ

G 2.

ỤC TIÊU, NỘI DU G VÀ PHƯ

G PHÁP

GHIÊ

ỨU ............................................6

2.1. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................................6
2.1.1. Mục tiêu chung ..............................................................................................................................6
2.1.2. Mục tiêu cụ thể ..............................................................................................................................6
2.2. Ý nghĩa chuyên đề............................................................................................................................6
2.3.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................................6
2.3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................................................7
2.4. Nội dung nghiên cứu .......................................................................................................................7
2.4.1. Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc tầngcây cao ...............................................................................7

ii

2.4.2. Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc cây tái sinh ................................................................................7
2.4.3. Đề xuất một số biện pháp lâm sinh .............................................................................................7
2.5. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................................................7
2.5.1. Phương pháp chủ đạo ..................................................................................................................7
2.5.2. Phương pháp thu thập số liệu .....................................................................................................8
2.5.2.1. Kế thừa số liệu ...........................................................................................................................8
2.5.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ..................................................................................................8
2.5.2.3. Phương pháp xử lý số liệu .................................................................................................... 10
2.5.2.4. Công cụ xử lý số liệu .............................................................................................................. 13
HƯ

G 3. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI ...................................................................... 14

3.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................................................................... 14
3.1.1. Vị trí địalý và phạm vi ranh giới ................................................................................................ 14
3.1.2. Khí hậu ........................................................................................................................................ 14
3.1.3. Thủy văn...................................................................................................................................... 14
3.1.4. Địa hình ....................................................................................................................................... 15
3.2. Đặc điểm nơi nghiên cứu thực tập ............................................................................................. 15
3.2.1. Diện tích, trạng thái và đặc điểm phân bố của rừng trên địa bàn......................................... 15
3.2.2. Đặc điểm về điều kiện kinh tế - xã hội .................................................................................... 16
3.2.3. Đánh giá chung .......................................................................................................................... 17
HƯ

G 4. KẾT QU

NGHIÊN CỨU VÀ TH O LUẬN ..................................................................... 18

4.1. Kết quả kiểm tra sự thuần nhất các ô tiêu chuẩn nghiên cứu ................................................. 18
4.2. Kết quả nghiên cứu cấu trúc tầng cây cao ................................................................................ 19

4.2.1. ấu tr c tổ thành oài ................................................................................................................ 19
4.2.2.

uy uật ph n ố số c y th o cấp đư ng ính

4.2.3. Ph n ố số c y th o cấp chiều cao

D1 3 ........................................................ 22

H ................................................................................ 24

4.2.4. Tương quan giữa chiều cao và đư ng kính. .......................................................................... 26

iii


4.2. Kết quả nghiên cứu đặc điểm cấu trúc cây tái sinh .................................................................. 28
4.2.1 Tổ thành oài c y tái sinh ........................................................................................................... 28
4.2.2. Ph n ố số c y tái sinh th o cấp chiều cao ............................................................................ 29
4.3. Đề xuất môt số biện pháp kỹ thuật lâm sinh .............................................................................. 31
HƯ

G 5. KẾT UẬ VÀ KIẾ

GH .............................................................................................. 33

5.1. Kết uận .......................................................................................................................................... 33
5.1.1. Tổ thành oài thực vật ................................................................................................................ 33
5.1.2. Độ h n giao ................................................................................................................................. 33
5.1.3.

uy uật ph n ố phần trăm số c y th o cấp đư ng ính D1 3 ........................................... 33

5.1.4.

uy uật ph n ố phần trăm số c y th o cấp chiều cao H .................................................... 34

5.1.5. T nh h nh tái sinh ưới tán rừng .............................................................................................. 34
5.1.6. Độ tàn ch

nh qu n ................................................................................................................. 34

5.2. Tồn tại và iến nghị ....................................................................................................................... 34
Phụ biểu ...................................................................................................................................................ii

iv


DA H

ỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

A, B, C

Các tham số của phương trình

Cv%

Hệ số biến động, %

D1.3

Đường kính thân cây tại tầm cao 1,3 m, cm

D1.3_lt

Đường kính 1,3 m tính theo lý thuyết, cm

D1.3_tn

Đường kính 1,3 m theo thực nghiệm, cm

Ex

Hệ số biểu thị độ nhọn của phân bố

H

Chiều cao của cây, m

Hvn

Chiều cao vút ngọn, m

H_lt

Chiều cao tính theo lý thuyết, m

H_tn

Chiều cao theo thực nghiệm, m

Log

Logarit thập phân (cơ số 10)

Ln

Logarit tự nhiên (cơ số e)

P_value

Mức ý nghĩa (xác xuất)

Pa, Pb, Pc, Pd Mức ý nghĩa (xác xuất) của tham số a, b, c, d
4.1.

Số hiệu của hình hay bảng theo chương

r

Hệ số tương quan

R

Biên độ biến động

R2

Hệ số xác định mức độ tương quan

S

Độ lệch tiêu chuẩn

SK

Hệ số biểu thị độ lệch của phân bố

Sodb

Diện tích ô dạng bản

Sy/x

Sai số của phương trình hồi quy

v


DA H

ỤC B

G

Bảng 4.1: Kết quả kiểm tra sự thuần nhất về đư ng kính các OTC ............................................... 18
Bảng 4.2: Kết quả kiểm tra sự thuần nhất về chiều cao các OTC .................................................. 18
ảng 4.3. Tổ thành oài thực vật trạng thái III 1 tại Khu ảo tồn thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai
................................................................................................................................................................ 20

iểu đồ 4.1. Biểu i n t ệ tổ thành oài thực vật trạng thái III 1 tại Khu ảo tồn thiên nhiên –
Văn hóa Đồng Nai................................................................................................................................. 21
ảng 4.2 Ph n ố phần c y th o cấp đư ng ính
D1 3 trạng thái rừng III 1 và các đặc
trưng m u ............................................................................................................................................. 23
ảng 4.3 Ph n ố số c y th o cấp chiều cao
H trạng thái rừng III 1 và các đặc trưng m u
................................................................................................................................................................ 25
Đồ thị 4.2.

iểu i n ph n ố phần số c y th o cấp chiều cao

H trạng thái III 1 ................. 25

ảng 4.4 Tổ thành oài c y tái sinh trạng thái III 1 ......................................................................... 28
ảng 4.5. Ph n ố c y tái sinh th o cấp chiều cao .......................................................................... 30

Nai .................................................................................................................................. 21
Bảng 4 4: T th nh lo i cây tái sinh trạng thái III 1 .................................................... 28
Bảng 4 5 Phân bố cây tái sinh theo cấp chiều cao ........................................................ 30

DA H

ỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 4 2 Biểu di n quy luật tương quan gi a H v D1,3 của trạng thái r ng III 1. 27
Biểu đồ 4 3 T th nh lo i cây tái sinh, trạng thái III 1 ............................................... 29
Biểu đồ 4 4 Biểu di n phân bố cây tái sinh theo cấp N ha ............................................ 30

vi

DANH MỤC ĐỒ THỊ

Đồ thị 4 1 Biểu di n phân bố N D1,3 của trạng thái r ng III 1 .................................. 23
Đồ thị 4 2 Biểu di n phân bố phần số cây theo cấp chiều cao (N H), trạng thái III 1 25

vii


ĐẶT VẤ ĐỀ
R ng là yếu tố cơ bản của môi trường, gi vai trò quan trọng trong việc
phòng hộ, duy trì cân bằng sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo tồn nguồn
gen, các nguồn lâm đặc sản khác, phục vụ nhu cầu của con người. Tuy nhiên
r ng trên thế giới cũng như ở Việt Nam đang bị suy thoái nghiêm trọng.
Nghiên cứu về cấu trúc của r ng tự nhiên đã được các nhà khoa học lâm
nghiệp quan tâm t rất lâu v đã có rất nhiều công trình khoa học công bố. Tuy
nhiên để có cơ sở bảo tồn và phát triểu r ng có mục đích cần có các biện pháp kỹ
thuật lâm sinh nhằm phát triển r ng đạt được bền v ng trong t ng trạng thái ở
mỗi tiểu vùng sinh thái khác nhau. Khi sử dụng cho mục đích quản lý cần phải
có nghiên cứu b sung để có nh ng hiểu biết sâu hơn về quy luật cấu trúc và
đôngl thái của r ng.
Khu bảo tồn thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai được thành lập năm 2004,
nằm trong hệ thống r ng đặc dụng và di sản văn hóa của Việt Nam. T ng diện
tích của khu bảo tồn trên 100.303 ha gồm: 67 903 ha đất lâm nghiệp và 32.400
ha mặt nước (hồ Trị An). Thảm thực vật r ng trong khu bảo tồn gồm các kiểu
r ng: rung kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới; r ng kín n a rụng lá ẩm nhiệt đới
và r ng kín rụng lá hơi ẩm nhiệt đới. Sự đa dạng về trạng thái thảm thực vật
nhưng chưa phát huy hết tiềm năng do các biện pháp kỹ thuật chưa có hiệu quả.
Vì vậy cần nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc r ng để áp dụng các biện pháp

kỹ thuật lâm sinh cho phù hợp.
T nh ng đặc điểm n i bật nói trên để có các biện pháp tác động hiệu quả
và quản lý r ng bền v ng đáp ứng được nhu cầu hiện tại v tương lai em thực
hiện chuyên đề “Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng kín thƣờng xanh ẩm
nhiệt đới, trạng thái IIIA1 tại Khu bảo tồn thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai
làm cơ sở đề xuất các biện pháp kỹ thuật lâm sinh”
1


CHƯ

G 1. TỔ G QUA VỀ VẤ ĐỀ GHIÊ CỨU

Trong nh ng năm gần đây, việc nghiên cứu về r ng tự nhiên đã được
nhiều tác giả trong v ngo i nước quan tâm. Nhìn trung nh ng nghiên cứu này
mới chỉ d ng lại ở việc xây dựng mô hình chuẩn l m cơ sở khoa học và lý luận
cho công tác kinh doanh r ng. R ng tự nhiên rất đa dạng, phong phú và phức tạp
về t thành loài cây, tầng tán,…mỗi vùng địa dư khác nhau hình th nh nên một
kiểu r ng riêng, cho nên vấn đề nghiên cứu về cấu trúc còn gặp rất nhiều khó
khăn, phức tạp Dưới đây xin đề cập tới một số nghiện cứu có liện quan đến nội
dung chuyên đề.
1.1. Trên thế giới
1.1.1. Phân loại rừng
R ng và các nhân tố, địa hình, độ đầy tầng đất, độ ẩm…v đặc điểm của
r ng, thành phần loại cây, cấu trúc hình thái v năng suất của quần xã thực
vật,…có mối quan hệ chặt chẽ và phụ thuộc lẫn nhau. Chính vì thế các nhà lâm
học đã dựa v o đó để phân chia các kiểu r ng khác nhau làm cở sở xác định biện
pháp kinh doanh r ng phù hợp. Sự phân chia kiểu r ng bắt đầu t nh ng năm 90
của thế kỷ XIX bởi các nhà lâm học như:

F Ruzki (1888), I I Gutorovic

(1897),…
1.1.2. Về phƣơng pháp thống kê sinh học
Với xu thế chuyển dần t nghiên cứu định tính sang nghiên cứu định
lượng, thống kê toán học đã trở thành công cụ cần thiết với mỗi nhà khoa học để
lượng hóa các quy luật tự nhiên và xã hội. Thống kê toán học ngày càng phát
triển v đem lại hiệu quả cao hơn v được áp dụng t giai đoạn rút mẫu, so sánh
các mẫu, ước lượng các nhân tố điều tra, nghiên cứu cấu trúc,..

2


1.1.3. Về cấu trúc rừng
Là sự sắp xếp các t chức nội bộ các thành phần sinh vật trong hệ sinh thái
r ng m qua đó các loại có đặc điểm sinh thái khác nhau có thể cùng sinh sống
hòa thuận trong một khoảng không gian nhất định trong một giai đoạn phát triển
của r ng. Cấu trúc r ng v a là kết quả v a là sự thể hiện các mối quan hệ đấu
tranh sinh tồn và thích ứng với nhau gi a các thành phần trong hệ sinh thái với
nhau và với môi trường sinh thái. Cấu trúc r ng bao gồm cấu trúc sinh thái, cấu
trúc hình thái và cấu trúc tu i. Sinh thái, cấu trúc hình thái và cấu trúc tu i.
a. Phân bố số cây theo cấp kinh
Đây l quy luật cơ bản nhất của kết cấu lâm phần r ng, Nhà khoa học đầu
tiên đề cập đến l Meyer (1934) Ông đã mô tả phân bố cây theo đường kính
bằng phương trình toán học có dạng đường cong giảm liên tục, về sau gọi là
phương trình Mayer hay h m Mayer Cho đến nay hàm toán học này vẫn đạng
được nhiều tác giả sử dụng để mô tả cấu trúc lâm phần. Ngoài ra còn một số hàm
toán học khác như: Loetsch (1973), đã dùng h m Beta để nắn phân bố thực
nghiệm, J.L.F Batista và H.T.Z Docouto (1992), khi nghiên cứu r ng nhiệt đới
tại Marsanhoo – Brazin đã dùng h m Weibull để mô phỏng N/D.

b. Về phân bố cây theo chiều cao
Phương pháp kinh điển được nhiều nhà khoa học sủ dụng là vẽ phẫu đồ
đứng. Qua phẫu đồ sẽ thấy sự phân bố, sắp xếp trong không gian của các loài
cây, Điển hình có các công trình của Richards (1952), Rollet (1979). Có nhiều
dạng hàm toán học khác nhau dùng để nắn phân bố N/H. Việc sử dụng hàm nào
tùy thuộc vào kinh nghiệm của t ng tác giả, t ng nghiên cứu cụ thể.
c. Tƣơng quan giữa chiều cao với đƣờng kính ngang ngực
Gi a chiều cao v đường kính ngang ngực của các cây trong lâm phần tồn
tại mối quan hệ chặt chẽ, mối quan hệ đó không chỉ trong một lâm phần, mà còn
tồn tại gi a các lâm phần khác nhau. Có thể thông qua đường kính để suy di n
3


chiều cao, mà không cần đo to n diện. Nhiều kết quả cho thấy, chiều cao tương
ứng với mỗi cỡ kính luôn tăng theo tu i và mối quan hệ đó bi u di n dưới dạng
đường cong Đường cong này sẽ dịch chuyển lên trên khi tu i lâm phần tăng lên
Tiurin D V (1927) đã phát hiện ra hiện tượng này khi ông xác lập đường
cong chiều cao ở các cấp tu i khác nhau. Mô phỏng quan hệ H D theo phương
chình LogH = D + b1 D + b2 D + b3 *D (1 1) Trong đó: : Tu i lâm phần D:
Đường kính của cây: Tham số của phương trình Sau đó tác giả nắn phương trình
trên theo t ng định kỳ và thấy ở t ng cấp tu i phương trình có dạng: LogH = b0
+ b1/D (1.2) Với các lo i cây khác nhau, phương trình lựa chọn cũng khác nhau,
có thể dùng nhiều phương trình để thử nghiệm sau đó chọn ra một phương trình
thích hợp nhất.
1.1.4. Nghiên cứu tái sinh
Trên thế giới tái sinh r ng đã được nghiên cứu t rất lâu, nhưng t nh ng
năm 1930 mới bắt đầu nghiên cứu tái sinh r ng nhiệt đới Do đặc điểm của r ng
nhiệt đới là thành phần loài rất phức tạp, nên trong quá trình nghiên cứu hầu như
các tác giả chỉ tập trung vào các loài cây gỗ có ý nghĩa nhất định, nghiên cứu về
tái sinh cho chúng ta hiểu biết về phương pháp nghiên cứu và quy luật tái sinh tự

nhiên của một số vùng, đặc biệt là sự vận dụng các hiểu biết về quy luật tái sinh
để xây dựng các biện pháp kỹ thuật lâm sinh phù hợp nhằm quản lý r ng bền
v ng Đây l nh ng phương pháp v kết quả cần tham khảo khi nghiên cứu tái
sinh r ng ở Việt Nam.
1.2. Ở Việt Nam
1.2.1. Những nghiên cứu về cấu trúc rừng
Ở nước ta thuộc kiểu r ng nhiệt đới, rất phong phú v đa dạng về thành
phần loài, phức tạp về cấu trúc. Trong nh ng năm gần đây cấu trúc r ng ở ước ta
đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Cấu trúc l cơ sở cho việc định
4


hướng phát triển r ng, đề ra biện pháp lâm sinh hợp lý Thái Văn Tr ng (1963,
1970, 1978) khi nghiên cứu kiểu r ng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới nước ta
đã đưa ra mô nình cấu trúc tầng, như tầng vượt tán, tầng ưu thế sinh thái, tầng
dưới tán, tầng cây bụi và tầng cỏ quyết. Tác giả vận dụng và có sự cải tiến b
sung phương pháp biểu đồ mặt cắt của Davit – Risa, trong đó tầng cây bụi và
thảm tươi được phóng với tỷ lệ lớn hơn Ngo i ra tác giả còn dựa vào 4 tiêu
chuẩn để phân chia kiểu thảm thực vật r ng ở Việt Nam đó l : Dạng sống ưu thế
của nh ng thực vật tầng cây lập quần, độ tàn che của tầng cây ưu thế sinh thái,
hình thái sinh thái của nó và trạng thái của tán lá. Dựa v o đó, tác giả chia thảm
thực vật r ng Việt Nam thành 14 kiểu.
Đ o Công Khanh (1996), Bảo Huy (1993), đã căn cứ vào t thành loài cây
mục đích để phân chia loại r ng phục vụ cho việc xây dựng các biện pháp lâm
sinh. Lê Sáu (1996) dựa vào hệ thống phân loại của Thái Văn Tr ng kết hợp với
hệ thống phân loại của Loeschau chia r ng ở khu vực Con Hà N ng thành 6
trạng thái.
1.2.2. Những nghiên cứu về tái sinh rừng
Tái sinh là một quá trình sinh học mang tính đặc thù của hệ sinh thái r ng,
mà biểu hiện là sự xuất hiện một thế hệ cây con của nh ng loài cây gỗ.Hiểu theo

nghĩa hẹp, tái sinh r ng là quá trình phục hồi lại thành phần cơ bản của r ng chủ
yếu là loài cây gỗ. Trần Xuân Hiệp (1995), đã định lượng cây tái sinh tự nhiên
trong các trạng thái r ng khác nhau, theo tác giả số lượng cây tái sinh biến động
t 8.000 – 12.000, lớn hơn r ng nguyên sinh.

5


CHƯ

G 2.

ỤC TIÊU, ỘI DU G VÀ PHƯ

G PHÁP GHIÊ CỨU

2.1. Mục tiêu nghiên cứu
2.1.1. Mục tiêu chung
Ngiên cứu đặc điểm cấu trúc r ng kín thường xanh ẩm nhiệt đới tại Khu bảo
tồn thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai l m cơ sở đề xuất biện pháp kỹ thuật lâm sinh.
2.1.2. Mục tiêu cụ thể
- Xác định được kết cấu của r ng và mô phỏng được quy luật phân bố, quy
luật tương quan gi a các nhân tố điều tra.
- Đề xuất được một số biện pháp kỹ thuật lâm sinh nhằm bảo tồn và phát
triển r ng tại khu vực nghiên cứu.
2.2. Ý nghĩa chuyên đề
 Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu
Thực hiện đề tài củng cố phương pháp nghiên cứu khoa học cho học viên,
giúp học viên vận dụng nh ng kiến thức đã học vào công tác nghiên cứu khoa
học và thực ti n sản xuất lâm nghiệp một cách có hiệu quả. Sau khi thực hiện đề

tài này học viên có khả năng lập kế hoạch nghiên cứu hợp lý, t ng hợp, phân tích
v đánh giá kết quả cũng như việc viết một báo cáo nghiên cứu.
Trạng thái r ng kín thường xanh ẩm nhiệt đới là thạng thái ph biến tại
khu bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai chính vì vậy nghiên cứu về cấu trúc
rung của trạng thái r ng này sẽ giúp chúng ta có cơ sở để đề xuất nh ng biện
pháp kỹ thuật lâm sinh cho kiểu trạng thái này.

2.3. Đối tượng, phạm vi và giới hạn nghiên cứu
2.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Chuyên đề tập trung nghiên cứu cấu trúc r ng kín thường xanh ẩm nhiệt
đới trạng thái IIIA1.
6


2.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc r ng kín thường xanh ẩm nhiệt đới trạng
thái IIIA1 tại tiểu khu 121 thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai.
2.4. Nội dung nghiên cứu
2.4.1. Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc tầngcây cao
- Cấu trúc t thành
- Quy luật phân bố số cây theo cấp đường kính (N/D1.3)
- Quy luật phân bố cây theo cấp chiều cao (N/Hvn)
- Quy luật tương quan gi a Hvn và D1.3 trạng thái r ng IIIA1.
2.4.2. Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc cây tái sinh
- Cấu trúc t thành
- Phân bố cây theo cấp chiều cao.
- Mật độ
- Số cây tái sinh có triển vọng.
2.4.3. Đề xuất một số biện pháp lâm sinh
Ứng dụng kết quả nghiên cứu để đề xuất một số biện pháp kỹ thuật lâm

sinh nhằm bảo tồn và phát triển vốn r ng.
2.5. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.5.1. Phƣơng pháp chủ đạo
Sử dụng phương pháp truyền thống trong nghiên cứu điều tra r ng để thu
thập số liệu, phương pháp trong thống kê toán học để xử lý, phân tích t ng hợp
số liệu v tính toán đảm bảo chính xác theo yêu cầu.

7


2.5.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu
2.5.2.1. Kế thừa số liệu
- Nh ng tài liệu về điều kiện tự nhiên, khí hậu, thủy văn, đất đai, địa hình
và tài nguyên r ng.
- Nh ng tài liệu về điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội: dân số, lao động,
thành phần dân tộc, tập quán canh tác.
- Nh ng kết quả nghiên cứu cấu trúc r ng tự nhiên
2.5.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài tiến hành thu thập số liệu trên 6 ô
tiêu chuẩn mỗi ô có diện tích 500m2.
Phương pháp lập ô tiêu chuẩn: sử dụng bản đồ, thước dây, địa bàn cầm
tay, máy định vị, thước Sunto, thước đo cao để xác định vị trí và lập OTC tiến
h nh đo đếm.
Lập ô tiêu chuẩn hình ch nhật diện tích 500m2 với chiều dài và rộng
(20*25m).
Trong mỗi ô tiêu chuẩn ghi chép các thông tin như: số hiệu ô, vị trí ô, trạng
thái r ng và tiến h nh đo đếm các chỉ tiêu xác định loài cây, D1.3, Hvn, Dt, Hdc
của nh ng cây có đường kính 6 cm trở lên và ghi vào mẫu biểu theo quy định.
Việc thu thập số liệu được thực hiện theo đúng quy trình của viện điều tra
quy hoạch r ng tiến h nh điều tra như sau

a Điều tra tầng cây cao
- Đường kính ngang ngực (D1 3): được đo chu vi ở vị trí 1,3m ở tất cả các
cây có tru vy t 19cm trở lên Trường hợp cây hai thân nếu chia thân t vị trí 1.3

8


trở xuống thi coi như hai cây, còn nếu chia thân trên 1,3m thì coi như một cây.
Nh ng cây nằm trên ranh giới ô đo đếm được xử lý như sau:
Chỉ đo đếm và ghi chép vào phiếu nh ng cây nằm trong ô v đo lần lượt
theo t ng múi một.
- Chiều cao vút ngọn (Hvn) v đo chiều cao dưới c nh: Được đo bằng
thước đo cao Blumless
- Đường kính tán (Dt): Đo đường kính tán bằng cách đo gián tiếp thông
qua hình chiếu tán cây trên mặt đất theo hai hướng Đông Tây- Nam Bắc.
Trong quá trình đo được đánh số trên cây để tránh đo lặp lại.
Mẫu biểu 01: Phiếu điều tra cây gỗ
Lâm Phần:

Diện tích ÔTC: Tọa độ:

Hướng phơi:

Độ dốc: Độ cao:

OOTC số:

Hướng phơi:

STT

Ô

Tên vn

D1,3
(cm)

Hvn
(m)

ĐT
ĐT

Dt_tb

V

NB

b Điều tra cây tái sinh
Trong mỗi ô tiêu chuẩn lập 05 ô dạng bản (4 ô 4 góc và 1 ô ở tâm) của ô
tiêu chuẩn (diện tích ODB 5*5m).
Trên ô dạng bản, tiến h nh điều tra cây gỗ tái sinh và ghi vào phiếu với
các nội dung như sau:
Xác định tên loài cây theo 4cấp chiều cao (< 1m; 1,1 đến 2m; 2,1 đến 3m;
>3m).
9

Cây tái sinh được phân theo chất lượng (khoẻ, yếu), phân theo nguồn gốc
(chồi, hạt) cho t ng loài, ghi theo cách bỏ phiếu, hàng t ng ghi bằng ch số Ả
Rập (1, 2, 3 …)
Mẫu biểu 02: Biểu điều tra cây tái sinh
CẤP CHI U C O (m)
ÔDB
25 m

STT

LO I
CÂY

S
L

<1

NG
K

1-2
Y

K

Y

2-3
K

Y

>3
K

CHẤT NGU N
L NG
G C

Y

2.5.2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu
Số liệu thu thập được tiến hành lọc bỏ số liệu ngoại lai để loại bỏ giá trị
gây sai lệch trong quá trình xác định dạng phân bố N/D1.3, N/Hvn v xác định
các chỉ tiêu đặc trưng khác
a. Phƣơng pháp kiểm tra sự thuần nhất giữa các ô tiêu chuẩn
Để đánh giá sự thuần nhất gi a các ÔTC trong cùng một dạng địa hình ta
sử dụng tiêu chuẩn Kruskal & Wallis Điều kiện áp dụng tiêu chuẩn Kruskal Wallis là số mẫu  3 v các đại lượng quan sát ở các mẫu l nh ng đại lượng liên
tục Tiêu chuẩn n y chủ yếu l dựa v o phương pháp xếp hạng các số liệu quan
sát ở các mẫu, sử dụng công thức:
l Ri
12
H

nn  1 i ni

2

3(n+1)

Trong đó n = ni Nếu các mẫu l thuần nhất thì H có phân bố 2 với bậc
tự do K= l -1, l l số mẫu quan sát
2

Nếu H > 05 thì các mẫu không thuần nhất

10


2
Nếu H   05 thì các mẫu l thuần nhất Trường hợp n y ta có thể gộp các ô

tiêu chuẩn trong cùng 1 trạng thái r ng để xử lý số liệu
b. Đối với tầng cây cao
* Cấu trúc t thành
T th nh được tính theo phương pháp của Daniel Marmillod v Vũ Đình
Huề (1984), Đ o Công Khanh (1996): Nguy n Trọng Bình thông qua tiêu chí:
Tỉ lệ % mật độ (N%) và tiết diện ngang (G%). Mỗi loại được xác định tỉ lệ
t thành IV% (chỉ số quan trọng Important)
(2.1)
Trong đó: IV% l tỷ lệ t th nh (độ quan trọng) của loài i; N% là % theo
số cây của loài i trong lâm phần; G% là % theo t ng tiết diện ngang của loài i
trong lâm phần.
Theo Daniel mamillod, nh ng loài cây nào có IV% >5% là nh ng cây có ý
nghĩa về mặt sinh thái. Mặt khác theo Thái Văn Tr ng (1978), trong một lâm
phần, nhóm lo i cây n o đó chiếm 50% t ng cá thể của tầng cấy cao thì nhóm
loài đó được coi l nhóm lo i ưu thế, nhóm loài cây có giá trị số IV%>50% được
xem l nhóm lo i ưu thế Xác định hệ số t thành tầng cây cao theo công thức:
(2.2)

Trong đó:
- A: Hệ số t thành tầng cây cao
- m: Số cá thể mỗi loài trong ô tiêu chuẩn
- n: T ng số cây trong ô tiêu chuẩn.
Một số đặc điểm về cấu trúc của khu vực nghiên cứu như các đặc trưng
mẫu được chia t ghép nhóm các trị số quan sát theo công thức kinh nghiệm của
Brooks v Carruthere (1953); căn cứ vào phân bố thực nghiệm để tiến hành mô
11


hình hoá quy luật cấu trúc tần số (cấu trúc N/D1.3, N/Hvn) theo nh ng phân bố
lý thuyết khác nhau (Weibull, khoảng cách và phân bố giảm).
c. Đối với cây tái sinh
Nghiên cứu đánh giá một số chỉ tiêu cho lớp cây tái sinh như:
Tỷ lệ t thành:

*10

(2.3)

Trong đó: Ki: hệ số t thành loài thứ i
ni: Số lượng cá thể loài i
m: T ng số cá thể điều tra.
Chất lượng cây tái sinh:

(2.4)

Trong đó: N%: tỷ lệ phần trăm cây tốt, trung bình, xấu.
n: t ng số cây tốt, trung bình, xấu.
N: t ng số cây tái sinh

* Phân bố tái sinh theo cấp chiều cao:
Thống kê số lượng cây tái sinh theo 5 cấp: Vẽ biểu đồ biểu di n số lượng
cấy tái sinh theo cấp chiều cao.
d. Phƣơng pháp tính các đặc trƣng mẫu.
- Trị số trung bình mẫu:
(2.5)
- Phương sai mẫu: S2
- Giá trị trung bình mẫu:

(2.6)

- Sai tiêu chuẩn:

(2.7)

- Hệ số biến động:

(2.8)

- Hệ số chính xác: P%

(2.9)

12


- Độ lệch:

(2.10)

e. Phương pháp mô phỏng cấu trúc đường kính và chiều cao cây rừng.
Số liệu sau khi chỉnh lý và lập bảng phân bố tần thực nghiệp theo t , tính
toán các đặc trưng mẫu, lựa chọn hàm lý thuyết phù hợp để mô phỏng quy luật
phân bố N/D1.3 và N/Hvn.
* Phân bố giảm:
Là phân bố xác suất của biến ngẫu nhiên liên tục. Trong lâm nghiệp có thể
vận dụng phân bố giảm dạng Meyer để mô hình hóa quy luật cấu trúc tần số số
cây theo đường kính của nh ng lâm phần hỗn giao.
Hàm mayer có dạng:
Trong đó:

fx = α e-βx

fx là tần số quan sát

X l đại lượng quan sát
α và β là các tham số của hàm Mayer
Ngoài ra còn sử dụng các công cụ toán học khác như phân bố khoảng
cách, phân bố Weibull.
2.5.2.4. Công cụ xử lý số liệu
Trình tự các bước phân tích tương quan v hồi quy thực hiện theo nh ng
chỉ dẫn của thống kê toán học. Công cụ tính toán: Phần mềm: Excel 2010, SPSS.

13


CHƯ

G 3. ĐIỀU KIỆ TỰ HIÊ , KI H TẾ, XÃ HỘI

3.1. Điều kiện tự nhiên
3.1.1. Vị trí địalý và phạm vi ranh giới
Tọa độ địa lý (theo hệ quy chiếu VN 2000)
Tọa độ địa lý:11003’-11030’N,106054’-107013’E
Phạm vi ranh giới:
- Phía Bắc giáp tỉnh Bình Phước và huyện Tân Phú.
- Phía Nam giáp sông Đồng Nai, huyện Trảng Bom và Thống Nhất.
- Phía Đông giáp VQG Cát Tiên, huyện Tân Phú v Định Quán.
- Phía Tây giáp Tỉnh Bình Phước và tỉnh Bình Dương.
3.1.2. Khí hậu
- Khu bảo tồn nằm trong khu vực có chế độ khí hậu nhiệt đới gió mùa
cận xích đạo, một năm có 2 mùa rõ rệt, nhiệt độ v lượng bốc hơi cao đều
trong năm:
+ Mùa mưa thường t tháng 5 đến tháng 10
+ Mùa khô t tháng 11 đến tháng 4 năm sau
- Lượng mưa trung bình trong năm t : 2.000 - 2 500 mm, mưa lớn tập
trung vào tháng 7, tháng 8 và tháng 9.
- Nhiệt độ trung bình h ng năm: 250C - 270C Trong đó:
+ Nhiệt độ trung bình tháng cao nhất: 290C - 380C.
+ Nhiệt độ trung bình tháng thấp nhất: 180C - 250C
- Độ ẩm tương đối 80% - 82%.
3.1.3. Thủy văn
Khu bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa được bao bọc bởi hệ nhiều thống
sông và suối:
Phía Bắc và Tây Bắc có sông Mã Đ , l con sông lớn v l đường ranh
giới của KBT với tỉnh Bình Phước.
14


Phía Tây có sông Bé, là ranh giới gi a KBT với tỉnh Bình Dương

Phía Đông v Nam có hồ Trị An
3.1.4. Địa hình
Khu bảo tồn nằm trong vùng địa hình chuyển tiếp t cao nguyên Bảo
Lộc - Lâm Đồng xuống vùng địa hình bán bình nguyên của Đông Nam Bộ
trên nền đất đỏ vàng feralit phát triển trên đất phù sa c . Địa hình thuộc dạng
địa hình vùng đồi, với 3 cấp độ cao: Đồi thấp - đồi trung bình v đồi cao, độ
cao giảm dần t Bắc xuống Nam
3.2. Đặc điểm nơi nghiên cứu thực tập
3.2.1. Diện tích, trạng thái và đặc điểm phân bố của rừng trên địa bàn
T ng diện tích tự nhiên quản lý của Khu bảo tồn Thiên nhiên – Văn hóa
Đồng Nai l 100 303,8 ha Trong đó diện tích r ng v đất lâm nghiệp:
67 903,8 ha v 32 400 ha đất ngập nước hồ Trị An.
 Tài nguyên r ng của KBT
R ng tự nhiên KBT có tính đa dạng sinh học cao, phong phú về chủng
loại, số lượng Trong đó có nhiều lo i động, thực vật đặc h u, quý, hiếm có
nguy cơ tuyệt chủng được ghi v o sách Đỏ Việt Nam và thế giới. Thành phần
cây gỗ nhiều t tái sinh đến thành thục
Về r ng trồng thì các loài cây trồng chủ yếu là các loài cây gỗ lớn bản
địa như: Sao đen, Dầu con rái, Dầu song nàng, Bằng lăng, Gõ đỏ.... với hai
phương thức trồng chính là: thuần loài hoặc hỗn giao phụ trợ - cây gỗ lớn…
Phần lớn, diện tích r ng trồng trước đây trồng theo phương thức quảng canh
trên đất hoang hoá bạc màu do bị nhi m chất độc hoá học trong chiến tranh,
mục đích chính l phủ xanh đất trống đồi núi trọc nhằm nâng cao độ che phủ
của r ng.

15


3.2.2. Đặc điểm về điều kiện kinh tế - xã hội
a. Thực trạng chung

Trong khu vực quản lý có khoảng 6.976 hộ với 31.871 nhân khẩu đang
sinh sống, phân bố dân số theo đơn vị h nh chính xã Mã Đ ; Hiếu Liêm, Phú
Lý huyện Vĩnh Cửu, huyện Định Quán, huyện Thống Nhất, huyện Trảng
Bom (theo số liệu điều tra dân sinh kinh tế năm 2012)
Diện tích khu vực quản lý rộng, trải dài nên KBT có nhiều cộng đồng
sinh sống trong khu vực quản lý hoặc có ranh giới tự nhiên tiếp giáp với r ng
KBT Trong đó, có 42 cộng đồng dân cư thuộc 20 xã, thị trấn của 10 huyện
nằm trên địa b n 3 tình Đồng Nai, Bình Phước, Bình Dương được đề xuất hỗ
trợ phát triển.
Với sự đa dạng về thành phần dân tộc, văn hóa tạo nên cho KBT nh ng
nét đặc trưng riêng Tuy nhiên cũng gây không ít khó khăn cho công tác quản
lý, bảo vệ r ng của KBT.
b. Thực trạng hoạt động sản xuất
- Sản xuất nông nghiệp
Nông nghiệp là ngành sản xuất chính, có khoảng trên 90% người dân
sống bằng nghề nông trồng trọt v chăn nuôi Hệ thống canh tác trong vùng
đang chuyển dịch t sản xuất độc canh sang xen canh gi a các lo i cây ngắn
ng y với cây d i ng y, gi a cây lương thực với cây ăn trái… Hình thức chăn
nuôi chủ yếu phát triển theo hướng chăn nuôi hộ gia đình, vật nuôi chính là
gia súc, gia cầm nhưng mang tính tự phát, kém bền v ng, năng suất thấp v
nhiều rủi ro Ngo i ra, do giá cả thị trường luôn biến động, chưa có nh ng
dịch vụ đầu ra n định nên hiệu quả kinh tế không cao, kể cả nh ng năm được
mùa.
- Sản xuất lâm nghiệp
Trước đây các Lâm trường giao khoán đất lâm nghiệp cho nhân dân
trên địa b n theo Nghị định số 01 CP để trồng r ng tự trồng tự hưởng v
trồng theo chương trình 327, 661 của Chính phủ
16

Lo i cây trồng trước đây chủ yếu l Keo lá tr m v một ít diện tích
trồng cây X c , Xoan (trồng thuần hoặc hỗn giao với Sao, Dầu). T năm
2000 đến nay, ứng dụng th nh tựu khoa học kỹ thuật, các hộ đã đưa v o trồng
giống cây Keo lai giâm hom có khả năng sinh trưởng mạnh, chu kỳ kinh
doanh ngắn, đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người trồng r ng.
3.2.3. Đánh giá chung
Với nh ng đặc điểm về điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội như trên, để
bảo tồn các QXTVR tại khu vực có nh ng thuận lợi v khó khăn sau:
* Thuận lợi :
- Điều kiện tự nhiên của KBT thuận lợi cho việc khôi phục lại sự đa
dạng sinh học của hệ sinh thái r ng cây tự nhiên bản địa thuộc lưu vực sông
Đồng Nai và vùng miền Đông Nam bộ, thuận lợi cho việc bảo tồn nơi cư trú
v di trú cho các lo i động vật hoang dã.
- T i nguyên đất phong phú, thích nghi với nhiều loại cây trồng có giá
trị, đặc biệt đối với các cây lâm nghiệp.
- Tài nguyên r ng đặc dụng đa dạng với hệ sinh thái r ng cây họ Dầu
có giá trị cao, l nơi cư trú của nhiều lo i động thực vật quý hiếm.
* Khó khăn:
- Tài nguyên r ng vốn rất phong phú chủng loại nhưng chỉ có giá trị về
mặt lâm sinh, phần lớn diện tích r ng là r ng nghèo hoặc trung bình, chỉ một
số ít là r ng gi u Do đó, công tác khôi phục lại r ng mất nhiều thời gian.
- Dân cư có trình độ văn hóa thấp, thành phần và phân bố không thống
nhất, đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn do đó vẫn còn sống phụ thuộc
nhiều vào r ng nên ảnh hưởng đến công tác quản lý bảo vệ r ng và các hoạt
động bảo tồn thiên nhiên tại Khu bảo tồn.

17