Hoàn thiện công tác tổ chức kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh trà vinh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.08 MB, 108 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
--------
NGUYỄN NGỌC TRÂM
HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TRÀ VINH
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN
MÃ SỐ: 60340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. PHẠM VĂN DƯỢC
TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa hoc, độc lập của tôi với
sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Phạm Văn Dược. Đây là đề tài luận văn Thạc
sĩ kinh tế, chuyên ngành kế toán. Luận văn này chưa được ai công bố dưới bất kỳ
hình thức nào. Tất cả các nguồn tài liệu tham khảo đã được công bố chính xác và
đầy đủ.
Tác giả
Nguyễn Ngọc Trâm
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
DANH MỤC PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................6
1.1 Vai trò và tiêu chuẩn xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................6
1.1.1 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế............................6
1.1.2 Tiêu chuẩn xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa .........................................6
1.1.2.1 Tại Việt Nam ......................................................................................6
1.1.2.2 Tại một số nước trên thế giới .............................................................8
1.2 Tổ chức công tác kế toán tại doanh nghiệp nhỏ và vừa ..................................10
1.2.1 Tổng quan về tổ chức công tác kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa..........10
1.2.2 Các yêu cầu của tổ chức công tác kế toán DNNVV................................10
1.2.3 Mục tiêu của tổ chức công tác kế toán DNNVV .....................................10
1.2.4 Đối tượng sử dụng thông tin kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa .............10
1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán .............................11
1.2.5.1 Ảnh hưởng của môi trường kinh doanh ...........................................11
1.2.5.2 Ảnh hưởng của môi trường pháp lý .................................................12
1.2.5.3 Ảnh hưởng của quan điểm sử dụng thông tin kế toán quản trị ........12
1.3 Các quy định pháp lý hiện hành liên quan đến tổ chức công tác kế toán
DNNVV ở Việt Nam ............................................................................................13
1.3.1 Luật Doanh nghiệp ..................................................................................13
1.3.2 Luật kế toán .............................................................................................13
1.3.3 Chuẩn mực kế toán ..................................................................................13
1.3.4 Chế độ kế toán .........................................................................................15
1.4 Nội dung tổ chức kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa ......................................15
1.4.1 Tổ chức hệ thống chứng từ kế toán .........................................................18
1.4.2 Tổ chức hệ thống tài khoản kế toán.........................................................19
1.4.3 Tổ chức hệ thống sổ kế toán ....................................................................19
1.4.4 Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán .....................21
1.4.5 Tổ chức bộ máy kế toán ..........................................................................21
1.4.6 Tổ chức kiểm tra kế toán .........................................................................24
1.4.7 Tổ chức phân tích hoạt động kinh tế trong doanh nghiệp .......................25
1.4.8 Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý
và cung cấp thông tin ........................................................................................26
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .....................................................................................27
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN CÁC
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TRÀ VINH...............28
2.1 Đặc điểm hoạt động và tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp nhỏ và
vừa trên địa bàn tỉnh Trà Vinh trong thời gian qua ..............................................28
2.1.1 Sơ lược về Trà Vinh ................................................................................28
2.1.2 Đặc điểm hoạt động và tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp nhỏ
và vừa trên địa bàn tỉnh Trà Vinh trong thời gian qua .....................................29
2.2 Thực trạng về tổ chức công tác kế toán các DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà
Vinh.......................................................................................................................32
2.2.1 Phạm vi và đối tượng khảo sát ................................................................32
2.2.2 Nội dung khảo sát ....................................................................................32
2.2.3 Phương pháp khảo sát..............................................................................33
2.2.4 Kết quả khảo sát ......................................................................................33
2.2.4.1 Chế độ kế toán ..................................................................................33
2.2.4.2 Tổ chức hệ thống chứng từ kế toán ..................................................33
2.2.4.3 Tổ chức hệ thống tài khoản kế toán .................................................35
2.2.4.4 Tổ chức hệ thống sổ kế toán ............................................................38
2.2.4.5 Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán ..............39
2.2.4.6 Tổ chức bộ máy kế toán ...................................................................41
2.2.4.7 Tổ chức kiểm tra kế toán ..................................................................43
2.2.4.8 Tổ chức hoạt động phân tích kinh tế trong doanh nghiệp ................44
2.3 Đánh giá ..........................................................................................................48
2.3.1 Ưu điểm ...................................................................................................48
2.3.2 Hạn chế ....................................................................................................49
2.3.3 Nguyên nhân ............................................................................................52
2.3.3.1 Nguyên nhân khách quan .................................................................52
2.3.3.2 Nguyên nhân chủ quan .....................................................................53
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .....................................................................................55
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ
TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
TRÀ VINH ................................................................................................................56
3.1 Quan điểm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán cho DNNVV tại tỉnh Trà
Vinh.......................................................................................................................56
3.1.1 Xây dựng hệ thống kế toán DNNVV phù hợp yêu cầu phát triển và hội
nhập của nền kinh tế .........................................................................................56
3.1.2 Xây dựng hệ thống kế toán DNNVV phù hợp với môi trường pháp lý và
môi trường kinh doanh ở Việt Nam và của tỉnh Trà Vinh ...............................56
3.1.3 Gắn kết kế toán tài chính và kế toán quản trị trong một hệ thống nhằm
tăng cường tính hữu ích của thông tin kế toán cung cấp cho các đối tượng sử
dụng ..................................................................................................................57
3.1.4 Ứng dụng có hiệu quả công nghệ thông tin vào công tác kế toán phù hợp
với nguyên tắc chi phí và lợi ích ......................................................................58
3.2 Các giải pháp cụ thể ........................................................................................58
3.2.1 Mô hình tổ chức công tác kế toán dành cho doanh nghiệp siêu nhỏ và
nhỏ ....................................................................................................................58
3.2.2 Mô hình tổ chức công tác kế toán dành cho doanh nghiệp vừa ..............61
3.3 Kiến nghị.........................................................................................................70
3.3.1 Kiến nghị với Nhà nước ..........................................................................70
3.3.1.1.Luật kế toán ......................................................................................70
3.3.1.2 Chuẩn mực kế toán...........................................................................71
3.3.1.3 Chế độ kế toán ..................................................................................72
3.3.2 Kiến nghị với cơ sở đào tạo .....................................................................72
3.3.3 Kiến nghị với tỉnh Trà Vinh ....................................................................73
3.3.3.1 Nâng cao nhận thức và trình độ của nhà quản trị đối với công tác kế
toán ...............................................................................................................73
3.3.3.2 Đối với doanh nghiệp .......................................................................73
3.3.3.3 Đẩy mạnh việc phát triển các dịch vụ tư vấn kế toán – kiểm toán ..73
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .....................................................................................75
KẾT LUẬN ...............................................................................................................76
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BTC
Bộ Tài chính
BCTC
Báo cáo tài chính
CNTT
Công nghệ thông tin
DN
Doanh nghiệp
DNNVV
Doanh nghiệp nhỏ và vừa
KTTC
Kế toán tài chính
KTQT
Kế toán quản trị
QĐ
Quyết định
SXKD
Sản xuất kinh doanh
XDCB
Xây dựng cơ bản
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
Trang
Bảng 1.1: Tiêu chí phân loại DNNVV ........................................................................6
Bảng 1.2: Tiêu chí phân loại DNNVV của một số quốc gia và khu vực ....................8
Bảng 1.3: So sánh kế toán tài chính và kế toán quản trị doanh nghiệp ....................12
Bảng 2.1: Các chuẩn mực kế toán áp dụng đầy đủ ...................................................30
Bảng 2.2: Các chuẩn mực kế toán áp dụng không đầy đủ ........................................31
Bảng 2.3: Các chuẩn mực kế toán chưa áp dụng ......................................................32
Bảng 2.4: Các loại hình DN được khảo sát ...............................................................35
Bảng 2.5: Hình thức sở hữu vốn của DN được khảo sát...........................................35
Bảng 2.6: Biểu mẫu chứng từ sử dụng trong DN .....................................................36
Bảng 2.7: Các chỉ tiêu trên biểu mẫu chứng từ sử dụng trong DN ...........................37
Bảng 2.8: Kiểm soát nội bộ đối với chứng từ ...........................................................38
Bảng 2.9: Các vấn đề chung liên quan đến hệ thống tài khoản ................................39
Bảng 2.10: Tính linh hoạt của hệ thống tài khoản ....................................................40
Bảng 2.11: Vấn đề tích hợp với hệ thống kế toán quản trị .......................................40
Bảng 2.12: Việc áp dụng các nguyên tắc và phương pháp kế toán ..........................41
Bảng 2.13: Các vấn đề chung liên quan đến hệ thống sổ kế toán .............................42
Bảng 2.14: Các biểu mẫu báo cáo trong doanh nghiệp .............................................43
Bảng 2.15: Các vấn đề liên quan đến báo cáo kế toán quản trị ................................44
Bảng 2.16: Kiểm soát nội bộ đối với việc cung cấp thông tin kế toán .....................44
Bảng 2.17: Hình thức tổ chức bộ máy kế toán ..........................................................45
Bảng 2.18: Các vấn đề liên quan đến bộ máy kế toán trong doanh nghiệp ..............45
Bảng 2.19: Kiểm soát nội bộ trong tổ chức bộ máy kế toán .....................................47
Bảng 2.20: Các vấn đề liên quan đến tổ chức kiểm tra kế toán ................................47
Bảng 2.21: Phân tích hoạt động kinh tế ....................................................................48
Bảng 2.22: Tìm hiểu biến động của thị trường .........................................................49
Bảng 2.23: Các vấn đề liên quan đến thông tin phân tích .........................................49
Bảng 2.24: Các vấn đề trang bị cơ sở vật chất ..........................................................50
Bảng 2.25: Kiểm soát nội bộ đối với phần mềm kế toán ..........................................51
Bảng 2.26: Mức độ hài lòng của người sử dụng .......................................................51
Bảng 3.1: Doanh nghiệp có thể thiết kế tài khoản như sau .......................................67
Sơ đồ 1.1: Đối tượng sử dụng thông tin kế toán của doanh nghiệp..........................11
Sơ đồ 3.1....................................................................................................................62
Sơ đồ 3.2....................................................................................................................65
Hình 2.1: Cơ cấu ngành nghề
DNNVV.....................................................................27
DANH MỤC PHỤ LỤC
Phụ lục 1: Phiếu khảo sát
Phụ lục 2: Danh sách các doanh nghiệp trả lời phiếu khảo sát
Phụ lục 3: Các mẫu dự toán
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nền kinh tế của nước ta đang trên đà phát triển, các doanh nghiệp, công ty
mọc lên như “nấm sau mưa”, sự cạnh tranh để tồn tại giữa các doanh nghiệp cũng
trở nên gay gắt hơn. Vì vậy mà mỗi doanh nghiệp phải tìm cho mình những giải
pháp tốt nhất để có thể tồn tại và ngày càng phát triển. Để đứng vững và đủ sức
cạnh tranh ở sân chơi lớn này, bên cạnh hỗ trợ từ phía Nhà nước, các doanh nghiệp
cần được tổ chức tốt về mọi mặt, trong đó yêu cầu thông tin kế toán cung cấp đáng
tin cậy là không thể thiếu. Thông tin kế toán là rất cần thiết cho nhà quản trị đề ra
các chiến lược và quyết định kinh doanh. Do đó nếu thông tin kế toán sai lệch sẽ
dẫn đến các quyết định của nhà quản trị không phù hợp, doanh nghiệp có thể rơi
vào tình trạng khó khăn. Do vậy, một bộ máy kế toán mạnh, sổ sách kế toán rõ ràng,
phân tích thấu đáo sẽ giúp cho người điều hành đưa ra các quyết định kinh doanh
đạt hiệu quả.
Hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn tỉnh Trà Vinh là
doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Nhưng năm gần đây số lượng DNNVV tại Trà
Vinh tăng nhanh về số lượng. Tuy nhiên thực trạng hiện nay đang được Nhà nước
quan tâm đó là khả năng cạnh tranh của các DNNVV còn rất kém trước so với
những biến động của môi trường kinh doanh. Một trong những nguyên nhân chính
là do tổ chức công tác kế toán của các doanh nghiệp này còn yếu kém do đó thông
tin kế toán cung cấp chưa đầy đủ, kịp thời và chưa đáp ứng được yêu cầu của các
đối tượng sử dụng thông tin bên trong lẫn bên ngoài doanh nghiệp. Từ đó đã làm
giảm khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp với các ngân hàng, tổ chức tín dụng,
cũng như chưa hỗ trợ các nhà quản lý doanh nghiệp trong việc đưa ra quyết định
kinh doanh ngắn hạn lẫn dài hạn. Chính vì thế, việc nghiên cứu để hoàn thiện công
tác kế toán DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà Vinh là một trong những vấn đề cần thiết
hiện nay, thúc đẩy cho các doanh nghiệp trong tỉnh phát triển.
2
2. Tổng quan về một số đề tài đã nghiên cứu liên quan và những điểm mới
của đề tài
-
Nguyễn Thị Huyền Trâm (2007), “Tổ chức công tác kế toán trong các doanh
nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế TP.HCM: Đề tài
đã tổ chức công tác kế toán trên nền tảng tích hợp thông tin kế toán tài chính với kế
toán quản trị và đã đưa ra được những đề xuất cụ thể cho quy trình mua bán hàng
hóa tại các doanh nghiệp có quy mô nhỏ hoặc rất nhỏ. Tuy nhiên đề tài chưa đi hết
các vấn đề liên quan đến tổ chức công tác kế toán như tổ chức nhân sự, tổ chức lựa
chọn trang thiết bị và phần mềm kế toán.
-
Hoàng Phú Tùng (2009), “Một số giải pháp để hoàn thiện kế toán doanh
nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam hiện nay”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế
TP.HCM: Đề tài nêu được những ưu điểm, khuyết điểm của tiêu chuẩn xác định
doanh nghiệp nhỏ và vừa và công tác kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt
Nam hiện nay. Từ đó đưa ra phương hướng chung và những giải pháp cụ thể nhằm
hoàn thiện kế toán DNNVV Việt Nam.
-
Huỳnh Thu Minh Thư (2012), “Xây dựng mô hình tổ chức công tác kế toán
tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Phú Yên”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế
TP.HCM: Đề tài đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các doanh nghiệp
nhỏ và vừa qua đó đóng góp những giải pháp hữu ích, và tương đối đầy đủ các nội
dung liên quan đến xây dựng mô hình tổ chức công tác kế toán tại các doanh nghiệp
nhỏ và vừa ở tỉnh Phú Yên.
-
Phạm Phú Thắng (2010), “Hoàn thiện chế độ kế toán áp dụng cho doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế TP.HCM: đề tài
đề xuất ra một số giải pháp để nhằm hoàn thiện chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và
vừa ở Việt Nam trên cơ sở nghiên cứu về cơ sở lý luận cũng như tìm hiểu tình hình
thực tế về công tác kế toán tại các doanh nghiệp.
-
Phạm Trà Lam (2012), “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán áp dụng trong
doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam”,
Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế
TP.HCM: đề tài tìm hiểu tình hình hoạt động và quản lý của DNNVV cũng như các
3
quy định pháp lý liên quan đến tổ chức HTTTKT trong DNNVV, từ đó phân tích
thực trạng tổ chức HTTTKT trong điều kiện tin học hóa trong DNNVV. Đề xuất
giải pháp nhằm ứng dụng tiến bộ CNTT vào tổ chức HTTTKT trong DNNVV ở
Việt Nam để hoạt động kế toán ngày càng mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp.
Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu đã công bố, bổ sung cho những nghiên
cứu này, luận văn tiếp tục đi sâu vào nghiên cứu xây dựng mô hình tổ chức công tác
kế toán cho DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà Vinh với những điểm mới của đề tài như
sau:
-
Tìm hiểu về đặc điểm của các DNNVV ở tỉnh Trà Vinh cũng như thực trạng
tổ chức công tác kế toán hiên tại của các doanh nghiệp này.
-
Trên cơ sở hệ thống hóa các vấn đề lý luận có liên quan kết hợp với nghiên
cứu thực trạng hiện tại để thiết lập mô hình tổ chức công tác kế toán cho
DNNVV. Mô hình này được xây dựng theo hướng tích hợp kế toán tài chính
và kế toán quản trị, từ đó sẽ tổ chức công tác kế toán tương ứng với từng quy
mô của doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp vừa thống nhất với định hướng
này để nâng cao khả năng ứng dụng vào thực tiễn trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu lý luận và thực tiễn về tổ chức công tác kế
toán của DNNVV qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm xây dựng và hoàn thiện
hơn công tác kế toán DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà Vinh. Mục tiêu của luận văn
như sau:
-
Khái quát các vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến tổ chức công tác kế toán
cho doanh nghiệp.
-
Nghiên cứu đặc điểm đặc thù của DNNVV cùng với đánh giá thực trạng tổ
chức công tác kế toán hiện tại của các DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà Vinh từ
đó có thể đánh giá được những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những
hạn chế còn tồn tại.
-
Xây dựng mô hình tổ chức công tác kế toán phù hợp hơn và có tính khả thi
hơn khi ứng dụng vào thực tiễn tại các DNNVV ở tỉnh Trà Vinh. Nhằm nâng
4
cao chất lượng thông tin kế toán của các doanh nghiệp này cung cấp cho các
đối tượng sử dụng bên ngoài cũng như bên trong doanh nghiệp, góp phần
nâng cao khả năng cạnh tranh, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy các
DNNVV trong tỉnh phát triển.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
a. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu chính của luận văn là nghiên cứu tổng quan về tổ chức
công tác kế toán DNNVV, từ đó tìm ra các giải pháp hữu ích nhằm hoàn thiện tổ
chức công tác kế toán các DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.
b. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ giới hạn ở việc tổ chức công tác kế toán
tại doanh nghiệp nhỏ và vừa, DNTN, DN có vốn nhà nước, liên doanh, Hợp tác xã,
Hộ gia đình trên địa bàn tỉnh Trà Vinh, gồm hệ thống chứng từ, hệ thống tài khoản,
hệ thống sổ sách, báo cáo kế toán, bộ máy kế toán, kiểm tra kế toán, phân tích hoạt
động kinh tế trong doanh nghiệp và vấn đề trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ
cho việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin. Việc khảo sát được thực hiện tại các
DNNVV trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.
5. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng cả phương pháp định tính và phương pháp định lượng. Được
thực hiện thông qua việc khảo sát thực tế sử dụng bảng câu hỏi được thiết kế sẵn.
Từ đó thống kê, tổng hợp, so sánh, phân tích, đánh giá những ưu điểm cũng như
những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế này để có thể đưa ra
những giải pháp hoàn thiện công tác kế toán phù hợp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.
6. Kết cấu đề tài
Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức công tác kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa
Chương 2: Thực trạng về tổ chức công tác kế toán tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa
trên địa bàn tỉnh Trà Vinh
5
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán các doanh nghiệp nhỏ và
vừa trên địa bàn tỉnh Trà Vinh
6
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
1.1 Vai trò và tiêu chuẩn xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa
1.1.1 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế
Ở mỗi nền kinh tế quốc gia hay lãnh thổ, các DNNVV có thể giữ những vai trò
với mức độ khác nhau, song nhìn chung có một số vai trò tương đồng sau:
-
Giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế: các DNNVV thường chiếm tỉ trọng
lớn, thậm chí áp đảo trong tổng số doanh nghiệp (Ở Việt Nam chỉ xét các doanh
nghiệp có đăng ký thì tỷ lệ này là trên 95%). Vì thế, đóng góp của họ vào tổng sản
lượng và tạo việc làm là rất đáng kể.
-
Giữ vai trò ổn định nền kinh tế: ở phần lớn các nền kinh tế, các DNNVV là
những nhà thầu phụ cho các doanh nghiệp lớn. Sự điều chỉnh hợp đồng thầu phụ tại
các thời điểm cho phép nền kinh tế có được sự ổn định. Vì thế, doanh nghiệp nhỏ và
vừa được ví là thanh giảm sốc cho nền kinh tế.
-
Làm cho nền kinh tế năng động: vì DNNVV có quy mô nhỏ, nên dễ điều
chỉnh (xét về mặt lý thuyết) hoạt động.
-
Tạo nên ngành công nghiệp và dịch vụ phụ trợ quan trọng: DNNVV thường
chuyên môn hóa vào sản xuất một vài chi tiết được dùng để lắp ráp thành một sản
phẩm hoàn chỉnh.
-
Là trụ cột của kinh tế địa phương: nếu như doanh nghiệp lớn thường đặt cơ
sở ở những trung tâm kinh tế của đất nước, thì DNNVV lại có mặt ở khắp các địa
phương và là người đóng góp quan trọng vào thu ngân sách, vào sản lượng và tạo
công ăn việc làm ở địa phương.
-
Đóng góp không nhỏ giá trị GDP cho quốc gia.
(Nguồn: trích từ web Bách khoa toàn thư)
1.1.2 Tiêu chuẩn xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa
1.1.2.1 Tại Việt Nam
7
Theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ban hành ngày 30 tháng 06 năm 2009 về trợ
giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa thay thế Nghị định số 90/2001/NĐ-CP
-
DNNVV là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật,
được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng
nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán của
doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên).
Bảng 1.1: Tiêu chí phân loại DNNVV
DN
Quy mô
Khu vực
Doanh nghiệp nhỏ
Doanh nghiệp vừa
Số
Tổng
Số
Tổng
Số
lao động
nguồn vốn
lao động
nguồn vốn
lao động
siêu nhỏ
I. Nông, lâm 10 người 20 tỷ đồng Từ trên 10 Từ trên 20 Từ trên 200
nghiệp và thủy trở xuống trở xuống
người đến tỷ đồng đến người
sản
200 người
100 tỷ đồng
đến
300 người
II. Công nghiệp 10 người 20 tỷ đồng Từ trên 10 Từ trên 20 Từ trên 200
và xây dựng
trở xuống trở xuống
người đến tỷ đồng đến người
200 người
100 tỷ đồng
đến
300 người
III. Thương mại 10 người 20 tỷ đồng Từ trên 10 Từ trên 20 Từ trên 50
và dịch vụ
trở xuống trở xuống
người đến tỷ đồng đến người
50 người
50 tỷ đồng
đến
100 người
Nguồn: Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ban hành ngày 30 tháng 06 năm 2009 về trợ
giúp DNNVV của Chính phủ
Mục đích phân loại DNNVV như vậy, vừa là để triển khai các chủ trương,
chính sách trợ giúp phát triển doanh nghiệp; mặt khác để tăng cường quản lý nhà
nước về trợ giúp phát triển DNNVV ở nước ta. Việc phân loại của Chính phủ thể
hiện sự đặc biệt coi trọng vai trò, vị trí quan trọng của doanh nghiệp nhỏ và vừa
trong nền kinh tế quốc dân.
Trong những năm qua, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã có đóng góp to lớn
vào sự phát triển kinh tế (đóng góp khoảng 40% GDP và 30% tổng kim ngạch xuất
8
khẩu, 15% tổng thu ngân sách ... Ngoài ra, những doanh nghiệp này đã góp phần
giải quyết hơn 60% lao động phi nông nghiệp trong cả nước).
1.1.2.2 Tại một số nước trên thế giới
Dựa theo quy mô có thể phân loại doanh nghiệp thành doanh nghiệp có quy
mô lớn, vừa và nhỏ. Trong đó, việc xác định các tiêu chí và định mức để đánh giá
quy mô của DNNVV có sự khác biệt ở các quốc gia trên thế giới. Ngay trong cùng
một quốc gia, những tiêu chí này cũng có thể được thay đổi theo thời gian vì sự phát
triển của doanh nghiệp, đặc điểm nền kinh tế hay tốc độ phát triển kinh tế của quốc
gia đó ... Tuy nhiên, các tiêu chí phổ biến nhất được nhiều quốc gia sử dụng là: số
lượng lao động bình quân mà doanh nghiệp sử dụng trong năm, tổng mức vốn đầu
tư của doanh nghiệp, tổng doanh thu hàng năm của doanh nghiệp (Bảng 1.2).
Bảng 1.2: Tiêu chí phân loại DNNVV của một số quốc gia và khu vực
Quốc gia/
Phân loại
Số lao
Vốn đầu tư
Doanh thu
Khu vực
DNNVV
động BQ
A. NHÓM CÁC NƯỚC PHÁT TRIỂN
1. Hoa Kỳ
Nhỏ và vừa
0-500
Không quy định Không quy định
2. Nhật
6.
7.
8.
1.
2.
1-300
JPY 0-300 triệu
1-100
JPY 0-100 triệu
1-100
JPY 0-50 triệu
Không quy định
Không quy định Không quy định
< EUR 7 triệu
< EUR 27 triệu
Australia
Không quy định Không quy định
Canada
Không quy định < CAD 5 triệu
CAD 5-20 triệu
NewZealand
Không quy định Không quy định
Korea
Không quy định Không quy định
Taiwan
< TWD 80 triệu < TWD 100
triệu
B. NHÓM CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN
Thailand
Nhỏ và vừa
Không
< THB 200
Không quy định
quy định triệu
Malaysia
- Đối với ngành 0-150
Không quy định MYR 0-25 triệu
sản xuất
3. EU
4.
5.
- Đối với ngành
sản xuất
- Đối với ngành
thương mại
- Đối với ngành
dịch vụ
Siêu nhỏ
Nhỏ
Vừa
Nhỏ và vừa
Nhỏ
Vừa
Nhỏ và vừa
Nhỏ và vừa
Nhỏ và vừa
< 10
< 50
< 250
< 200
< 100
< 500
< 50
< 300
< 200
9
3. Philippine
Nhỏ và vừa
4. Indonesia
Nhỏ và vừa
< 200
PHP 1,5-60
triệu
< USD 1 triệu
Không quy định
Không
< USD 5 triệu
quy định
5. Brunei
Nhỏ và vừa
1-100
Không quy định Không quy định
C. NHÓM CÁC NƯỚC KINH TẾ ĐANG CHUYỂN ĐỔI
1. Russia
Nhỏ
1-249
Không quy định Không quy định
Vừa
250-999
2. China
Nhỏ
50-100
Không quy định Không quy định
Vừa
101-500
3. Poland
Nhỏ
< 50
Không quy định Không quy định
Vừa
51-200
4. Hungary
Siêu nhỏ
1-10
Không quy định Không quy định
Nhỏ
11-50
Vừa
51-250
Nguồn: 1) Doanh nghiệp vừa và nhỏ, APEC, 1998; 2) Định nghĩa doanh nghiệp
vừa và nhỏ, UN/ECE, 1999; 3) Tổng quan về doanh nghiệp vừa và nhỏ, OECD,
2000
Bảng 1.2 cho thấy, hầu hết các quốc gia đều lấy tiêu chí số lao động bình
quân làm cơ sở quan trọng để phân loại doanh nghiệp theo quy mô. Điều này là hợp
lý hơn so với việc lựa chọn các tiêu chí khác như doanh thu, vốn ... là các chỉ tiêu có
thể lượng hóa được bằng giá trị tiền tệ. Các tiêu chí như doanh thu, vốn tuy rất quan
trọng nhưng thường xuyên chịu sự tác động bởi những biến đổi của thị trường, sự
phát triển của nền kinh tế, tình trạng lạm phát ... nên thiếu sự ổn định trong việc
phân loại doanh nghiệp. Điều này giải thích tại sao tiêu chí số lao động bình quân
được nhiều quốc gia lựa chọn, tiêu chí này thường có tính ổn định lâu dài về mặt
thời gian, lại thể hiện được phần nào tính chất, đặc thù của ngành, lĩnh vực kinh
doanh mà doanh nghiệp đang tham gia.
Số liệu ở Bảng 1.2 cũng cho thấy, đa số các quốc gia chỉ sử dụng 1 trong 3
tiêu thức đánh giá trên, đặc biệt là nhóm các nước kinh tế đang chuyển đổi. Một số
quốc gia khác sử dụng kết hợp 2 trong 3 tiêu thức nói trên. Một số ít quốc gia sử
dụng kết hợp cả 3 tiêu thức số lao động, vốn và doanh thu.
Ngân hàng thế giới (World Bank) và nhiều tồ chức quốc tế khác cũng đều sử
dụng tiêu chí số lao động để đánh giá. Theo World Bank, doanh nghiệp được chia
10
thành 4 loại tương ứng với số lượng lao động như sau: doanh nghiệp siêu nhỏ (số
lao động < 10 người), doanh nghiệp nhỏ (số lao động từ 10 người đến dưới 50
người), doanh nghiệp vừa (số lao động từ 50 người đến 300 người), doanh nghiệp
lớn (số lao động > 300 người).
1.2 Tổ chức công tác kế toán tại doanh nghiệp nhỏ và vừa
1.2.1 Tổng quan về tổ chức công tác kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa
Tổ chức công tác kế toán phải tuân thủ theo đúng quy định của Luật Kế toán
số 03/2003/QH.
1.2.2 Các yêu cầu của tổ chức công tác kế toán DNNVV
Yêu cầu của tổ chức công tác kế toán trong doanh nghiệp phải đúng quy định
của Luật Kế toán số 03/2003/QH.
1.2.3 Mục tiêu của tổ chức công tác kế toán DNNVV
- Xác định tính minh bạch của thông tin kế toán để tiếp nhận các khoản tài trợ từ hệ
thống Ngân hàng
- Quản lý vốn và nợ
- Ra quyết định đầu tư của doanh nghiệp và quyết định đến vốn đầu tư của doanh
nghiệp
- Tối thiểu hóa chi phí thuế
- Tuân thủ quy định kê khai thuế và thể hiện trách nhiệm của DN đối với cơ quan
Nhà nước
- Cung cấp thông tin cho các cổ đông
1.2.4 Đối tượng sử dụng thông tin kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa
Các đối tượng sử dụng thông tin kế toán có thể chia thành 3 nhóm như sau:
-
Các nhà quản lý doanh nghiệp: Chủ doanh nghiệp, Ban giám đốc, Hội đồng
quản trị. Thông qua thông tin do kế toán cung cấp, các nhà quản lý doanh nghiệp
biết được tình hình vận động của tài sản, nguồn vốn từ đó có thể phân tích, đánh giá
và đưa ra các quyết định đúng đắn trong tương lai.
11
Những đối tượng có lợi ích trực tiếp: Chủ đầu tư, Chủ nợ, Cổ đông, Đối tác
-
liên doanh. Nhóm đối tượng này dựa vào thông tin trên báo cáo tài chính sẽ quyết
định đầu tư, cho vay, góp vốn nhiều hay ít, đầu tư vào lĩnh vực nào?
Những đối tượng có lợi ích gián tiếp: các cơ quan quản lý chức năng về thuế,
-
tài chính, thống kê, ... Dựa vào thông tin kế toán cung cấp, các cơ quan chức năng
kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó kiểm tra
việc chấp hành chính sách, chế độ về quản lý kinh tế, tài chính. Cũng trên cơ sở
những thông tin kế toán, tài chính, các cơ quan chức năng nghiên cứu, hoàn thiện
các chính sách, chế độ thích hợp nhằm thực hiện các chính sách, chế độ thích hợp
nhằm thực hiện các kế hoạch, đường lối phát triển nhanh chóng nền kinh tế đất
nước.
Hoạt động kinh doanh
Kế toán
Ban quản trị
Người có lợi ích
Người có lợi ích
Chủ doanh nghiệp
trực tiếp
gián tiếp
Hội đồng quản trị
Nhà đầu tư
Cơ quan thuế
Ban giám đốc
Chủ nợ
Cơ quan chức năng
Trưởng bộ phận
Cơ quan thống kê
Sơ đồ 1.1: Đối tượng sử dụng thông tin kế toán của doanh nghiệp
1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán
1.2.5.1 Ảnh hưởng của môi trường kinh doanh
Môi trường kinh doanh là nơi phát sinh các hoạt động kinh tế kèm theo
những vấn đề liên quan đến nền kinh tế, cơ chế quản lý kinh tế, qui mô của doanh
nghiệp, đặc điểm của ngành sản xuất kinh doanh, nguồn cung cấp tài chính, yêu cầu
hội nhập, giá cả, thuế, lãi suất, tỷ giá, cổ phần hóa, lạm phát, tăng trưởng, rủi ro
12
trong kinh doanh, ... Khi có sự thay đổi về các yếu tố này đòi hỏi kế toán phải thay
đổi theo nhằm cung cấp thông tin đáng yin cậy, phù hợp với nhiều đối tượng sử
dụng.
1.2.5.2 Ảnh hưởng của môi trường pháp lý
Môi trường pháp lý của kế toán là những cơ sở mà kế toán phải căn cứ để
thực hiện công việc kế toán, đảm bảo cho hoạt động kế toán thực hiện đúng pháp
luật.
Hệ thống pháp luật về kế toán doanh nghiệp của Việt Nam hiện nay bao
gồm:
-
Luật kế toán số 03/2003/QH11 đã được Quốc hội thông qua ngày 17/06/2003
và có hiệu lực thi hành từ 01/01/2004.
-
Chuẩn mực kế toán: tính đến thời điểm hiện nay Bộ Tài chính đã ban hành
được 26 chuẩn mực.
-
Chế độ kế toán: Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quyết định
48/2006/QĐ-BTC ban hành ngày 14/09/2006.
Chế độ kế toán doanh nghiệp gồm:
-
Chế độ chứng từ kế toán
-
Hệ thống tài khoản kế toán
-
Chế độ sổ kế toán và hình thức kế toán
-
Hệ thống báo cáo tài chính
1.2.5.3 Ảnh hưởng của quan điểm sử dụng thông tin kế toán quản trị
Số lượng, số loại thông tin kế toán quản trị phục vụ thông tin chủ yếu vào
quan điểm, trình độ của nhà quản trị cấp cao, làm sao để có các loại báo cáo đặc thù
cung cấp thông tin hữu ích cho các cấp độ nhà quản trị.
Lượng thông tin hữu ích của kế toán quản trị thông qua các báo cáo còn phụ
thuộc vào nhân viên kế toán. Đặc biệt là nhân viên kế toán quản trị là người trực
tiếp thiết lập các báo cáo quản trị.
Trình độ của các cấp độ quản trị rất quan trọng để sử dụng báo cáo kế toán
quản trị trong điều hành hoạt động kinh doanh.
13
1.3 Các quy định pháp lý hiện hành liên quan đến tổ chức công tác kế toán
DNNVV ở Việt Nam
1.3.1 Luật Doanh nghiệp
Luật Doanh nghiệp quy định về việc thành lập, tổ chức quản lý, tổ chức lại,
giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp, bao gồm công ty trách nhiệm
hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân; quy định về
nhóm công ty. Đặc biệt trong Luật Doanh nghiệp có quy định khá cụ thể về quyền
và nghĩa vụ của các thành viên trong bộ máy quản lý của từng loại hình doanh
nghiệp cụ thể.
1.3.2 Luật kế toán
Luật kế toán được Quốc hội thông qua ngày 17/06/2003 và có hiệu lực thi
hành từ ngày 01/01/2004. Luật kế toán là văn bản pháp lý cao nhất, quy định những
vấn đề nguyên tắc và làm cơ sở nền tảng để xây dựng chuẩn mực kế toán và chế độ
kế toán. Nội dung Luật kế toán bao gồm những quy định chung về đối tượng áp
dụng, phạm vi áp dụng, phạm vi điều chỉnh luật; về nhiệm vụ, yêu cầu, nguyên tắc
kế toán; về đơn vị tính sử dụng trong kế toán, kỳ kế toán ... Bên cạnh đó, nội dung
Luật kế toán còn quy định những vấn đề cụ thể về: nội dung công tác kế toán, tổ
chức bộ máy kế toán và người làm kế toán ... trên cơ sở đó từng doanh nghiệp sẽ
tiến hành vận dụng, triển khai tại đơn vị mình một cách phù hợp nhằm hướng hoạt
động kế toán được thực hiện đúng pháp luật.
1.3.3 Chuẩn mực kế toán
Trên cơ sở những quy định chung ở Luật kế toán, hệ thống chuẩn mực kế
toán Việt Nam ra đời và ngày càng được hoàn thiện. Chuẩn mực kế toán là những
quy định và hướng dẫn các nguyên tắc, nội dung, phương pháp và thủ tục kế toán cơ
bản, chung nhất, làm cơ sở ghi chép kế toán và lập báo cáo tài chính nhằm đạt được
sự đánh giá trung thực, hợp lý, khách quan về tình hình tài chính và tình hình kinh
doanh của doanh nghiệp. Vận dụng chuẩn mực kế toán vào công tác kế toán tại
doanh nghiệp nghĩa là doanh nghiệp sẽ căn cứ vào các quy định này để xác định
đúng đối tượng kế toán, phương pháp kế toán, phương pháp tính giá, cách thức ghi
14
nhận trong các trường hợp cũng như việc tuân thủ các yêu cầu, nguyên tắc khi lập
và trình bày báo cáo tài chính nhằm mang lại thông tin hữu ích cho người sử dụng.
Hiện nay hệ thống chuẩn mực kế toán ở Việt Nam bao gồm 26 chuẩn mực và 24
thông tư hướng dẫn. Tuy nhiên các chuẩn mực kế toán được nghiên cứu, ban hành
và áp dụng gắn liền với điều kiện hoạt động của các doanh nghiệp lớn trong khi các
DNNVV thường có phạm vi hoạt động hẹp, các nghiệp vụ phức tạp ít xảy ra, trình
độ chuyên môn của người làm kế toán còn hạn chế. Do vậy, đối với các DNNVV,
theo Quyết định 48/2006/QĐ-BTC ngày 14/09/2006 chỉ áp dụng đầy đủ 7 chuẩn
mực kế toán thông dụng, áp dụng không đầy đủ 12 chuẩn mực kế toán và không áp
dụng 7 chuẩn mực kế toán do không phát sinh ở doanh nghiệp nhỏ và vừa hoặc do
quá phức tạp không phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cụ thể như sau:
Bảng 1.3: Các chuẩn mực kế toán áp dụng đầy đủ
STT
Số hiệu và tên chuẩn mực
1
CM số 01 - Chuẩn mực chung
2
CM số 05 - Bất động sản đầu tư
3
CM số 14 - Doanh thu và thu nhập khác
4
CM số 16 - Chi phí di vay
5
CM số 18 - Các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng
6
CM số 23 - Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm
7
CM số 26 - Thông tin về các bên liên quan
Bảng 1.4: Các chuẩn mực kế toán áp dụng không đầy đủ
STT Số hiệu và tên chuẩn mực
1
CM số 02 - Hàng tồn kho
Nội dung không áp dụng
Phân bổ chi phí sản xuất chung cố định theo
công suất bình thường máy móc thiết bị
2
CM số 03 - TSCĐ hữu Thời gian khấu hao và phương pháp khấu hao
hình
3
CM số 04 - TSCĐ vô hình
4
CM số 06 - Thuê tài sản
Bán và thuê lại tài sản là thuê hoạt động
15
5
CM số 07 - Kế toán các Phương pháp vốn chủ sở hữu
khoản đầu tư vào công ty
liên kết
6
CM số 08 - Thông tin tài + Phương pháp vốn chủ sở hữu;
chính về những khoản vốn + Trường hợp bên góp vốn liên doanh góp vốn
góp liên doanh
bằng tài sản, nếu bên góp vốn liên doanh đã
chuyển quyền sở hữu tài sản thì bên góp vốn
liên doanh chỉ được hạch toán phần lãi hoặc lỗ
có thể xác định tương ứng cho phần lợi ích của
các bên góp vốn liên doanh khác;
+ Trường hợp bên góp vốn liên doanh bán tài
sản cho liên doanh: Nếu bên góp vốn liên
doanh đã chuyển quyền sở hữu tài sản và tài
sản này được liên doanh giữ lại chưa bán cho
bên thứ ba độc lập thì bên góp vốn liên doanh
chỉ được hạch toán phần lãi hoặc lỗ có thể xác
định tương ứng cho phần lợi ích của các bên
góp vốn liên doanh khác. Nếu liên doanh bán
tài sản này cho bên thứ ba độc lập thì bên góp
vốn liên doanh được ghi nhận phần lãi, lỗ thực
tế phát sinh từ nghiệp vụ bán tài sản cho liên
doanh.
7
CM số 10 - Ảnh hưởng của Chênh lệch tỷ giá phát sinh khi chuyển đổi báo
việc thay đổi tỷ giá hối cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài
đoái
8
CM số 15 - Hợp đồng xây Ghi nhận doanh thu, chi phí hợp đồng xây
dựng
dựng trong trường hợp nhà thầu được thanh
toán theo tiến độ kế hoạch
9
CM số 17 - Thuế thu nhập Thuế thu nhập hoãn lại
