Tiết 19, 20: Tấm Cám

Ngày 12/10/2007
Tiết 19 20
Ngời soạn: Phan Thị Hờng Đọc Văn: Tấm Cám
A. Yêu cầu cần đạt:
Giúp học sinh:
- Hiểu đợc ý nghĩa những mâu thuẫn, xung đột và những biến hoá của Tấm trong
truyện.
- Hiểu đợc giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
B. Phơng tiện dạy học: SGK, SGV, thiết kế bài giảng, giáo án.
C. Cách thức tiến hành:
Giáo viên tổ chức giờ học, giờ dạy, theo cách kết hợp các phơng pháp: đọc sáng tao, gợi
tìm, trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi.
D. Tiến trình dạy học:
1. ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ:
a. Qua đoạn trích Rama buộc tội nhân dân ấn Độ quan niệm nh thế nào về nhà vua anh
hùng và ngời phụ nữ lý tởng.
b. So sánh hành động của nàng Xita và Vũ Nơng, từ đó rút ra những điểm giống và khác nhau
giữa hai ngời?
c. Thê nào là truyện cổ tích thần kỳ?Nêu những đặc điểm quan trọng của thể loại truyện dân
gian này?
3. Bài mới.
Hoạt động giáo viên và học sinh Yêu cầu cần đạt
GV:Truyện cổ tích có mấy loại, đó là
những loại nào? Mỗi loại lấy một vài
truyện để minh hoạ.
HS: Tìm và trả lời.
GV: Loại truyện nào tiêu biểu nhất?
Những yếu tố đặc trng nào giúp ta phân
biệt Truyện cổ tích thần kỳ với hai loại
cổ tích trên? Nhân vật chính của Truyện

cổ tích thần kỳ thờng là những con ngời
nh thế nào?
GV: Truyện Tấm Cám và nhân vật Tấm
đã ảnh hởng nh thế nào đối với chúng ta
(sâu rộng trong đời sống nhân dân ở
mọi lĩnh vực nghệ thuật: chèo, cải lơng,
nhạc hoạ, thơ.
HS: Kể theo tranh.
GV: Qua việc đọc kể em thấy tác phẩm
có thể chia làm mấy phần?
I. Tiểu dẫn:
- Truyện cổ tích có ba loại: cổ tích loài vật,cổ tích thần
kỳ, cổ tích sinh hoạt.
- Truyện cổ tích thần kỳ: +yếu tố thần kỳ
+ ớc mơ của nhân dân.
+ Nhân vật chính: là những con ngời có số phận bất
hạnh nh ngời em út, ngời mồcôi, ngời có hình dạng xấu
xí
cổ tích thần kỳ là những h cấu về một hiện thực chỉ có
trong ớc mơ.
II. Đọc hiểu:
1. Tóm tắt tác phẩm(theo tranh):
2. Bố cục:3 phần:
- Phần mở truyện từ ngày xửaviệc nặng là phần
giới thiệu các nhân vật chính và hoàn cảnh truyện.
GV: Điểm cốt lõi của truyện Tấm Cám
phản ánh điều gi?
HS: Trả lời.
GV: Đọc toàn bộ câu chuyện em có cảm
nhận gì về vẻ đẹp của cô Tấm? Từ xa

nhân dân ta thờng so sánh cô Tấm với
những ngời nh thế nào?
HS: Trả lời.
GV: Tìm phân tích những chi tiết để
làm nổi bật cuộc đời và thân phận của
Tấm?
HS: Trả lời.
GV: Để làm nổi bật số phận bất hạnh
của Tấm, dân gian đã đặt Tấm bên cạnh
nhân vật nào?(GV giải thích mối quan
hệ dì ghẻ con chồng bằng ca dao, tục
ngữ).
GV: Qua cách kể chuyện, ta cảm nhận
đợc thái độ gì của dân gian trong cách
kể về nỗi khổ của Tấm.
HS: Trả lời.
GV: Vậy nỗi khổ cực của Tấm bắt
nguồn từ đâu? Mẹ con Cám là ngời nh
thế nào?
HS: Tìm chi tiết trả lời.
GV: Mâu thuẫn giữa cô Tấm và mẹ con
nhà Cám phản ánh mâu thuẫn gì của xã
hội.?
GV: Nhân dân ta đã giải quyết mâu
thuẫn và xung đột trên theo hớng nào ?
- Phần thân truyện: Một hôm về cùng, phần nêu
diễn biến câu chuyện. Chia làm hai đoạn: + Tấm ở với
dì ghẻ Cám cho đến khi làm hoàng hậu.
+ Tấm bị giết và hoá thân
- Phần kết truyện: Tấm trở lại thành ngời trả thù Cám

kết cấu phổ biến của Truyện cổ tích thần kỳ :
* Có thể chia làm hai phần:
Phần 1: Từ đầu đến ở đâu ra mà đẹp thế: thân
phận ngời con côi bất hạnh và con đờng dẫn tới hạnh
phúc.
Phần 2: Phần còn lại: cuộc đấu tranh gian nan quyết
liệt để giữ gìn hạnh phúc.
3. Đọc hiểu cụ thể:
a. Cuộc đời, số phận bất hạnh và con đờng vơn tới
hạnh phúc của cô Tấm.
Cuộc đời số phận bất hạnh.
- Tấm hiện thân của cái thiện (chăm chỉ, hiền lành,
cả tin). Một vẻ đẹp giản dị, gần gũi theo quan niệm
của nhân dân.
- Là ngời vô cùng bất hạnh:
+ Mồ côi mẹ từ nhỏ (mô tip quen thuộc).
+ Cha chết phải ở với dì ghẻ.
+ Phải làm lụng suốt ngày đêm.
Tấm đợc đặt trong thể đối sánh với Cám (con dì ghẻ)
Tấm là hiện thân của cuộc đời bị đày đoạ, tớc đoạt,
chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội phân chia giai cấp hà
khắc (là hình ảnh tiêu biểu cho số phận những con ngời
nhỏ bé trong xã hội).
thái độ cảm thơng chia sẻ. Dân gian không chỉ đồng
cảm mà còn vạch rõ lý giải nỗi khổ của Tấm bắt nguồn từ
đâu.
- Trực tiếp gây ra nỗi khổ cho Tấm là mẹ con Cám .
+ Lừa trút hết giỏ tép của Tấm để giành yếm đỏ (tớc đoạt
ớc mơ nhỏ bé của Tấm).
+ Lén lút giết Bống.

+ Trộn thóc với gạo nhằm dập tắt niềm vui đợc giao cảm
với đời của Tấm mẹ con Cám là những ngời độc ác
tham, là hiện thân cái ác ngày càng lộ liễu đáng sợ.
* Mâu thuẫn: giữa Tấm và mẹ con Cám là mâu thuẫn
trong gia đình, qua đó phản ánh sâu sắc mâu thuẫn xã
hội, mâu thuẫn giai cấp.
* H ớng giải quyết mâu thuẫn của nhân dân ta theo quan
điểm : ở hiền gặp lành, thiện thắng ác.
Con đờng dẫn đến hạnh phúc của cô Tấm.
GV: Dân gian đã đa Tấm đến hạnh phúc
bằng cách nào ? Con đờng dẫn đến hạnh
phúc của Tấm đợc miêu tả thế nào?
HS: Tìm chi tiết để miêu tả.
GV: Em có suy nghĩ gì về con đờng dẫn
đến hạnh phúc của Tâm? hạnh phúc ấy
cho em cảm nhân gì về cách nhìn cách
suy nghĩ, quan niệm của ông cha ta?
Tác giả dân gian ta đã gửi gắm triết lí gì
qua cuộc đời số phận của cô Tấm?
Dẫn dắt: Từ một cô gái mồ côi, Tấm
trở thành HH. Đến đây có thể một câu
truyện hoàn chỉnh với kết thúc có hậu,
song truyện không dừng lại ở kết thúc
phổ biến đó mà mở ra một hớng khác.
Đó là cuộc đấu tranh không khoan nh-
ợng để bảo vệ hạnh phúc.
GV: Cô Tấm đã trải qua mấy kiếp hồi
sinh ?
Em có nhận xét gì về tính cách của cô
Tấm trớc khi làm hoàng hậu, khi vào

cung làm hoàng hậu và cô Tấm sau
những lần tái sinh? Qua đó nhân dân ta
muốn khẳng định điều gi?
GV: Những vật mà Tấm tái sinh là
những hình ảnh nh thế nào? Tại sao dân
gian ta không để Tấm tái sinh thầnh
tiên, bụt cho ss?
GV: Tại sao, dân gian ta để Tấm tái sinh
nhiều lần đến thế?
GV: Các yếu tố kỳ ảo đóng vai trò khác
nhau nh thế nào ?
- Bằng các yếu tố thần kỳ (ông Bụt) xuất hiện để thực
hiện con đờng đó.
Nh vậy, dù phải trải qua bao nhiêu khó khăn vất vả thì
cuối cùng Tấm cũng đợc hởng hạnh phúc cái nhìn
nhân ái, công bằng của nhân dân. Tác giả dân gian đã
đứng về phía những con ngời bất hạnh mà nêu cao ớc mơ
của họ, làm dịu đi cuộc sống vốn đắng chát của ngời lao
động bằng một thế giới tốt đẹp hơn Lòng nhân đạo.
* Những triết lý sâu xa
- Hạnh phúc chỉ có ở những con ngời hiền lành, chăm
chỉ, lơng thiện.
- Con đờng dẫn đến hạnh phúc không đơn giản, đó là sự
cố gắng, sự đấu tranh quyết liệt để tạo dựng và giữ gìn
hạnh phúc. Và không đợc lúc nào mất nhiều hy vọng, lạc
quan.
ẩn sâu bên trong là khát vọng ngàn đời về một cuộc
sống hạnh phúc của ông cha ta cổ tích là nhng giấc mơ
đẹp.
b. Cuộc đấu tranh gian nan, quyết liệt.

- Tấm trải qua 4 kiếp tái sinh: Tấm bị giết chim vàng
anh Xoan đào khung cửu quả thị cô Tấm gặp
lại vua.

Trớc kia Tấm hiền lành yếu đuối, cả tin, bị động
qua những lần tái sinh Tấm mỗi lúc mỗi mạnh mẽ, cứng
cỏi và quyết liệt. Tấm phải tự đứng dậy đấu tranh trực
diện để giành lại hạnh phúc, ý thức phản kháng ngày
càng cao khẳng định muốn có hạnh phúc con ngời phải
tự giành giữ lấy.
+ Hình ảnh khung cửi, cây xoan, quả thịlà những vật rất
bình dị, thân thơng trong cuộc sống dân giã. Đây là hình
tợng đẹp tạo ấn tợng thẩm mĩ cho truyện.
+ Tấm không tái sinh thành Tiên, thành Phật, cho thoát
kiếp đau khổ mà nàng chỉ gửi gắm linh hồn vào những
vật bình dị, thân thơng trong cuộc sống đời thờng ( ... )
niềm khát khao sống, khát khao hạnh phúc rất thiết thực
và mạnh mẽ của nhân dân ta.
Đối với Tấm đợc sống hạnh phúc trần thế mới thực
đáng quý (cái nhìn hiện thực hơn của nhân dân).
+ Việc để cho cô Tấm phải chịu 4 lần hoá thân cốt
truyện dài hơn, nhiều tình tiết hơn cho ta thấy cuộc
chiến đấu để giành lại quyền sống và hạnh phúc của cô
Tấm là vô cùng gian nan, sự đày đoạ mà Tấm phải chịu
cũng đã đến tận cùng (bị tớc đoạt cả hạnh phúc lẫn tính
mạng) và vì thế cho nên cuộc đấu tranh để giành và giữ
hạnh phúc của cô Tấm là vô cùng quyết liệt, không khoan
nhợng.
HS: Liệt kê và chỉ ra vai trò của các yếu
tố thần kỳ

GV: Sự trở về của Tấm ở cuối truyện nói
lên những quan niệm gì của nhân dân về
hạnh phúc và công bằng xã hội?
GV: Tấm trả thù mẹ con Cám ở cuối
truyện rất tàn nhẫn. Có ý kiến cho rằng
Tấm đã đánh mất vẻ đẹp vốn hiền lành,
dịu dàng của mình. ý kiến các em nh
thế nào?
HS thảo luận
GV: Cách kết thúc có hậu thể hiện ý
nghĩa gi? Qua đó em thấy tâm hồn của
nhân dân lao động nh thế nào?
Tôi yêu truyện cổ nớc tôi
Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa.
GV: Qua phân tích văn bản em hãy rút
ra chủ đề của truyện Tấm Cám.
HS: Trả lời.
GV: Truyện đã để lại cho em những bài
học gi?
* Yếu tố kỳ ảo : Làm nên vẻ đẹp của truyện cổ tích Tấm
Cám. ở phần 1, những vật trợ giúp ... đều do Bụt mang
đến cho Tấm. ở phần 2 các yếu tố thần kỳ (vàng anh,
xoan đào, khung cửi ... ) không thay Tấm đấu tranh, chỉ
là những vật cô Tấm tìm tới gửi linh hồn để trở về đấu
tranh quyết liệt với kẻ thù giành lại hạnh phúc. Cuộc đấu
tranh trực diện hơn, nhất là chi tiết cuối cùng
* Sự trở lại làm ng ời của Tấm Quan niệm ở hiền gặp
lành và ớc mơ của nhân dân về hạnh phúc rất thực tế.
- Cái chết của Cám là thảm hại, nhng đáng đời.

+ Tự Cám tìm đến cái chết vì tham lam.
+ Thể hiện cuộc đấu tranh XH gay gắt triệt để, cái
xấu, cái ác đã bị tiêu diệt, thực hiện đúng lẽ công bằng
của xã hội, theo quan niệm "ác giả, ác báo, ở hiền gặp
lành.
- Kết thúc có hậu góp phần làm sáng tỏ hơn chủ đề t tởng
của truyện thể hiện ớc mơ đổi đời của nhân dân lao
động.
thể hiện ớc mơ về lẽ công bằng xã
hội. Những ngời bị áp bức bóc lột nh Tấm, những ngời
hiền lành nh bà cụ hàng nớc đều đợc hởng hạnh phúc.
Qua đó ta thấy tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời nhân
hậu của nhân dân ta khi sáng tạo truyện cổ tích "Trong
truyện cổ tích nhân dân lao động không hề biết đến bi
quan ".
iii. luyện tập và củng cố
1. Chủ đề: Thể hiện ớc mơ của nhân dân ta ở hiền gặp
lành, ác giả ác báo. Ước mơ hạnh phúc cho những con
ngời nhỏ bé bất hạnh trong xã hội bất công.
2. Bài học:
- Phải biết đồng cảm sâu sắc với số phận bất hạnh của
con ngời.
- Phải có ý thức đấu tranh để giành và bảo vệ hạnh phúc.
- Sống phải có ớc mơ vơn tới cuộc sống tốt đẹp, có tinh
thần lạc quan yêu đời.
3. Dặn dò:
- Tóm tắt truyện.
- Học thuộc phần ghi nhớ SGK.
- Cảm nhận của em về sức sống của cô Tấm.
- Soạn bài Tam đại con gà - Nhng nó phải bằng hai mày