Yeu to tac hai moi truong va suc khoe

CÁC YẾU TỐ TÁC HẠI MÔI TRƯỜNG VÀ
SỨC KHỎE

ThS: Phạm Thị Thoa


Mục tiêu:
1. Trình bày được định nghĩa về môi trường,
sức khoẻ, sức khoẻ môi trường.
2. Trình bày được các yếu tố môi trường
tác động đến sức khoẻ.
3. Trình bày được mối liên quan giữa các
yếu tố môi trường và sức khoẻ.
4. Trình bày được các bệnh tật liên quan
đến môi trường.
5. Trình bày đựơc các biện pháp phòng
chống ô nhiễm môi trường nâng cao sức
khoẻ.


Định nghĩa về môi trường
• Môi trường bao gồm
các yếu tố tự nhiên và
yếu tố vật chất nhân tạo
quan hệ mật thiết với
nhau, bao quanh con
người, có ảnh hưởng
tới đời sống, sản xuất,
sự tồn tại, phát triển
của con người và thiên
nhiên.

Luật bảo vệ môi trường việt nam
(2005)


Các thành phần của môi trường


Định nghĩa về sức khỏe
• Sức khỏe là tình trạng
hoàn toàn thoải mái về
thể chất, tinh thần và xã
hội, chứ không chỉ là
tình trạng không bệnh
tật hay tàn tật
Who (1978)


Định nghĩa về sức khỏe
• Khí huyết lưu thông,
tinh thần đầy đủ, như
vậy là sức khỏe
Bác Hồ (1946)


3 thành phần của sức khỏe toàn diện


Tiêu chí đánh giá sức khỏe cá nhân và
cộng đồng

Định nghĩa về sức khỏe môi trường
• Sức khỏe môi trường
bao gồm tất cả khía
cạnh liên quan đến sức
khỏe, tình trạng ốm, bị
bệnh và bị thương tật
của con người do phải
chịu tác động từ các
môi trường vật lý, hóa
học, sinh học, xã hội và
tâm lý...
Who (1993)


Định nghĩa về sức khỏe môi trường
• Sức khỏe môi trường là
các vấn đề sức khỏe
của con người do các
yếu tố vật lý, hóa học
sinh học, xã hội và yếu
tố tâm lý trong môi
trường gây nên
Chiến lược SKMT quốc gia Australia


Các yếu tố môi trường tác động
đến sức khỏe

Các yếu tố tác động đến sức khỏe
Yếu tố di truyền, bẩm sinh
• Bệnh truyền từ cha mẹ
sang con cái
• Ưa chảy máu, cận thị
nặng, sứt môi hở hàm,
thừa ngón tay, chân,
• Giải pháp phòng còn
nhiều khó khăn
• Chủ động phòng bằng
tránh tiếp xúc độc hai
mang thai


Các yếu tố tác động đến sức khỏe
Yếu tố môi trường tự nhiên
•
•

•

•

•

Thay đổi về khí hậu: quá nóng,
lạnh, ẩm, khô...
Ô nhiễm không khí: sinh hoạt,
đun nấu, nghề phụ, khu công
nghiệp, giao thông, xử lý chất

thải...
Ô nhiễm nguồn nước: khí thải,
nước thải, rác thải ô nhiễm
nước mặt nước ngầm
Ô nhiễm môi trường đất: nước
thải, rác thải, phân bón, trừ
sâu diệt cỏ...
Suy thoái môi trường, mất cân
bằng sinh thái, đa dạng sinh
học


Các yếu tố tác động đến sức khỏe
Yếu tố môi trường xã hội
•

Dân số:
– Chính sách dân số ảnh hưởng tới
phụ nữ và trẻ em
– Sự phân bố dân cư thành thị và
vùng sâu vùng xa
– Di dân tự do, điều kiện sống thay
đổi

•

Kinh tế, thu nhập, việc làm
– Thu nhập quyết định mức sống cá
nhân và gia đình
– Thu nhập tăng tình trạng sức khỏe

cải thiện
– Xem xét chế độ làm việc, nghỉ
ngơi, cường độ lao động, phương
tiện bảo hộ lao động


Các yếu tố tác động đến sức khỏe
Yếu tố môi trường xã hội
•

Nhà ở:
– Bảo vệ cá nhân 3 mặt thể chất,
tinh thần, xã hội
– Người nghèo điều kiện vệ sinh tồi
tàn, thiếu nước sạch, không xử lý
phân rác, dễ mắc bệnh truyền
nhiễm, căng thẳng

•

Yếu tố văn hóa
– Trình độ văn hóa
– Phong tục tập quán

•

An sinh xã hội và gia đình
– Hỗ trợ xã hội, mối quan hệ gần
gũi, bảo vệ sức khỏe cá nhân, gia
đình và cộng đồng

Các yếu tố tác động đến sức khỏe
Hệ thống chăm sóc sức khỏe, dịch vụ y tế
•

Mạng lưới tổ chức y tế:
– Sự phân bố cơ sở y tế, nhân viên
y tế
– Đô thị có mạng lưới tốt hơn về
mọi mặt
– Hệ thống y tế ngoài công lập, tư
nhân phát triển

•

Khả năng tiếp cận với dịch
vụ y tế
– Người nghèo tiếp cận dịch vụ y tế
kém hơn người giàu do rào cản
về tài chính, địa lý, văn hóa,
phong tục, tập quán


Các yếu tố tác động đến sức khỏe
Lối sống cá nhân và cộng đồng
•

Các yếu tố tâm lý:
– Nhân cách: trạng thái tâm lý, nhận thức,

tình cảm, cảm xúc
– Tình trạng cảm xúc âm tính đưa đến
hành vi có hại cho sức khỏe, bệnh tâm
thể mạch vành, viêm khớp, loét dạ dàytá tràng

•

Hành vi và lối sống
– Hành vi: do kiến thức, thái độ, niềm tin
tạo thành, hành vi có lợi, gây hại, chưa
rõ lợi hại, đối phó, gây nghiện, tìm kiếm
sức khỏe
– Thói quen: hành vi được thiết lập bền
vững, tự động, ngoài ý thức
– Lối sống: do hành vi, thói quen, niềm tin,
đặc trưng cá nhân, mối tương tác xã hội
tạo nên, tạo nên sức khỏe


Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường và
sức khỏe
Những yếu tố môi trường gây hại cho sức khỏe
•

Nhóm các yếu tố truyền thống:
– Nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển,
thiếu cơ sở hạ tầng tối thiểu
– Nước sạch, vệ sinh môi trường kém,
nước thải rác thải không được thu gom
xử lý, thực phẩm ô nhiễm sinh vật, ô

nhiễm không khí trong nhà, lao động
nặng nhọc, thảm họa tự nhiên, lũ lụt...

•

Nhóm các yếu tố hiện đại
– Do các yếu tố phát triển không bền vững,
thiếu quan tâm của xã hội
– Khí thải công nghiệp, giao thông, tiếng
ồn, rác thải, nước thải
– Hóa chất công nghiệp, trừ sâu nông
nghiệp, thực phẩm ô nhiễm, phá rừng,
biến đổi khí hậu toàn cầu, lối sống không
lành mạnh


Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường và
sức khỏe
Những yếu tố môi trường truyền thống phổ biến hiện nay
• Thiếu nước sạch và vệ sinh môi
trường kém:
– Gây các bệnh đường tiêu hóa
– Tiêu chảy, thương hàn, lỵ, lỵ amip, bệnh
do thiếu nước sạch như nhiễm giun, mắt
hột, viêm ngoài da, viêm đường sinh dục

• Ô nhiễm không khí trong nhà ở
– Nông thôn: đun nấu bếp than tổ ong, thông
khí nhà kém, ẩm thấp gần chuồng gia súc
– Phụ nữ, trẻ em bị ảnh hưởng nhiều nhất

– Bệnh đường hô hấp dưới, phổi mạn tính

• Ô nhiễm đất nước
– Nước thải rác thải không được thu gom,
xử lý
– Nước thải, rác thải chứa các chất ô nhiễm,
phát tán mầm bệnh ra môi trường


Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường và
sức khỏe
Những yếu tố môi trường hiện đại
•

Ô nhiễm đất nước do hóa chất độc
–

•

Ô nhiễm không khí ngoài trời
–
–
–

•

Ngoài đun nấu, khói bụi từ khu công nghiệp, hơi
khí độc gây ô nhiễm
Làng nghề bị ảnh hưởng trầm trọng nhất
Gây bệnh đường hô hấp, phổi, phế quản, tắc

nghẽn, dị ứng...

Ngộ độc thực phẩm
–

•

Từ nước thải công nghiệp, hóa chất trừ sâu diệt
cỏ, thải vào môi trường, chưa qua xử lý

Số vụ ngộ độc tăng do lạm dụng thuốc trừ sâu,
diệt cỏ, phân bón hóa học, thuốc kích thích,
thuốc bảo quản cho cây trồng và vật nuôi

Tai nạn thương tích
–
–
–

Trong nhà: bếp, điện, lửa
Nhà máy xi nghiệp: do sản xuất, cháy nổ, sập lò
Ngoài đường: do giao thông, sét đánh, đổ cây,
đổ tường, tăm sông, đi rừng, sau thiên tai thảm
họa


Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường và
sức khỏe
Những yếu tố môi trường hiện đại
• Biến đổi khí hậu thời tiết do môi

trường suy thoái
– Khai thác tài nguyên môi trường cạn
kiệt, phá rừng, thay đổi môi trường
sinh thái, suy giảm đa dạng sinh học,
tiệt chủng nhiều loài động thực vật
– Hiệu ứng nhà kính, thủng tầng ozon,
mưa acid, lũ lụt, hạn hán, nghịch đảo
nhiệt,...
– Gây ra các hậu quả sức khỏe ung thư
da, các loại ung thư, hư hại công
trình xây dựng, nhiều loài động thực
vật chết, dịch bệnh tiêu chảy, tả, lỵ...


Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường và
sức khỏe
Những yếu tố môi trường hiện đại
•

Lối sống không lành mạnh
–
–

–

–
–
–
–

Bệnh tim mạch, huyết áp, tiểu đường, suy
nhược thần kinh...
Hút thuốc lá: 36 bệnh liên quan đến hút thuốc lá
(ung thư thanh quản, hầu họng, thực quản,...).
Who 10% dân số Việt Nam tử vong sớm do
thuốc lá, 50% trong số này là tuổi lao động
Uống rượu bia: Xơ gan, ung thư gan, bệnh tim
mạch, thần kinh – tâm thần, tai nạn giao thông,
bạo lực gia đình
Ma túy: hiv/aids, viêm gan virus, bao lực thương
tích, nghèo đói, hiv ở người tiêm chích 19,4%
Dinh dưỡng: thiếu và thừa dinh dưỡng
Thể dục thể thao: ít vận động có liên quan với
tim mạch, béo phì, hô hấp, xương khớp
Hòa nhập với xã hội: sự thích nghi với môi
trường luôn thay đổi như quá trình đô thị hóa,
kinh tế tập trung sang mở thị trường... Gây ra
stress tâm lý, cách ly cá nhân cộng đồng


Các bệnh tật liên quan đến môi trường
Những yếu tố môi trường hiện đại
•

Bệnh tiêu hóa
–
–

•

Bệnh do côn trùng tiết túc
–

•
•

Sốt rét, sốt xuất huyết, viêm não nhật bản, dịch
hạch, giun chỉ

Bệnh mắt, phụ khoa, ngoài da do thiếu
nước sạch
Bệnh do hóa chất và chất độc từ môi
trường gây bệnh
–

•

Tả, lỵ, thương hàn, giun sán, tiêu chảy.
Mần bệnh từ phân người

Nhiễm độc chì, thủy ngân, đồng, thuốc trừ sâu,
ung thư..

Bệnh do lối sống
–

Béo phì, đái tháo đường, tăng huyết áp, suy
nhược thần kinh, tai nạn ...

Cỏc bin phỏp phũng chng ụ nhim mụi
trng nõng cao sc kho
Khối cm thụ:
-Con người

Môi trường:
-ất, nước,
không khí
-Môi trường lao
động
-Nhà ở

Tác nhân gây bệnh:
-Bụi, hơi khí độc
-Hoá chất độc
-Vi sinh vật ký sinh
trùng
-Lối sống, thức n

ánh giá môi
trường

ánh giá sức
khoẻ

Can thiệp
Các biện pháp phòng
chống:
vacxin, gim ô nhiễm, lối
sống lành mạnh

Em

c
n
i
x

t
n
h©

THANK FOR
LISTENING!

¶
c
h
n
µ
h

n
¬
m