Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh Trung học cơ sở qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

Header Page 1 of 258.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
----------

VÕ HỮU HÒA

SỬ DỤNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN
Ở TỈNH THỪA THIÊN HUẾ
Chuyên ngành: Địa lí học
Mã số : 62.31.05.01

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ

HÀ NỘI, NĂM 2016

Footer Page 1 of 258.


Header Page 2 of 258.

LUẬN ÁN ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. GS.TS NGUYỄN VIẾT THỊNH
2. PGS.TS PHẠM VIẾT HỒNG

Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Thục Nhu
Trường ĐHSP Hà Nội
Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Phản biện 3: PGS.TS. Lê Văn Trƣởng
Trường Đại học Hồng Đức

Luận án sẽ được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án họp tại
......................................................................................
vào giờ
ngày tháng năm 2016

Có thể tìm đọc luận án tại:
- Thƣ viện Quốc gia Hà Nội
- Thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội

Footer Page 2 of 258.


Header Page 3 of 258.

1
MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Trong các nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia, lãnh thổ, nguồn lực con
người được khẳng định là nhân tố đóng vai trò quyết định. Đối với các nước đang phát triển và
đang trong quá trình trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) như nước ta hiện nay,
trong điều kiện vốn, khoa học kỹ thuật và kinh nghiệm quản lý còn nhiều hạn chế thì việc sử
dụng hợp lý, hiệu quả lợi thế về nguồn nhân lực đang là chiến lược phát triển kinh tế - xã hội
trọng tâm.
Hiện nay ở nước ta, nông thôn vẫn là địa bàn sinh sống của phần lớn dân cư và lao động.
Tuy nhiên nhiều vấn đề trong khai thác, sử dụng nguồn lao động ở nông thôn nước ta đang tồn

tại những bất cập cần được đánh giá, phân tích cả trên khía cạnh lý luận và thực tiễn.
Dân số tập trung đông ở nông thôn cùng với đặc điểm cơ cấu dân số trẻ là cơ sở làm gia
tăng quy mô lực lượng lao động (LLLĐ) nông thôn. Trong điều kiện kinh tế còn kém phát
triển, chất lượng nguồn lao động nông thôn nước ta còn thấp thì vấn đề việc làm cho lao động
nông thôn luôn là vấn đề khó khăn lớn của các địa phương trong cả nước. Hiện nay, phần lớn
lao động nông thôn đang tập trung trong khu vực nông nghiệp trình độ thấp và các ngành nghề
tiểu thủ công nghiệp ít đòi hỏi về chuyên môn kỹ thuật. Đây cũng là một phần nguyên nhân
làm cho năng suất lao động nông thôn nước ta đang ở mức thấp hiện nay. Ngoài ra, tình trạng
thiếu việc làm đang là vấn đề thời sự của các địa bàn nông thôn hiện nay. Những bất cập và
lãng phí này càng trở nên bức thiết hơn khi nhu cầu lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật,
có tinh thần và ý thức lao động công nghiệp lại đang thiếu hụt ở các ngành kinh tế khác.
Thừa Thiên Huế là một tỉnh của vùng kinh tế Bắc Trung Bộ nhưng đồng thời đây cũng là
một trong 5 địa phương của Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, án ngữ trên trục giao thông
Nam - Bắc, trên hành lang kinh tế Đông – Tây. Đây là những thuận lợi lớn cho sự phát triển về
kinh tế, xã hội của địa phương. Đây cũng từng là kinh đô trong lịch sử của chế độ phong kiến
cuối cùng ở nước ta với quá trình đô thị hóa diễn ra khá sớm. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho
thấy nông thôn vẫn đang là khu vực chiếm đến 80% diện tích tự nhiên, là địa bàn sinh sống của
hơn 2/3 dân số và ½ nguồn lao động của địa phương (2013). Nông thôn là địa bàn phân bố
của phần lớn nguồn lực tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và lao động nhưng kinh tế nông thôn
Thừa Thiên Huế vẫn còn nhiều khó khăn và bất cập. Trong cơ cấu kinh tế nông thôn xét ở chủ
thể quan trọng nhất là kinh tế hộ gia đình, cơ cấu hộ nông – lâm - thủy sản năm 2011 vẫn
chiếm 53% và sử dụng đến 98% lao động ở nông thôn. Mặc dù có nhiều lợi thế và thuận lợi để
đẩy nhanh sự phát triển, tuy nhiên đang có những rào cản, những khó khăn lớn cho quá trình
xây dựng và phát triển nông thôn ở Thừa Thiên Huế. Trong đó, vấn đề trọng tâm cần tháo gỡ
chính là sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn lực quan trọng nhất - nguồn lao động nông thôn.
Để giải quyết các bất cập nêu trên thì việc đánh giá hiện trạng nguồn lao động nông thôn
ở các địa phương, phân tích thực trạng sử dụng nguồn lao động nông thôn, đánh giá các nhân
tố tác động đến sử dụng lao động nông thôn đang là một nhiệm vụ quan trọng đặt ra cho các
địa phương trong cả nước. Trên cơ sở đó đề xuất các định hướng, các giải pháp và tổng hợp để
xây dựng, hoàn thiện các chính sách vĩ mô về sử dụng lao động nông thôn đang là vấn đề có

Footer Page 3 of 258.


Header Page 4 of 258.

2

tính cấp thiết trên cả phương diện lý luận lẫn thực tiễn. Trên cơ sở đó, NCS đã chọn đề tài “Sử
dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa Thiên Huế” cho luận án tiến sĩ chuyên ngành Địa lí
học của mình.
2. Tổng quan các vấn đề nghiên cứu
2.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài
Sử dụng lao động nông thôn là vấn đề được quan tâm nhiều trên thế giới, qua nghiên cứu
các tài liệu liên quan có thể phân chia các nghiên cứu thành các hướng cơ bản sau
- Một số nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu sử dụng lao động nông thôn với các tác giả
nổi bật như: LSwinnen, Karen Macours; Liesbeth Dries; Johan F.M. Swinnen…
- Một số nghiên cứu về kinh nghiệm sử dụng lao động nông thôn với các tác giả nổi bật
nhưFung Kwan;Yongxin Quan and Zeng-Rung Liu…
- Một số nghiên cứu về chính sách và giải pháp liên quan đến sử dụng lao động nông
thôn: O'Higgins, Niall, Liesbeth Driesand …
2.2.Các nghiên cứu trong nước
Nông thôn là địa bàn chiến lược của nước ta trên nhiều khía cạnh. Vì vậy, sử dụng lao
động nông thôn là vấn đề đang có tính cấp thiết cả về lý luận lẫn thực tiễn.
- Một số nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu và hiện trạng sử dụng lao động nông thôn
trong các nghiên cứu của Chu Tiến Quang;Lê Xuân Bá
- Các báo cáo, thống kê và nghiên cứu thực tiễn về nguồn lao động nông thôn nước ta
trong các báo cáo về Điều tra lao động việc làm các năm (2007, 2008, 2009, 2010… 2013; Các
báo cáo về Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và Thủy sản 2001, 2006, 2011 và các nghiên
cứu củaPhạm Đăng Quyết
- Một số nghiên cứu về lý luận liên quan đến nguồn lao động và sử dụng lao động với các

tác giả: Trần Xuân Cầu; Mai Quốc Chánh; Vũ Văn Phúc; Ngô Doãn Vịnh
- Một số nghiên cứu về chính sách, giải pháp sử dụng lao động nông thôn trong các
nghiên cứu của:Chu Tiến Quang; Nguyễn Thị Tố Quyên…
- Một số nghiên cứu về kinh nghiệm sử dụng lao động nông thôn củaChu Tiến Quang;
Lưu Đức Khải;Đặng Kim Sơn;Trần Minh Ngọc
- Các nghiên cứu ở góc độ địa lý: Các vấn đề liên quan đến nguồn lao động và sử dụng
lao động được nhiều nhà nghiên cứu Địa lí kinh tế - xã hội quan tâm. Một số nghiên cứu cụ thể
như các tác giả: Hoàng Văn Chức; Trần Thị Bích Hằng; Đàm Nguyễn Thùy Dương
- Các nghiên cứu liên quan ở Thừa Thiên Huế nguồn nhân lực được đề cập trong các
nghiên cứu của:Vũ Duy Dự; Hà Thị Hằng
Các tài liệu và các công trình nghiên cứu trên là tài liệu quan trọng giúp NCS nhìn nhận đa
chiều về các khía cạnh liên quan đến ý tưởng và vấn đề nghiên cứu. Thông qua đó NCS đã hoàn
thiện thêm các kiến thức liên quan đến nguồn lao động, sử dụng lao động trong nền kinh tế.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở luận và thực tiễn về sử dụng lao động nông thôn, mục tiêu của luận án là tổng
Footer Page 4 of 258.


Header Page 5 of 258.

3

hợp, phân tích hiện trạng nguồn lao động và sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa Thiên
Huế, từ đó để xuất các quan điểm và giải pháp nhằm sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn lao động
nông thôn trên địa bàn tỉnh trong tương lai
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng quan có chọn lọc các vấn đề lý luận và thực tiễn về nguồn lao động và sử dụng lao
động nông thôn.
- Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa Thiên Huế.

- Phân tích thực trạng sử dụng lao động nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2001 – 2013.
- Xây dựng các quan điểm và giải pháp nhằm sử dụng có hiệu quả lực lượng lao động
nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế trong tương lai.
4. Giới hạn nghiên cứu
- Về thời gian: Luận án chủ yếu sử dụng số liệu trong giai đoạn 2001 – 2011, trong đó
nguồn dữ liệu cơ bản được tổng hợp từ các kì Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy
sản các năm 2001, 2006, 2011 ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Một số dữ liệu thống kê liên quan được
cập nhật đến 2013. Các quan điểm và giải pháp của luận án định hướng đến 2020.
- Về không gian: Luận án triển khai trong phạm vi không gian nông thôn tỉnh Thừa Thiên
Huế, bao gồm lãnh thổ hành chính của 7 huyện cùng với địa bàn các xã nông thôn ở các thị xã.
Trong nghiên cứu này các thị trấn ở các huyện được xem là một phần của không gian kinh tế
nông thôn
- Về Nội dung: Luận án tập trung tổng hợp, làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về sử
dụng lao động nông thôn. Áp dụng vào địa bàn tỉnh TTH, luận án tập trung làm rõ các nhân tố
ảnh hưởng đến nguồn lao động và sử dụng lao động nông thôn; Về sử dụng lao động nông
thôn, luận án tập trung làm rõ các đặc trưng về nguồn lao động nông thôn, hiện trạng phân bố
lao động về lãnh thổ, cơ cấu và sự thay đổi cơ cấu lao động nông thôn theo ngành, theo thành
phần kinh tế, trong đó chú trọng vào lao động trong các ngành nông – lâm - thủy sản.
5. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1.Quan điểm nghiên cứu
Luận án sử dụng các quan điểm: Quan điểm tổng hợp – lãnh thổ; Quan điểm hệ
thống;Quan điểm lịch sử - viễn cảnh; Quan điểm phát triển bền vững
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp phân tích và tổng hợp lý
thuyết;Phương pháp thực địa; Phương pháp điều tra xã hội học; Phương pháp toán học;
Phương pháp chuyên gia; Phương pháp bản đồ - GIS
6. Những đóng góp mới của luận án
- Luận án đã tổng hợp có chọn lọc, hệ thống hóa và làm rõ thêm các vấn đề lý luận và
thực tiễn về sử dụng lao động nông thôn để vận dụng vào địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế
- Nhận diện các nhân tố tác động đến nguồn lao động và sử dụng lao động ở địa bàn nông thôn

- Xác định nội dung và các tiêu chí đánh giá sử dụng lao động nông thôn
- Trên cơ sở kinh nghiệm của các nước trong khu vực và trên thế giới về sử dụng lao
động nông thôn, tác giả đã rút ra một số kinh nghiệm, bài học cho vấn đề sử dụng lao động
Footer Page 5 of 258.


Header Page 6 of 258.

4

nông thôn ở TTH.
- Luận án đã đánh giá tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến nguồn lao động và sử dụng
lao động ở địa bàn nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế
- Phân tích hiện trạng sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa Thiên Huế trong giai đoạn
2001 – 2011 trên các khía cạnh theo ngành, theo lãnh thổ, theo thành phần kinh tế và về thời
gian sử dụng lao động
- Trên trên cơ sở điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và hiện trạng sử dụng LLLĐ nông
thôn ở TTH, tác giả đã đề xuất các định hướng và một số giải pháp để sử dụng hợp lý LLLĐ
nông thôn ở TTH đến 2020
Cấu trúc luận án.
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và luận án được triển khai với 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về sử dụng lao động nông thôn
Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và hiện trạng sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa
Thiên Huế
Chương 3: Định hướng và một số giải pháp sử dụng hợp lý lao động nông thôn ở tỉnh
Thừa Thiên Huế
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỬ DỤNG
LAO ĐỘNG NÔNG THÔN
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Nguồn lao động và sử dụng lao động

a) Nguồn lao động và cơ cấu lao động
Có nhiều nghiên cứu và báo cáo đề cập và sử dụng khái niệm về nguồn lao động. Hiện
nay, khái niệm về nguồn lao động được thống nhất: Nguồn lao động hay lực lượng lao động
bao gồm toàn bộ những người trong độ tuổi lao động (Nam từ 15 đến 60, nữ từ 15 đến 55 tuổi)
đang có việc làm hoặc không có việc làm (thất nghiệp) nhưng có nhu cầu làm việc và sẵn sàng
làm việc.
Các khái niệm liên quan gồm:
Dân số hoạt động kinh tế: Dân số hoạt động kinh tế (hay lực lượng lao động) là bộ phận
dân số cung cấp hoặc sẵn sàng cung cấp sức lao động cho sản xuất của cải vật chất và dịch vụ
Dân số đang làm việc: Dân số có việc làm/làm việc bao gồm những người từ 15 tuổi trở
lên trong khoảng thời gian tham chiếu (một tuần), đang làm việc được trả lương, tự làm hoặc
làm chủ.
Dân số không hoạt động kinh tế:Dân số không hoạt động kinh tế bao gồm: những người
đang đi học, những người nội trợ, những người mất khả năng lao động,những người có khả
năng lao động nhưng không muốn làm việc và những người đã nghỉ hưu không làm việc.
Về cơ cấu lao động:
- Cơ cấu lao động (CCLĐ) là phạm trù kinh tế - xã hội, phản ánh hình thức cấu tạo bên
trong của tổng thể lao động, sự tương quan giữa các bộ phận và mối quan hệ giữa các bộ phận
đó trong tổng lao động xã hội. Cơ cấu lao động được xem xét trên các khía cạnh sau:
Footer Page 6 of 258.


Header Page 7 of 258.

5

- CCLĐ theo giới tính và độ tuổi
- CCLĐ theo trình độ chuyên môn kỹ thuật
- Theo ngành kinh tế gồm:CCLĐ theo nhóm ngành kinh tế; CCLĐ theo nội bộ ngành
- Theo thành phần kinh tế

- Theo vùng, theo khu vực:
b) Cơ cấu kinh tế
Cơ cấu kinh tế: Cơ cấu kinh tế được hiểu là tỷ trọng giá trị gia tăng của các thành phần
cấu tạo của nền kinh tế.
c) Sử dụng lao động
Tổng hợp các nghiên cứu đề cập đến sử dụng lao động thì có thể hiểu: Sử dụng nguồn lao
động là đánh giá hiện trạng và phân bổ lao động một cách phù hợp với điều kiện phát triển
theo ngành, theo lãnh thổ, theo thành phần kinh tế ở từng giai đoạn phát triển nhất định nhằm
nâng cao năng suất và hiệu quả lao động.
Các vấn đề liên quan đến sử dụng lao động:
- Việc làm: Trong nghiên cứu này chúng tôi xem xét các hoạt động của người lao động trong
khuôn khổ pháp luật cho phép mang lại lợi ích cho bản thân người lao động, cho gia đình và đóng
góp vào sự phát triển của cộng đồng xã hội thì được gọi là việc làm.
- Thất nghiệp:Người thất nghiệp là người trong độ tuổi lao động và có khả năng làm việc,
hiện không có việc làm đem lại thu nhập, đang tích cực tìm việc và sẵn sàng làm việc.
- Thiếu việc làm:Ở nước ta quan niệm về thiếu việc làm được sử dụng phổ biến hiện này
là: Người thiếu việclàm là những người mà trong tuần nghiên cứu được xác định là có việc làm
nhưng có thời gian làm việc thực tế dưới 35 giờ, có nhu cầu và sẵn sàng làm thêm giờ (Tổng
cục thống kê)
1.1.2. Lao động nông thôn và sử dụng lao động nông thôn
a) Khu vực nông thôn
Từ năm 2009 quan niệm về nông thôn được sử dụng phổ biến và có tính pháp lý như
sau:“Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn
được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là Uỷ ban nhân dân xã”
b) Kinh tế nông thôn và cơ cấu kinh tế nông thôn
- Kinh tế nông thôn
Kinh tế nông thôn là một khu vực của nền kinh tế gắn liền với địa bàn nông thôn. Kinh tế
nông thôn vừa mang những đặc trưng chung của nền kinh tế về lực lượng sản xuất và quan hệ
sản xuất, về cơ chế kinh tế vừa có những đặc điểm riêng gắn liền với nông nghiệp, nông thôn
- Cơ cấu kinh tế nông thôn

Cơ cấu kinh tế nông thôn là tổng thể các mối quan hệ kinh tế trong khu vực nông thôn.
Nó là cấu trúc hữu cơ các bộ phận kinh tế trong khu vực nông thôn trong quá trình phát triển,
có mối quan hệ gắn bó hữu cơ với nhau theo những tỷ lệ nhất định.
c) Lao động nông thôn và đặc điểm của lao động nông thôn
- Lao động nông thôn
Qua các nghiên cứu đề cập có thể hiểu, lao động nông thôn là những người trong độ tuổi
Footer Page 7 of 258.


Header Page 8 of 258.

6

theo luật định đang có việc làm hoặc không có việc làm (thất nghiệp) nhưng có nhu cầu làm
việc và sẵn sàng làm việc, phân bố ở địa bàn nông thôn. Lao động nông thôn được đánh giá
trên các khía cạnh về số lượng và chất lượng
- Đặc điểm lao động nông thôn
Lao động nông thôn có một số đặc điểm chính sau:
+ Lao động nông thôn sống và làm việc rải rác trên địa bàn rộng
+Lao động nông thôn có trình độ học vấn và chuyên môn còn thấp
+ Việc làm của lao động nông thôn mang tính thời vụ rõ rệt, đặc biệt là các vùng nông
thôn thuần nông
+ Lao động nông thôn có khả năng tiếp cận và tham gia thị trường kém, thiếu khả năng
nắm bắt và xử lý thông tin thị trường, khả năng hạch toán hạn chế
d) Sử dụng lao động nông thôn
Sử dụng lao động nông thôn là vấn đề tổ chức, quản lý, phân bổ lao động một cách phù
hợp với điều kiện phát triển của lãnh thổ, phù hợp với xu hướng vận động, chuyển dịch của cơ
cấu kinh tế (ngành và thành phần kinh tế, lãnh thổ) theo hướng hiện đại nhằm khai thác hiệu
quả của nguồn lao động ở địa bàn nông thôn trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội.
1.1.3. Một số lý thuyết kinh tế áp dụng cho vấn đề sử dụng lao động nông thôn

 Học thuyết về các giai đoạn phát triển kinh tế
 Lý thuyết mô hình hai khu vực của Arthus Lewis (thuyết nhị nguyên)
 Lý thuyết của Harris - Todaro
Lý thuyết của Harry T.Oshima
1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sử dụng lao động nông thôn
a) Vì trí địa lý, điều kiện từ nhiên và tài nguyên thiên nhiên
Vị trí địa lý sẽ tác động đến vấn đề sử dụng nguồn lao động nông thôn thông qua việc
chi phối đặc điểm tự nhiên của địa phương và thông qua mối quan hệ tương tác với các khu
vực đô thị cũng như các địa phương phụ cận.
Các nhân tố điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên: Kinh tế nông thôn nếu dựa vào
nông – lâm – ngư nghiệp là kinh tế có tính định hướng tài nguyên. Do vậy, khả năng thu hút
lao động, tạo ra việc làm phụ thuộc vào mức độ đảm bảo của cơ sở tài nguyên nông – lâm –
ngư nghiệp. Tính mùa vụ của trong sản xuất do sự phân hóa khí hậu chi phối ảnh hưởng đến
thời gian sử dụng lao động trong năm khá rõ, ảnh hưởng đến thất nghiệp mùa vụ và di cư mùa
vụ ở lao động nông thôn.
b) Dân số
Dân số là nhân tố đóng vai trò cơ sở để hình thành nên nguồn lao động. Do vậy các đặc
trưng của dân số sẽ chi phối các đặc trưng của nguồn lao động, qua đó ảnh hưởng đến vấn đề
sử dụng lao động.
c) Cơ cấu, tốc độ tăng trưởng và phát triển về kinh tế
Các đặc điểm về cơ cấu kinh tế quyết định cơ cấu sử dụng lao động theo ngành, theo
thành phần kinh tế và sự phân bố theo lãnh thổ.
Lao động là một trong các nhân tố đầu vào của quá trình sản xuất để tạo ra sự tăng trưởng
Footer Page 8 of 258.


Header Page 9 of 258.

7

và phát triển của kinh tế. Ngược lại, tăng trưởng và phát triển kinh tế lại là cơ sở để tạo ra việc
làm cho người lao động.
d) Các chính sách liên quan đến sử dụng lao động nông thôn
Về mặt vai trò, các chính sách đóng vai trò định hướng trong xây dựng và phát triển KT XH nói chung. Việc định hướng không những có tác dụng trong việc xác định con đường phát
triển KT - XH mà còn tạo ra các căn cứ để quản lý, huy động và sử dụng các nguồn lực kinh tế
đúng hướng, có hiệu quả.
f) Kết cấu hạ tầng
Kết cấu hạ tầng được hiểu là tổng thể các cơ sở vật chất, kỹ thuật, kiến trúc đóng vài trò
nền tảng cho các hoạt động kinh tế - xã hội diễn ra bình thường. Trong sử dụng lao động nông
thôn, nếu địa bàn nông thôn có kết cấu hạ tầng đồng bộ và hiện đại, nền kinh tế mới có điều kiện
để tăng trưởng nhanh, ổn định và bền vữngvà góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao
động và giải quyết các vấn đề xã hội. Ngược lại, một hệ thống kết cấu hạ tầng kém phát triển là
một trở lực lớn đối với sự phát triển.
g) Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM)là một chương trình
tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng cho địa bàn nông thôn.
Các tiêu chí của chương trinh NTM đều có liên quan và tác động đến vấn đề sử dụng lao động
nông thôn trên cả khía cạnh cả về kinh tế và xã hội.
h) Di chuyển lao động
Dòng di chuyển lao động có ảnh hưởng lớn đến sử dụng lao động cả nơi đi và nơi đến.
Bởi lẽ, có dòng di chuyển lao động có quy hoạch, chiến lược cụ thể nhưng cũng có dòng di
chuyển lao động tự phát, thiếu quy hoạch... gây thiếu hụt lao động ở nơi đi và ảnh hưởng
không nhỏ đến mạng lưới an sinh xã hội của địa phương nơi đến.
1.1.5.Các tiêu chí đánh giá sử dụng lao động nông thôn
a) Đánh giá sử dụng lao động theo ngành
Việc đánh giá sử dụng lao động theo ngành sẽ cho thấy việc phân bổ, điều chỉnh quy mô,
tỉ trọng lao động làm việc ở địa nông thôn đang diễn ra như thế nào trên phương diện ngành
kinh tế và trong nội bộ các ngành thao những mốc thời gian nhất định.
Các nội dung cụ thể trong đánh giá sử dụng lao động nông thôn theo ngành bao gồm:
- Về quy mô lao động nông thôn trong các ngành kinh tế

- Về tỉ trọng lao động nông thôn trong các nhóm ngành và nội bộ các ngành
- Chỉ tiêu về tốc độ chuyển dịch lao động giữa các ngành và trong nội bộ các ngành
- Chỉ tiêu về cơ cấu sử dụng lao động nông thôn theo trình độ (trình độ học vấn và trình
độ chuyên môn kỹ thuật)
b) Đánh giá sử dụng lao động theo thành phần kinh tế
Tiêu chí này đánh giá việc sử dụng lao động theo thành phần kinh tế trên các chỉ tiêu về
phân bổ quy mô, tỉ trọng, tốc độ chuyển dịch tỉ trong lao động nông thôn giữa các thành phần
kinh tế. Thông qua các chỉ tiêu về sử dụng lao động theo các thành phần kinh tế ở địa bàn nông
thôn sẽ cho thấy rõ hơn vai trò của các thành phần kinh tế ở nông thôn trong quản lý, sử dụng
Footer Page 9 of 258.


Header Page 10 of 258.

8

LLLĐ nông thôn.
c) Sự phân hóa theo lãnh thổ trong sử dụng lao động nông thôn
Sự phân hóa về mặt lãnh thổ là một đặc trưng cơ bản của nguồn lao động. Các khía cạnh
để dùng làm chỉ tiêu đánh giá là quy mô, tỉ trọng lao động của các tiểu vùng thông qua lao
động các ngành, các thành phần kinh tế. Việc so sánh, đối chiếu giữa các tiểu vùng sẽ cho thấy
rõ hơn sự phân hóa, cho thấy mức độ tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến sử dụng lao
động trong việc tạo ra sự phân hóa...
e) Thất nghiệp, thiếu việc làm của lao động nông thôn
Tiêu chí này vừa phản ánh hiệu quả sử dụng lao động và cả mức độ làm việc của lao
động.Đối với lao động nông thôn, thiếu việc làm chỉ tiêu mang tính đặc thù phản ánh sát thực
hơn tình trạng sử dụng lao động nông thôn ở khía cạnh thời gian lao động.
Các chỉ tiêu cụ thể trong tiêu chí đánh giá này là thống kê về tình trạng thất nghiệp, tình
trạng thiếu việc làm, thống kê về thời gian làm việc trong ngày, trong tháng hoặc theo năm của
lao động nông thôn.

1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Kinh nghiệm sử dụng lao động nông thôn một số quốc gia trên Thế giới
1.2.1.1. Kinh nghiệm của Nhật Bản
1.2.1.2. Kinh nghiệm của Hàn Quốc
1.2.1.3. Kinh nghiệm của Trung Quốc
1.2.1.4. Kinh nghiệm của Thái Lan
1.2.1.5. Một số bài học kinh nghiệm đúc rút từ thực tiễn sử dụng nguồn lao động nông thôn
của một số nước.
Thực tiễn kinh nghiệm của các nước trong vấn đề sử dụng lao động nông thôn là khá đa
dạng. Qua nghiên cứu các chính sách, giải pháp và các mô hình của của một số nước trong khu
vực và trên thế giới tác giả đã có những đúc rút về mặt kinh nghiệp cho sử dụng lao động nông
thôn ở các địa phương nước ta.
1.2.2. Nguồn lao động và sử dụng lao động nông thôn nước ta
Về quy mô LLLĐ nông thôn nước ta giai đoạn 2001 – 2013, qua các đợt tổng điều tra
Nông thôn – nông nghiệp - thủy sản và qua thống kê năm 2013 cho thấy: LLLĐ nông thôn
nước ta trong giai đoạn 2001 – 2013 chiếm quy mô và tỉ trong lớn trong lao động cả nước.
Về cơ cấu sử dụng lao động nông thôn theo ngành và trong nội bộ ngành. Kết quả các đợt
tổng điều tra gần đây cho thấy những chuyển biến quan trọng của cơ cấu lao động giữa các
ngành ở các địa bàn nông thôn nước ta.
Lao động nông thôn có sự phân hóa khá rõ giữa các vùng kinh tế và chênh lệch nhau khá
lớn giữa các thành phần kinh tế.
Đối với lao động nông thôn, thiếu việc làm đang là vấn đề phổ biến hiện nay.

Footer Page 10 of 258.


Header Page 11 of 258.

9

Chƣơng 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG VÀ THỰC TRẠNG
SỬ DỤNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN Ở TỈNH THỪA THIÊN HUẾ
2.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa Thiên Huế
2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện từ nhiên và tài nguyên thiên nhiên
a) Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ
TTH là địa phương thuộc vùng Bắc Trung Bộ, đặc điểm quan trọng của vị trí địa lý chính là
yếu tố chuyển tiếp giữa hai miền Bắc – Nam, trên hành lang kinh tế Đông – Tây của khu vực.
Sự hội tụ đồng thời các khía cạnh trên về vị trí đang tạo ra nhiều thuận lợi lớn cho vấn đề
tương tác, giao lưu, hỗ trợ để thúc đẩy nhanh quá trình phát triển về kinh tế - xã hội của tỉnh.
Vị trí địa lý cũng góp phần tạo nên sự đa dạng của điều kiện tự nhiên, cảnh quan sinh thái
và tài nguyên thiên nhiên cho TTH, tạo ra cơ sở cho sự phát triển các ngành kinh tế.
Tuy vậy, vị trí địa lý cũng là nhân tố tác động và chi phối một số hiện tượng cực đoan về thời
tiết, gây ra những khó khăn và thiệt hại cho sản xuất và đời sống của địa phương.
Về phạm vi lãnh thổ khu vực nông thôn TTH. Khu vực nông thôn của TTH trải đều trên
toàn tỉnh cả theo chiều Bắc – Nam, Đông – Tây, chiếm phần lớn diện tích tỉnh TTH. Có thể phân
chia một cách tương đối địa bàn nông thôn tỉnh TTH là 3 tiểu vùng. Tiểu vùng 1 là các huyện
đồng bằng, ven biển gồm: Phú Lộc, Phú Vang, Quảng Điền, Phong Điền. Tiểu vùng 2 là khu
vực nông thôn phụ cận với đô thị của TTH gồm Hương Trà, Hương Thủy. Tiểu vùng 3 là các
huyện miền núi gồm Nam Đông và A Lưới.
b) Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
- Địa hình
Địa hình Nông thôn TTH có sự phân hóa khá mạnh về mặt lãnh thổ, sự phân hóa của địa
hình là nhân tố tạo nên sự phân hóa thành 3 tiểu vùng của địa bàn nông thôn, đồng thời tạo nên
sự phân hóa của các hệ sinh thái đặc trưng động thời ảnh hưởng đến sự phân hóa phân bố dân
cư và sản xuất. Do vậy địa hình sẽ có những tác động rõ nét đến sử dụng lao động
- Khí hậu
Vị trí chuyển tiếp làm cho điều kiện khí hậu có sự phân hóa khá rõ theo thời gian các
tháng trong năm. Sự phân hóa này tạo nên sự đa dạng của tự nhiên, qua đó ảnh hưởng đến sản
xuất khá rõ. Kinh tế nông thôn gắn với nông nghiệp là chủ đạo nên khí hậu là một nhân tố ảnh
hưởng sâu sắc đến cơ cấu ngành nghề, cơ cấu mùa vụ. Khí hậu cũng tạo nên những khó khăn

cho sản xuất và đời sống của người lao động nông thôn qua các biến động hằng năm.
- Thủy văn và nguồn nƣớc
TTH có nguồn nước khá phong phú, cả nước mặt và nước ngầm, đảm bảo cho sản xuất, sinh
hoạt của người dân. Ngoài việc đám bảo nước tưới cho sản xuất nông nghiệp, diện tích mặt nước
là cơ sở để phát triển ngành nuôi trồng thủy sản. Do vậy, cơ cấu ngành nghề của lao động nông
thôn luôn có sự đa dạng trong nông nghiệp. Sự phân hóa của chế độ dòng chảy theo mùa là khó
khăn lớn cho sản xuất của lao động nông thôn ở TTH.
- Tài nguyên đất:
Địa bàn nông thôn TTH là khu vực phân bố chính của 21 loại đất khác nhau, chia thành 5
nhóm. Các nhóm đất phân bố phân hóa theo các tiểu vùng tạo nên sự phân hóa của sản xuất nông
nghiệp khá đa dạng. Do vậy, đất là tài nguyên cơ sở quan trọng cho sản xuất nông – lâm nghiệp ở
Footer Page 11 of 258.


Header Page 12 of 258.

10

địa bàn nông thôn, hưởng hưởng nhiều đến sử dụng lao động
- Tài nguyên khoáng sản
Khoáng sản không phải là thế mạnh trong tài nguyên cua TTH. Phần lớn các mỏ và điểm
quặng trữ lượng khá khiêm tốn trừ một số loại có giá trị sản xuất như vật liệu xây dựng, ti tan.
Tuy nhiên Tài nguyên khoáng sản có ý nghĩa trong việc phát triển sản xuất công nghiệp nông
thôn, thủ công nghiệp, các làng nghề. Đây là cơ sở để phát triển các ngành nghề phi nông
nghiệp theo hướng CNH, tạo nên sự đa dạng của cơ cấu ngành nghề cho lao động
Cảnh quan tự nhiên và tài nguyên sinh vật.
Lãnh thổ TTH được chia thành 4 vùng sinh thái: vùng núi, vùng gò đồi, vùng đồng bằng và
vùng đầm phá - cồn cát ven biển. Các vùng sinh thái này bao gồm nhiều hệ sinh thái tiêu biểu có
giá trị quốc gia và quốc tế đã được thừa nhận rộng rãi. Đây là nhóm tài nguyên làm cơ sở để phát
triển du lịch, dịch vụ nghỉ dưỡng, tạo thêm việc làm đa dạng cho lao động nông thôn

2.1.2. Dân số
TTH là tỉnh có tỉ trong dân số nông thôn chiếm tỉ lệ lớn trong cơ cấu dân số của tỉnh.
Dân số nông thôn TTH có sự phân hóa về lãnh thổ, tập trung mật độ cao ở khu vực đồng
bằng ven biển và thưa thớt ở miền núi. Điều này tạo nên sự phân hóa của sử dụng lao động
theo lãnh thổ ở các địa bàn nông thôn. Cơ cấu dân số theo tuổi thuộc nhóm trẻ tạo nên sự dồi
dào của nguồn lao động.
2.1.3. Cơ cấu, tốc độ tăng trưởng và phát triển về kinh tế
a) Về kinh tế chung
Kinh tế tỉnh TTH đang có mức tăng trưởng khá, với cơ cấu chuyển dịch theo hướng
CNH, HĐH. Đây là cơ sở để tạo cầu việc làm cho lao động nói chung.
Cùng với cơ cấu ngành, cơ cấu lãnh thổ của TTH đang từng bước được quy hoạch, sắp xếp
để hình thành các trung tâm kinh tế - xã hội có sức hút và có khả năng lan tỏa
b) Những chuyển biến trong kinh tế nông thôn.
Quá trình thực hiện đường lối đổi mới, nông nghiệp, nông thôn TTH đã dần vượt qua khó
khăn thách thức, đạt được những thành tựu khá toàn diện
Bức tranh về kinh tế nông thôn được thể hiện qua hiện trạng kinh tế của các nhóm chủ
thể sản xuất gắn liền với sử dụng lao động bao gồm: Kinh tế hộ, kinh tế trang trại, hợp tác xã
và các đơn vị chủ thể kinh tế khác.
2.1.4. Các chính sách liên quan đến sử dụng lao động nông thôn
Hệ thống chính sách về nông nghiệp, nông thôn và nông dân khá đa dạng, mang tính tích
hợp nên càng có thêm nhiều cơ hội cho lao động. Tuy nhiên các chính sách cũng có nhiều
chồng chéo trong chỉ đạo, điều hành gây ra không ít khó khăn cho lao động nông thôn.
2.1.5. Kết cấu hạ tầng
Hạ tầng là nhân tố ảnh hưởng mạnh đến phát triển kinh tế - xã hội, quan đó tác động
mạnh đến sử dụng lao động nông thôn. Hạ tầng nông thôn TTH đã đạt được một nền tảng quan
trọng, đảm bảo cho sản xuất, sinh hoạt và lưu thông của nền kinh tế trên các khía cạnh
- Hệ thống điện phát triển đã tạo điều kiện thuận lợi để điện khí hóa nông thôn, nông
nghiệp, phục vụ sản xuất và đời sống.
Footer Page 12 of 258.

Header Page 13 of 258.

11

- Giao thông vận tải từng bước phát triển nhanh và toàn diện, từng bước được nâng cấp
cả về số lượng và chất lượng
- Hệ thống thủy lợi được đầu tư xây dựng mới, thường xuyên được nâng cấp, cải tạo, là
điều kiện quan trọng để đảm bảo tưới tiêu, ổn định diện tích cây trồng
- Hệ thống trường học các cấp khu vực nông thôn tiếp tục được dầu tư cải tạo, nâng cấp
và xây dựng mới, đáp ứng tốt hơn yêu dạy và học, góp phần nâng cao trình độ học vấn cho lao
động nông thôn.
- Hệ thống cơ sở y tế nông thôn được dầu tư tăng cường khá toàn diện, trở thành tuyến y
tế chăn sóc sức khỏe ban đầu cho dân cư nông thôn
- Chợ nông thôn đang dần được kiên cố hóa, góp phần quan trọng vào việc phát triển
kinh tế hoàng hóa trên địa bàn nông thôn toàn tỉnh.
Tuy nhiên, hệ thống hạ tâng của nông thôn TTH chỉ mới đảm bảo các yêu cầu cơ bản cho
sản xuất và sinh hoạt của người dân. Để hỗ trợ tốt hơn cho phát triển kinh tế, kết cấu hạ tầng
nông thôn cần phải được đầu tư, nâng cấp thêm trong thời gian tới.
2.1.6. Kết quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới
Cùng với quyết tâm chính trị cao của lãnh đạo địa phương và sự đồng thuận của người
dân, các kết quả đạt được ban đầu khá quan trọng, làm nền tảng cho việc triển khai hoàn thành
các tiêu chí trong giai đoạn tiếp theo.
2.1.7. Di chuyển lao động
Di cư lao động là một khía cạnh quan trọng đối với sử dụng lao động ở khu vực nông
thôn. Phần lớn di cư lao động nội tỉnh là di cư của lao động nông thôn. Di cư nội tỉnh đang góp
phần điều tiết và phân bố lại LLLĐ trên toàn tỉnh, góp phần sử dụng hợp lý LLLĐ nói chung,
lao động nông thôn nói riêng.
2.1.8. Đánh giá chung
a) Những thuận lợi

Vị trí địa lý là một nhân tố mang lại nhiều thuận lợi trong vấn đề giao lưu, hợp tác về
kinh tế và thu hút vốn đầu tư để phát triển kinh tế cho các địa bàn nông thôn của tỉnh, tạo ra
những hiệu ứng tốt cho chuyển dịch cơ cấu lao động. Vị trí mang tính chuyển tiếp, kết hợp với
sự phân hóa của địa hình tạo cho TTH nhiều thế mạnh về nguồn lực tự nhiên.
Sự đa dạng của tài nguyên thiên nhiên và các hệ sinh thái là cơ sở tạo nên các hệ sinh thái
nông nghiệp đa dạng làm cơ sở cho sự phát triển các mô hình kinh tế nông – lâm – ngư nghiệp
kết hợp, đó còn là điều kiện để thu hút đầu tư, phát triển du lịch sinh thái gắn với du lịch cộng
đồng ở các địa bàn nông thôn.
Về kinh tế - xã hội, dân số nông thôn đang chiếm tỉ lệ lớn trong cơ cấu dân số của tỉnh
cùng với cơ cấu dân số trẻ là cơ sở tạo nên nguồn lao động dồi dào. Nếu được quy hoạch, tổ
chức và sử dụng hợp lý sẽ là động lực quan trọng để xây dựng nông thôn TTH phát triển nhanh
và bền vững.
- Hệ thống chính sách vĩ mô của TW và sự quyết tâm chính trị cao của địa phương là cơ
sở để xây dựng các định hướng, quy hoạch, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội nói chung, giải
quyết việc làm và sử dụng lao động nông thôn nói riêng.
b) Những khó khăn
- Đặc điểm khí hậu và thời tiết của TTH có nhiều thiên tai, hàng năm ảnh hưởng nhiều
Footer Page 13 of 258.


Header Page 14 of 258.

12

đến sản xuất và đời sống của người dân TTH, làm giảm đáng kế năng suất, hiệu quả lao động,
gia tăng thêm tình trạng thiếu việc làm vốn đang phổ biến ở khu vực nông thôn.
- Địa hình của TTH phân hóa mạnh dẫn đến các yếu tố tự nhiên dễ bị biến đổi, mang tính
pha trộn điều này gây khó khăn cho việc xác định cơ cấu cây trồng vật nuôi. Sự phân hóa của
địa hình cũng làm tăng chi phí thủy lợi trong sản xuất nông nghiệp, đây cũng là gánh nặng cho
nông thôn, nhất là vùng khó khăn.

- TTH đang là một địa phương thuộc nhóm khó khăn về kinh tế ở Bắc Trung Bộ, vì vậy
việc đầu tư cho hệ thống hạ tầng nông thôn vẫn còn nhiều hạn chế, mới chỉ đáp ứng cơ bản
nhu cầu dân sinh.
2.2. Hiện trạng sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh Thừa Thiên Huế
2.2.1. Lực lượng lao động nông thôn
2.2.1.1. Quy mô và phân bố
a) Về quy mô
Về quy mô, LLLĐ nông thôn trên địa bàn TTH luôn chiếm tỉ trọng lớn trong tương quan
với tổng thể nguồn lao động của địa phương.
Lao động nông thôn đang có xu hướng giảm cũng do sự tác động quả quá trình đo thị hóa
và di chuyển lao động
Lao động nông thôn TTH có sự phân hóa về mặt lãnh thổ, tập trung nhiều ở khu vực
đồng bằng, ven biển, phụ cận các đô thị và thưa thớt ở miền núi.
2.2.1.2. Cơ cấu lao động nông thôn
a) Theo tuổi và giới
Trong cơ cấu theo tuổi của LLLĐ LLLĐ nông thôn TTH đang ở giai đoạn cơ cấu theo
tuổi có nhiều thuận lợi lớn để huy động sức lao động thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy
nhiên đã có những biểu hiện cho thấy xu hướng già hóa của lao động ở nông thôn TTH.
Về cơ cấu theo giới tính: Cơ cấu theo giới tính của nguồn lao động nông thôn TTH tương đối
cân bằng, tỉ lệ lao động nam có cao hơn nhưng không đáng kể, xu hương chuyển dịch đang cho
thấy dần cân bằng hơn
b)Theo trình độ học vấn
Kết quả từ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho thấy: phần lớn LLLĐ nông thôn
đã tham gia cấp học tiểu học trở lên. Về cơ cấu trình độ học vấn các cấp học phổ thông đạt
được của LLLĐ nông thôn TTH cho thấy, phần lớn LĐNT TTH đã tốt nghiệp tiểu học với tỉ lệ
45%, tiếp đến là THCS 40,0%. Số lao động nông thôn tốt nghiệp THPT mới chỉ ở mức 15,0%.
c)Theo trình độ chuyên môn kỹ thuật
Kết quả tổng hợp giai đoạn 2001 – 2011 cho thấy thực trạng trình độ chuyên môn kỹ
thuật của lao động nông thôn TTH còn ở mức thấp.Tuy nhiên xu hướng thay đổi đang cho thấy
những chuyển biến tích cực theo hướng tăng dần số lượng và tỉ lệ các nhóm lao động qua đào

tạo các bậc về chuyên môn kỹ thuật.
2.2.2. Sử dụng lao động nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế
2.2.2.1. Sử dụng lao động nông thôn theo ngành và theo lãnh thổ
a) Sử dụng lao động trong các ngành ngành kinh tế
Về tổng thể, quy mô của lao động trong các ngành kinh tế ở nông thôn TTH có xu hướng
Footer Page 14 of 258.


Header Page 15 of 258.

13

giảm khá nhanh.
Về hiện trạng sử dụng lao động trong cơ cấu giữa khu vực kinh tế ở nông thôn TTH. Trong
giai đoạn 2001 – 2013, LLLĐ nông thôn tỉnh TTH chủ yếu tập trung ở các ngành nông – lâm –
thủy sản (N – L – TS) với tỉ trọng khá cao.
Đối với xu hướng chuyển dịch của cơ cấu lao động giữa các nhóm ngành. LLLĐ nông
thôn TTH phân theo các nhóm ngành đang có những chuyển biến tích cực, phù hợp với quá
trình và xu hướng phát triển của kinh tế theo hướng CNH, HĐH. Quy mô và tỉ trọng lao động
N – L – TSđang có xu hướng giảm
Về phân hóa theo lãnh thổ trong sử dụng lao động nông thôn giữa các khu vực kinh tế ở
nông thôn TTH.Theo kết quả từ Tổng điều tra nông thôn – nông nghiệp và thủy sản năm 2011,
có thể nhận thấy có sự phân hóa tương đối theo ba tiểu vùng lãnh thổ khá rõ
b) Sử dụng lao động nông thôn trong từng nhóm ngành kinh tế
 Trong các ngành N- L -TS
Về quy mô, lao động N- L -TS giảm khá nhanh từ 205,4 ngàn lao động năm 2001 xuống còn
126,5 ngàn lao động.
Về cơ cấu sử dụng lao động trong các ngành N- L -TS: Ở nông thôn TTH giai đoạn 2001
- 2013, phần lớn lao động đang tập trung ở ngành nông nghiệp với quy mô và tỉ trọng trên 2/3
trong cơ cấu sử dụng lao động N- L -TS. Hai nhóm ngành lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỉ

trọng còn thấp trong đó lâm nghiệp là ngành có quy mô và tỉ trọng lao động thấp nhất
Ở khía cạnh phân hóa theo lãnh thổ của lao động trong các ngành N - L -TS ở nông thôn
TTH. Kết quả tổng hợp cho thấy, sử dụng lao động ở các ngành trong các ngành N- L -TS có
sự phân hóa sâu sắc về mặt lãnh thổ.
Về sự phân hóa và biến động của cơ cấu sử dụng lao động các ngành N- L -TS theo
nhóm tuổi.Lao động N- L -TS ở nông thôn TTH đang chủ yếu tập trung ở hai nhóm tuổi 30 đến
39 và 40 đến 49 tuổi, mỗi nhóm đang chiếm gần 1/3 tỉ trọng lao động. Ít nhất thuộc về nhóm 15
đến 19 tuổi.
Về trình độ chuyên môn kỹ thuật của lao động trong các ngành N- L -TS ở nông thôn
TTH. Phần lớn lao động đang làm việc trong lĩnh vực N- L -TS chưa được đào tạo qua về
chuyên môn kĩ thuật.
Về những chuyển biến trong sử dụng lao động trong nội bộ các ngành N- L –TS. kết quả
tổng hợp trên đã cho thấy ở nông thôn TTH vẫn còn hơn 2/3 quy mô và tỉ trọng lao động lĩnh
vực N- L -TS hoạt động trồng trọt và chăn nuôi.
Đối với ngành lâm nghiệp, trong quy mô và cơ cấu lao động các ngành N- L -TS ở nông
thôn TTH, lao động lâm nghiệp có quy mô và tỉ trọng thấp nhất với tổng lao số 7.6 ngàn lao
động, chiếm tỉ trọng 6,03% trong cơ cấu động N- L -TS (2013). Trong sự chuyển biến cơ cấu
lao động N- L -TS ở nông thôn TTH giai đoạn 2001 – 2013, đây là ngành duy nhất tăng về cả
quy mô và cơ cấu
Sử dụng lao động trong ngành thủy sản, TTH là địa phương có nhiều tiềm năng và điều kiện
để phát triển ngành thủy sản đặc biệt là các địa bàn nông thôn. Trong cơ cấu lao động N – L - TS ở
nông thôn TTH, thủy sản là ngành có tỉ trọng và quy mô thứ hai sau ngành nông nghiệp.Thống kê
Footer Page 15 of 258.


Header Page 16 of 258.

14

theo mức độ tham gia của lao động ngành thủy sản ở nông thôn TTH cho thấy tỉ trọng lao động

chuyên nghề về thủy sản khá cao, ở mức gần ½ quy mô lao động của ngành.
 Sử dụng lao động nông thôn trong các ngành CN - XD
Đối với địa bàn nông thôn TTH, CN - XD đang là nhóm ngành có quy mô và tỉ trọng lao
động ở mức thấp nhất trong ba nhóm ngành. Năm 2001 tỉ trọng lao động CN - XD ở nông thôn
TTH là 16,1%, năm 2013 tăng lên mức 22,1% ứng với quy mô 60,5 ngàn lao động
Về sự thay đổi của quy mô và tỉ trọng lao động các ngành CN - XD trong tổng thể LLLĐ
nông thôn TTH. Trong giai đoạn 2001 – 2013, quy mô và tỉ trọng lao động lĩnh vực vực CN XD có tăng lên, tuy nhiên tốc độ tăng khá chậm.
Ở khía cạnh phân hóa theo lãnh thổ, phần lơn lao động CN - XD tập trung ở các địa
phương phụ cận các đô thị (tiểu vùng 2). Các địa phương của tiểu vùng 1 thì Phú Vang 18,0%,
Phú Lộc 14,3%, Tiểu vùng 3 là khu vực nông thôn có tỉ trọng lao động CN - XD thấp nhất
gồm Nam Đông 4,4% và A Lưới 4,5%.
Trong sử dụng lao động công nghiệp của nông thôn TTH, số lao động trong lĩnh vực tiểu
thủ công nghiệp gắn với làng nghề là một bộ phận quan trọng. Số lao động của các làng nghề
và ngành nghề tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh chiếm tỷ trọng từ 37 -39% so với tổng số
lao động của khu vực sản xuất công nghiệp dân doanh hằng năm
 Sử dụng lao động trong các ngành DV
Đối với địa bàn nông thôn TTH, hiện trạng sử dụng lao động trong các ngành DV đang
cho thấy những chuyển biến chưa ổn định về quy mô của lao động, tuy nhiên xu hướng thay
đổi của tỉ trọng lao trong cơ cấu LLLĐ nông thôn TTH đang tăng dần.
Những chuyển biến về sử dụng lao động trong nội bộ nhóm DV. Các ngành dịch vụ
thương nghiệp chiếm ưu thế hơn hẳn cả về quy mô và tỉ trọng. đứng vị trí thứ hai cả về quy mô
và tỉ trọng trong cơ cấu sau lao động các ngành dịch vụ khác (tài chính, ngân hàng, bảo hiểm,
dịch vụ xã hội, du lịch, nhà hàng khách sạn...).
Ở khía cạnh phân hóa lãnh thổ trong sử dụng lao động DV ở nông thôn TTH. Lao động
đang làm việc trong các ngành DV ở nông thôn TTH có sự phân hóa khá mạnh về mặt lãnh thổ.
Các địa phương phụ cận với khu vực đô thị chiếm nhiều lao động nhất trong cơ cấu lao động
lĩnh vực DV theo lãnh thổ. Các địa bàn tiểu vùng 3 có tỉ trọng lao động dịch vụ thấp nhất.
2.2.2.2. Sử dụng lao động nông thôn theo thành phần kinh tế
Ở TTH, kết quả tổng hợp cho thấy với 3 nhóm thành phần kinh tế nhà nước, kinh tế ngoài
nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, phần lớn nguồn lao động nông thôn đang tập

trung ở thành phần kinh tế ngoài nhà nước với tỉ trọng ở mức trên 93% trong cơ cấu. Lao động
ở các thành phần kinh tế khác chiếm tỉ trọng còn thấp, trong đó thành phần kinh tế nhà nước
chỉ trên dưới 6%.

Footer Page 16 of 258.


Header Page 17 of 258.

15

Bảng: Cơ cấu và chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn theo thành phần kinh tế ở TTH
giai đoạn 2006 – 2013 (%)
Năm
TP Kinh tế
Kinh tế ngoài nhà nƣớc
Tự làm cho gia đình
Làm cho hộ khác
Làm cho kinh tế tập thể
Làm cho kinh tế tư nhân
Kinh tế nhà nƣớc
Kinh tế có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài
Tổng cơ cấu

2006

2011

2013

94,07
73,94
17,8
0,56
1,77
5,79
0,14
100

93,69
71,46
18,76
1,07
2,52
6,05
0,26
100

93,06
70,03
19,08
0,87
2,76
5,91
1,03
100

Nguồn: [28],[107],[108] (tài liệu tham khảo trên luận án)
Kết quả thống kê cũng cho thấy ít có sự thay đổi trong tỉ trọng phân bổ lao động giữa các
nhóm thành phần kinh tế ở nông thôn TTH trong giai đoạn 2006 – 2011. Lao động của nhóm

kinh tế ngoài nhà nước có giảm nhưng không đáng kể và vấn chiếm tỉ trọng ổn định quanh
mức 93% đến 94%. Nhóm thành phần kinh tế Nhà nước cũng giao động quanh mức tỉ trọng
6%. Riêng lao động cho nhóm thành phần kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài có sự tăng lên
nhanh về tỉ trọng, tuy nhiên về tỉ trọng còn thấp với mức 1%.
2.2.2.3. Thất nghiệp, thiếu việc làm của lao động nông thôn
Thất nghiệp, thiếu việc làm là chỉ số phổ biến của mọi nền kinh tế. Đó cũng là những
khía cạnh quan trọng trong việc đánh giá tình hình sử dụng lao động và sức khỏe của nền kinh
tế. Qua tổng hợp tình hình thất nghiệp và thiếu việc làm ở khu vực nông thôn TTH cho thấy:
Bảng : Tỉ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm của lao động tỉnh TTH giai đoạn 2001 – 2013
phân theo thành thị - nông thôn (%)
Tỉ lệ thất nghiệp
Tỉ lệ thiếu việc làm
Năm
chung
Thành thị
Nông thôn chung Thành thị Nông thôn
2001
4,9
4,77
1,53
5,71
3,38
6,34
2006
3,24
5,54
2,40
5,17
4,74
5,37

2011
2,28
3,96
1,71
3,40
2,71
3,63
2013
2,15
3,81
1,68
2,90
2,39
3,27
Nguồn: [28]& [83], tài liệu tham khảo luận án
Đối với tình trạng thất nghiệp, kết quả từ bảng 2.19 cho thấy thất nghiệp chưa phải là vấn
đề cấp bách đối với nông thôn TTH. Trong giai đoạn 2001 – 2013, thất nghiệp ở nông thôn
TTH khá thấp, thấp hơn mức thất nghiệp chung của toàn tỉnh và của khu vực đô thị.
Đối với địa bàn nông thôn, với các hoạt động kinh tế nông nghiệp và khu vực việc làm
phi chính thức thì thiếu việc làm là chỉ số quan trọng. Về mặt thống kê cũng cho thấy thiếu
việc làm đang là vấn đề đáng quan tâm đối với lao động nông thôn TTH.
2.2.3.Đánh giá chungnguồn lao động và sử dụng lao động nông thôn ở tỉnh TTH trong giai
đoạn 2001 – 2013
Cơ cấu dân số trẻ đang tạo ra những lợi thế cho khu vực nông thôn TTH về nguồn nhân
Footer Page 17 of 258.


Header Page 18 of 258.

16

lực dồi dào. Tuy nhiên điều đó dẫn đến áp lực về việc làm ở khu vực nông thôn ngày càng lớn.
Về mặt chất lượng lao động, hiện vẫn còn một khoảng cách lớn giữa lao động ở nông
thôn và lao động ở thành thị ở TTH: trình độ văn hóa của lao động nông thôn mặc dù đã được
cải thiện đáng kể trong những năm gần đây song vẫn còn khá thấp.
Lao động nông thôn ở TTH có sự phân hóa theo lãnh thổ khá rõ. Phần lớn lao động nông
thôn tập trung ở các địa phương đồng bằng, ven biển thuộc các tiểu vùng 1, 2 và thưa thớt ở
khu vực miền núi phía Tây. Điều này tạo ra một số vấn đề trong sử dụng hợp lý tài nguyên và
lao động ở các địa bàn nông thôn TTH.
Trong sử dụng lao động nông thôn ở TTH phân theo ngành, lao động nông thôn ở TTH
vẫn chủ yếu tập trung trong nhóm ngành các ngành nông – lâm – thủy sản. Xu hướng chung
của phân bổ tỉ trong lao động giữa các ngành là giảm dần tỉ trọng lao động N-L-TS, tăng lao
động trong các ngành CN - XD và DV. Trong sử dụng lao động nông thôn của nội bộ các nhóm
ngành ở TTH đã có sự thay đổi theo hướng tăng dần tỉ trọng lao động phi nông nghiệp, lao
động kiêm phụ theo định hướng đa dạng hóa ngành nghề và hướng tới sản xuất hàng hóa, nâng
cao năng suất lao động. Tuy nhiên thực tế cũng cho thấy mức độ thay đổi diễn ra chậm.
Xét về cơ cấu lao động nông nghiệp – phi nông nghiệp trong các tiểu vùng tỉnh, thời gian
qua đã chứng kiến sự thay đổi cơ cấu không đồng đều nhau giữa các tiểu vùng. Tốc độ thay đổi
cơ cấu lao động nhanh ở các tiểu vùng vùng đồng bằng ven biển. Các vùng có tốc độ chuyển
dịch chậm là vùng núi phía Tây.
Xét về cơ cấu phân bổ và sử dụng lao động theo thành phần kinh tế, ở nông thôn TTH, lao
động chủ yếu tập trung ở thành phần kinh tế ngoài nhà nước, lao động của các nhóm thành phần
kinh tế còn lại chiếm tỉ trọng thấp. Hơn 93% lao động đang hoạt động ở các thành phần kinh tế
ngoài nhà nước, trong đó trên 70% là lao động trong các hộ gia đình.
Thiếu việc làm đang là vấn đề cần quan tâm trong sử dụng lao động nông thôn ở TTH. Sự
tập trung lao động với quy mô lớn trong điều kiện kinh tế nông thôn vẫn chủ yếu dựa vào nông
nghiệp trình độ thấp. Thêm vào đó trình độ kỹ thuật của lao động thấp đang tạo ra một sự lãng
phí về sức lao động ở các địa bàn nông thôn TTH hiện nay.
Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP SỬ DỤNG HỢP LÝ
LỰC LƢỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN Ở TỈNH THỪA THIÊN HUẾ

3.1. Cơ sở xây dựng quan điểm và các giải pháp
3.1.1. Chiến lược của Đảng, Nhà nước về phát triển nông nghiệp, nông thôn trong tình
hình mới
Đảng và Nhà nước ta luôn đặt nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở vị trí chiến lược quan
trọng, coi đó là cơ sở và lực lượng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ổn định chính trị,
bảo đảm an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường
sinh thái. Vì vậy việc đề xuất các quan điểm và giải pháp cho vấn đề sử dụng hợp lý, hiệu quả
LLLĐ nông thôn ở TTH phải lấy chiến lược của Đảng, Nhà nước làm cơ sở.
3.1.2. Xu hướng hội nhập quốc tế với những yêu cầu và thách thức mới
Hội nhập quốc tế và khu vực ngày càng sâu, rộng trên nhiều lĩnh vực là một xu thế tất
Footer Page 18 of 258.


Header Page 19 of 258.

17

yếu, khách quan của quá trình phát triển. Xu thế này đang tạo ra cho nông thôn nước ta những
cơ hội mới nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít nhứng khó khăn, thách thức mới cho sự phát
triển nói chung. Việc nắm bắt, đánh giá các vấn đề trong hội nhập quốc tế là một cơ sở quan
trọng cho việc đề ra các định hướng, các giải pháp cho vấn đề sử dụng lao động nông thôn ở
TTH trong bối cảnh hiện nay.
3.1.3. Các quy hoạch về phát triển kinh tế - xã hội tỉnh TTH
a) Quy hoạch về phát triển đô thị ở TTH
b) Quy hoạch phát triển kinh tế tỉnh TTH giai đoạn 2015 – 2020
b) Quy hoạch phát triển kinh tế tỉnh TTH giai đoạn 2015 – 2020
- Đối với ngành công nghiệp
- Về quy hoạch phát triển nông – lâm – ngư nghiệp
- Đối với ngành dịch vụ - du lịch
d) Về quy hoạch phát triển nguồn nhân lực tỉnh TTH đến 2020

Đây là nhiệm vụ trọng tâm và là cơ sở quan trọng của vấn đề sử dụng nguồn lao động nói
chung, lao động nông thôn nói riêng. Định hướng và mục tiêu trong phát triển nguồn nhân lực
sẽ tác động đến việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nói chung, và đó là cơ sở thay đổi cơ
cấu phân bổ, sử dụng nguồn nhân lực theo ngành, nâng cao năng suất lao động cho TTH.
e) Quy hoạch và định hướng đào tạo nghề cho lao động nông thôn TTH đến 2020
3.1.4. Kết quả nghiên cứu của luận án và tổng hợp kết quá điều tra, khảo sát về quan điểm,
ý kiến của các nhóm chủ thể trong sử dụng lao động nông thôn ở TTH.
a)Về lý do chưa được đào tạo chuyên môn kỹ thuật: 140 lao động tham gia trả lời câu hỏi
này, trong đó có thể chia làm hai nhóm nguyên nhân chính: Nhóm nguyên nhân thuộc về khó
khăn từ phía tổ chức đào tạo được nhiều người lựa chọn nhất cho lý do “nơi đào tạo quá xa”, .
Hai lý do có tỉ lệ tiếp đó thuộc về người lao động gồm “không có kinh phí” với và “không sắp
xếp được thời gian hợp lý”
- Về vấn đề chuyển đổi nghề nghiệp của lao động, xét từ góc độ nhu cầu, mong muốn của
người lao động. Kết quả điều tra qua mẫu của NCS cho thấy, với 214 người tham gia trả lời thì
có đến gần 56% không mong muốn thay đổi công việc hiện tại. Có sự phân hóa khá rõ theo
nhóm tuổi trong mong muốn này
Về lý do muốn chuyển đổi ngành nghiệp thì 67% số người trả lời chọn công việc nhàm
chán, 53% chọn do thu nhập thấp, 52% chọn môi trường làm việc không tốt. Điều đáng quan
tâm là lý do được đào tạo nghề mới lại chỉ có 11% số người trả lời lựa chọn
Về những khó khăn người lao động đang gặp phải: Tất cả 214 mẫu đều tham gia trả lời
vấn đề này cho thấy sự quan tâm của người lao động về việc giải quyết các khó khăn mà họ
đang gặp phải. Khi được yêu cầu chọn tối đa 6 khó khăn thì 19 nhóm được chọn nhiều nhất là:
Thiếu vốn và thủ tục vay vốn khó khăn; Khó tiêu thụ sản phẩm làm ra; Trình độ lao động thấp;
thói quen sản xuất cũ và thiếu thông tin về thị trường, thông tin ứng dụng khoa học kỹ thuật
vào sản xuất
Về những nhu cầu, nguyện vọng và giải pháp mà họ mong muốn được hỗ trợ trong thực
tế phát triển sản xuất kinh doanh ở địa bàn nông thôn: Xuất khẩu lao động hoặc cho con cái
Footer Page 19 of 258.

Header Page 20 of 258.

18

xuất khẩu lao động; Đầu tư cho con cái học hành; Sản xuất cầm chừng theo số đông, theo
phong trào chung trong làng, trong xã
Các vấn đề trên đều có sự phân hóa rõ theo nhóm tuổi và theo các tiểu vùng ở nông thôn TTH.
b) Tổng hợp kết quá điều tra, khảo sát về quan điểm, ý kiến của các nhóm chủ thể trong
sử dụng lao động nông thôn ở TTH.
Bảng 3.1: Đánh giá tổng hợp ý kiến từ các nhóm đối tƣợng điều tra về
khó khăn trong sử dụng lao động nông thôn
Người lao
Đơn vị sử
Nhà quản lí và
CÁC KHÓ KHĂN
động
dụng lao động
chuyên gia
Trình độ của người lao động
+++
+++
+++
Thói quen sản xuất cũ
++
++++
++++
Ý thức, kỉ luật của người lao động
++
++++
+++

Khả năng học hỏi, tiếp thu kiến thức của
++
++++
++
người lao động nông thôn thấp
Khó khăn về vốn (thiếu vốn và khó vay vốn)
++++
+++
++++
Thủ tục vay vốn gặp nhiều khó khăn
++++
+++
+++
Khó tiêu thụ sản phẩm làm ra
++++
++++
++++
Không được hỗ trợ về thông tin:Thị trường,
++
+++
+++
áp dụng KHKT, tìm việc làm…
Không được học nghề/ học nghề chưa phù hợp
+++
+++
+
Kết cấu hạ tầng nông thôn còn khó khăn
++
++
+++

Chính sách hỗ trợ ít hiệu quả
+++
++
+
Điều kiện tự nhiên khó khăn
+++
+
++
Thiếu tài nguyên, tư liệu sản xuất
++
++
++
Nguồn: Tổng hợp của NCS từ kết quả điều tra và xử lý điều tra.
(Ghi chú: NCS chỉ tổng hợp những khó khăn có trên 20% số câu trả lời được chọn ở mỗi nhóm.
Quy ước các nhóm khó khăn có % số người trả lời chọn trên 50% mức đánh giá ++++, từ 40%
đến dưới 50% sẽ ở mức +++, từ 30% đến dưới 40% sẽ ở mức ++ và 20% đến dưới 30% là +).
Bảng 3.2: Đánh giá tổng hợp ý kiến từ các nhóm đối tƣợng điều tra về giải pháp và đề
xuất hỗ trợ để nâng cao hiệu quả sử dụng lao động nông thôn
Đơn vị sử Nhà quản
Người lao
GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT HỖ TRỢ
dụng lao
lí và
động
động
chuyên gia
Hỗ trợ về vốn
+++
++++
++++

Đào tạo nghề phù hợp cho lao động nông thôn
+++
++++
++++
Tư vấn và hỗ trợ áp dụng khoa học kỹ thuật
++
+++
++
Tiêu thụ sản phẩm (cả trong nước và xuất khẩu)
+++
++++
+++
Xuất khẩu lao động
++++
++
+++
Hỗ trợ các đơn vị sử dụng lao động ở địa bàn nông thôn

++

++++

+++

Đầu tư vào giáo dục, cho con cái học hành
+++
+++
+++
Nguồn: Tổng hợp của NCS từ kết quả điều tra và xử lý điều tra.
(NCS chỉ đánh giá tổng hợp những giải pháp và định hướng có trên 20% số câu trả lời được

Footer Page 20 of 258.


Header Page 21 of 258.

19

chọn ở mỗi nhóm. Quy ước đánh giá như trên phần khó khăn)
Ở khía cạnh giải pháp và đề xuất hỗ trợ cho lao động nông thôn ở TTH, về cơ bản có sự
đồng nhất trong ý kiến giữa các nhóm đối tượng khảo sát và có sự tương đồng cao với các khó
khăn được lựa chọn. Vì vậy, đây là những thông tin quan trọng để xây dựng các định hướng và
giải pháp có thực thực tiễn ở nông thôn TTH trong vấn đề hỗ trợ LĐNT.
3.2. Quan điểm trong vấn đề sử dụng hợp lý, LLLĐ nông thôn ở TTH
3.2.1. Sử dụng hợp lý LLLĐ nông thôn TTH gắn với chủ trương về xây dựng và phát triển
nông thôn mới
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới là một chương trình phát triển
nông thôn toàn diện nhằm xây dựng nông thôn phát triển toàn diện. Vì vậy phải có sự phối hợp, gắn
kết đồng bộ trong sử dụng hợp lý lao động nông thôn với các vấn đề kinh tế - xã hội nói chung.
3.2.3. Sử dụng hợp lý LLLĐ nông thôn TTH trên cơ sở phát huy các điều kiện của địa
phương và bối cảnh khu vực cũng như quốc tế
Trong các nguồn lực phát triển kinh tế, xã hội của các quốc gia, lãnh thổ các nhân tố nội
lực sẽ là nhóm nhân tố quan trọng nhất, đóng vai trò quyết định, các yếu tố ngoại lực đóng vai
trò hỗ trợ cho sự phát triển. Do vậy vấn đề nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực phải dựa
trên yếu tố nội lực, xem xét xây dựng các chiến lược, giải pháp nhằm khai thác tối đa điều kiện
phát triển của địa phương, đặt trong bối cảnh của xu thế hợp tế quốc tác toàn diện hiện nay.
3.2.2. Sử dụng hợp lý LLLĐ nông thôn TTH là giải pháp căn bản để giải quyết các vấn đề
xã hội
Giải quyết vấn đề lao động nông thôn ở TTH nằm trong tổng thể vấn đề lao động, việc
làm của tỉnh TTH. Vì vậy, để sử dụng hợp lý lực lượng lao động ở địa bàn nông thôn TTH
phải dựa trên sự gắn kết, giải quyết đồng bộ các vấn đề kinh tế, xã hội nói chung của TTH.

3.3. Một số giải pháp để sử dụng hợp lý LLLĐ nông thôn ở TTH
3.3.1. Các giải pháp về kinh tế
Quản lý, phân bổ và nâng cao hiệu quả sử dụng lao động là vấn đề gắn kết chặt chẽ với tổ
chức, quy hoạch và phát triển kinh tế, xã hội. Vì vậy trong các giải pháp để sử dụng hợp lý lao
động ở địa bàn nông thôn TTH trong giai đoạn tiếp theo, các giải pháp về kinh tế là hướng giải
quyết có tác động trực tiếp và quan trọng nhất. Các giải pháp cụ thể về kinh tế gồm:
3.3.1.1. Xác định cơ cấu kinh tế hợp lý và chuyển dịch phù hợp gắn với điều kiện phát triển
của địa bàn nông thôn
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tếnông nghiệp thuần nông, đơn giản sang phát triển nông
nghiệp hỗn hợp gắn với định hướng hàng hóa, thị trường
- Tập trung phát triển tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp khai thác tài nguyên, công nghiệp
chế biến và xây dựng để tạo đà cho sự tăng trưởng của nhóm ngành công nghiệp – xây dựng.
3.3.1.2. Đa dạng hóa trong phát triển các ngành nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa
gắn với các lợi thế trong điều kiện phát triển ở nông thôn TTH
Trước hết vẫn phải khẳng định cho đến hiện tại và trọng thời gian định hướng cho
khoảng 5 năm tới, kinh tế nông thôn TTH vẫn sẽ phải đứng trên “đôi chân nông nghiệp”. Do
vậy việc tổ chức, sắp xếp và quy hoạch lại các hoạt động trong sản xuất nông nghiệp vẫn phải
được xác định là một giải pháp quan trọng cho kinh tế nông thôn TTH nói chung, cho vấn đề
sử dụng hợp lý LLLĐ nói riêng. Các vấn đề cụ thể:
- Đẩy mạnh phát triển sản xuất các sản phẩm cây trồng nông nghiệp chất lượng cao gắn
Footer Page 21 of 258.


Header Page 22 of 258.

20

với lợi thế của các địa bàn nông thôn theo hướng thâm canh
- Tổ chức lại ngành chăn nuôi theo hướng phát triển kết hợp chăn nuôi quy mô hộ và các mô
hình tập trung quy mô lớn gắn với định hướng sản xuất nông nghiệp hàng hóa.

- Khai thác các thế mạnh về đánh bắt, nuôi trồng thủy sản vùng nông thôn ven biển TTH.
Phát triển lâm nghiệp và các ngành nghề liên quan để sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn
lao động nông thôn.
3.3.1.3. Phát triển mạnh các ngành nghề phi nông nghiệp ở địa bàn nông thôn TTH
Các ngành nghề phi nông nghiệp là một bộ phận quan trọng hiện nay trong cơ cấu kinh tế
nông thôn với quy mô và tỉ trọng ngày càng tăng trong đóng góp giá trị sản xuất cũng như
chuyển dịch cơ cấu lao động. Phát triển của các ngành nghề phi nông nghiệp ở nông thôn là
nhân tố tạo sự thay đổi cơ cấu chủ thể sản xuất kinh doanh ở đây với sự xuất hiện của hộ kiêm,
hộ hỗn hợp, các làng nghề, xã nghề các cụm công nghiệp ở các địa bàn nông thôn. Để làm tốt
vấn đề này cần tập trung giải quyết các vấn đề sau:
+ Khuyến khích và hỗ trợ, tạo các điều kiện thuận lợi để thu hút các doanh nghiệp vừa và
nhỏ phát triển ở địa bàn nông thôn.
+ Phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp ở nông thôn TTH gắn với điều kiện phát
triển về tự nhiên, gắn với sản xuất nông nghiệp và nhu cầu tiêu dùng.
+ Gắn kết các ngành nghề phi nông nghiệp ở TTH với hoạt động du lịch
.+ Các chính sách về vốn, hạ tầng nông thôn cũng là những nhân tố tác động không nhỏ
đến sự phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp.
3.3.2. Các giải pháp về chính sách
3.3.2.1. Chính sách về vốn cho lao động nông thôn TTH
Nhu cầu về vốn đang là một trong những khó khăn cho việc đầu tư mở rộng sản xuất kinh
doanh để tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho lao động nông thôn ở TTH hiện nay. Các vấn
đề cần phải quan tâm giải quyết bao gồm:
- Về phía nguồn vốn cho vay, phải tăng cường thêm số lượng đơn vị cung ứng vốn,
ngoài các ngân hàng nhà nước nên khuyến khích các ngân hàng thương mại, thành lập các quỹ
tính dụng nhân dân ở các cơ sở cấp xã, nhất là các địa bàn khó khăn
- Một trong những khó khăn khi vay vốn là thủ tục để vay, cơ sở để thế chấp, hạn mức
cho vay thấp, đối tượng cho vay giới hạn. Đây là nhóm khó khăn chung của nhiều địa bàn nông
thôn được nhiều lao động lựa chọn trong khảo sát của NCS, vì vậy việc tháo gỡ những khó khăn này
đòi hỏi sự cam kết và vào cuộc của các bên liên quan.
3.3.2.2.Các chính sách về nông nghiệp – nông thôn nói chung

Sự đa dạng của nhóm chính sách này thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước
cũng như các địa phương đối với vấn đề nông nghiệp, nông thôn hiện nay. Đối với vấn đề sử
dụng hợp lý LLLĐ ở địa bàn nông thôn TTH hiện nay và trong thời gian tới, các vấn đề cần
quan tâm, ưu tiên giải quyết liên quan đến các chính sách này bao gồm:
- Chính sách đất đai
- Chính sách về khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư và khuyến công ở nông thôn TTH.
3.3.2.3.Chính sách đầu tư hoàn thiện và phát triển hạ tầng nông thôn ở TTH
Hạ tầng là nhân tố quan trọng tạo điều kiện cho sản xuất phát triển, lưu thông hàng hóa,
nâng cao mức sống ở nông thôn. Do vậy đầu tư hoàn thiện và phát triển hạ tầng sẽ là cơ sở để
thúc đẩy phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng CNH, tạo việc
Footer Page 22 of 258.


Header Page 23 of 258.

21

làm và chuyển dịch cơ cấu sử dụng lao động ở các địa bàn nông thôn.
3.3.2.4.Chính sách về hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm cho địa bàn nông thôn.
Khó khăn về tiêu thụ sản phẩm đầu ra trong sản xuất là nhóm khó khăn lớn nhất được lựa
chọn qua khảo sát điều tra của NCS ở TTH. Vì vậy để sản xuất, kinh doanh ở nông thôn được
phát triển, tạo ra nhiều việc làm thì sản phẩm làm ra phải được lưu thông. Để giải quyết vấn đề
này cần sự phối hợp đồng bộ từ nhiều cơ quan, đơn vị sản xuất kinh doanh và phải được bắt đầu
bằng các chính sách định hướng.
3.3.3. Các giải pháp về xã hội
Các giải pháp về kinh tế chỉ giải quyết khía cạnh tạo ra cầu việc làm cho người lao động,
trên thực tế để có thể tự tạo và phát triển công việc hoặc có được việc làm phù hợp, hiệu quả
lao động cao tạo ra thu nhập cao và ổn định thì người lao động cũng phải được trang bị các yếu
tố cơ bản như trình độ chuyên môn kỹ thuật, kiến thức xã hội, sức khỏe và ý thức kỹ thuật
trong lao động. Những vấn đề này sẽ được giải quyết phần nào thông qua các giải pháp về xã

hội phù hợp như giáo dục, ý tế, văn hóa… ở các địa bàn nông thôn.
3.3.3.1. Đẩy mạnh giáo dục đào tạo, nhất là đào tạo nghề phù hợp để góp phần nâng cao chất
lượng lao động ở nông thôn
Kết quả nghiên cứu đã cho thấy chất lượng nguồn lao động ở nông thôn TTH hiện nay là
khá thấp cả trên phương diện giáo dục phổ thông và giáo dục đào nghề .Vì vậy xây dựng một
chiến lược đẩy mạnh về công tác giáo dục đào tạo, nhất là đào tạo ngành nghề cho lao động
nông thôn để nâng cao mặt bằng dân trí và trình độ chuyên môn nghề nghiệp phù hợp cho
người lao động ở địa bàn nông thôn TTH hiện nay.
3.3.3.2. Giải quyết đồng bộ một số vấn đề xã hội khác để phát triển LLLĐ ở địa bàn nông thôn TTH.
Sự phát triển của nguồn lao động ở địa bàn nông thôn chịu sự tác động tổng hợp đồng thời
của nhiều nhân tố xã hội, do vậy để sử dụng hợp lýLLLĐ này ngoài việc tạo ra nguồn cầu về việc
làm cho lao động thì phải xây dựng một xã hội nông thôn ổn định, đoàn kết và văn minh. Để có
được điều này Nhà nước nói chung và địa phương TTH cần phải tập trung giải quyết tốt một số
vần đề về chính sách xã hội sau:
+ Chính sách xã hội về việc làm và thu nhập và xóa đói giảm nghèo trong nông thôn.
+ Nâng cao đời sống văn hóa cộng đồng các khu dân cư nông thôn.
+ Thực hiện tốt chính sách về dân số và kế hoạch hóa gia đình ở các địa bàn nông thôn TTH.
+ Các chính sách xã hội về cung cấp dịch vụ xã hội cơ bản ở địa bàn nông thôn.
3.3.3.4. Giải pháp hợp tác quốc tế về lao động
Trong bối cảnh hiện tại của nhiều địa bàn nông thôn nước ta hiện nay nói chung, TTH nói
riêng, hợp tác quốc về lao động là một trong những giải pháp quan trọng và đã được triển khai hiệu
mang lại hiệu quả trong sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn lao động. Một số vấn đề cần quan tâm giải
quyết trong vấn đề xuất khẩu lao động đối với địa bàn nông thôn TTH giai đoạn hiện nay là:
- Tăng cường công tác tuyên truyền vận động
- Mở rộng thị trường hợp tác quốc tế về lao động
- Nâng cao chất lượng trong giáo dục định hướngtrong xuất khẩu lao động
- Củng cố và tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp đưa lao
động đi làm việc ở nước ngoài
- Về công tác đào tạo lao động của các đơn vị, doanh nghiệp tuyển lao động xuất khẩu
- Vốn vay xuất khẩu lao động

Footer Page 23 of 258.


Header Page 24 of 258.

22
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận
- Sử dụng lao động nông thôn đang là vấn đề có tính cấp thiết cả về lý luận và thực
tiễn đối với các nước đang phát triển và trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế như nước ta.
Vấn đề này cũng đã được Đảng, Nhà nước và các địa phương nước ta đưa vào nội dung của
các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, vùng lãnh thổ cũng như của các ngành, lĩnh vực,
được tổ chức thành các chương trình hành động, chương trình mục tiêu quốc gia. Ở tỉnh TTH
đây cũng là nhiệm vụ có ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh nguồn LĐ nông thôn đang tập trung với
quy mô lớn. Đây là nguồn lực quan trọng nhất đối với quá trình phát triển kinh tế xã hội của
tỉnh. Nếu LLLĐ nông thôn không được sử dụng hợp lý, hiệu quả sẽ làm lãng phí nguồn nhân
lực, kéo theo các hệ lụy về xã hội như: thất nghiệp, tệ nạn xã hội, nghèo đói. Do đó, đánh giá
đúng thực trạng lao động - việc làm ở nông thôn, tạo việc làm và chuyển đổi nghề nghiệp cho
lao động nông thôn để sử dụng hợp hợp lý, hiệu quả lao động nông thôn ở TTH đang là yêu
cầu và nhiệm vụ cấp thiết.
- Luận án đã tập trung nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn về sử
dụng lao động nông thôn ở tỉnh TTH. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, sử dụng lao động nông
thôn là một vấn đề kinh tế - xã hội tổng hợp liên quan đến phân bổ lao động trong các cấp
ngành, các thành phần và lãnh thổ kinh tế - xã hội. Quá trình này chịu sự tác động của nhiều
nhân tố và gắn với quá trình phát triển kinh tế, xã hội của địa bàn nghiên cứu, trong đó chất
lượng nguồn lao động và trình độ phát triển kinh tế là những nhưng tố ảnh hưởng nhất.
- Với những đặc điểm riêng về lịch sử, địa lý, nông thông là khu vực quan trọng đối với
tỉnh TTH trên nhiều khía cạnh như điều kiện phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng.
Địa bàn nông thôn TTH có nhiều điều kiện thuận lợi tạo tiền đề cho sử dụng hiệu quả LĐ nông

thôn như lợi thế so sánh từ vị trí địa lý mang tính chuyển tiếp, các hệ sinh thái tự nhiên, tài
thiên nhiên và tài nguyên nhân nhân văn khá đa dạng. Tuy nhiên, các khó khăn trong sử dụng
lao động nông thôn ở TTH là kinh tế nông thôn còn kém phát triển và cơ cấu lạc hậu, chuyển
dịch chậm. Hạ tầng nông thôn mới chỉ đảm bảo cho nhu cầu dân sinh, chưa hỗ trợ nhiều cho
việc thu hút đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội
- LĐ nông thôn của TTH chiếm tỉ trọng cao trong cơ cấu lao động toàn tỉnh. Trong giai
đoạn 2001 – 2013, lao động nông thôn ở tỉnh TTH chiếm khoảng 2/3 so với lực lượng lao
động toàn tỉnh. Với cơ cấu theo tuổi đang rơi vào giai đoạn sung sức nhất cho việc huy động
sức lao động vào sản xuất thì đây là nguồn lực quan trọng làm động lực cho quá trình phát
triển kinh tế - xã hội của khu vực nông thôn. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất trong vấn đề nâng
cao hiệu quả sử dụng lao động nông thôn là chất lượng lao động còn thấp. Tại thời điểm 2011,
tỉ lệ lao động nông thôn chưa qua đào tạo về chuyên môn kỉ thuật chiếm đến 87,.4% trong tổng
quy mô lao động nông thôn toàn tỉnh. Cùng với đó, lao động nông thôn TTH có sự phân hóa
khá mạnh về mặt lãnh thổ. Điều này gây ra những khó khăn cho vấn đề chuyển đổi nghề
nghiệp, tổ chức sản xuất ở các địa bàn nông thôn của tỉnh
- Trong giai đoạn 2001 – 2013, cùng với những chuyển biến chung của kinh tế địa
phương, vấn đề sử dụng lao động nông thôn ở TTH đã có những tín hiệu khá tích cực. Cơ cấu
lao động đã có sự chuyển dịch tích cực giữa các nhóm ngành và các thành phần kinh tế. Trong
cơ cấu lao động theo ngành ở nông thôn TTH, phần lớn lao động nông thôn đang tập trung
trong các ngành nông – lâm - thủy sản, sản xuất dựa vào kinh nghiệm là chính. Năm 2001, tỉ
Footer Page 24 of 258.


Header Page 25 of 258.

23

trọng lao động N – L – TS trong cơ cấu lao động theo ngành ở nông thôn TTH chiếm 65.1%,
năm 2006 chiếm 53.1%, và năm 2013 chiếm 47.9%. Lao động các ngành nghề công nghiệp –
xây dựng và lao động dịch vụ phần lớn đang làm các công việc giản đơn, lao động phổ thông,

công việc thiếu bền vững. Điều này tất yếu dẫn đến tính bấp bênh trong công việc, thu nhập
thấp, thiếu việc làm phổ biến. Phần lớn lao động nông thôn TTH là lao động gia đình, lao động
tự làm gắn với chủ thể kinh tế hộ với tỉ trọng chiếm tới 73.94% trong tổng cơ cấu lao động
theo thành phần kinh tế. Lao động nông thôn tham gia vào các cơ sở kinh tế tập thể, kinh tế tư
bản nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài còn chiếm tỉ lệ thấp. Những bất cập và hạn
chế này xét trong mối tương quan với đặc điểm kinh tế, xã hội, với đặc trưng nguồn lao động ở
địa bàn nông thôn TTH là khách quan.
- Tốc độ chuyển dịch cơ cấu lao động giữa các ngành, các thành phần kinh tế ở địa bàn
nông thôn TTH thời gian qua diễn ra khá chậm. Qua nghiên cứu cho thấy, các khó khăn lớn
ảnh hưởng đến vấn đề này liên quan đến chất lượng lao động nông thôn còn thấp; kinh tế nông
thôn còn phát triển chậm và cơ cấu lạc hậu, chuyển dịch chậm. Các doanh nghiệp sử dụng lao
động nông thôn và người lao động đang thiếu các hỗ trợ về vốn, khoa học kỉ thuật, thị trường
tiêu thụ sản phẩm làm ra.
- Để sử dụng hợp lý, hiệu quả lao động nông thôn ở TTH hiện nay và trong thời gian tới
phải bắt đầu bằng các định hướng đúng đắn, gắn với bối cảnh và điều kiện cụ thể. Trên cơ sở
đó luận án đã đưa ra được các giải pháp từ khái quát đến cụ thể cho vấn đề sử dụng lao động
nông thôn của TTH. Trong đó chúng tôi tập trung chú trọng các giải pháp về kinh tế, đồng thời
chú trọng giải quyết đồng bộ các vấn đề về xã hội, gắn với quá chuyển đổi kinh tế và hội nhập
quốc tế. Mỗi giải pháp có vai trò riêng và có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung, hỗ trợ nhau trong
quá trình vận dụng nhằm mục tiêu mang lại hiệu quả cao nhất thúc đẩy sử phát triển nhanh,
bền vững của khu vực nông thôn TTH trong thời gian tới.
2. Kiến nghị
- Kiến nghị đối với nhà nước
+ Ở cấp độ vĩ mô, với vai trò quản lý, xây dựng và ban hành các chính sách pháp luật, các
Bộ, ngành như: Bộ Lao động thương binh và xã hội (LĐTBXH), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ
Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nông nghiệp, cần phối hợp để có những chính sách hỗ trợ, phát triển
nguồn nhân lực khu vực nông thôn, qua đó tạo nhiều cơ hội cho người lao động nông thôn tạo
việc làm. Một số nội dung cụ thể, cần thực hiện hiện như: Khảo sát nhu cầu và đánh giá thách
thức mà người lao động nông thôn sẽ phải đối mặt trong chuyển đổi nghề nghiệp, tạo việc làm;
hỗ trợ đúng và trúng cho người lao động nông thôn về vốn, tư vấn ứng dụng khoa học kỹ thuật,

thông tin về thị trường, phát triển thị trường lao động nông thôn; Lồng ghép chính sách tạo việc
làm cho lao động nông thôn với chính sách phát triển của các ngành/lĩnh vực; nghiên cứu phân
tích đánh giá sâu về hiệu quả các chính sách việc làm đối với đối tượng lao động nông thôn để
qua đó rút kinh nghiệm và hoàn thiện chính sách; Nên có những chính sách vĩ mô hỗ trợ cụ thể
cho các doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn vì đây là chủ thể kinh tế quan trọng trong vấn đề
chuyển dịch cơ cấu lao động và sử dụng lao động ở các địa bàn nông thôn.
- Kiến nghị với chính quyền các cấp tỉnh TTH
Ủy ban nhân dân tỉnh tiếp tục giao nhiệm vụ cho Sở LĐTBXH, chỉ đạo các Trung tâm
Dịch vụ việc làm thực hiện tư vấn, giới thiệu việc làm và có những chương trình riêng biệt hỗ trợ
đối với đối tượng lao động nông thôn. Giao cho Sở Giáo dục và Đào tạo triển khai tuyên truyền
Footer Page 25 of 258.