Nghiên cứu mô hình tổ chức không gian làng ngư dân ven biển khu vực Nam Trung Bộ (Tóm tắt LA tiến sĩ)

i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI

TRẦN VĂN HIẾN

NGHIÊN CỨU MƠ HÌNH TỔ CHỨC KHÔNG GIAN
LÀNG NGƯ DÂN VEN BIỂN KHU VỰC
NAM TRUNG BỘ

CHUYÊN NGÀNH: QUY HOẠCH VÙNG VÀ ĐÔ THỊ
MÃ SỐ: 62.58.01.05

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ

HÀ NỘI, NĂM 2017


ii
Luận án được hoàn thành tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Ngô Thám
2. TS. Nguyễn Xuân Hinh

Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:

Luận án này được bảo vệ tại Hội đồng đánh giá luận án tiến sỹ

cấp trường tại: Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.
Vào hồi: ….. giờ ….. ngày ….. tháng ….. năm ….

Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện quốc gia, Thư viện
trường Đại học Kiến trúc Hà Nội


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Vùng duyên hải Nam Trung Bộ có một chuỗi các điểm dân cư
ven biển với vị trí địa lý thuận lợi có nhiều tiềm năng biển để phát
triển dịch vụ, du lịch, nuôi trồng, khai thác thủy hải sản ven và xa bờ.
Nhu cầu và thách thức phát triển kinh tế biển vùng nông thôn:
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa nông thôn ven biển; Áp lực
gia tăng dân số, định cư, cải thiện vấn đề an sinh xã hội vùng nông
thôn; Kết nối với hệ thống dân cư, hạ tầng cơ sở; Đảm bảo sử dụng
hiệu quả và bảo vệ các nguồn tài nguyên; Công tác ứng phó thiên tai:
gió bão, lũ lụt, sóng lớn, triều cường và thích ứng với biến đởi khí hậu
(BĐKH); Nguy cơ mất dần các sắc thái văn hóa dân gian. Cấu trúc
không gian LNDVB vùng NTB hiện có, đã trở nên quá tải với nhu cầu
cuộc sống ngư dân hiện tại. Các ngành có liên quan đều phải đề xuất
phương án trong đó có cả ngành quy hoạch kiến trúc.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, đề tài: “Nghiên cứu mơ hình
tở chức khơng gian làng ngư dân ven biển khu vực Nam Trung Bộ”
hướng tới và tìm kiếm giải pháp thỏa mãn yêu cầu phát triển, nâng cao
khả năng thích ứng với BĐKH là bức thiết, cần nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Đề xuất mô hình tổ chức không gian làng ngư dân ven biển
(LNDVB) đáp ứng nhu cầu xây dựng nông thôn ven biển khu vực

Nam Trung Bộ (NTB) trong thời kỳ mới.
- Bổ sung cơ sở khoa học, nguồn tài liệu tham khảo cho các
hoạt động: tổ chức không gian LNDVB, xây dựng hạ tầng cơ sở, bảo
vệ môi trường - khai thác bền vững tiềm năng kinh tế ven biển, ứng
phó thiên tai và thích ứng BĐKH.


2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Tổ chức không gian LNDVB khu vực
NTB và hoạt đợng lờng ghép giải pháp thích ứng BĐKH trong các kết
nối không gian của làng.
Phạm vi nghiên cứu: Về không gian địa lý: Các làng ngư dân
(LND) tại ba tỉnh: Bình Định, Phú n, Khánh Hịa tḥc nơng thơn
ven biển NTB. Về thời gian: Đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm
2050 theo các mục tiêu QHXD, yêu cầu phát triển nông thôn ven biển
và kịch bản BĐKH.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng: Phương pháp điền dã, thu thập, điều tra khảo
sát thực tế; Phương pháp tổng hợp, phân tích; Phương pháp chuyên
gia; Phương pháp so sánh; Phương pháp xây dựng mô hình; Phương
pháp dự báo.
5. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Ý nghĩa lý luận: Góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận cho nghiên
cứu khoa học và đào tạo trong việc tổ chức không gian LNDVB; Đề
xuất mô hình tổ chức không gian các LNDVB khu vực NTB góp phần
xây dựng cơ sở nghiên cứu ứng dụng, nhân rợng mơ hình.
Tính thực tiễn của đề tài : Là tài liệu tham khảo đánh giá thực
trạng tổ chức không gian LNDVB khu vực NTB. Mô hình tổ chức
không gian LNDVB được đề xuất có thể hỗ trợ, áp dụng vào thực tế

trong công tác tổ chức không gian cụ thể tại vùng nghiên cứu.
6. Những đóng góp mới của luận án
- Tổng quan thực trạng tổ chức không gian LNDVB NTB;
- Đề xuất phân loại LNDVB: LND vùng đầm, vịnh ven biển;
LND vùng cửa sông ven biển; LND vùng bãi ngang ven biển;
- Góp phần hoàn thiện những vấn đề lý luận: Đề xuất các nhóm


3
quan điểm, nguyên tắc, yêu cầu tổ chức không gian LNDVB;
- Đề xuất mô hình tổ chức không gian LNDVB khu vực NTB;
- Đề xuất mô hình tổ chức không gian LND vùng đầm Đề Gi.
7. Khái niệm
a. Không gian sinh thái vùng ven biển
b. Biến đởi khí hậu và Thích ứng với biến đởi khí hậu
c. Tở chức khơng gian làng ngư dân ven biển
8. Cấu trúc luận án
Ngoài phần Mở đầu; phần Kết luận và Kiến nghị; Phần nội
dung của luận án có ba chương gồm:
Chương 1. Tổng quan về tổ chức không gian làng ngư dân ven
biển Nam Trung Bộ
Chương 2. Cơ sở khoa học cho việc tổ chức không gian làng
ngư dân ven biển Nam Trung Bộ
Chương 3. Đề xuất mô hình tổ chức không gian làng ngư dân
ven biển Nam Trung Bộ
NỘI DUNG
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC KHÔNG GIAN LÀNG
NGƯ DÂN VEN BIỂN NAM TRUNG BỘ
1.1. Khái quát sự hình thành và phát triển LND vùng ven biển
1.1.1. Không gian vùng biển Việt Nam và Nam Trung Bộ

Không gian vùng biển Việt Nam: Vùng ven biển Việt Nam có
dân cư tập trung khá đông đúc. Các vùng biển gồm: vùng nước nội
thủy, vùng lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế,
thềm lục địa theo Công Ước Biển 1982 và Luật Biển Việt Nam 2012.
Vùng ven biển Nam Trung Bộ: Đặc điểm riêng mang tính đại
diện về khí tượng, thủy văn, địa hình, địa mạo của ba tỉnh Bình Định,


4
Phú n, Khánh Hịa có nét tương đờng và dễ phân biệt so với các
tỉnh trong vùng NTB. Đây là khu vực có thềm lục địa hẹp nhất cả
nước. Độ dốc lớn, các đường đẳng sâu 20-100m chạy sát nhau, dạng
bờ biển gần như chính trục Bắc Nam, vùng nhơ ra cực Đông xa nhất
nước, bờ biển dốc, nhiều mũi đá đâm ra biển, nhiều vũng vịnh với độ
sâu lớn. Vùng nội thủy (ba tỉnh) được xác định bởi các điểm chuẩn
trên đường cơ sở là: A6-A7-A8-A9-A10.
1.1.2. Sự hình thành LNDVB Việt Nam và vùng NTB
Lịch sử hình thành LND vùng ven biển Việt Nam: Người Việt
đã có xu hướng lập làng ven biển để đánh bắt, khai thác thủy sản từ rất
sớm. Tiến trình hình thành cộng đồng ngư dân phân ra một số hình
thái cư trú như sau: Vạn chài: ngư dân tụ thành các xóm - cộng đồng
thủy cư - trong các vịnh có mực nước nông, kín gió được bao bọc bởi
núi, đầm phá. Làng chài: tại các vùng đất mới ven biển ngư dân định
cư “phi thủy cư”, gắn với khai thác biển theo quá trình Nam tiến của
người Việt. Làng cá: phát triển chuyên biệt từ Làng chài, các Làng cá
hình thành quần thể ngư dân lấy nghề khai thác cá là sinh kế chính.
Sự hình thành LND vùng NTB: Quá trình hình thành: Về cơ
bản, các LNDVB hình thành rõ nét và được công nhận là vào giai
đoạn Trịnh - Nguyễn phân tranh. Khởi đầu, là nghề mang đặc thù tại
các vùng đất, bãi ngang hay vùng đầm vịnh, cửa sông ven biển,… là

nghề cá, khai thác biển quy mơ nhỏ, mang tính truyền thống, cha
truyền con nối và gắn liền với dân cư ven biển. Theo thời gian, đã dần
hình thành các nghề chuyên khai thác hải sản và làng nghề cá đặc
trưng mang dấu ấn riêng. Qua tiến trình phát triển, trong mỗi làng ngư
dân thường có sự kết hợp giữa khai thác, chế biến, kết hợp dịch vụ
nghề cá và nghề khác. Làng trong tở chức hành chính: mợt sớ xã chỉ
gồm một làng nhưng cũng có xã gồm một vài làng.


5
1.2. Thực trạng tổ chức không gian LND vùng NTB
1.2.1. Tổ chức không gian các LNDVB trong vùng nghiên cứu
Vị trí: Các LND được tổ chức: Dọc theo các tuyến giao thông
ven biển; Tập trung quanh các đầm vịnh, cửa sông ven biển; Phân tán
theo các bãi ngang ven biển. Các làng cùng điều kiện địa lý, cùng ngư
trường hình thành nên các cụm làng. (Hình 1.1.)
Phân loại: dựa vào địa lý – địa hình, hiện trạng sinh kế,
LNDVB phân thành ba loại hình cơ bản: LND vùng đầm vịnh: tập
trung tại các vùng nước biển cạn, với độ sâu thấp; LND vùng cửa
sông: tập trung tại các vùng cửa sông ven biển; môi trường - bán triều
nước biển và nước sông; LND vùng bãi ngang: tập trung tại các bờ cát
bãi ngang ven biển; chịu ảnh hưởng rõ rệt tính chất đại dương.

VÙNG
BÁN NGẬP

Hình 1.1. Khơng Gian ven biển của các LND

Quy mô phân bố: Số đơn vị (đv) hành chính được xem là
LNDVB là khoảng 108 chiếm hơn 34%. Trong đó Bình Định: 29 đv;

Phú Yên: 33 đv; Khánh Hịa: 46 đv). Quy mơ dân sớ trung bình
LNDVB khoảng: 3 – 5 nghìn nhân khẩu. Nhà cửa, công trình tại các
LND xây dựng với mật độ cao và tập trung tại một số điểm dân cư.
Cấu trúc không gian các cụm LNDVB: Không gian đất liền
ven bờ; Không gian mặt nước biển; Không gian vùng bán ngập.


6
Thực trạng Cấu trúc không gian các cụm LNDVB: Đánh giá
hiện trạng trên cơ sở: Phân khu các chức năng; Kết nới giao thơng;
Thích ứng BĐKH. (Hình 1.2.)
+ Cấu trúc không gian cụm LND vùng đầm vịnh ven biển;
+ Cấu trúc không gian cụm LND vùng cửa sông ven biển;
+ Cấu trúc không gian cụm LND vùng bãi ngang ven biển.
a. Thực trạng Cấu
trúc không gian cụm
LND vùng đầm vịnh
ven biển (ví dụ minh
họa: vùng đầm Ơ
Loan)
b. Thực trạng Cấu
trúc khơng gian cụm
LND vùng cửa sơng
ven biển (ví dụ minh
họa: vùng cửa sông
Tam Quan)

c. Thực trạng Cấu
trúc không gian cụm
LND vùng bãi ngang

ven biển (ví dụ minh
họa: vùng bãi ngang
Tuy An)

Hình 2. Thực trạng Cấu trúc không gian cụm LNDVB


7
1.2.2. Tổ chức không gian các khu chức năng LNDVB
Các khu chức năng và hiện trạng sử dụng đất
Cấu trúc không gian làng ven biển: Thành phần cấu trúc
không gian gồm: không gian mặt nước biển; không gian đất liền ven
bờ; công trình kiến trúc; công trình hạ tầng – bến cảng cá. (Hình 1.3.)
+ Cấu trúc không gian LND vùng đầm vịnh ven biển;
+ Cấu trúc không gian LND vùng cửa sông ven biển;
+ Cấu trúc không gian LND vùng bãi ngang ven biển.
a. Thực trạng Cấu
trúc

không

gian

LND vùng đầm vịnh
ven biển (ví dụ minh
họa: làng Ninh Thủy
– vịnh Văn Phong)

b. Thực trạng Cấu
trúc không gian LND

vùng cửa sông ven
biển (ví dụ minh họa:
làng Phú Lạc cửa
sơng Đà Nơng)
c. Thực trạng Cấu
trúc khơng gian LND
vùng bãi ngang ven
biển (ví dụ minh họa:
làng Hòn Yến bãi
ngang Tuy An)
Hình 3. Thực trạng Cấu trúc không gian LNDVB


8
Không gian cảnh quan làng ven biển:
Không gian thiên nhiên ven biển: bao gồm khu vực cảnh quan
địa hình - biển tự nhiên, đồi núi, hệ sinh thái rừng, rừng ngập mặn,
thảm thực vật, cồn cát, hệ sinh thái biển, ven biển, đầm vịnh, cửa
sông... ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến chất lượng môi trường
và sự phát triển của làng.
Không gian cảnh quan kiến trúc: bao gồm các công trình thuộc
khu vực cơ bản sau: khu vực làng truyền thống, khu vực làng mới phát
triển, khu vực giáp ranh.
Kết nối mạng lưới giao thông: đường thủy - bộ trong cấu trúc
không gian LND phát triển theo các hướng sau: hướng dọc (song song
với bờ) tuyến đới bờ; hướng ngang (vuông góc với bờ) tuyến đới bờ;
hướng ngang dọc (hỗn hợp) tuyến đới bờ.
1.3. Hạ tầng cơ sở và môi trường tại làng ven biển
1.3.1. Hạ tầng xã hội
+ Công trình công cộng: Công trình giáo dục - y tế; Văn phịng,

trụ sở cơ quan; Cơng trình thương mại và dịch vụ; Công trình thể thao
- văn hóa; Các cơng trình tơn giáo, tín ngưỡng.
+ Cơng trình nhà ở: Nhà ở nông thôn; Nhà ở hiện nay.
+ Công trình sản xuất & phục vụ: Công nghiệp chế biến thủy
sản; Các ngành tiểu thủ công nghiệp.
1.3.2. Hạ tầng kỹ thuật và môi trường
+ Mạng lưới giao thông vận tải: Giao thông đường bộ: Đường
Huyện ven biển, Đường Xã, Đường Làng, Đường dân sinh, Đường
nối các khu vực sản xuất; Giao thông đường sắt; Đường thủy.
+ Công trình cảng - bến cá.
+ Môi trường ven biển.
+ Môi trường khu vực bến – cảng cá, khu dân cư ven biển.


9
1.4. Các cơng trình khoa học & dự án có liên quan đến đề tài
1.4.1. Mợt số cơng trình khoa học có liên quan đến đề tài
+ Quy hoạch nơng thôn ven biển: giới thiệu tài liệu: 02 đề tài
luận án tiến sỹ;
+ Thích ứng với BĐKH và Phát triển bền vững (PTBV): giới
thiệu tài liệu: 04 đề tài luận án tiến sỹ và 03 đề tài nghiên cứu khoa
học trong nước; 03 đề tài nghiên cứu khoa học ngoài nước.
1.4.2. Mợt số dự án có liên quan đến đề tài
+ Dự án Hỗ trợ kỹ thuật "Thích ứng với BĐKH cho PTBV
nông nghiệp và phát triển nông thôn vùng ven biển đồng bằng sông
Cửu Long”;
+ Responding to the Urban Climate Challenge - Asian Cities
Climate Change Resilience Network (ACCCRN) - "Mạng lưới các
thành phố Châu Á có khả năng chống chịu với BĐKH".
1.5. Những vấn đề cần nghiên cứu trong việc tổ chức không gian

LNDVB Nam Trung Bộ
1.5.1. Một số vấn đề tồn tại trong tổ chức không gian LNDVB
+ Cấu trúc - chức năng không gian các làng ven biển;
+ Kiến trúc cảnh quan - môi trường ven biển;
+ Hạ tầng kinh tế - kỹ thuật.
1.5.2. Định hướng nghiên cứu của luận án
+ Xây dựng một số quan điểm, nguyên tắc và yêu cầu tổ chức
không gian cho LNDVB;
+ Đề xuất giải pháp quy hoạch các cụm LNDVB;
+ Đề xuất mô hình tổ chức không gian LDNVB;
+ Đề xuất giải pháp cho Hạ tầng kỹ thuật và môi trường;
+ Đề xuất nghiên cứu ứng dụng.


10
Chương 2. CƠ SỞ KHOA HỌC CHO VIỆC TỔ CHỨC KHÔNG
GIAN LÀNG NGƯ DÂN VEN BIỂN NAM TRUNG BỘ
2.1. Cơ sở lý thuyết về tổ chức không gian làng tại vùng nông thôn
ven biển
2.1.1. Sự gắn kết giữa quy hoạch nơng thơn bền vững và thích ứng
BĐKH
+ Quy hoạch PTBV và thích ứng BĐKH là mợt mới quan hệ
phức hợp có tính hệ thớng và liên quan chặt chẽ với nhau;
+ Thích ứng BĐKH về nguyên tắc cũng là các giải pháp phục
hời, duy trì tính cân bằng mơi trường HST;
+ Chiến lược quy hoạch nông thôn bền vững là con đường
phát triển kinh tế - xã hợi hài hịa với mơi trường, giảm nhẹ và thích
ứng BĐKH.
2.1.2. Tở chức khơng gian LND có sự lồng ghép vấn đề BĐKH
Cấu trúc khơng gian LND hướng tới tính bền vững: Mơ hình

quy hoạch tún tính; Hình thức định cư nơng thơn. (Hình 2.1.)

Hình 2.1. Mô hình định cư tập trung ở các vùng nơng thơn ven biển: A. Làng
tún tính; B. Làng tập trung; C. Làng theo dạng vòng; D. Làng có tường thành;
E. Làng theo mạng lưới

Tích hợp thích ứng BĐKH vào cơng tác tở chức khơng gian:
Tích hợp vấn đề BĐKH; Quy hoạch tích hợp; Lý thút về khơng gian
đàn hời. (Hình 2.2.) Trong vấn đề quy hoạch tích hợp – lờng ghép ứng
phó BĐKH và thích ứng dựa vào HST – EbA để phát triển bền vững;
lý thuyết về khơng gian đàn hời là mợt xu hướng tích cực. Các vùng


11
nông thôn có thể vận dụng
nghiên cứu với hình thức tổ
chức theo từng phân vùng,
khu vực linh động, mềm
dẻo chủ đợng phát triển để
thích ứng với BĐKH.
2.2. Cơ sở pháp lý có liên
quan về quy hoạch xây
dựng nơng thơn ven biển
2.2.1. Chính sách phát
triển & quy chuẩn tiêu
chuẩn quy hoạch
Chủ trương - chính
sách liên quan: Chiến lược
biển Việt Nam; Chương

Hình 2.2. So sánh khả năng chống chịu và
đàn hồi của hai KG theo cường độ lũ

trình hành động về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; Luật Biển Việt
Nam; Luật Tài nguyên môi trường biển và hải đảo; Chương trình mục
tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới; Phê duyệt Chiến lược
PTBV Việt Nam; Chiến lược khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên
và bảo vệ môi trường biển;
Quy chuẩn, tiêu chuẩn về quy hoạch xây dựng nông thôn: Quy
chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng nông thơn
(QCXDVN14:2009/BXD); Bợ tiêu chí Q́c gia về nơng thơn mới;
Quy chuẩn quy hoạch xây dựng nông thôn; Hướng dẫn lựa chọn quy
mô kỹ thuật đường giao thông nông thôn phục vụ chương trình mục
tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới.
2.2.2. Các quy hoạch xây dựng liên quan đã được phê duyệt
+ Quy hoạch vùng duyên hải Nam Trung Bộ;


12
+ Quy hoạch xây dựng nông thôn mới;
+ Quy hoạch ngành có liên quan: Quy hoạch phát triển ngành
thủy sản Nam Trung Bộ; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng
dun hải Nam Trung Bợ.
2.3. Các điều kiện hình thành tổ chức không gian làng ngư dân
2.3.1. Điều kiện tự nhiên - tài nguyên ven biển
+ Địa chất – địa hình – thổ nhưỡng: Địa hình: thấp dần từ Tây
sang Đông; các dạng địa hình đồi núi, đồng bằng châu thổ ven sông,
ven biển và hải đảo. Địa chất: độ ổn định của các tầng địa chất là
tương đối tốt; Thổ nhưỡng: Đất cát ven biển, Đất mặn phèn.
+ Khí hậu thủy văn: Khí hậu nhiệt đới gió mùa vùng biển;

+ Tài nguyên nước: Nguồn nước ngọt khá dồi dào;
+ Tài nguyên biển: Ngư trường rộng, đa dạng về hải sản; thuận
lợi nuôi trồng thuỷ sản; nhiều bãi biển, du lịch.
2.3.2. Tác động phát triển kinh tế xã hội
+ Đô thị hóa ở vùng Nam Trung Bộ: Đẩy mạnh phát triển kinh
tế – xã hội của khu vực; Phát sinh nhiều vấn đề cần giải quyết.
+ Kinh tế - xã hội tại các LNDVB: Tiềm năng Kinh tế biển;
Năng lực xã hội ven biển.
+ Điều kiện ứng dụng công nghệ mới: Công nghệ đánh bắt; Sự
phát triển ngành cơ khí đóng, sửa tàu cá; Mơ hình liên kết tở chức sản
xuất khai thác hải sản; Công nghệ bảo quản sản phẩm; Cơ sở hậu cần.
2.3.3. Tác động Biến đổi khí hậu theo kịch bản
+ Tác đợng của BĐKH – NBD;
+ Kịch bản BĐKH vùng ven biển Nam Trung Bộ;
+ Dự báo tác đợng của Biến Đởi Khí Hậu.
2.4. Xu hướng biến đổi không gian các LNDVB vùng NTB
2.4.1. Xu hướng biến đổi không gian tổng thể các LNDVB


13
+ Biến đổi bên trong mạng lưới, chuỗi các LND;
+ Kết nối không gian các LND với vùng NT và đô thị khác.
2.4.2. Xu hướng biến đổi không gian chức năng làng ven biển
+ Biến đổi không gian mặt nước ven biển: Biến đổi mặt nước tự
nhiên thành các vùng nuôi trồng thủy hải sản; Biến đổi mặt nước tự
nhiên thành mặt nước bến cảng; Biến đổi mặt nước tự nhiên thành khu
giải trí, dịch vụ.
+ Biến đởi trong khơng gian LNDVB: Xu hướng biến đổi bên
trong không gian LNDVB; Xu hướng biến đổi phát triển ra ngoài
không gian LNDVB.

2.4.3. Xu hướng biến đổi không gian cảnh quan - hạ tầng cơ sở
+ Biến đổi Không gian cảnh quan - hạ tầng xã hội;
+ Không gian công trình hạ tầng kỹ thuật - bến cảng.
2.5. Kinh nghiệm tổ chức không gian LND ngồi và trong nước
2.5.1. Mợt số nước trên thế giới
+ Hàn quốc, Dự án phát triển Saemangeum;
+ Autralia, Dự án phát triển làng ven biển trong vịnh Moreton.
2.5.2. Việt Nam
+ Kinh nghiệm PTBV vùng ven biển tại Cù Lao Dung, Trần Đề
và Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng.
+ Kinh nghiệm PTBV đầm phá Tam Giang - Cầu Hai vùng ven
biển Thừa Thiên Huế.
+ Kinh nghiệm PTBV các xã bãi ngang ven biển An Hải, Phước
Dinh, Phước Hải tỉnh Ninh Thuận.
2.5.3. Tổng kết một số bài học kinh nghiệm
Giải quyết, duy trì, khai thác trong khả năng phục hời các nguồn
lực vật chất, xã hội và hoạt động ven biển; Dựa vào các mối quan hệ
giữa con người với con người; Xây dựng các cấu trúc không gian có


14
khả năng thực hiện chức năng của chúng một cách liên tục và ổn định
theo thời gian; Giải pháp dựa vào hạ tầng vật chất; Giải pháp dựa vào
các nguồn vớn khác nhau; Các thể chế, ḷt pháp và chính sách.
Những bài học kinh nghiệm tổ chức không gian LNDVB chưa
đề cập đến mơ hình làng gắn liền với các khơng gian chức năng.
Chương 3. ĐỀ XUẤT MƠ HÌNH TỔ CHỨC KHÔNG GIAN
LÀNG NGƯ DÂN VEN BIỂN NAM TRUNG BỘ
3.1. Quan điểm, nguyên tắc
3.1.1. Quan điểm

Năm quan điểm cơ bản: Tở chức khơng gian LNDVB theo
hướng PTBV và thích ứng với BĐKH; Tổ chức không gian LNDVB
được thực hiện trong các nội dung: định hướng phát triển không gian
và quy hoạch xây dựng; Tở chức khơng gian LNDVB; Tích hợp các
giải pháp thích ứng với BĐKH; Phát triển dựa vào cợng đờng.
3.1.2. Ngun tắc
Bảy ngun tắc cơ bản: Q trình PTBV; Xác định phân loại
LNDVB; Tạo lập mô hình; Khai thác, sử dụng hiệu quả quỹ đất, mặt
nước; Hệ thống công trình xây dựng; Hệ thống hạ tầng kỹ thuật; Quy
hoạch có sự tham gia của cộng đồng.
3.2. Đề xuất một số yêu cầu tổ chức không gian LNDVB
3.2.1. Yêu cầu Định cư bền vững ven biển
Nội dung yêu cầu “Định cư bền vững ven biển”: Môi trường
sinh thái ven biển; Cơ sở hạ tầng; Văn hóa cộng đồng ngư dân; Công
nghệ khai thác, kinh tế sản xuất; Thể chế quản lý điều hành.
3.2.2. Yêu cầu Kiến trúc bền vững ven biển
Nội dung yêu cầu “Kiến Trúc bền vững ven biển”: Vị trí xây
dựng; Tiêu thụ năng lượng; Hiệu quả nước sạch; Vật liệu xây dựng;


15
Khơng gian kiến trúc cảnh quan; Thích ứng BĐKH – NBD; Môi
trường xây dựng và sáng kiến ứng dụng.
3.3. Mô hình tở chức khơng gian LNDVB Nam Trung Bợ
3.3.1. Sự kết nối không gian chức năng trong LNDVB
Thành phần không gian chức năng: Không gian trung tâm làng;
Không gian chuyển tiếp; Không gian biển.
Kết nối giữa các không gian: Kết nối giữa không gian trung tâm
làng và không gian biển; Kết nối giữa không gian trung tâm làng và
không gian chuyển tiếp; Kết nối giữa không gian biển và không gian

chuyển tiếp.
3.3.2. Trục phát triển và không gian giao thoa thích ứng BĐKH
Trục phát triển khơng gian: Trục kinh tế biển, Trục kết nối,
Trục đổi mới. Các không gian giao thoa: Giao thoa không gian trung
tâm làng và không gian biển; Giao thoa không gian trung tâm làng và
không gian chuyển tiếp; Giao thoa không gian chuyển tiếp và không
gian biển; Giao thoa không gian trung tâm làng, không gian chuyển
tiếp và không gian biển.
Tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan LNDVB: không gian
kết nối: Mảng - Các trục cảnh quan - Các điểm cảnh quan.
3.3.3. Mơ hình tở chức không gian LNDVB theo phân loại
Mô hình tổ chức không gian LND vùng đầm - vịnh ven biển
+ Kết nối giữa các không gian LND vùng đầm - vịnh ven biển:
Thành phần Cơ cấu không gian; Kết nối giữa các không gian; Trục
không gian phát triển; Các không gian giao thoa chính.
+ Mơ hình tở chức khơng gian cụm LND vùng đầm - vịnh ven
biển: Cấu trúc không gian: Các Trung tâm dân cư, Đường bộ, Đường
thủy; Không gian chức năng: Không gian chuyển tiếp, Không gian
biển (Đầm – Vịnh Biển), Không gian trung tâm làng: (Hình 3.1.)


16
Quy mơ: 3.000 – 5.000 người, k = 100-120m2/người,
diện tích:35-60ha, Không gian cư trú, Không gian sản xuất –
dịch vụ, Không gian giao thông – hạ tầng kỹ thuật, Không gian
xanh, Giảm thiểu tác động BĐKH.
Mô hình tổ chức không gian LND vùng cửa sông ven biển
+ Kết nối giữa các không gian LND vùng cửa sông ven biển:
Thành phần Cơ cấu không gian, Kết nối giữa các không gian; Trục
khơng gian phát triển; Các khơng gian giao thoa chính.

+ Mô hình tổ chức không gian cụm LND vùng cửa sông ven
biển: Cấu trúc không gian: Các Trung tâm dân cư, Đường bộ, Đường
thủy; Không gian chức năng: Không gian chuyển tiếp, Không gian
biển (Đầm – Vịnh Biển), Không gian trung tâm làng: (Hình 3.2.)
Quy mô: 3.500 – 5.500 người, k = 100-120m2/người,
diện tích:40-60ha, Khơng gian cư trú, Khơng gian sản xuất –
dịch vụ, Không gian giao thông – hạ tầng kỹ thuật, Không gian
xanh, Giảm thiểu tác động BĐKH.
Mô hình tổ chức không gian LND vùng bãi ngang ven biển
+ Kết nối giữa các không gian LND vùng bãi ngang ven biển:
Thành phần Cơ cấu không gian, Kết nối giữa các không gian; Trục
không gian phát triển; Các không gian giao thoa chính.
+ Mơ hình tở chức khơng gian cụm LND vùng bãi ngang ven
biển: Cấu trúc không gian: Các Trung tâm dân cư, Đường bộ, Đường
thủy; Không gian chức năng: Không gian chuyển tiếp, Không gian
biển (Đầm – Vịnh Biển), Không gian trung tâm làng: (Hình 3.3.)
Quy mô: 2.500 – 4.500 người, k = 100-120m2/người,
diện tích:30-50ha, Khơng gian cư trú, Không gian sản xuất –
dịch vụ, Không gian giao thông – hạ tầng kỹ thuật, Không gian
xanh, Giảm thiểu tác động BĐKH.


17
3.4. Giải pháp quy hoạch tổng thể cụm LNDVB
3.4.1. Cấu trúc không gian tổng thể các cụm làng ngư dân
Hoàn chỉnh hệ thống quy hoạch tổng thể cụm làng ngư dân ven
biển đặc biệt là những vùng có điều kiện thuận lợi, tự nhiên ưu đãi
trên chuỗi làng ngư dân vùng NTB. Tập trung đầu tư quy hoạch xây
dựng các LND khu vực ven biển với phân cấp rõ ràng. Nâng cao năng
lực phục hồi của các LND trong chuỗi làng ven biển.

3.4.2. Tổ chức không gian chức năng cụm làng ngư dân
Không gian trung tâm cụm làng: Khu dịch vụ công cộng; Khu ở
dân cư; Khu vực thương mại, sản xuất, dịch vụ. Không gian chuyển
tiếp: Không gian du lịch giải trí cợng đờng; Khơng gian nghiên cứu;
Khơng gian sản xuất. Không gian biển: Không gian nuôi trồng; Không
gian nghiên cứu năng lượng mới - dịch vụ giải trí; Tổ chức không gian
hạ tầng kỹ thuật: Giao thông; Hạ tầng kỹ thuật biển; Môi trường.
3.5. Giải pháp về hạ tầng kỹ thuật và môi trường LNDVB
3.5.1. Công tác chuẩn bị đất xây dựng
Cao độ xây dựng khống chế trong Tổ chức không gian: Hệ
thống thoát nước mặt hoàn chỉnh; Các giải pháp phòng tránh và giảm
nhẹ thiên tai; Cao độ nền xây dựng; Phân chia theo cao độ địa hình và
khoảng cách với mép bờ.
3.5.2. Quy hoạch Hạ tầng kỹ thuật
+ Giải pháp mang tính kỹ thuật chung; Giải pháp mang tính kỹ
thuật cụ thể; Quy hoạch bến cảng cá.
3.5.3. Một số giải pháp bảo vệ môi trường LNDVB
+ Tổ chức môi trường ven biển; Giải pháp về quản lý môi
trường có sự tham gia cộng đồng.


18
Hình 3.1. Mô hình tổ chức không gian LND vùng đầm - vịnh ven biển.


19
Hình 3.2. Mô hình tổ chức không gian LND vùng cửa sông ven biển.


20

Hình 3.3. Mô hình tổ chức không gian LND vùng bãi ngang ven biển


21
3.6. Ví dụ nghiên cứu: Mơ hình tở chức khơng gian làng ngư dân
vùng đầm Đề Gi - Tỉnh Bình Định
3.6.1. Một số yêu cầu trong tổ chức không gian làng ngư dân vùng
đầm Đề Gi: Mục tiêu tổ chức không gian; Phạm vi và thời gian lập
quy hoạch; Quan điểm, nguyên tắc; Yêu cầu Định cư bền vững và
Kiến trúc bền vững; Vị trí phạm vi khu vực nghiên cứu.
3.6.2. Đánh giá tổng quan tổ chức KG LND vùng đầm Đề Gi: Cấu
trúc không gian LND vùng đầm Đề Gi: Cấu trúc không gian cụm
LND ven đầm; Tổ chức không gian các trung tâm làng ven đầm Đề
Gi. Điều kiện tự nhiên – tài nguyên thiên nhiên; Tác động kinh tế xã
hợi; Tác đợng BĐKH.
3.6.3. Mơ hình tở chức không gian LND vùng đầm Đề Gi
+ Sự kết nối không gian chức năng trong LND vùng đầm Đề
Gi: Thành phần Cơ cấu không gian: theo hướng PTBV bao gồm các
không gian: Không gian trung tâm làng, Không gian chuyển tiếp,
Không gian biển. Kết nối giữa các không gian: Kết nối đa dạng nguồn
lợi; Kết nối biến đổi môi trường sống; Hiện tượng BĐKH và NBD;
Hướng phát triển. Trục không gian phát triển: Trục kinh tế biển; Trục
kết nối; Trục đởi mới. Các khơng gian giao thoa chính: Khơng gian
thích ứng BĐKH – EbA; Không gian bảo tồn sinh thái (Đầm Đề Gi);
Không gian phát triển sinh thái; Không gian cân bằng sinh thái tự
nhiên; Không gian hỗn hợp đa dạng sinh thái.
+ Mô hình tổ chức không gian làng ngư dân vùng đầm Đề Gi:
Cấu trúc không gian: Các Trung tâm dân cư; Đường bộ; Đường thủy.
Không gian chức năng: Không gian chuyển tiếp; Không gian biển;
Không gian trung tâm làng (LND Ngãi An): Không gian cư trú,

Không gian sản xuất - dịch vụ, Không gian giao thông - hạ tầng kỹ
thuật, Không gian xanh, Giảm thiểu tác động BĐKH. Hình 3.4.


22
3.6.2. Giải pháp quy hoạch tổng thể cụm LND vùng đầm Đề Gi
Không gian trung tâm làng: Khu dịch vụ công cộng; Khu ở dân
cư; Khu vực thương mại - sản xuất – dịch vụ. Không gian chuyển tiếp:
Không gian du lịch – giải trí cợng đờng; Khơng gian nghiên cứu;
Không gian sản xuất. Không gian biển: Không gian khai thác; Không
gian nuôi trồng; Không gian nghiên cứu năng lượng mới - dịch vụ giải
trí. Quy hoạch hạ tầng cơ sở: Hệ thống giao thông; Hạ tầng kỹ thuật
biển; Môi trường.
3.6.5. Giải pháp về quy hoạch hạ tầng kỹ thuật và môi trường
LND vùng đầm Đề Gi
Công tác chuẩn bị đất xây dựng; Hạ tầng kỹ thuật, môi trường.
3.7. Bàn luận các kết quả nghiên cứu
Tổng quan tổ chức không gian làng ngư dân ven biển vùng
NTB: Thông qua việc hệ thớng, phân tích, đánh giá thực trạng đã thu
được kết quả tổng quan về tổ chức không gian LNDVB khu vực
nghiên cứu tương đối toàn diện. Tổng hợp và hệ thớng các cơ sở khoa
học có liên quan góp phần hoàn thiện hơn cơ sở lý luận và thực tiễn
trong việc xây các bước đề xuất giải pháp tiếp theo. Mô hình tổ chức
không gian làng ngư dân theo phân loại: Đề xuất các quan điểm,
nguyên tắc, yêu cầu cho việc tổ chức không gian LNDVB. Các không
gian tương tác, giao thoa là một trong những tiền đề cho việc thích
ứng BĐKH, hình thành nên mạng lưới "nơng thơn xanh" ven biển. Đề
xuất mô hình ứng dụng tại đầm Đề Gi: Nhu cầu sử dụng không gian
ven biển được cân nhắc và bớ trí cụ thể. Tở chức khơng gian trung tâm
LND và tại làng Ngãi An phù hợp với cuộc sống ngư dân hiện nay.

Sự phát triển của các vùng nông thôn ven biển phải gắn với xu
hướng tích hợp các vấn đề mơi trường, kinh tế, văn hóa - xã hội đặc
thù của vùng ven biển. Cách tiếp cận tổ chức không gian LNDVB
trong luận án phần nào đã tỏ ra phù hợp với bối cảnh hiện nay, có thể
dung hòa, thỏa mãn yêu cầu PTBV và thích ứng BĐKH.


23
Hình 3.4. Mô hình tổ chức không gian LND vùng đầm Đề Gi.