sinh viên với công việc làm thêm , thực trạng và giải pháp

đại học Khoa Học Tự Nhiên – ĐHQG TPHCM
Khoa Công Nghệ Thông Tin

Sinh viên : Nguyễn Thị Cẩm Tú
MSSV : 1361121

ĐỒ ÁN
CÁ NHÂN

SINH VIÊN VÀ CÔNG VIỆC LÀM
THÊM,THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

1


LỜI MỞ ĐẦU
Việc làm luôn là một vấn đề nóng bỏng , cấp thiết và không bao giờ lỗi thời đối với mọi
người. Không chỉ riêng với báo chí , các cơ quan ban ngành, doanh nghiệp quan tâm mà
nó đã ăn sâu vào suy nghĩ của rất nhiều sinh viên hiện còn đang ngồi trong ghế nhà
trường , họ không ngừng tích lũy kiến thức , kinh nghiệm để sau này vươn đến một
tương lai xa hơn, đẹp hơn . Xét về mặt độ tuổi lao động hiện nay , sinh viên là một phần
quan trọng bởi nếu so về năng lực hành vi , sinh viên có trí lực và thể lực rất dồi dào.
Hiện nay , đa số sinh viên đều nhận thức được rằng những kiến thức học có thể được trao
dồi bằng nhiều cách khác nhau , và họ đã chọn cách học với thực tế , đó là đi làm thêm. .
Việc làm thêm hiện nay đã không còn là hiện tượng nhỏ lẻ mà đã trở thành một xu thế,
gắn chặt với đời sống học tập, sinh hoạt của sinh viên ngay khi vẫn còn ngồi trên ghế
giảng đường. Sinh viên đi làm thêm ngoài vì thu nhập, họ còn mong muốn tích luỹ được
nhiều kinh nghiệm hơn, học hỏi thực tế nhiều hơn . Và sở dĩ việc làm thêm hiện nay đã
trở thành một xu thế là vì đối với sinh viên, đặc biệt khi sống trong xã hội cạnh tranh như
hiện nay, kiến thức xã hội và kiến thức thực tế ảnh hưởng rất lớn đến khả năng tư duy
cũng như khả năng làm việc của họ sau tốt nghiệp. Với mong muốn đi sâu nghiên cứu

vấn đề trên, chúng tôi đã chọn đề tài “Việc làm thêm đối với sinh viên hiện nay” làm đề
tài của mình.

2


MỤC LỤC
Việc làm thêm đối với sinh viên
dưới góc độ nhìn nhận của xã hội
và tổ chức cộng đồng. ........................................................................................................... 4
Những hạn chế của sinh viên ,
tân cử nhân xung quan về vấn đề
việc làm................................................................................................................................. 4
ưu điểm và thuận lợi của sinh
viên đối với công việc làm thêm .......................................................................................... 6
Việc làm thêm đối với sinh viên
qua kết quả điều tra xã hội học
và phân tích, đánh giá của nhóm
nghiên cứu ............................................................................................................................ 12

3


I. Việc làm thêm đối với sinh viên dưới góc độ nhìn nhận của xã hội và tổ chức cộng
đồng.
Theo ông Đinh Văn Hường , chủ nhiệm khoa báo chí tại một trường Hà Nội :
“ Việc làm thêm đối với sinh viên theo quan niệm của tôi có nghĩa là sự tham gia làm
việc ngay khi vẫn đang học ở trường tại các công ty, các tổ chức , các đơn vị, các hộ gia
đình với mục đích có thêm thu nhập hoặc với mục tiêu học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, cọ
sát hơn với thực tế cuộc sống.”

Anh Quách Minh Cường , quản lý nhân sự công ty TV Plus lại cho rằng :“ Việc
làm thêm theo quan điểm của tôi đơn giản chính là các bạn sinh viên chủ động tham gia
các hoạt động xã hội ở các tổ chức trong và ngoài trường để tích lũy kinh nghiệm cho
bản thân”
Và theo bạn Linh Hương , cộng tác viên ban tuyên huấn – văn phòng Đoàn tại một
trường đại học ở Hà Nội :” ... với riêng tôi, được làm cộng tác viên Ban tuyên huấn, được
viết các bài báo cho bản tin cũng là một cách làm thêm, vừa có dịp nâng cao các kỹ năng
viết lách, vừa biết cách tổ chức các hoạt động của một tờ báo, lại có một khoản tiền nhỏ
nhỏ để tiêu pha.”.
Trên đây là quan niệm về việc làm thêm đối với sinh viên hiện nay , từ đó, có thề
rút ra kết luận chung như sau :” Việc làm thêm đối với sinh viên có ý nghĩa tham gia việc
làm ngay khi vẫn còn đang học ở trường tại các công ty, các tổ chức, các đơn vị, các hộ
gia đình mà không bị pháp luật ngăn cấm, không làm ảnh hưởng nhiều đến học tập... với
mục đích có thêm thu nhập hoặc với mục tiêu học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, cọ sát hơn
với thực tế cuộc sống.”
II. Những hạn chế của sinh viên , tân cử nhân xung quan về vấn đề việc làm.
Học hỏi và muốn tích lũy kinh nghiệm qua công việc làm thêm là một chiều
hướng tốt, thế nhưng đa phần sinh viên còn mắc phải rất nhiều hạn chế. Dưới đây là một
vài hạn chế điển hình của sinh viên.
Thái độ thờ ơ, cẩu thả.
Bà Đỗ Thị Xuân Phương – phó giám đốc Sở LĐTBXH Hà Nội, phó trưởng ban tổ
chức Hội chợ việc làm thành phố Hà Nội lần thứ 3 cho biết :” đến hội chợ lần này chủ
yếu là sinh viên chưa hoặc mới tốt nghiệp đại học , cao đẳng. Thực tế khá buồn : người
4


lao động đến hội chợ tìm việc nhưng với thái độ thờ ơ, cẩu thả, không chuẩn bị về tâm lí ,
các loại giấy tờ hồ sơ cũng không đầy đủ. Trong số 400 hồ sơ mà VINACONEX (Hà Nội)
nhận được , không có bộ hồ sơ nào đẩy đủ giấy tờ cần thiết( thiếu bằng tốt nghiệp, thiếu
giấy khám sức khỏe...) .Bởi vậy trong 3 ngày hội chợ, tổng công ty đã không thề nào

phỏng vấn, tuyển dụng trực tiếp như kế hoạch. “
Cũng tương tự như trên, tại “ Ngày tuyển dụng 12/3” do một trường đại học tổ
chức, so với 1640 chỉ tiêu nhận người của 67 nhà tuyển dụng, con số 214 người lao động
tìm được việc là quá nhỏ bé. Điều này không chỉ khiến người lao động nuối tiếc vì để
vuột mất cơ hội tìm việc trực tiếp mà ngay cả nhà tuyển dụng cũng cảm thấy thất vọng.
Bên cạnh sự thờ ơ, cẩu thả trong việc chuẩn bị hồ sơ, sau một số cuộc phỏng vấn,
không ít người lao động đã bày tỏ sự ngỡ ngàng :”Tưởng phỏng vấn gì, hóa ra là mấy cái
bâng quơ về gia đình, bạn bè...”; “ không ngờ công ty lớn vậy mà gọi mình tới chỉ để nói
về ba loại đặc sản, sở thích và cả... khiếm khuyết của mình” . Tuy nhiên, đối với các nhà
tuyển dụng, đó là những câu hỏi không hề “ bâng quơ” , “ chơi chơi” chút nào. Đó là sự
kiểm tra phản ứng linh hoạt của người lao động, Giám Đốc công ty phát triển nguồn nhân
lực NetViet, ông Dương Xuân Giao khẳng định, 3 yếu tố quan trọng quyết định sự thành
hay bại của các ứng viên lao động , theo thứ tự : 1. Thái độ. 2 – kinh nghiệm làm việc. 3Kiến thức chuyên môn. Ông Giao nói :” Cái người thái độ thiếu khi đi phỏng vấn chính
là thái độ , thể hiện sự nhiệt tâm và trung thực của họ đối với công việc mà họ đang dự
tuyển. Trên thực tế, không ích doanh nghiệp chấp nhận tái đào tạo những người chưa
hoàn thiện lắm về kiến thức, kinh nghiệm , miễn sao họ có thái độ chân thành, đúng đắn,
và bản lĩnh”.
“Bi kịch của phần lớn đội ngũ lao động của nước ta hiện nay, đặc biệt là giới trẻ,
đó là tư tưởng hưởng thụ quá sớm và quá coi trọng quyền lợi vật chất trong khi chính
bản thân họ vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng, nhu cầu của xã hội”
.Dương Thế Nguyên, Phó phòng dự án II, Công ty TNHH và hỗ trợ việc làm “cô Tấm”
nhận xét.
Thiếu kinn nghiệm thực tế.
Lê Văn Đức, cán bộ quán lý nhân sự công ty cổ phần bánh kẹo Kinh Đô nhận xét
:”Trong 100 hồ sơ ứng tuyển vào các vị trí, chúng tôi chỉ chọn được rất ít. Riêng vị trí kế
toán quản trị, chúng tôi không tìm nổi ứng viên nào vì lĩnh vực này không chỉ đòi hỏi
trình độ nghiệp vụ chuyên môn mà cần có cả kinh nghiệm làm việc nữa”.
Sau một năm lặn lội tìm việc, bạn Nguyễn Thị Điệp - cựu sinh viên khoa Công
Nghệ Thông Tin của một trường đại học vừa bị..... rớt trong cuộc thi tuyển vào công ty
5

tin học Lạc Việt. Lý do chính :thiếu kinh nghiệm viết các phần mềm. Cô đã tự rút ra kinh
nghiệm xương máu là :”Hồi còn trên ghế giảng đường, hầu hết chỉ có kiến thức từ bên
trong giảng đường, tức thầy dạy bao nhiêu thì hưởng bấy nhiêu. Lẽ ra, học một phải biết
5,6 .... thậm chí phải biết 10 - phải tranh thủ trang bị thêm kiến thức và tiếp xúc với thực
tế càng nhiều càng tốt”
Một cuộc điều tra nghiên cứu của Taylor Nelson Sofres – chuyên gia của một công
ty về nghiên cứu thị trường - thực hiện tại Việt Nam từ 9-10/2004 theo đơn đặt hàng của
Hội Đồng Anh TPHCM đã cho thấy nhiều điều bất ngờ.
Sinh viên mới ra trường : Lượng lớn , chất thấp !.
“Họ rất nhiệt tình và mong muốn chứng tỏ năng lực của mình. Họ cũng sẵn sàng
học hỏi và công ty thấy đối tượng này dễ đào tạo, định hướng. Nếu tốt nghiệp từ những
trường có chuyên ngành liên quan ( như kinh tế, hóa mỹ phẩm, kỹ sư công trình...) thì họ
có những kiến thức khá cơ bản để bắt đầu làm việc. Tuy nhiên, chúng tôi hiểu rằng gần
như phải đào tạo lại, bởi họ rất thiếu kiến thức sâu, đặc biệt là kiến thức thực tế và kinh
nghiệm làm việc.” – Giám đốc nhân sự ở một công ty đa quốc gia về ngành tiêu dùng
phát biểu.
Qua những kỳ tổ chức hội chờ, khá nhiều nhà quản lí nhận định : có nhiều tâm lí
chủ quan về phía sinh viên tốt nghiệp đại học khiến cho cảnh cửa tìm việc của các sinh
viên bị “hẹp lại” như “ học chưa đi đôi với hành” ,nhà ở, hộ khẩu thường trú, phương
tiện đi lại.... chưa đáp ứng yêu cầu của các nhà tuyển dụng
Hạn chế về kiến thức chuyên môn và ngoại ngữ
Chị Tuấn Anh, người đảm nhận phụ trách tuyển dụng của Công ty Canon cho biết:
“Suốt buổi sáng phỏng vấn gần 60 ứng tuyển, tôi chỉ chọn được 36 hồ sơ vào vòng I để
ngày mai kiểm tra lần thứ hai tại công ty. Những ứng viên tốt nghiệp đại học thì trình độ
chuyên môn còn được, trong khi những em tốt nghiệp cao đẳng thì chuyên môn rất kém,
nhiều em gần như không biết gì.” . Chị Nguyên Vân Thuỷ – Trưởng phòng Hành chính
nhân sự Công ty LG cũng có nhận xét: “Nhiều người đưa ra nhiều bằng cấp, kiến thức
giỏi nhưng lại không chứng tỏ được khả năng thực tế trong lĩnh vực nào cả”.Các ứng viên

trẻ, theo chị Thiên Hương, Trưởng phòng Phân tích và Hỗ trợ chiến lược của Công ty
Bảo hiểm Prudential:“Các trường đại học cũng có dạy nhưng lý thuyết không cập nhật,
không đào tạo sự năng động và xử lý tình huống thực tiễn, nên các ứng viên trẻ thiếu khả
năng phản ứng, trong khi rất nhiều bạn trẻ bây giờ lại quá nóng vội, chê các vị trí thấp,
muốn nhanh chóng thăng tiến, chứng tỏ bản lĩnh mà không nhận thức đủ điểm mạnh,
điểm yếu của mình và vì thế, không đủ tin cậy để những người lãnh đạo đầu tư đào tạo
6


cho những mục đích lâu dài. Hơn nữa, hiện nay có sự phân hoá khá lớn trong các ứng
viên trẻ, sinh viên mới ra trường. Có một số ít người xuất sắc, bỏ xa nhóm còn lại thuộc
diện “thường thường bậc trung” với những điểm yếu cố hữu như nhút nhát, thụ động, kỷ
luật kém, …”
Bên cạnh sự hạn chế về kiến thức chuyên môn, một điểm quan trọng nữa là khả
năng sử dụng tiếng Anh trong môi trường công việc của thí sinh mới ra trường còn rất
kém, do họ chưa có điều kiện để tiếp xúc với tình huống công việc thực tế. Họ thường bị
“khớp”, không biết phải trả lời phàn nàn của khách hàng trên điện thoại như thế nào,
không có kỹ năng đàm phán thuyết phục, hay không thể trình bày vấn đề một cách logic,
chuyên nghiệp và thành thạo bằng tiếng Anh. Điểm qua các doanh nghiệp mà việc tuyển
dụng chú trọng vào tiếng Anh, vào trình độ và chỉ số thông minh của sinh viên qua các
bài test phải kể đến Nestle Việt Nam. Họ chỉ cần có 2 ngày cho việc tìm 10 người phù
hợp từ hơn 400 ứng viên. Cách của họ là đến một trường đại học tiếng tăm có nhiều
chuyên ngành họ cần, tổ chức một buổi hội thảo nghề nghiệp vài giờ đồng hồ cho tất cả
các ứng viên là sinh viên năm cuối các trường thuộc khối kinh tế. Bài test IQ được đưa ra
cho những người tham gia, kết thúc buổi hội thảo cũng là lúc họ chọn được 28 người có
chỉ số cao nhất. Và ngay chiều hôm đó các nhóm tìm giải pháp và bảo vệ giải pháp của
mình. 10 người sẽ được chọn. Với cung cách tuyển dụng như vậy, nếu chỉ có duy nhất
kiến thức học được trong sách vở chắc chắn chúng ta sẽ không nằm trong số những người
được chọn .
Qua thực tế trên có thể thấy rằng không phải sinh viên nào sau khi ra trường cũng

có thể sẵn sàng tiếp nhận công việc. Điều này có vẻ mâu thuẫn vì lẽ ra sau cả một quá
trình học tập tại trường đại học, được trang bị một lượng lớn kiến thức, những tân cử
nhân phải có thể đảm trách được mọi công việc theo chuyên ngành đào tạo…, vậy mà họ
lại lúng túng, ngỡ ngàng trong các cuộc phỏng vấn, cẩu thả và thiếu nghiêm túc khi tới
tuyển dụng. Phong thái tự tin, sự năng động và tác phong công nghiệp vẫn chưa hình
thành trong họ. Dường như với một bộ phận các bạn sinh viên ra trường, niềm tin vào
kiến thức là duy nhất thành công. Thực tế không phải vậy. Kiến thức là điều rất quan
trọng, nhưng để có thể làm việc tốt chúng ta cần phải có thêm những điều kiện khác nữa.
Không phải ngẫu nhiên những tân cử nhân chấp nhận mất thời gian để thu nạp lại những
kiến thức mà họ đã có từ suốt những năm tháng còn học ở giảng đường đại học. Đây
không phải là công việc thừa. Lý do vì kiến thức tại trường và kiến thức thực tế hiện nay
còn có khoảng cách khá xa, cũng một phần do không được thực hành nên lượng kiến thức
được học đã rơi rụng nhiều.
Chính vì vậy hiện nay tồn tại một vấn đề: các doanh nghiệp vẫn thiếu nhân viên
trong khi thị trường lao động thì vẫn thiếu việc làm. Hầu hết những sinh viên mới ra
7


trường đều tồn tại một nhược điểm mà bất cứ nhà tuyển dụng nào cũng đòi hỏi, đó là
kinh nghiệm và phản ứng nhanh nhạy khi giải quyết các công việc. Tuy nhiên trước tình
hình khủng hoảng nhân sự quản lý hiện nay, chị Mai Thảo, chuyên viên phỏng vấn của
HR Vietnam, cho biết: “Một số công ty sẽ không đòi hỏi ứng viên có kinh nghiệm sẵn
nữa mà sẽ tuyển những người trẻ có kết quả học tập cao, tố chất tốt – chủ yếu theo nhận
xét cảm tính của người tuyển dụng - để đào tạo thành nhà quản lý theo yêu cầu công việc
và văn hoá của doanh nghiệp mình”. Chị Thảo cũng cho biết thêm, ưu điểm lớn nhất của
một số ứng viên trẻ là tự tin, nhưng lại có “biên giới” rất mong manh với tính tự phụ và
ảo tưởng. Còn theo chị Thiên Hương, những sinh viên du học trở về sẽ được ưu tiên hơn,
vì ngoài kiến thức mới mẻ, các ứng viên này đã tiếp nhận được lối tư duy và cách làm
việc năng động của người nước ngoài. Tất cả các thợ “săn đầu người” đều khẳng định cơ
hội việc làm hiện nay là rất nhiều. Sức hút của các công ty nước ngoài vẫn còn mạnh và

các công ty trong nước cũng đã bắt đầu chiêu hiền đãi sĩ, mức lương gần như tương
đương nhau. Vì thế, điều quan trọng là sinh viên, các ứng viên trẻ phải tự trang bị trước
cho mình để sẵn sàng đón nhận. Chị Thuỳ Dương, Trưởng Phòng Tư vấn tuyển dụng của
Navigos và chị Mai Thảo, chị Thiên Hương đều có lời khuyên chung cho các ứng viên trẻ
rằng nên tự đào tạo mình bằng mọi khả năng và cơ hội, nên làm bất kỳ việc gì phù hợp
trong thời gian đi học để nâng tầm nhìn của mình vượt qua khỏi cổng trường; nên hoạt
động xã hội để tập khả năng làm việc theo nhóm và đừng quên rằng tiếng Anh, vi tính là
chìa khoá cơ bản để mở những cánh cửa việc làm. Rõ ràng, từ thực tế cũng như qua một
vài dẫn chứng điển hình trên đây có thể nói rằng nguyên nhân những hạn chế hiện nay
của sinh viên, tân cử nhân xung quanh vấn đề việc làm vừa do cả yếu tố khách quan lẫn
yếu tố chủ quan gây nên. Để khắc phục những hạn chế đó, yếu tố khách quan thì cần có
sự giúp đỡ từ phía nhà trường và các tổ chức xã hội. Yếu tố chủ quan thì đòi hỏi phần
đông đội ngũ sinh viên cần năng động hơn ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Kiến
thức là căn bản. Nhưng sẽ là tốt hơn nếu biết áp dụng những gì đã được học vào thực tế.
Bên cạnh đó cần tranh thủ rèn luyện, trau dồi những kỹ năng mà từ những công việc làm
thêm, những hoạt động xã hội có thể đem lại cho bản thân mình. Có thể nói việc làm
thêm là một trong những phương thức hỗ trợ cho sinh viên đi tìm cánh cửa doanh nghiệp.
Nhận thức được điều đó, một bộ phận không nhỏ sinh viên ngày nay cũng đã có những
cách thức ngắn hạn cho bản thân mình. Dưới đây xin trình bày một số kinh nghiệm làm
thêm của sinh viên hiện nay.
III. Những ưu điểm và thuận lợi của sinh viên đối với công việc làm thêm
Điều kiện thuận lợi trước tiên dễ nhận thấy nhất cho sinh viên đó là không bị gò
bó về thời gian vì hầu hết họ đều là sinh viên ở các tỉnh khác theo học nên có thể chọn
thời gian làm việc tùy ý sao cho phù hợp với thời khóa biểu của mình. Thêm nữa ở tất cả
8


các trường đại học , cao đẳng chỉ phải học nửa buổi tất yếu thời gian còn lại Sinh Viên sẽ
nghĩ ngay đến đi làm thêm. Dường như đối với sinh viên không có bất cứ công việc nào
là đáng nề hà miễn là lương thiện. Thế là xuất hiện các công việc làm bán thời gian hay

làm ca cho sinh viên lựa chọn. Chính điều kiện thuận lời này đã cổ vũ cho sinh viên làm
thêm nhiều hơn.
Mục đích cuối cùng của các sinh viên khi ra trường là có một việc làm tốt. Từ chỗ
được bao cấp, toàn bộ sinh viên thời nay buộc phải chạy đua để tự khẳng định mình. Họ
phải khắc phục và vượt qua khó khăn để có thể cầm trên tay tấm bằng cử nhân , nhưng
điều kiện để có một công việc làm tốt không chỉ có tấm bằng đại học , đó chỉ là điều kiện
cần , quan trọng là sinh viên phải quy tụ được những đặc điểm mà công việc yêu cầu, đó
chính là sự hiểu biết trong công việc, kinh nghiệm khi xử lí công việc ,và chỉ có qua việc
cọ xát với thực tế qua công việc làm thêm, sinh viên mới có thể rèn giũa cho bản thân
những quy tắc ấy. Không phải ngẫu nhiên mà các yêu cầu của nhà tuyển dụng đều có
những dòng như “ phải có từ 2 năm kinh nghiệm trở lên, ...” đây là một thế mạnh mà sinh
viên không năng động và không cọ xát với thực tế không thể có .
Những kinh nghiệm của sinh viên hiện nay
- Những hoạt động kinh doanh quy mô nhỏ:
Sinh viên Việt Nam hiện nay có thể nói đã khá năng động hơn so với những
thế hệ đi trước. Sự năng động ấy đôi khi biểu hiện qua những công việc rất nhỏ bé
nhưng hiệu quả. Có những bạn sinh viên lựa chọn công việc kinh doanh vào
những dịp lễ hội như 8/3, 20/10, 20/11.... Vào thời điểm này, đảo qua các trường,
mọi ngả đường đều có hàng hoa sinh viên. Hoa đẹp, lại do sinh viên bán nên khá
là rẻ. Hoặc dịp đầu năm học, chúng ta có thể thấy những tốp sinh viên vào tận
giảng đường, ký túc xá bán sách với giá rẻ hơn bên ngoài rất nhiều. Những hoạt
động buôn bán này thường cần số đông để có vốn (bởi sinh viên ít vốn) và cần có
cộng sự giúp sức. Thông qua những hoạt động này, tinh thần làm việc nhóm cũng
tăng lên đáng kể, va chạm và tiếp xúc nhiều tạo cho sinh viên một phong thái tự
tin, cởi mở khi tiếp xúc.
Mặt khác, thị trường chủ yếu là sinh viên nên những "nhà kinh doanh trẻ"
này rất hiểu tâm lý và biết cách chiều khách hàng bằng nhiều hình thức như thái
độ phục vụ hay khuyến mãi giảm giá. Để có hàng hoá và thu được chênh lệch cao,
sinh viên phải về tận gốc những nơi cung cấp để mua hàng, lấy công làm lãi. Như
buôn hoa, sinh viên phải về tận Vĩnh Phúc, Ngọc Hà... đặt mua và học luôn cách

9


bó hoa, trang trí. Những bạn đi bán đồ gốm, lưu niệm thì phải lặn lội về Bát Tràng,
Hương Canh, Đông Triều... để lấy hàng. Rủi ro có thể gặp phải như tai nạn, mất
hàng, vỡ hàng, hỏng hàng không nhỏ. Kiểu kinh doanh này sẽ cho sinh viên khả
năng quan sát và thực tế hơn, biết cách tính toán, biết chi tiêu hơn. Khó khăn gặp
phải không ít nhưng nó sẽ giúp các bạn thấy tự tin hơn .Hai bạn Hà và Minh (tại
một trường ở Hà Nội) là một ví dụ điển hình. Khi đi “cất hàng” ở chợ Đồng Xuân,
người bán hàng biết là sinh viên gắt lên không bán lẻ. Lại phải trổ tài “diễn
thuyết”: cháu cũng “dân buôn” mới lấy được hàng. Hà kể: “Người bán hàng
cũng giảm giá hơn khi thấy bộ dạng tất bật và sự tính toán mà theo họ là “cò con”
vì sinh viên vốn ít, hàng mua cũng đơn giản”. Khi được hỏi “kinh doanh như thế
thì học vào đâu?” Hà nở nụ cười rất duyên khẳng định: “Phải biết hài hoà chứ.
Kinh doanh cũng là học mà”. Hà luôn đứng trong “top five” về học tập của lớp.
Còn Minh thì cho biết: “Trước đây với số tiền bố mẹ gửi, mình mua cái này thì
phải nhịn cái kia. Từ khi bán hàng, có thêm được một khoản để mình mua sách
tham khảo, rồi cũng sắm được một số đồ dùng cá nhân nữa”. Hai cô còn đang dự
định sẽ làm “hàng xén trong cặp sách” với các loại đa dạng nhỏ gọn lúc nào cũng
có thể cung cấp ngay tức thì: bút, giấy, băng dính…
Hồng Lê (bạn cùng ký túc xá của Hà và Minh) nói: “Các bạn bán những
thứ nhu yếu phẩm không thể thiếu trong đời thường, bọn em còn dặn nếu có thêm
khăn mùi xoa, găng tay, dây buộc tóc… thì bọn em sẽ mua. Mua của bạn mình bán
vừa tiện lại vừa rẻ hơn dù chỉ là vài trăm đồng. Các bạn ấy cũng phải học như
bọn em nhưng thật là năng động”. Gần đây, một công việc đang được sinh viên
ưa chuộng đó là làm nhân viên Marketing. Hiện nay nhiều doanh nghiệp đã sử
dụng một lượng lớn học sinh, sinh viên làm cộng tác viên. Nhiều trung tâm ngoại
ngữ đã tuyển đội ngũ tư vấn viên rất đông đảo, toả đi khắp các khu vực. Nhiệm vụ
của họ không chỉ là giới thiệu về trung tâm của mình mà còn khuyến khích để học
viên đến học ở trung tâm với nhiều hình thức giảm giá, quà tặng hấp dẫn.... Hãng

mỹ phẩm oriflame, hãng điện thoại S-Fone hay hãng Unilever cũng đã có một
lượng lớn nhân viên bán hàng là sinh viên. Doanh thu bán hàng thu được từ lực
lượng này cũng không hề nhỏ. Làm việc kiểu này mất khoảng 2-3 tiếng/ngày,
thậm chí 3-5 tiếng/ngày. Tuy nhiên đây là công việc mang lại cho số đông sinh
viên sự năng động, nhanh nhẹn, mở rộng các mối quan hệ xã hội. Và đặc biệt
là"tài" ăn nói, thuyết phục - một ưu thế không nhỏ khi đi tuyển dụng sau này
- Những hoạt động kinh doanh quy mô lớn:

10


Không chỉ làm những công việc mang tính chất nhỏ lẻ, thời vụ và tự phát
như trên, hiện nay cũng có rất nhiều các bạn sinh viên đã là những ông chủ, bà chủ
thực sự. ở Thành phố Cần Thơ hiện đang nổi lên nhiều cửa hàng ăn nên làm ra mà
ông bà chủ lại là những… sinh viên. Khoảng 2 năm nay, người dân Cần Thơ rất
quen với “thương hiệu” 3 Hạt Dẻ. Đây là ý tưởng của Huỳnh Anh. Cô mở liên tục
2 cửa hàng chuyên bán đồ tặng phẩm tại đường Hai Bà Trưng. Cả hai cửa hàng
này nhanh chóng được giới trẻ yêu thích do có nhiều mặt hàng quà tặng mới lạ, dễ
thương theo kịp thị hiếu giới trẻ. Vào tháng 12/2004 sau khi được nhượng lại phần
kinh doanh, bà chủ mới Lê Huỳnh Nga, sinh viên một trường đại học tại Cần Thơ
đã đầu tư trên 140 triệu đồng cho hệ thống âm thanh, ánh sáng. Để thu hút khách,
Nga còn tổ chức đêm đàn piano và hát nhạc nhẹ. Hồi đầu năm Nga còn gây xôn
xao khi mời được ca sĩ Lam Trường và ca sĩ Nhất Thiên Bảo về giao lưu với các
fan hâm mộ. Cái Nga muốn hiện nay chính là tích góp kinh nghiệm và ứng dụng
những kiến thức đã học vào thực tế…
- Kinh nghiệm của những sinh viên đã tốt nghiệp:
Những ví dụ trên đây đã đề cập tới những việc làm, những kinh nghiệm
cũng như sự tự đánh giá nhận xét của bản thân những sinh viên còn đang học tại
trường về những tác động mà việc làm thêm đem lại. Để có thể hiểu hơn những lợi
ích mà việc làm thêm cũng như các hoạt động xã hội đem lại cho sinh viên sau khi

ra trường, dưới đây xin trình bày một dẫn chứng điển hình. Hoàng Vương hiện
đang là nhân viên bộ phận chăm sóc khách hàng ở một tập đoàn quảng cáo của Mỹ
tại quận 1. Không ai có thể ngờ chàng nhân viên mới ngoài 20 tuổi, mặt mũi sáng
láng, lương tháng gần 1000 đô la Mỹ, đi công tác nước ngoài liên tục, đang sở hữu
một vị trí quan trọng như vậy lại chỉ có tấm bằng Cao đẳng với mức trung bình
khá. Khó mà lý giải nổi tại sao cậu sinh viên mới ra trường với số điểm khiêm tốn,
lại lọt được qua vòng tuyển chọn hồ sơ và cuối cùng là tầm ngắm của vị sếp Tây
vốn rất khó tính. Trong khi bạn bè Vương, một số người nổi trội trên ghế giảng
đường hiện vẫn còn khá vất vả trong các công ty tư nhân, chưa biết tương lai,
thăng tiến ra sao... ý thức được kết quả học tập không xuất sắc của mình, Vương ra
sức bù lại bằng khả năng ngoại ngữ và làm thêm để tích luỹ kinh nghiệm. Chỉ một
ngoại ngữ là tiếng Anh thôi, nhưng các cuộc thi hùng biện, thi viết… Vương đều
tham gia một cách tích cực và đạt những giải thưởng nhất định. Ngày cầm bằng
tốt nghiệp đi xin việc, Vương giới thiệu ưu thế của mình là hoạt động xã hội, giao
tiếp. Bằng chứng là những hình ảnh, giấy khen từ những cuộc thi được bài trí trên
một cuốn sổ đẹp mắt. Khả năng ăn nói lưu loát, tự tin và đơn xin việc rất ấn tượng
(do có tìm hiểu trước về công ty và ngành nghề công ty đang hoạt động) đã giúp
11


Vương đánh bại hàng loạt đối thủ có bằng tốt nghiệp đỏ để lọt vào phòng giao tế –
nhân sự của một công ty quảng cáo nhỏ. Xác định ban đầu là học kinh nghiệm,
Vương không hề ngại ngần bất cứ công việc gì sếp giao và luôn cố gắng hoàn tất
một cách tốt nhất. Một thời gian sau, Vương có trong tay recommendation letter
(thư giới thiệu) rất chất lượng của sếp, tổng cộng với nhiều mối quan hệ, kinh
nghiệm trong nghề. Chìa khoá này đã giúp Vương chuyển sang một công ty tầm
cỡ hơn. Hiện Vương đang là đối tượng săn lùng của rất nhiều công ty “săn đầu
người” với mức lương hấp dẫn. Đúc kết kinh nghiệm của mình, Vương nói: “Mỗi
người có một tố chất riêng, nếu không ý thức được ưu thế – nhược điểm của mình,
sẽ rất khó thành công. Với tấm bằng như tôi, sẽ rất khó khăn để gây ấn tượng khi

nộp đơn vào những công ty mà tôi mong muốn, vì vậy tốt nhất nên chọn đường
vòng. Khả năng ngoại ngữ, giao tiếp tốt; sự nhanh nhẹn, tự tin tích luỹ được nhờ đi
làm thêm và hoạt động xã hội sẽ khiến bạn thành công ở ít nhất một công ty nhỏ,
từ đó tích luỹ kinh nghiệm làm việc, thư giới thiệu và sự quen biết của giới trong
nghề làm “bàn đạp” để tấn công những mục tiêu cao hơn. Bởi các công ty thường
xem trọng và có xu hướng tuyển dụng những người có kinh nghiệm, có tiếng trong
nghề hơn
IV. Việc làm thêm đối với sinh viên qua kết quả điều tra xã hội học và phân tích,
đánh giá của nhóm nghiên cứu
`

Phân tích kết quả điều tra xã hội học

Với mong muốn đi sâu nghiên cứu cũng như làm rõ hơn vấn đề việc làm thêm của
sinh viên có nhiều lợi ích, chúng tôi đã tự thiết kế phiếu, tiến hành điều tra nhằm có được
những số liệu sát thực nhất. Chúng tôi rất quan tâm tới vấn đề tuy không mới nhưng rất
thiết thực này
 ý kiến về vấn đề sinh viên đi làm thêm:
Vấn đề việc làm thêm được hầu hết các đối tượng sinh viên quan tâm, không có sự
phân biệt nhiều về giới tính cũng như về trình độ. Sinh viên là đối tượng khá nhạy cảm,
dễ tiếp thu những vấn đề mới mẻ, thiết thực. Chính vì vậy nếu được học kiến thức trên
lớp và được ứng dụng ngay trong thực tế là điều mong mỏi rất lớn của đội ngũ sinh viên.
Khi lĩnh hội kiến thức quý báu từ thầy cô giáo ở trường cũng như trong quá trình trao
đổi với thầy cô, chúng tôi cũng đã nhận được sự cổ vũ động viên rất lớn. Không ít thầy
cô đã rất đồng tình khi biết chúng tôi có một việc làm thêm thích hợp. Dĩ nhiên không
phải không biết đến những tác động trở lại của việc đi làm thêm, song quan điểm của
12


chúng tôi là: việc gì cũng có tính hai mặt của nó. Đi làm thêm là cần thiết nếu biết khắc

phục những khó khăn và hạn chế gặp phải. Và có thể khi học ở trường đời (thực tế) sinh
viên sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian hơn?…

13