bài giảng benh nghe nghiep

DỊCH TỄ HỌC
BỆNH NGHỀ NGHIỆP
LỚP Y5 – 12.2016

Bộ Môn Dịch Tễ
Khoa Y Tế Công Cộng
Đại Học Y Dược TP. HCM
1


ĐỊNH NGHĨA DỊCH TỄ HỌC MÔI TRƯỜNG

Môn học về tác động của các yếu tố vật lý,
hóa học, sinh học có trong môi trường đến
sức khỏe

2


ĐỊNH NGHĨA DỊCH TỄ HỌC BỆNH NGHỀ NGHIỆP

Môn học về tần suất và nguyên nhân mắc
bệnh và chấn thương liên quan đến nghề
nghiệp
Một nhánh quan trọng của DTHMT

3


VAI TRÒ CỦA DỊCH TỄ HỌC BỆNH NGHỀ NGHIỆP

Xác định những phơi nhiễm tại nơi làm việc ảnh
hưởng đến sức khỏe và đưa ra biện pháp khắc
phục hậu quả
Dự đoán nguy cơ
Làm sáng toả cơ chế về độc chất và mối quan hệ
liều lượng đáp ứng

4


VAI TRÒ CỦA DỊCH TỄ HỌC BỆNH NGHỀ NGHIỆP

Xác định phơi nhiễm tại nơi làm việc là
nguyên nhân gây bệnh
Cung cấp những thông tin cần thiết
cho việc thiết lập những tiêu chuẩn
phơi nhiễm để giảm nguy cơ đến “mức

có thể chấp nhận”

5


MỘT SỐ KHÁI NIỆM

“Nguy cơ sức khỏe môi trường là xác suất một hậu
quả xấu sẽ xảy ra trong một khoảng thời gian nào
đó, trên một người, một nhóm người, hay trên cây
cối, động vật hay hệ sinh thái của một vùng nào đó
do phơi nhiễm với một yếu tố nguy cơ ở một liều

hay nồng độ nhất định” (enHealth Council, 2004).
“Nguy cơ = Xác suất x Hậu quả x YTNC x PN

6


MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Hậu quả (Consequence): mức độ tác động xấu đến
sức khỏe do việc phơi nhiễm với yếu tố hay chất ô
nhiễm môi trường và có tác động rất lớn đến nhận
thức nguy cơ của người dân.
Khả năng (xác suất) một tai nạn xảy ra tại một nhà
máy điện nguyên tử là rất thấp nhưng nó vẫn tiềm
ẩn một nguy cơ
Có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng nếu
điều đó xảy ra
7


MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Yếu tố nguy cơ (Hazard) là một chất, một vi sinh
vật, một yếu tố… có khả năng gây ra tác động tiêu
cực lên sức khỏe nếu có phơi nhiễm.
Dioxit Silic (SiO2) hoặc Silic tự do dạng tinh thể là
yếu tố nguy cơ của bệnh bụi phổi Silic ở công nhân
do tiếp xúc nghề nghiệp

8

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Phơi nhiễm là sự tiếp xúc giữa hóa chất, vi sinh vật
hay yếu tố ô nhiễm môi trường-nghề nghiệp với đối
tượng đích, dẫn đến sự thấm nhiễm
“Nguy cơ mắc bệnh ung thư nếu phơi nhiễm với
dioxin có trong thực phẩm ở liều lượng 1-4
pg/kg/ngày trong suốt cuộc đời là một phần triệu

9


MỘT SỐ KHÁI NIỆM

MẬT ĐỘ
Số lượng tác nhân trên đơn vị môi trường – 5
mmg bụi/m3 không khí

PHƠI NHIỄM TÍCH LŨY
Tổng tích số mật độ và khoảng thời gian phơi
nhiễm với tác nhân

10


MỘT SỐ KHÁI NiỆM

MỨC ĐỘ PHƠI NHIỄM

Được đánh giá qua cường độ (intensity), tần số
(frequency), và thời gian phơi nhiễm với tác nhân
trong môi trường làm việc
how much x how often x how long

11


MỘT SỐ KHÁI NiỆM

Liều lượng (dose)
Số lượng tác nhân tồn tại thực sự trong cơ thể

Đáp ứng (response)
Những quan sát hoặc tác động thể hiện trên tế
bào, động vật hay con người sau khi có phơi nhiễm

Phơi nhiễm  Liều  Đáp ứng

12


THỞI GIAN TRONG ĐO LƯỜNG PHƠI NHIỄM

Thời gian dẫn nhập (induction time)
Từ khi yếu tố phơi nhiễm gây tác động đến khi
bệnh xuất hiện
Vì hầu như không biết thời điểm bệnh xuất hiện,
một số tác giả đề nghị sử dụng “thời gian dẫn
nhập theo thực tế”, thời gian từ khi phơi nhiễm cho

đến khi bệnh được chẩn đoán

Thời gian tiềm tàng (latency time)
Từ khi bệnh bắt đầu xuất hiện đến khi được chẩn
đoán


MỘT SỐ KHÁI NiỆM

Mối liên quan liều lượng đáp ứng
Mô tả một cách định lượng mối liên quan giữa
phơi nhiễm và bệnh

Mô hình liều lượng đáp ứng
Một sự mô tả toán học về mối liên quan giữa
liều lượng và đáp ứng để xác định liều tối đa có
thể chấp nhận
Có thể trình bày dưới dạng đồ thị với trục tung
là đáp ứng, trục hoành là liều lượng
14


ĐỒ THỊ LiỀU LƯỢNG ĐÁP ỨNG

15


ĐỒ THỊ LiỀU LƯỢNG ĐÁP ỨNG

16

ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ – RISK ASSESSMENT

Đánh giá nguy cơ được tiến hành nhằm đánh
giá những ảnh hưởng sức khoẻ do phơi
nhiễm với một yếu tố nguy cơ xác định để từ
đó đề xuất các giải pháp quản lý nguy cơ
(American Chemical Society 1998)

17


ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ – RISK ASSESSMENT

1. Nhận diện yếu tố gây hại
Có bằng chứng cho thấy yếu tố đang khảo
sát có thể gây hại cho sức khoẻ dân số đang
phơi nhiễm
2. Đánh giá đặc điểm dân số phơi nhiễm
Ai phơi nhiễm
Qua phương tiện nào
Ở liều nào
Trong thời gian bao lâu
Cường độ, tần số và thời gian phơi nhiễm
18


ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ – RISK ASSESSMENT

3. Đánh giá quan hệ liều lượng đáp ứng
Mô tả mối liên quan giữa những liều khác nhau
và số mới mắc bệnh trong dân số phơi nhiễm
4. Ước lượng đặc điểm nguy cơ
Ước lượng số mới mắc bệnh theo những điều
kiện thực tế khác nhau của người phơi nhiễm

19


THU THẬP DỮ KIỆN PHƠI NHIỄM

1. Đo lường trực tiếp phơi nhiễm qua thời gian
Vấn đề quan tâm
Những phơi nhiễm quan trọng trong quá khứ
có thể không được thu thập
Có thể dẫn đến ước lượng trội hoặc ước
lượng non


THU THẬP DỮ KIỆN PHƠI NHIỄM

2. Thu thập những dữ kiện thứ cấp

Vấn đề quan tâm
Những dữ kiện trong quá khứ có thể không
đủ hoặc không có
Có thể không kết hợp được những dữ kiện từ
những giai đoạn khác nhau
Kỹ thuật đo lường khác nhau có thể được sử dụng

Công việc giống nhau nhưng có thể có phơi
nhiễm khác nhau


CÔNG CỤ THU THẬP DỮ KIỆN PHƠI NHIỄM

Hồ sơ làm việc
Bộ câu hỏi soạn sẵn
Nhật ký phơi nhiễm với tác nhân tại nơi làm việc

Giám sát sinh học: đo lường nồng độ hóa chất
trong dịch, trong mô của cơ thể
Đo lường lý hóa trong môi trường


CÁC THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU TRONG BỆNH NGHỀ NGHIỆP

Báo cáo loạt ca (case series)
Hữu ích khi bắt đầu một điều tra dịch tễ, đặc biệt
khi bệnh rất hiếm và không biết về yếu tố nguy cơ
1974, Creech và Johnson báo cáo 3 trường hợp
hepatic angiosarcoma ở những công nhân tại xí
nghiệp sản xuất nhựa (PVC). Hepatic
angiosarcoma là một bệnh rât hiếm ở Mỹ. Do đó,
viêc báo cáo loạt ca này cung cấp một bằng
chứng quan trọng gợi ý rằng vinyl chloride
(H2C=CHCL) là một nguyên nhân gây bệnh


NGHIÊN CỨU CẮT NGANG

Dân Số Nghiên Cứu
PN+
B+
PN B-

B+
PN+
BPN -

Mẫu Nghiên Cứu
PN+
B+

PN+
B–

PN –
B+

PN –
B–

Thôøi ñieåm nghieân
cöùu

24


CÁC THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU TRONG BỆNH NGHỀ NGHIỆP

Nghiên cứu cắt ngang (Cross sectional)
Những điều tra các bệnh không tử vong

Những điều tra yêu cầu thăm khám lâm sàng, xét
nghiệm, cân đo, khảo sát triệu chứng
Những công nhân về hưu, vắng mặt tại thời điểm
khảo sát do bệnh, chuyển công tác, công nhân bị
sa thải, công nhân bị chết sẽ không được khảo sát
Không có điểm xuất phát, không có chiều thời gian