Giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh trung học phổ thông tỉnh phú thọ trong tình hình hiện nay

I HC QUC GIA H NI
TRUNG TM BI DNG GING VIấN Lí LUN CHNH TR
***********

NGUYN TH THU THY

giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh trung
học phổ thông tỉnh phú thọ
trong tình hình hiện nay

LUN VN THC S triết học

Hà nội - 2008

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
***********

NGUYỄN THỊ THU THỦY

GIÁO DỤC Ý THỨC PHÁP LUẬT CHO HỌC
SINH THPT TỈNH PHÚ THỌ TRONG TÌNH
HÌNH HIỆN NAY
Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 60 22 80

LUẬN VĂN THẠC SĨ triÕt häc

Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Nga

Hµ néi - 2008

2


Quy -ớc viết tắt

XHCN : Xã hội chủ nghĩa
THPT : Trung học phổ thông
LAPTS : Luận án phó tiến sĩ
NXB : Nhà xuất bản
ĐCS : Đảng Cộng Sản
YTPL : ý thức pháp luật
CNH - HĐH : Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

3


Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là
chính xác. Những kết luận của luận văn ch-a từng
đ-ợc công bố trong công trình nào khác.

tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Thuỷ

4


Mục lục
Mở đầu

1

Ch-ơng 1: TầM QUAN TRọNG của VIệC giáo dục ý THứC
PHáP LUậT cho HọC SINH Trung học phổ thông hiện
nay

5

1.1. ý thức pháp luật và thực chất của việc giáo dục ý thức pháp luật cho học
sinh Trung học phổ thông hiện nay

5

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, kết cấu và vai trò của ý thức pháp luật 5
1.1.2. Thực chất của việc giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh Trung học
phổ thông hiện nay

18

1.2. Vai trò của việc giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh Trung học phổ
thông và những tiêu chí cơ bản đánh giá ý thức pháp luật của học sinh Trung
học phổ thông hiện nay

20

1.2.1. Vai trò của việc giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh Trung học
phổ thông trong tình hình hiện nay

21

1.2.2. Những tiêu chí cơ bản đánh giá ý thức pháp luật của học sinh Trung
học phổ thông hiện nay.

27

Ch-ơng 2: GIáO DụC ý thức pháp luật và ý thức pháp
luật của học sinh Trung học phổ thông tỉnh phú thọ
hiện nay: một số THành tựu và VấN Đề Đặt RA

32

2.1. Đặc điểm của học sinh Trung học phổ thông tỉnh Phú Thọ

32

2.2. Thành tựu trong việc giáo dục ý thức pháp luật trong nhà tr-ờng phổ
thông tỉnh Phú Thọ và những vấn đề đặt ra

37

2.2.1 Việc giáo dục ý thức pháp luật của học sinh trong nhà tr-ờng Trung
học phổ thông tỉnh Phú Thọ hiện nay- Thành tựu và nguyên nhân

37

2.2.2. Những vấn đề đặt ra trong việc giáo dục ý thức pháp luật cho học
sinh Trung học phổ thông tỉnh Phú Thọ hiện nay

5

40


2.3. ý thức pháp luật của học sinh Trung học phổ thông tỉnh Phú Thọ hiện
nay - Thực trạng và nguyên

43

2.3.1. Thực trạng ý thức pháp luật của học sinh Trung học phổ thông tỉnh
Phú Thọ hiện nay

43

2.3.2. Nguyên nhân thực trạng ý thức pháp luật của học sinh Trung học
phổ thông tỉnh Phú Thọ hiện nay

49

Ch-ơng 3: Một số nguyên tắc và giải pháp để nâng cao
hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh
Trung học phổ thông tỉnh phú thọ trong tình hình
hiện nay

58

3.1. Một số nguyên tắc để nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật cho
học sinh Trung học phổ thông tỉnh Phú Thọ trong tình hình hiện nay

58

3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật cho học
sinh Trung học phổ thông tỉnh Phú Thọ

65

3.2.1. Nhóm giải pháp về kinh tế - chính trị - xã hội

65

3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao chất l-ợng giáo dục pháp luật cho học
sinh Trung học phổ thông tỉnh Phú Thọ

69

Kết luận

78

Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục

80
83

6


Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
Hơn hai m-ơi năm qua, việc chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, quan
liêu bao cấp sang nền kinh tế thị tr-ờng theo định h-ớng xã hội chủ nghĩa đã và
đang đặt ra yêu cầu cấp bách là phải tăng c-ờng quản lý nhà n-ớc bằng pháp luật,
xây dựng nhà n-ớc pháp quyền XHCN. Qua đó chứng tỏ vai trò, giá trị xã hội to
lớn của pháp luật và sự cần thiết, nhanh chóng phải nâng cao ý thức pháp luật cho
ng-ời dân.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề này, tại Hội nghị Trung -ơng toàn
quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII, Đảng đã xác định: Tăng c-ờng giáo dục ý thức pháp
luật, nâng cao hiểu biết và ý thức thực hiện pháp luật, sống và làm việc theo hiến
pháp và pháp luật, đảm bảo cho pháp luật đ-ợc thi hành một cách nghiêm minh,
thống nhất và công bằng [11, tr.57, 58]. Trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ IX đã nhấn mạnh: Phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ luật, kỷ c-ơng, tăng
c-ờng pháp chế, quản lý xã hội bằng pháp luật, tuyên truyền giáo dục toàn dân
nâng cao ý thức chấp hành pháp luật[10, tr.135].
Học sinh trung học phổ thông là lứa tuổi đang tr-ởng thành, chúng ch-a phải là
các cá nhân hoàn thiện, đang cần đ-ợc trang bị về t- t-ởng, nhân cách, tri thức để
b-ớc vào cuộc sống, để chuẩn bị tham gia trực tiếp vào các quan hệ xã hội và làm
chủ bản thân. Các em sẽ là lực l-ợng lao động chính và là chủ nhân t-ơng lai của
đất n-ớc do vậy việc giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh THPT là rất cần thiết,
để từ đó làm tiền đề hình th nh ý thức pháp luật trong cuộc sống sau này của các
em, v điều n y sẽ góp phần to ln trong cụng cuc xây dựng, phát triển đất n-ớc.
Học sinh THPT tỉnh Phú Thọ cũng giống nh- nhiều địa ph-ơng khác, tình
trạng vi phạm pháp luật vẫn th-ờng xuyên xảy ra với nhiều hình thức. Đặc biệt
trong những năm gần đây, tình hình này còn có chiều h-ớng gia tăng cả về số vụ vi

phạm cũng nh- mức độ, tính chất nguy hiểm. Tình hình đó do nhiều nguyên nhân
gây ra và cũng ảnh h-ởng rất nhiều đến nhân cách của học sinh THPT và trật tự an
7


toàn ca xã hội. Điều đó đặt ra cho xã hội và nhà tr-ờng THPT một trọng trách lớn,
phải quan tâm đến việc giữ gìn kỷ c-ơng, trật tự, uốn nắn những hành vi sai trái ở
học sinh, hình thành ở học sinh thái độ tôn trọng pháp luật, chấp hành nghiêm
chỉnh pháp luật ở trong nhà tr-ờng và ở ngoài xã hội. Do đó, việc giáo dục ý thức
pháp luật cho học sinh THPT của tỉnh Phú Thọ giúp các em có một hành trang
vững vàng b-ớc vào cuộc sống, xây dựng một xã hội lành mạnh, trật tự, kỷ c-ơng,
tiến tới xây dựng thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n-ớc, xây
dựng nhà n-ớc pháp quyền XHCN Việt Nam là một yêu cầu cần thiết trong tình
hình hiện nay. Vì vậy tôi chọn đề ti Giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh
THPT tỉnh Phú Thọ trong tình hình hiện nay lm đề ti luận văn của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Việc giáo dục ý thức pháp luật cho ng-ời dân nói chung và học sinh THPT
nói riêng đã đ-ợc nhiều công trình khoa học nghiên cứu. Vấn đề này đ-ợc đề cập
trong một số tài liệu có tính chất giáo trình, giáo khoa nh-: Giáo trình lý luận về
nh nước v pháp luật của tr-ờng Đại học Luật Hà Nội; Khoa Luật tr-ờng Đại học
Khoa học Xã hội v Nhân văn; Bn về giáo dục pháp luật của tác giả Trần Ngọc
Đ-ờng và D-ơng Thị Thanh Mai ( NXB CTQG H Nội 1995); Giáo dục pháp luật
trong nh trường của Nguyễn Đình Đặng Lục; Một số vấn đề về phổ biến giáo
dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay của Vụ Phổ biến giáo dục pháp luật, Bộ Tư
pháp.
Trong các công trình nghiên cứu, vấn đề này cũng đ-ợc đề cập từ nhiều góc độ
nh-: Thực trạng phạm tội của học sinh, sinh viên trong mấy năm gần đây và vấn
đề giáo dục pháp luật trong nhà tr-ờng (Tổng luận của Vương Thanh H-ơng và
Nguyễn Minh Đức - Viện nghiên cứu phát triển Giáo dục, Hà Nội năm 1995);
Xây dựng ý thức v lối sống theo pháp luật của Đo Trí úc (Ch-ơng trình khoa

học công nghệ cấp nhà n-ớc KX - 07 - 17), Một số vấn đề lý luận v thực tiễn về
giáo dục pháp luật trong công cuộc đổi mới hiện nay - Đề tài khoa học cấp bộ của
Bộ t- pháp (1994). Một số luận án, luận văn cũng đề cập đến vấn đề này nh-:
Giáo dục pháp luật cho học sinh trong nhà tr-ờng phổ thông nước ta hiện nayLAPTS của Lê Quý Đình (1991); Về tâm lí xã hội đối với tội phạm v các hnh vi
8


vi phạm pháp luật của ng-ời ch-a thành niên và việc tổ chức phòng ngừa các tội
phạm đó - LAPTS của Đào Trí úc; ý thức pháp luật và giáo dục pháp luật ở
Việt Nam - luận án PTS của Lê Đình Lập (1997); Những đặc diểm của quá trình
hình thnh ý thức pháp luật ở Việt Nam - LATS của Đào Duy TấnCác công
trình này nghiên cứu ý thức pháp luật ở các khía cạnh khác nhau nh- sự hình thành,
phát triển, nội dung của ý thức pháp luật, khái quát mục tiêu, ph-ơng pháp nhằm
nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân nh-ng ch-a có công trình nào đề cập đến
vấn đề nâng cao hiệu quả trong việc giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh THPT
tỉnh Phú Thọ nói riêng.
3. Mục đích, nhiệm vụ
- Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc giáo dục ý thức pháp luật
cho học sinh THPT tỉnh Phú Thọ, từ đó đề xuất một số giải pháp góp phần nâng
cao hiệu quả việc giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh THPT tỉnh Phú Thọ.
- Nhiệm vụ của luận văn là:
+ Phân tích, làm rõ khái niệm, đặc điểm của ý thức pháp luật và ý thức pháp
luật học sinh THPT nói riêng trong hệ thống ý thức xã hội và tầm quan trọng của việc
giáo dục ý thức pháp luật cho học sinh THPT tỉnh Phú Thọ.
+ Phân tích thực trạng tình hình giáo dục ý thức pháp luật và thực trạng ý thức pháp
luật của học sinh THPT tỉnh Phú Thọ, những nguyên nhân của thực trạng đó.
+ Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả việc giáo dục YTPL
cho học sinh THPT tỉnh Phú Thọ hiện nay.
4. Đối t-ợng, phạm vi nghiên cứu
- Đối t-ợng nghiên cứu của luận văn là YTPL của học sinh THPT tỉnh Phú Thọ.

- Phạm vi nghiên cứu: Trong luận văn này YTPL đ-ợc xem từ góc độ triết học,
từ ý thức pháp luật của học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong tình hình
hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và ph-ơng pháp nghiên cứu
- Luận văn dựa trên những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tt-ởng Hồ Chí Minh và đ-ờng lối của ĐCS Việt Nam về các vấn đề có liên quan
trong đề tài.

9


- Trên cơ sở ph-ơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
duy vật lịch sử, luận văn còn sử dụng các ph-ơng pháp khác nh- :phân tích, tổng
hợp, so sánh, điều tra, thống kê, khảo sát.
6. Đóng góp của luận văn
- D-ới góc độ lý luận và thực tiễn luận văn làm rõ khái niệm YTPL, tầm quan
trọng của việc nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật và thực trạng giáo dục
YTPL của học sinh THPT tỉnh Phú Thọ.
- Trên cơ sở khái quát thực trạng và nguyên nhân, luận văn đề xuất các ph-ơng
h-ớng và giải pháp để nâng cao giáo dục YTPL cho học sinh THPT tỉnh Phú Thọ
góp phần vào quá trình hình thành nhân cách cho học sinh của tỉnh, đáp ứng yêu
cầu công cuộc xây dựng đất n-ớc, xây dựng xã hội công bằng dân chủ và văn minh.
- Luận văn có thể làm t- liệu tham khảo cho công tác giảng dạy triết học và giáo
dục ý thức pháp luật cho học sinh THPT .
7. Kết cấu luận văn:
- Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn
gồm có ba ch-ơng, bảy tiết

10

DANH MụC TàI LIệU THAM KHảO
1. bộ Giáo dục & Đào tạo (2004), Giáo dục công dân 12, Nhà xuất bản Giáo dục,
Hà Nội.
2. bộ Giáo dục & Đào tạo (2006), Giáo dục công dân 10, Nhà xuất bản Giáo dục,
Hà Nội .
3. bộ Giáo dục & Đào tạo (2007), Giáo dục công dân 11, Nhà xuất bản Giáo dục,
Hà Nội.
4. bộ Giáo dục & Đào tạo (2008), Giáo dục công dân 12, Nhà xuất bản Giáo dục,
Hà nội.
5. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2006), Sổ tay công tác phòng, chống tội phạm trong
nhà tr-ờng, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
6. Công an tỉnh Phú Thọ (2007), Báo cáo tình hình phạm tội ở tuổi vị thành niên.
7. Nguyễn Đăng Duy, Ngô Đức Tuấn, Nguyễn Thị Kế (1996), Lý luận chung về
Nhà n-ớc và Pháp luật, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh.
8. Đại học Luật Hà Nội (1996), Giáo trình lý luận chung về Nhà n-ớc và Pháp
luật.
9. Đại học Tổng hợp Hà Nội (1994), Giáo trình lý luận chung về Nhà n-ớc và
Pháp luật.
10. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
IX, Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội.
11. Đảng Cộng Sản Việt Nam (1994), Văn kiện Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa
nhiệm kì khoá VII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
12.. Đảng Cộng Sản Việt Nam - Nghị quyết Hội nghị Trung -ơng II (khoá VIII).
13. Nguyễn Minh Đoan (2006), ý thức pháp luật với đời sống xã hội, Tạp chí
Luật học, số 1.

11


14. Trần Ngọc Đ-ờng - D-ơng Thị Thanh Mai (1995), Bàn về giáo dục pháp luật,

Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
15. Trần Ngọc Đ-ờng (1996), Đổi mới nhận thức và tổ chức thực tiễn công tác
giáo dục pháp luật, Tạp chí Luật học, số 3.
16. Vũ Minh Giang (1993), Xây dựng lối sống pháp luật nhìn từ góc độ truyền
thống, Tạp chí Nhà n-ớc và pháp luật, số 3.
17. Nhà xuất bản Pháp lý (1993), Giáo dục pháp luật và quá trình hình thành nhân
cách, Hà Nội.
18. Hồ Việt Hiệp (2000), Sự hình thành và phát triển ý thức pháp luật của nhân
dân đồng bằng sông Cửu Long trong điều kiện đổi mới ở Việt Nam hiện nay, luận
án tiến sĩ luật học.
19. Dui ria ghim Ilav (1986), Pháp luật, chính trị, đạo đức và ý thức pháp luật xã
hội, Nxb Sự thật, Hà Nội.
20. Lê Đình Khiên (1996), Một số biện pháp chú ý nhằm nâng cao ý thức pháp
luật cho cán bộ quản lí hành chính hiện nay, Tạp chí Nhà n-ớc và pháp luật, số 3.
21. Khoa Luật (2005), Đại học Quốc gia Hà Nội, Giáo trình Lý luận chung về Nhà
n-ớc và Pháp luật, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
22. Nguyễn Đặng Đình Lục (2000), Giáo dục pháp luật trong nhà tr-ờng, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
23. Đinh Văn Mậu, Phạm Hồng Hải (1996), Lý luận chung về Nhà n-ớc và Pháp
luật, Nxb Chính trị Quốc gia.
24. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia (1996), Một số vấn đề về giáo dục pháp luật
ở miền núi và vùng dân tộc thiểu số, Hà Nội.
25. Mai Thị Minh Ngọc (2003), ý thức pháp luật với việc xây dựng nền dân chủ
XHCN ở Việt Nam hiện nay, luận văn thạc sĩ triết học.
26. Nhà xuất bản Khoa học xã hội (1993), Những vấn đề lý luận cơ bản về pháp
luật, Hà Nội.

12

27. Nhà xuất bản Thanh niên (1997), Sống và làm việc theo pháp luật - Một số vấn
đề về giáo dục pháp luật trong thanh niên, Hà Nội 1997.
28. Viện nghiên cứu Nhà n-ớc và pháp lụât (1995), Những vấn đề lý luận cơ bản về Nhà
n-ớc và pháp luật , Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà nội.
29. Hoàng Thị Kim Quế (2003), Bàn về ý thức pháp luật, Tạp chí Luật học, số 1.
30. Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ, Báo cáo tổng kết ch-ơng trình phổ biến giáo
dục pháp luật giai đoạn từ 2003 đến 2007.
31. Sở T- pháp Phú Thọ, Báo cáo tổng kết công tác xét xử năm 2006, 2007
32. Đào Duy Tấn (2000), Những đặc điểm của quá trình hình thành ý thức pháp
luật ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ Triết học, Học viện CTQG, Hà Nội.
33. Lê Minh Thông (1996), Mấy vấn đề lí luận chung về pháp luật trong thời kỳ
quá độ ở Việt Nam, Tạp chí Nhà n-ớc và pháp luật.
34. Ngô Quảng Th-ởng (1993), Thực trạng công tác tuyên truyền và phổ biến
pháp luật ở n-ớc ta hiện nay - Tạp chí Luật học, số 4
35. Lê Đức Tiết (2005), Văn hóa pháp lý Việt Nam, Nhà xuất bản T- pháp, Hà Nội.
36. Từ điển tiếng Việt (1994), Nxb Khoa học Xã hội, Hà nội.
37. Đào Trí úc (1993), Những vấn đề lý luận cơ bản pháp luật, Nxb Khoa học xã
hội, Hà nội.
38. Đào Trí úc (1995), Cơ sở khoa học của việc xây dựng ý thức và lối sống theo
pháp luật, ch-ơng trình khoa học công nghệ cấp nhà n-ớc, Đề tài KX 07 - 17, Hà
Nội.
39. Đào Trí úc (1993), Làm thế nào để xây dựng ý thức pháp luật và lối sống tuân
theo pháp luật, Tạp chí Nhà n-ớc và Pháp luật, số 4.
40. Uỷ ban nhân dân tỉnh Phú Thọ (2008), Báo Điện tử Phú Thọ.
41. Nguyễn Thị Thúy Vân (2000), Một số đặc điểm ý thức pháp luật Việt Nam,
Luận án tiến sĩ triết học, Đại học KHXH-NV.
42. V.I.Lê nin toàn tập 33 - NXB Tiến bộ, Mát cơ va(1977)

13

43. Vô Phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt (1997), KÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tÕ c«ng t¸c tuyªn
truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh÷ng n¨m qua.

14