Ứng dụng mô hình toán tài chính để định giá chứng khoán phái sinh

BO GIAO DUC VA DAO TAO
TRU.ONG BAI HOC KINH TE TP.HCM

BAo cAo TONG KET
DE TAl NGHIEN ciru KHOA HQC CAP TRUONG

"

,

,

'

'

UNG DUNG
MO HINH TOAN TAl
•
,

;;

~

,

,

CHINH DE DINH
GIA CHUNG

•
KHOAN PHAI SINH

Mas6: CS-JD\1-

Chii nhi~m d~ tai: TS Bui Phuc Trung

TP.HCM Thang 5 nam 2011

\o


.

MUCLUC
.
'

,

>

LOI NOI DAU .............................................................................. 4
Chu;o·ng 1: GICH THlE:U cAc KHAI Nll:M co BAN VE CHUNG KHOAN
PHAI SINH .................................................................................. 7
1. 1 Th'1 truang
'
. d'!Ch qua san
' ...................................................... 8
g1ao

1.2
Thi trucmg phi t~p trung .... , .......................................................· 9
1.3
Hqp d6ng ky h~n .................................................................. 10
1.4
Hqp d6ng giao sau ................................................................. 15
1.5
Cac quy€n ch9n .................................................................... 16
1.6 Nhung nguai tham gia giao dich ................................................ 23
1. 7 Nhung phai sinh khac .............................................................. 29

.

Chuo·ng' II: cAc
KHAI NI:E:M v:E TAl sAN, eAcH xAc DINH GIA KY
,
H~N VA GIA GIAO SAU .............................................................. 33
2.1
S\f khac nhau giua Uti san ddu tu va taisfm tieu dung ........................ 33
2.2
Ban kh6ng ..... ~ .................................................................... 34
Do luang Hii suat ................................................................... 35
2.3
2.4 . Cac gia dinh ya ky hi~u ......... ·; ............................................... 3 8
25
G''k'h
" mQt
~
, .san
. d~au tu ........................................... 39

.
1a y ~n d~·
01 VO'I
ta1
Lqi rue, bi€t, tru6c .................................................................. 42
2.6
2.7
Lqi suat biet tru6c ................................................................. 45
2.8
Dinh gia hqp d6ng ky h~ ........................................................ 46
2.9
Gia ky h~n va gia giao sau c6 b~ng nhau khong .............................. 48
2.10 Hqp d?ng giao sau tren chi s6 c,h~g khoan ................................... 50
2.11 Hqp dong ky h~n va giao sau ve tien t~ ......................................... 56
2.12 Hqp d6ng giao sau v€ hang giao ................................................. 60
2.13 L\fa chQn ngay chuy€n nhuqng .................................................. 64
2.14 Gia giao sau va gia giao ngay mong dqi trong tuang 1ai ..................... 64
ChuO'ng III: GIAO DJCH CHUNG KHOAN PHAI SINH- MO HiNH I>JNH
GIA THICH HOP CHO THI TRUONG CHUNG KHOAN VIETNAM ... 72
3.1
Mo hinh dinh gia thich hqp cho thi truang ch(rng khoan Vi~t Nam ....... 72
3.2
Dinh gia quy€n chQn chung khoan phai sinh b~g mo hinh dl.y nhi thuc 84
3.3 · Ung dvng mo hinh cay nhi phan d€ dinh gia quy€n ch9n va hqp d6ng giao
sau .................................................................................. 102
3.4
Nghien cuu mo hinh ho~t d9ng cua gia chfrng khoan ....................... 116
3.5
Ung dvng phuang trinh vi phan BLACK-SCHOLES-MERTON d€ dinh gia
chfrng khoan phai sinh ........................................................... 13 1

.

.

KET LU~N .......

•

.

I

.

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

149

TAl LI~U THAM KH.AO ···························································· 153


B<) GlAO Dt)C VA DAO T~O
TRU'dNG D~I HOC KINH TE TP.HCM

THONG TIN KET QUA NGHIEN ciru
1. Thong tin chung:
- Ten de tai: lrng dvng mo hinh Tmin tai chinh trong dinh gia chtmg khoan phai
sinh.
- Ma s6:
- Chtl nhi~m:

TS Bui Phtlc Trung.

- Ca quan chu tri: Truemg D?i HQc Kinh T~ TpHCM

- Thai gian th\rc hi~n: 12 thang nr thang 3/2011 d~n thang 3/2012.

2. Ml}c tieu:
- Gi&i thi~u cac khai ni~m ve phai sinh tai chinh cling nhu dinh nghia chung khoan
phai sinh, quyen chQn, hqp d6ng giao sau, va cac phai sinh tai chinh khac.
- . Gi&i thi~u cac m6 hinh toan hQc tai chinh hi~n d?i dimg d~ dinh gia chl1ng khoan
phai sinh.
- Mo ta quy lu~t v~ d9ng cua chtmg khoan phai sinh b~ng cac mo hinh toan hQC
hi~n d?i nhu qua trinh Wiener, b6 de Ito, chuy~n d9ng Brown ...

- lrng dvng cac mo hinh Toan tai chinh d~ dinh gia chung khoan phai sinh.

3. Tinh moo va sang

t~o:

- T6ng k6t cac cong trinh nghien ctru cua cac nha toan hQC th6 gi&i ve toan t2ti
chinh d€ gi&i thi~u vao Vi~t Nam.
_ Vi~t Nam chua c6 thi truemg chimg khoan phai sinh (dv ki6n thang 12/2014) m&i
hinh thanh, cho nen de tai gop ph&n nghien cuu d~ l1ng d\mg vao thi truemg chimg
khoan phai sinh (TTCKPS) Vi~t Nam trong nam 2015.

4. K~t qua nghien crru:
- H~ th6ng h6a ca sa ly lu~n va thvc ti€n acac nu&c tien ti~n tren th~ gi&i chtl y~u
la Anh va My v~ TTCKPS .

•
2


- Phan tich nhfrng khai ni~m nhu "ca lqi", "ca h9i ca l9i", "nha dfiu ca" dS gi6'i
thi~u

v6'i TTCKPS

Vi~t

Nam.

- Phan tich chi ti€t cac mo hinh toan hQC phuc t;;tp v~ toan tai chinh d~ nguai dQC
Vi~t Nam c6 thS d~ dang ti~p c~n.

- Cac vi dv duqc minh hQa phu hqp v6'i di~u ki~n kinh doanh aTTCKPS Vi~t
Nam.
- Nhfrng uu, nhuqc di6m va canh bao v~ TTCKPS.

5. San ph~m:
- Bao cao tbng k€t.
- Bao cao t6m t~t.
- Dang 5 bai bao tren t;;tp chi Phat tri6n kinh t~- Tmang DH KT TpHCM (3 bai)
va Kinh t€ phat tri6n- DH Kinh t€ Qu6c dan (2 bai).

6. Hi~u qua, phll'ong thifc chuy~n giao k~t qua nghien cifu va kha nang thtg
dl}.ng:
- K€t qua se duqc vi~t thanh sach chuyen khao cho cac hQC vien cao hQC va nghien

cuu sinh tham khao.
•

- Dia chi ung dvng: Hai san chung khoan Ha N9i va TpHCM su dvng lam tai

li~u

tham khao cho cac nha dfiu tu.

Ca quan chi1 tri

TpHCM ngay 20/5/2011
Chu nhi~m d~ tai

TS Bui Phuc Trung
3


LCHNOIDAU
1.

Tinh

dip thi~t cua d~ tai.

Thi trubng chtmg khoan (TTCK) Vi~t Narn duqc phat tri~n tren 10 nam va
da bu&c qua thai ky sa khai, dang tlrng bu&c tm6ng thanh cling v&i S\:r phat tri~n
kinh t~ cim dftt nu&c. TICK da bu&c dAu hinh thanh kenh huy d()ng v6n va phan b6
cac ngu6n v6n trung va dai h~n quan tn;mg cho nSn kinh t~ Vi~t Narn, thu hut duqc
mot s6 luqng 16'n cac nha dau tu trong va ngoai nu&c. Tuy nhien, trong giai do~n

2008-2010 ctmg v&i nhung dien bi~n phtrc t~p cua TTCK th~ gi&i, TTCK Vi~t Nam
cling bi tac dong rftt Ian va phai d6i m~t v&i nguy ca suy giam kha m~nh, th~ hi~n
qua sv mftt di~m cua chi s6 VNindex gAn 80%. Ngay 12/3/2007, VNindex d~t
1170,67 di6m, ngay 24/2/2009, VNindex chi con 235,5 di~m (ngu6n Sa giao dich
chung khoan tpHCM). Tinh hinh d6 da t~o ra mot lan s6ng hoang mang va mftt
ni~m tin vao thi truo·ng Clla cac nha dAu tu. HQ da ganh chiu nhung t6n thftt khtmg
khi~p do bftt 6n cua thi tmbng gay nen, cac gia tri CUa danh m\}C dau tu chll'ng

khoan b&c hai rftt nhanh. Chinh vi v~y, h9 dang rftt cfin d~n nhung cong C\1 c6 th~
giup hQ quan ly dtrQ'C rtii

fO

va bao toan dUQ'C gia tri cac danh m\}C dau tU cua minh.

Khi k~t hqp v6'i giao dich ch(mg khoim phai sinh (CKPS), nha dAu tu c6 th6 c6
duqc nhung muc lqi nhu~n khac nhau, diSu nay c6 y nghia la nha dau tu c6 th~ ch6t
mot muc lqi nhu~n ky VQng trUOC nhfrng bi~n dong tren thi tmbng ch(mg khoan g6c
(nguai ta gQi la tai sfm ca sa). Do d6, CKPS duqc danh gia la mot trong nhtrng gH'ti
phap kha htru hi~u d6 thvc hi~n m\lC W~u tren. V &i nhung san phAm hi~n nay a
TTCK Vi~t Nam, nha dflu tu chi c6 Iva chQn duy nhftt la vao thi trubng va chftp
nh~n rlli ro ho?c ra khoi thi truang va khong quan tam d~n rui ro. Cong C\1 quan ly

rui ro duy nhftt cua nha dau tu la mua ban th~t nhanh theo di€n bi~n cua thi truang
gQi la ki€u dau tu "lum song". Ki~u giao dich nay chu y~u la dau tu ngiin h?n khong
khuy~n khich dAu tu dai h~n. Trai l~i, TTCK doi hoi cac nha dau tu phai dau tu dai
h~n m&i c6 th€ phat tri€n bSn vfrng. D6i v&i CKPS, nha dau tu c6 th~ tach rui ro
4

trong danh nwc cht'rng khoan ca sa cua minh va quan ly n6 thong qua cac giao dich
tren thi trucmg phai sinh, nhu v~y se it ri1i ro hon trong chi~n luge d~u tu dai h9-n
ci1a minh.

TBng quan k~t qua nghien cu:u tren th~ gi6'i.

2.

D§ tai xay d\ffig h~ thf>ng ly lu~n va phuong phap nghien cliu 1110 hinh dinh
gia CKPS thich hqp cho thi trnemg CKPS

aVi~t Na111 dv ki~n se thanh l~p cu6i

na111 2014 va di vao ho9-t d9ng na111 2015, chling toi da tim hi~u 111Qt 16p m6 hinh
Clla

cac nha toan hQC tren th~ gi6i v6i

CO

sa ly thuy~t vfrng ch~c, tieu bi~u la cac tac

gia sau day: John Hull, Black-Scholes, Cox, J.C&M.Rubinstein, Zi111a, Petr and
Robert Brown, Merton, R.C, Neftci, S ...
Ben c9-nh d6, chling toi da tim hi~u cac 1116 hinh dinh gia CKPS da duqc t'mg
dvng thanh c6ng 6· Tnmg Qu6c, Thai Lan.

3.

Mt;tc tieu va nhi~m

V\}

nghien

CtfU

cua d~ tai.

DS tai nghien c(ru cac v~n d€ ly lu~n cling nhu thvc hanh cua cac tac gia a
tren, tu d6 dS xu~t 1116 hinh dinh gia thich hqp cho thi tru
•

nghi nhfrng giai phap nh&111 thuc dAy TTCKPS Vi~t Na111 ra dcri sam .

4.

DBi tU'Q'ng va ph~m vi nghien cfru.
DS tai dva tren ti~p c~n cac mo hinh nhi phan, 1116 hinh sai phan hfru h9-n, 1116

hinh Black-Scholes, 1116 hinh Monte Carlo va cac m6 hinh khac lam d6i tuqng
nghien c-L.ru.
DS tai gi6i h9-n ph9-m vi nghien ct'ru la cac 1116 hinh dinh gia CKPS dang sir
dvng

5.

acac TTCKPS cua My, Canada.
Phuo·ng phap nghien di·u.

DS tai sir dvng mon hQC Toan tai chinh 2 dang duqc giang d9-Y

- Th6ng ke va cac t~ti li~u tham khao

aKhoa Toan

aMy , Canada c1mg v6i cac mon hQc v€

quy€n ch9 n, hqp d6ng giao sau va cac phai sinh khac d~ nghien cuu va t'mg d\111g
vao TTCKPS

6.

Vi~t

Nam trong tuang lai.

Dong gop m6'i v~ khoa hQc cua d~ tai.

5


H~ th6ng h6a ca

sa ly lu~n v~ dinh gia CKPS va cac khai ni~m ma Vi~t Nam

chua c6.
Phan tich nhung bai hQC d6 va cua cac cong ty 16n niem y8t tren san giao
dich CKPS ctm My va cac nu&c khac d~ Vi~t Nam lay d6 lam bai hQc canh bao.
D~ xu~t mo hinh dinh gia CKPS thich hqp d~ dinh gia khi TTCKPS Vi~t

Nam ra dc>"i
7.

K~t

du cua a~ tai.

D~ tai duqc chia thanh 3 chu0'11g.

ChuO'ng 1. Gi&i thi~u cac khai ni~m CO' bChuO'ng 2. Cac khai ni~m v~ tai san va each xac dinh gia ky h~n va gia giao sau.
ChuO'ng 3. lrng d\mg cac mo hinh Toan tai chinh d~ dinh gia chU11g khoan phai
sinh .

•

6


Chu·ongl

.

.

GICH THIEU cAc KHAI NIEM CO BAN

VE CHUNG

KHOAN PHAI SINH.

GIOITHl¢U
Trong 20 nam qua, phai sinh ngay cang tra nen quan trQng trong llnh VlJC tai chinh.
Ngay nay, hqp dbng giao sau va quySn ChQn duqc giao dich m()t each soi d()ng
thong qua nhiSu so· giao dich tren kh~p th~ gi6i Cac hqp dbng ky h~n, hqp dbng
hoan d6i, va nhiSu hinh thuc khac nhau Clla quySn chQn duqc giao dich thubng
xuyen ben ngoai cac sa giao dich thong qua cac t6 chuc tai chinh, cac nha quan ly .
ngubn quy, va cac thu quy cua cac cong ty, trong m9t thi tnrbng duqc gQi la thi
tmbng phi t~p trung. Doi khi, phai sinh cling duqc phat hanh cling v6'i c6 phi~u
ho~c trai phi~u.

M9t phai sinh c6 th~ duqc dinh nghia nhu m()t cong Cl,l tai chinh rna gia tri cua
n6 phl,l thu()c vao (ho~c phat sinh tlr) gia tri cua cac bi~n ca sa khac

a m()t muc d9

ca ban han. Ccic bi~n dling lam ca sa cho phai sinh thubng la cac mire gia cua cac
tai san duqc giao dich. Vi d1,1, m9t quySn ch9n tren chung kho{m la m()t phai sinh
rna gia tri Clla n6 phl,l thu()c vao gia cua m9t

lo~i

chung khoan. Tuy nhien, phai sinh

c6 thS ph\l thu()c vao hfiu h~t b~t ky m()t bi~n nao, tU gia luong thvc cho d~n luqng
mua t~i m()t vling san xu~t lua xac dinh nao d6.
Tu nam 2000 d~n khung hoang tai chinh 2007-2008, da c6 nhiSu phat triSn bimg
n6 trong cac thi tnrong phai sinh. Ngay nay, c6 S\T giao dich nang d()ng cua phai
sinh tin d1,1ng, phai sinh di~n nang, phai sinh thai ti~t, va phai sinh bao hiSm. NhiSu

hinh thuc m6'i cua lai su~t, ngo~i h6i, va cac san phfim phai sinh v€ v6n c6 dong
duqc t~o ra. Da c6 nhiSu y tu6ng m6i v€ quan ly rui ro va do lubng ri1i ro. Cac nha
phan tich cling da nh~n thuc d~y di1 han v€ nhu du c~n phai phan tich cac quytn
ch9n th~rc. (Cac quy~n ch9n thvc nay la cac quy~n ch9n rna m9t cong ty c6 duqc
7


khi c6ng ty nay d~u tu vao cac tai san thvc nhu: b~t dong san, may m6c, trang thi~t
bi, c6ng ngh~ thong tin, Internet). D€ tai nghien ctru nay se pharr anh tftt

ca nhtmg

sv phat tri€n d6.
Trong chuang nay, chung ta se tim hieu sa qua v~ cac thi truc:mg ky h~n, thi
trucmg giao sau, thi tmemg quy€n chc;m, va cung c~p cai nhin t6ng quan v~ each rna
cac nha bao ho, nha d~u ca, va nha co· lqi sir d\IDg chung. Cac chuang sau se di vao.
chi ti~t han va lam ro them nhi€u v~n d€ achuang nay.
1.1.

THJ TRUONG GIAO DJCH QUA SAN.

Sa giao d!ch phai sinh la mot thi trmYng trong d6 cac ca nhan giao dich cac hqp

d6ng tieu chuAn rna duqc xac dinh thong qua mot

sa giao dich.

Cac

sa giao dich

phai sinh da t6n t~i trong mot thai gian dai. San giao dich Chicago (the Chicago
Board of Trade, CBOT, www.cbot.com) duqc thanh l~p vao nam 1948 d€ lien
k~t n6ng dan va cac nha bu6n l!;ii v6i nhau. Ban d~u, nhi~m

Vl,l

chinh cua san giao

dich la chuAn h6a s6 luqng va ch~t luqng th6c l(m duqc giao dich. Trong khoimg

•

m()t vai nam thi hqp d6ng d~u tien c6 d~ng cim hqp d6ng giao sau duqc phat tri6n .
N6 duqc bi~t du6i d~ng mot h9P
cac nha d~u

CO'

Ch~ng bao lau sau,

b~t d~u quan tam d~n lo!;ii hqp d6ng nay va kham pha ra rAng each

giao dich hqp d6ng nay la mot
thuk my. M()t

adng din (to-arrive contract).

S\I

thay th~ h~p d~n

SO

v6i each giao dich th6c l(m

sa giao dich hqp d6ng giao sau ctmg c~nh tranh duqc thanh l~p vao

nam 1919 la Sa giao dich thuang

nghi~p

Chicago (the Chicago Mercantile

Exchange, CME, www.cme.com). Ngay nay, cac

sa giao

dich hqp d6ng giao

sau c6 m~t tren kh~p th~ gi6i.
San giao dich cac quy~n ch9n Chicago (the Chicago Board Options Exchange,
CBOE, www.cboe.com) b~t d~u ti~n hanh giao dich cac hqp d6ng quy€n ch9n
mua tren 16 ch(mg khoan vao nam 1973. Cac quy~n ch9n da duqc ti~n hanh giao ·
dich tru6c nam 1973 nhung CBOE da thanh c6ng trong

vi~c

t!;lo ra mot

thi tmemg

c6 t6 chuc v6i cac hqp d6ng duqc xac dinh r5 rang. Cac hqp d6ng quy~n ch9n ban
b~t d~u ti~n h~mh giao dich tren san giao dich vao nam 1977. Hi~n t!;li, CBOE ti~n

•
8


h~mh giao dich cac quy€n chQn tren hon 1,200 lo~i chung khoan va nhi€u chi s6

chung khoim khac nhau. Gi6ng nhu hgp d6ng giao sau, quy~n chQn da chli'ng minh
r&ng cht:mg la nhung hgp d6ng rM ph6 bi~n. Ngay nay, nhi€u

sa giao dich khac tren

kh~p th~ gi&i cling giao dich cac quy€n chQn. Nhung tai san co so· bao g6m cac lo~i

ngo~i t~ va cac hQ'p d6ng giao sau cling c6 vai tro nhu chli'ng khoan va chi s6 chung

khoan.
Theo truy€n th6ng, nhfrng nha giao dich phai sinh g~p nhau tren sim giao dich
cua Sa giao dich, SlT dvng ti~ng ho Va m(}t h~ th6ng phtrc t~p cac ky hi~U bkg tay d~
chi ra nhung giao dich rna hQ mu6n ti~n hanh. Phuong thuc nay dUQ'C bi~t du&i d~ng.
m()t h? th6ng rao ban c6ng khai (the open outc1y system). Trong nhung nam gdn
day, cac

sa giao dich ngay dmg c6 xu huang chuy~n giao dich tu h~ th6ng rao ban

cong khai sang h? th6ng giao dtch bfing ai?n ti'r (electric trading). Nhung nha giao

dich sau nay se dang ky nhfrng giao dich rna hQ mu6n t~i m()t ban phim va m()t may
tinh duQ'c str dt,mg d~ k6t n6i giua nhung nguai mua va nguai ban. Duang nhu it c6
ai nghi ngo· r~ng cu6i CUng thi tfit Ca cac

sa giao dich se Slr dvng h~ th6ng giao dich

b~ng di~n tu nay.

1.2.

THJ TRUQNG PHI T~P TRUNG (OTC).

sa giao dich. Thj tnrong phi t(lp
trung (the over-the-counter market) 1a m()t thi truang quan trQng thay th6 cho cac sa
Khong phai tfit ca giao dich d€u dtrQ'C tht,rc hi~n t~i

giao dich va t6ng luQ'llg giao dich do dUQ'C dfin tra nen 16n hon nhi~u SO vai thi
truang giao dich qua san. f)6 la m()t m~ng lu&i lien k6t di~n tho~i v&i may tinh cua
nhung thuong nhan, nhtmg nguai khong c§.n phai trt,rc ti€p g~p nhau. Nhfrng cu()c
giao dich dUQ'C tht,rc hi~n qua di~n tho~i va thuang la gifra hai t6 chtrc tai chinh Vffi
nhau ho~c giua m()t t6 chuc tai chinh v&i m()t khach hang thu()c t~p doan. Cac t6
chuc tai chinh thuang tht,rc

hi~n

vai

tio nhu la nhfrng nguai

lam thi tnrang cho

nhtmg cong C\1 nao rna thuang dUQ'C giao dich hon. f)i~u nay CO nghia la hQ luon Sful
sang d~ niem y€t ca gia chao mua (a bid price: muc gia rna hQ sful sang mua) va gia
chao ban (an offer price: mtrc gia rna hQ sful sang ban)
9


Nhung cu(k giao dich tren

di~n

tho!;ti trong thi trucmg phi

t~p

trung se dUQ'C thau

thanh m()t bang di~n tin. N€u nhu c6 s1,r ban dii v€ nhung gi da thoa thu~n thi bang
di~n tin se duQ'c phat l!;ti nh~m giai quy~t nhtmg tranh dii phat sinh d6. Nhung giao

dich trong thi tmang phi t~p trung thuang 16n han nhi€u so v6'i nhling giao dich
trong thi tnrang giao dich qua san.

Thu~

lQ'i chinh cua thi tmang phi

t~p

trung la

sa

nhfrng di€u khoan trong m()t hQ'P d6ng khong phai la nhfrng di~u khoan dUQ'C m()t

giao dich nao d6 dinh ra. Nhling nguai tham gia tren thi tmang se t1,r do thuang
luQ'llg b~t ky m()t CUQC giao dich nao ma ca hai ben d€u quan Him. M()t khuy€t diem
tren thi truong nay d6 la thuong c6 m()t vai flli ro tin dl)Ilg trong m()t giao dich phi
t~p trung (c6 nghia la m()t ri:1i ro nh6 se lam cho ca hQ'P d6ng khong duQ'c th1,rc hi~n

dung hyn). Nhu da dUQ'C d€ C~p

aph~n tm6·c, thi cac sa giao dich da 1\T t6 chuc cho

minh d€ lo!;ti b6 g~n nhu t&t ca cac rui ro tin dl)Ilg.

1.3.

HQP DONG KY ~·

H9P a6ng k); hr;m (a forward contract) la m()t phai sinh dan gian han cac phai sinh
c.

khac. N6 la m()t th6a thu~ mua hay ban m()t tai san t!;ti m()t thai diem tuang lai xac
dinh nao d6 v6'i m()t muc gia xac dinh nao d6. HQ'P d6ng ky h!;tn c6 the trai nguQ'C
v6'i h9P a6ng giao ngay (a spot contract), hQ'P d6ng giao ngay la m()t hQ'p d6ng mua
ho~c ban m()t tai san vao ngay hom nay. HQ'P d6ng ky h!;tn dUQ'C ti~n hanh giao dich

tren thi tmang phi t~p trung, thuang gifra hai t6 chuc tai chinh ho~c gifra m()t t6
chuc tai chinh v6'i m()t khach hang ct1a n6.

M()t ben cua hgp d6ng ky h!;tn

avao vj thi mua (a long position) va d6ng y mua

sa v6'i v6'i m()t ky h!;tn tuang lai xac dinh nao d6 v6'i m()t muc gia xac
dinh nao d6. Ben con l?i sea vao vi thi ban (a short position) va d6ng y ban tai san

m()t tai san ca

trong cung m()t ngay v6'i cling m()t muc gia.
Cac hQ'P d6ng ngo?i h6i c6 ky h!;tll r~t ph6 bi~n. Hdu h~t cac ngan hang 16n d~u
c6 m()t "ban giao dich ky h!;tn" (a forward desk) trong phong giao dich ngo?i h6i,

a

d6 gianh rieng cho vi~c giao dich cac hgp d6ng kY h!;tll .

•
10


Bang 1.1 Bang niem y€t cy gia giao ngay va ky h~n

giua d6ng do la My va d6ng bang Anh, ngay 16/8/2001
Ghi chao

Ghi chao

mua

ban

Giao ngay

1.4452

1.4456

Kyh~n

1

1.4435

1.4440

Kyh~3

1.4402

1.4407

6

1.4353

1.4359

1 nam

1.4262

1.4268

thang

thang
Kyh~n

thang
Kyh~n

Bang 1.1 se cung dp

cy gia h6i doai giua d6ng bang Anh (GBP) va d6ng do la

My (USD) duqc niem y€t bcri m9t ngan hang qu6c t€ 16n vao ngay 16/8/2001. Gia
niem y€t la ty gia c-Lm d6ng do la My tren d6ng bang Anh. Gia niem y€t thu nhfit chi
ra rfulg ngan hang s~n sang mua GBP (nghia la: d6ng bang Anh) trong thi trubng
giao ngay (spot market: nghia la thi truang rna qua trinh chuy~n nhuqng gfin nhu
di€n ra ngay l~p ttrc) t~i cy gia la 1.4452 USD/GBP va ban d6ng bang Anh trong thi
trubng giao ngay t~i cy gia 1.4456 USD/GBP. Gia niem y€t thu hai chi ra rfulg ngan
hang s~n sang mua d6ng bang Anh trong 1 thang t~i cy gia 1.4435 USD/GBP va ban
d6ng bang Anh trong 1 thang t~i cy gia 1.4440 USD/GBP; gia niem y§t thu ba chi ra
dng ngan hang s~n sang mua d6ng bang Anh trong 3 thang t~i ty gia 1.4402
USD/GBP va ban d6ng bang Anh trong 3 thang t~i cy gia 1.4407 USD/GBP; va van
van. Cac muc gia niem y€t nay danh cho nhilng vv giao dich 16n. (Khi bfit ky ai da.
di ra nu&c ngoai se bi€t duqc r~ng nhilng khach hang mua ban v&i s6 luqng it phai
d6i m~t v&i nhi~u mtrc gia niem y§t mua va ban hon cac muc gia niem y€t 6' Bang
1.1.)

•

,

Cac hqp d6ng ky h~n con duqc dung d~ bao h9 cho cac rui ro ngo~i t~. Gia s-Lr

r~ng, vao ngay 16/8/2001, thu quy cua m9t t~p doan Hoa Ky bi€t r~ng t~p do an se
11


phai tra m9t tri~u bang Anh trong 6 thang (vao ngay 16/2/2002) va Iw mu6n bao h9
dS ch6ng l~i nhfrng bi~n d9ng cua ty gia h6i doai. B&ng each
niem y~t 6 Bang 1.1, thi nguai th-L1 quy nay c6 thS d6ng

Slf

dl,mg cac mtrc gia

y mua hqp d6ng ky h~n 6

thang tri gia 1 tri~u bang Anh t~i muc cy gia la 1.4359 USD. Sau d6, t~p doan nay se
c6 m9t hQ'p d6ng ky h~n mua d6ng bang Anh (GBP). BiSu nay cling c6 nghia la hQ

y b6 ra 1.4359 tri~u USD dS mua m9t tri~u GBP vao ngay 16/2/2002. Ngan
hang se c6 m9t hQ·p d6ng ky h~ ban GBP. Bi6u nay c6 nghia la hQ se d6ng y ban 1
se d6ng

tri~u GBP dS thu v6 1.4359 tri~u USD vao ngay 16/2/2002. Ca hai phia se c6 Jai
cam k~t ch~c ch~n v6'i nhau.

Phftn thuimg thu dU'Q'C tir cac bQ'p dfmg ky h~n
Hay xem xet d€n vi th€ cua cua t~p doan My trong giao dich rna chung ta vua m6 ta.
K€t qua c6 th8 xay ra la gi? Hqp d6ng ky h~n nay bu<)c t~p doan b6 ra 1,435,900
USD dS mua m9t tri~u GBP. N€u

cy gia giao ngay tang len d€n 1.5000 vao thai

diSm k€t thuc ky h~n 6 thang, thi hqp d6ng ky h~n d6i v6'i t~p doan se dang gia
64,100 USD (=l,500,000USD-1,435,900USD). C6 nghia la bi€n d9ng tang nay lam
cho 1 tri~u GBP dugc mua t~i m(rc

cy gia 1.4359 c6 lgi han so v6'i t~i m(rc cy gia
1.5000. TuO'ng 1\I, n€u cy gia giao ngay giam t6'i 1.4000 vao thai di~m k€t thuc ky

h~n 6 thang, thi hQ'p d6ng ky h~n d6i v6'i t~p doan se c6 gia tri am la 35,900 USD
b6i vi bi€n d9ng giam nay da lam cho t~p doan phai b6 ra nhi€u han 35,900 USD so
v6'i gia thi tmang d~ mua GBP.
N 6i chung, ph~n thu6ng tlr vi th~ mua trong mot hqp d6ng ky h~n tren m9t dan
vi tai sanla:
Sr -K

trong d6 K la gia chuy~n nhugng va Sr gia giao ngay cua tai san t~i thai di~m dao

h~n e-Lm hgp d6ng. K€t qua tren la do nguai gifr vi th€ mua trong hqp d6ng bu9c
phai mua m9t tai san v6'i gia Sr thay vi K. Tuang t1,r, ph~n thu6ng tir vi th€ ban
trong m9t hqp d6ng ky h~n tren m9t dan vi tai san la:
K-ST

12

(b)

(a)

Hinh 1.1 Ph~n thucmg thu duqc nr cac hqp d6ng ki h<,m:

(a) vi th~ mua, (b) vi th~ ban.
Gia chuy€n nhuqng = K; gia Uti san hie dao h~ = ST

Ph~n thu&ng c6 th€ la duong hay am. Chung duqc minh h9a

a Hinh

1.1. Vi khong

tinh chi phi ky k6t hqp ct6ng ky h~n, nen ph~n thu&ng cling chinh la ph~n lai hay

16

nguai giao dich c6 duqc tir hqp d6ng.

Gia

ky hl;ln va gia chuy~n nhrrQ'Ilg

Vi~c phan bi~t duqc gia ky h~ va gia chuy€n nhuqng rfit quan tr9ng. Gia kj; hCJn
(the forward price) la gia thi truang vao ngay hom nay rna ctuqc thoa thu?n. cts
chuySn nhuqng tai san vao m9t ngay dao h~n xac dinh. Gia ky h~n luon khac vm
gia giao ngay (the spot price) va thay ct6i theo ngay dao h~n (xem Bang 1.1).

Trong vi d1,1 ch(mg ta da xem xet

a ph~

tru6'c, thi gia ky h~n vao ngay

16/8/2001 la 1.4359 cho m9t hqp d6ng ky h~ dao h~n vao ngay 16/2/2002. T?p
doan ti6n hanh ky k6t hqp d6ng va 1.4359 tr& thanh gia chuySn nhuqng cho hqp
d6ng. Khi thai gian thay d6i thi gia chuy€n nhuqng cho hqp d6ng cua t?p do.:m se
khong thay d6i, tuy nhien gia kY h~n cho m9t hqp d6ng dao h~n vao ngay 16/2/2002
"

c6 thS se thay ct6i. Vi d1,1, n6u GBP c6 quan h~ ch~t che v6'i USD vao nua cu6i thang
8 thi gia ky h~n c6 thS tang d6n 1.4500 vao khoang 1112/2001.
13


Gia

ky h~n va gia giao ngay

Cht:mg ta se ti~p tt,lc thEw lu~ m9t each chi ti~t hon v6 m6i quan h~ giua gia giao.
ngay va gia ky h~n trong phfin sau. Trong chuong nay, chung ta se lam r5 nguyen
nhan vi sao chung c6 quan h~ v6i nhau b&ng each xem xet cac hqp d6ng ky h~ tren
Vftng. Cht:mg ta gia su r&ng se khong c6 chi phi dv tri1 vang va Vftng khong t~o ra lqi
tile.
Gia su r&ng gia giao ngay cua vang la 300 USD/ounce va Hli sufit phi rui ro cho
nhung hqp d6ng d§.u tu keo dai 1 nam la 5%/nam. V~y gia ky h~n 1 nam cim vang
c6 th~ chllp nh~n duqc la bao nhieu?

D§.u tien, gia sir r&ng gia ky h~n 1 nam cim vang la 340 USD/ounce. Nha giao
dich ngay l~p tl'rc c6 th~ ti~n hanh cac hanh vi sau:
I. Vay 300 USD v6i Hli sullt la 5% trong vong 1 nam.

2. Mua 1 ounce vang.
3. Ky k@t m9t hqp ct6ng ky h~n band~ ban vang v6i muc gia 340 USD trong 1
nam.
s6 ti€n H'ii tren 300 USD rna hQ da vay (gia sir lai ghep hang nam) la 15 USD. Vi

v~y, nha giao dich c6 th~ dling 315 USD trong s6 ti6n 340 USD rna hQ ki@m duqc
trong qua trinh ban vang d~ hoan tra s6 ti6n da vay. 25 USD con l~i chinh la ph§.n
lqi nhu~n. Bllt ky m9t muc gia k)r h~ 1 nam nao rna 16n hon 315 USD se ct€u lam
cho chi@n luqc giao dich ca lqi nay c6 duqc lqi nhu~.

K~ ti~p, gia su r~ng gia ky h~n la 300 USD. Nha dfiu tu c6 m9t danh

ID\lC

d§.u tu

g6m c6 vang c6 th~:
1. Ban vang v6i gia la 300 USD/ounce.
2. Dfiu tu: s6 ti€n v(ra thu duqc v6i muc lai sullt la 5%.
3. Ky k@t m9t hqp d6ng ky h~n mua d~ mua l~i vang trong 1 nam v6i muc gia
300 USD/ounce.
Khi so sanh chi~n luqc nay v6i chi€n luqc dt gitr vang trong danh ffi\}C d§.u tu trong

,,

su6t 1 nam, thi chung ta thfiy dng nha d§.u tu se c6 nhi€u hon 15 USD/ounce. Trong

bfit k)r truemg hqp nao rna gia ky h?n nh6 hon 315 USD, thi nhtrng nha dfiu tu dang
14


n~m giu v~mg se c6 d{)ng ca d€ ban v~mg va ky k~t m9t hQ'P d6ng ky h<;m mua theo

each da duqc 1110 ta a tren.
Chi~n luqc dclu tien c6 duqc lqi nhu~n khi gia ky h~ 1 mlm Clla vang 16n hO'll

•

315 USD. Khi c6 nhi~u nha giao dich h0'11 c6 gianh lqi th~ trong chi€n luqc nay, thl
nhu

du cho

cac hQ'P d6ng ky h?n ban se tang len va gia ky h?n 1 nam cua vang se

giam xu6ng. Chien luqc thu 2 dem l?i lqi nhu~n cho cac nha dclu tu ma n~m giu
vang trong cac danh 111\lC ddu tu CUa hQ k.hi gia k.y h?TI 1 nam Clla vang it h0'11 315
USD. Khi c6 nhi~u nha dfru tu hon c6 gianh lqi th€ trong chi~n luqc nay, thl nhu
du cho cac hQ"p d6ng ky h?TI111Ua Se tang len va gia ky h?n 1 nam CUa vang se tang
theo. Gia sir r~ng cac ca nhan luon lu6n mu6n gianh lqi th~ cho minh UT cac CO' h9i
CO' lqi khi cac CO' hQi nay phat sinh, thi Chung taCO th€ k~t lu~n rkg CaC hanh vi cua
nhling nha giao dich se lam cho gia ky h?n 1 nam cila vang chinh xac se la 315
USD. V &i b~t ky gia nao khac d~u dem d~n m9t ca h9i ca lqi.

1.4.

HQP DONG GIAO SAD.

Gi6ng nhu hQ'P d6ng ky h?n, hQ'P d6ng giao sau (a fumres contract) la m9t thoa
thu~n giua hai ben d€ mua hay ban m9t tai san t?i 111Qt thai di€m xac dinh nao d6

trong tuang lai v6'i m9t muc gia xac dinh nao d6. Khac v6'i cac hqp d6ng ky h:;m,
cac hQ'P d6ng giao sau thong thuang duqc giao dich thong qua m9t
giao dich c6 th€ duqc thvc hi~n, thi

sa giao dich dinh ra nhtmg d~c trung chufin h6a

xac dinh nao d6 cim hQ'P d6ng. Khi hai ben
bi~t nhau, thi

sa giao dich. D€

kY k~t hQ'P

d6ng khong nh~t thi~t phai

sa giao dich cimg Clmg cftp 111Qt CO' ch~ bao dam cho hai ben r~ng hQ"p

d6ng se duqc thvc hi~n dling hyn .
Cac

sa giao

dich 16'n nh~t ma giao dich hQ'P d6ng giao sau la San giao dich

Sa giao dich thuO'llg nghi~p.
Chicago (the Chicago Mercantile Exchange, CME). d cac sa giao dich nay va cac

Chicago (the Chicago Board of Trade, CBOT) va

sa giao dich khac tren kh~p the gi6'i, m9t s6 luqng 16n hang hoa va cac tai san Uti
chinh tr6· thanh cac tai san CO' sa trong nhung hQ'P d6ng khac nhau. Hang hoa bao
15


g6m d;;t d<'ty heo, gia

SllC

s6ng, dm)'ng, len, g6 xe, d6ng, nh6m, v~mg, va thi6c. Tai

s~m tai chinh bao g6m chi s6 chung khoan, ti~n t~, va trai phi€u kho b;;tc.

M9t di€m khac nhau

a hQp

ct6ng giao sau so v6'i hQp ct6ng ky h;;tn la ngay

chuy€n nhUQ11g chinh xac thucmg kh6ng dugc xac dinh ro rang. Hgp d6ng dUQ'C tinh
theo thang chuy~n nhugng Ctla n6 va

sa giao dich dinh ra thai ky nao d6 trong vong

1 thang rna vi~c chuy€n nhugng phai dugc th\tC hi~n. B6i v6'i hang hoa, thai gian

chuy€n nhuQTig thuang xay ra su6t ca 1 thang. Nguai giu vi th6 ban c6 quy~n chQn
thai di€m nao hgp d6ng se dUQ'C th\fC hi~n trong suf>t thai ky chuy€n nhugng.

Thong thuang, nhctng hgp d6ng v6i IDQt vai thang chuy€n nlmgng khac nhau thi
dUQ'C giao dich t;;ti m9t thai di€m b&t ky. Cac

sa giao dich xac dinh gia tri tai san

dugc chuy€n nhugng cho m9t hQ'P d6ng va each niem y€t gia giao sau. Trong
truo·ng hgp cua m9t lo;;ti hang hoa, thi

sa giao dich cling xac dinh ch&t luQ·ng xac

phfim va dia di€m chuy€n nhugng. Vi dv, xet m9t hQ'P d6ng giao sau tren ltta mi
hi~n dugc giao dich tren San giao dich Chicago. Quy m6 etta hQ'P ct6ng la 5.000 gi;;t

lua. Cac hQ'P d6ng chuy€n nhugng trong 5 thang (thang 3, 5, 7, 9 va 12) c6 hi~u h,rc
len d€n 18 thang trong tuong lai. So· giao dich xac dinh cac lo<;ti lua mi c6 th€ dugc
chuy€n nhugng va nhfrng nai nao c6 th€ tht,rc hi~n vi~c chuy€n nhugng d6.
Cac mtrc gia giao sau dugc bao cao m9t each d~u d~n trong bao cao tai chinh.
Gia suring vao ngay 1/9, gia giao sau cua vang vao thang 12 dugc niem y€t la 300
USD. Bay la muc gia chua tinh hoah6ng, t;;ti muc gia nay nha giao dich c6 th€ d6ng
y mua ho~c ban vang d€ thvc hi~n vi~c chuy€n nhugng vao thang 12. N6 dugc xac
dinh tren san giao dich trong c"Lmg m9t each v6i nhtmg m(rc gia khac (c6 nghia la
b6'i quy lu~t cung va d.u). N€u c6 nhi~u nha giao dich mu6n mua ho·n ban, thi gia se
tang; n€u ngugc l<;ti thi gia se giam.
Chi ti€t han v~ cac v~n d~ nhu la yeu c~u ky quy, thu We thanh toan hang ngay,
thu tvc chuy€n nhugng, muc chenh l~ch mua-ban, vai tro cua trung tam thanh toan
bit tr"Lr dugc gi6i thi~u trong ph~n sau.

1.5.

cAc QUYEN CHQN.

16


sa giao dich va thi truemg phi t~p trung. C6
hai lol;li quy€n chQn ca ban. Quy&n ch9n mua (a call option) cho phep nguOi sa hfru
n6 quy€n mua tai san ca sa vao m()t ngay xac dinh nao d6 v6·i m()t muc gia xac dinh
nao d6. Quyin ch9n bim (a put option) cho phep ngu<'Yi sa htlu n6 quybn ban tai san
ca sa vao m()t ngay xac dinh nao d6 v&i m()t muc gia xac dinh nao d6. Gia trong
Cac quy~n ch9n duqc giao dich tren ca

;;

hQp ct6ng nay thi ctuqc bi6t du&i dl;lng gia thy:c hi¢n, ky hl;ln trong hqp ct6ng thi ctuqc
gQi la kj;

aao hc;m.

Cac quyJn ch9n kidu

My

(American options) c6 th~ ctuqc tht,tc

hi~n tl;li b~t cu thai di~m nao tm&c ngay dao h~. Cac quy&n Ch9n kidu Chau Au

(European options) chi c6 th~ duqc tht,tc hi~n vao ngay dao hl;ln c1.\a n6.
quy€n chQn duqc giao dich tren cac

Hh h6t cac

sa giao dich d€u theo ki~u My. Trong thi tru<'Yng

giao dich qua san ct'la cac quy€n chQn theo v6n c6 dong, thi m()t hqp ct6ng thuang la
m()t tho a thu~n d~ mua ho~c ban 100 c6 phi6u. Nhin chung, cac quy€n ch9n ki~u
Chau Au d6 phan tich han cac quy€n chQn ki€:u
quy~n ch9n ki~u

My,

va m()t vai thu()c tinh cua

My thubng xuyen duqc suy ra ru thu()c tinh cua quy€n chQn tuang

ung ki€:u Chau Au.
C~n nh~n ml;lnh r~ng m()t quy€n ch<;>n cho phep ngum

m()t vi~c gi d6. Ngu<'Yi

sa huu n6 quy~n duqc lam

sa huu quy€n ch<;>n khong nh~t thi6t phai thvc hi~n quy€n

nay. Day la di€:m phan bi~t gifra quy@n ch<;>n v&i hqp ct6ng ky h~n va hqp d6ng giao
sau, khi rna ngm'Yi

sa hfru hqp d6ng bu9c phai mua ho~c ban tai san ca sa. Ch(l y

r~g khong t6n chi phi khi ky k6t m()t hqp d6ng

ky

hl;ln ho~c h<;>p d6ng giao sau,

nhung ll;li m~t chi phi ct€: gianh duqc m()t quy€n ch<;>n .

•
17


Cac quydn ch9n mua
Lqi nhu?n (USD)

30

20
10

Gia chting khoan

0
-5

40

Hlnh 1.2 Lqi nhu?n thu duqc tU: vi~c mua m()t quy8n ch9n mua
ki€u Chau Au tren m9t c6 phi6u etta Microsoft.

Xem xet tnremg hqp m<)t nha dAu tu mua m<)t quy6n ch9n mua theo ki~u Chau Au
v6'i gia thl,rc hi~n la 60 USD d~ mua 100 c6 phi~u cua Microsoft. Gia sir r~ng gh1

chung khoan hi~n t~i la 58 USD, ky dao h~n cua quy6n ch9n la trong 4 thang, va gia

•

quy6n ch9n d6 mua m<)t c6 phi~u la 5 USD. V6n dAu tu ban dAu la 500 USD. Bcri vi
quy6n chQn nay theo ki~u Chau Au, nen nha dAu tu chi c6 th€ thl,TC hi~n vao ky dao
lwn. N~u gia chtmg khoan d~n ky h~ nay it hon 60 USD, thi ro rang nha dAu tu se
khong thl,rc hi~n quy€n ch9n (khong c6 ly do gi d~ mua v6'i gia la 60 USD trong khi
gia c6 phi~u tren thi trucmg l~i it hon 60 USD). Trong nhtmg truemg hqp nay, nha
dAu tu se m~t di t~t ca v6n dAu tu ban dAu la 500 USD. N~u gia chling khoan vao ky
dao lwn 16'n hon 60 USD, thi quy6n ch9n se duqc thvc hi~n. Vi dv, gia sir rkg gia
chtmg khoan la 75 USD. B~ng each thl,rc hi~n quy€n ch9n, nha dAu tu c6 th€ mua
100 c6 phi~u v6'i gia la 60 USD tren m<)t c6 phi~u. N~u cac c6 phi~u duqc ban ngay ·
l~p tuc, thi nha d~u tu ki~m duqc m9t khoan loi la 15 USD/c6 phi~u ho~c la 1.500

USD, b6 qua chi phi giao dich. Khi tinh ca chi phi ban dAu cua quy€n ch9n, thi lQ"i
nhu~n thuk cua nha dAu tu la 1000 USD.

Hinh 1.2 chota th~y lai va 16 thu~n cim nha dfiu tu tren m9t quy€n ch9n d€ mua
m9t

c6

phi~u trong vi dl,l

a tren

bi~n thien theo gia chling khoan luc dao h~n.
18

(Chtmg ta bo qua gia tri thai gian cua d6ng ti~n khi tinh toan 1qi nhu~n). Th~t quan
tr<.mg khi nh~n ra r~ng thinh thoang cac nha dftu tu tht,rc hi~n m9t quy~n chQn va 1t;ti
tt;to ra m9t ld1oan 16 chung. Gia sl:r r&ng gia chling khoan cl:1a Microsoft vao ky dao
ht;tn cl:m quy~n chQn 1a 62 USD. Nha d§.u tu se tht,rc hi~n quy€n chQn d~ ki6m lai la
lOOx (62USD- 60USD) = 200USD, va nh~ m9t lrnoan 16 chung la 300 USD sau lrni

chi phi ban d§.u Clla quy~n chQn duqc tinh vao. N6 lam nay sinh tranh lu~ r&ng nha
d:iu tu kh6ng nen th\fC hi~n quy~n chQn trong nhung truang hqp nay. Tuy nhien,
vi~c khong thvc hi~n quy~n chQn se d~n d~n m9t lrnoan 16 chung la 500 USD, 16n

hon ca khoan 16 la 300 USD xay ra lrni nha d§.u tu thvc hi~n quy€n chQn Clla minh.
Thong thuong, cac quy€n chQn mua lu6n lu6n duqc thvc hi~n vao ky dao ht;111 n~u
nhu gia chtrng khoan h1c nay 16n bon gia thvc hi~n.

Cac quyJn ch9n ban
Lgi

nhu~

(USD)

3020
10

Gia ch1mg khoan

0
-7

70

110

120

H1nh 1.3 Lgi nhu~n thu dtrQ·c ttr vi~c mua m()t quy€n chQn ban

kieu Chau Au tren m()t c6 phi6u ci1a IBM.

Nguqc v6i nguai mua m9t quy~n chQn mua hy vQng gia chung khoan se tang, thi
nguai mua m9t quy~n chQn ban 1t;ti hy vQng gia chling khoan se giam. Xet m9t nha
d:iu tu mua m9t quy€n chQn ban ki~u Chau Au d~ ban 100 c6 phi8u IBM v6i gia
thvc hi~n Ia 90 USD. Gia su r~ng gia chling khoan hi~n t~i la 85 USD, ky dao ht;111
cl:1a hqp d6ng la trong 3 thang, va gia cua quy~n chQn d~ ban m9t

c6 phi~u

la 7

USD. V6n dftu tu ban d:iu la 700 USD. B6i vi quy~n chQn nay theo ki~u Chau Au,
19


cho nen n6 chi se duqc tlwc hi~n n€u nhu gia chimg khoan vao ky dao h?n nh6 hon
90 USD. Gia str r~ng gia chung khoan vao ky dao h?n nay la 75 USD. Nha d~u tu
c6 th§ mua 100 c6 phi€u v&i gia 75 USD/c6 phi€u, va theo nhtmg di@u khoan e-Lm
quy@n ch9n ban, h9 c6 th8 ban cimg s6 c6 phi€u v&i gia 90 USD/c6 phi€u d8 nh~
duqc khoan lai la 15 USD/c6 phi€u ho~c la 1.500 USD (b6 qua phi giao dich). Khi
tinh them vao chi phi ban dfiu cua quy@n chQn thi lqi nhu~ thufin cua nha diu tu la

800 USD. Khong c6 S\f bao dam r~ng nha dfiu tu se t?o ra duqc lqi nhu~. N€u gia
chtrng khoan hie dao h?n l&n han 90 USD, thi quy~n ch9n ban se ld16ng con gia tri
hi9u 1\rc, va nha d~u tu bi m~t di 700 USD. Hinh 1.3 se minh h9a each ma lai hay

16

e-Lm nha dfiu tu tren m()t quy@n ch9n d~ ban m()t c6 phi€u trong vi d1,1 nay bi€n thien.
theo gia chung khoan li1c dao h?n.
Vi~c thtJ'C hi~n s&m quy~n chQn

Nhu da duqc d@ c~p, cac quy€n ch9n giao dich chung khoan (exchage-traded stock
options) thuang theo ki€u

My han la theo ki€u Chau Au . Di€u d6 c6 ngh!a la nha

dfiu tu trong cac vi d\l vua duqc neu khong phai cha cho d€n ky dao h?n d~ thvc
hi9n cac hqp dfJng. Ch(mg ta se thfiy trong cac chuang sau r~ng c6 m()t vai tinh
hu6ng ma theo d6 vi~c th\TC hi~n hqp d6ng quy€n chQn ki~u My se t6t nh~t vao thai
di~m tm&c ky dao h?n.

Nhii.'ng vi th~ trong quy~n chQn

20


Lqi

nhu~n

(USD)

40

50

60

-10

-20

-30

Hlnh 1.4 Lqi nhu~n thu duqc ttr vi~c ban m()t quy8n ch9n mua
ki6u Chau Au tren m()t c6 phi6u cua Microsoft.
Lqi nhu?n (USD)
Gia ch(mg kho{m

7

-10

-20

-30

Hinh 1.5 Lqi nhu~n thu duqc tlr vi~c ban m()t quy8n ch9n ban
ki6u Chau Au tren m()t c6 phi6u cua IBM.

C6 2 ben giao dich trong m6i hqp d6ng quy~n chQn. Ben thu nh~t 1a nha dfiu tu

thvc hi~n vi th~ mua (nghia Ut mua quyen ch9n). Ben con l~i 1a nha dfiu tu thvc

hi~n vi th~ ban (nghia laban quy~n chQn). Nguai bim quyen chQn se nh?n ti~n m~t
tru6c nhung c6 th~ chiu m()t khoan hQ' ve sau. Uii hay 16 cua nguai ban quyen chQn
se ngm;c l~i v&i nguai mua quyen chQn. Hinh 1.4 va 1.5 th~ hi~n sv bi~n thien cua
lai va 16 theo muc gia chl!ng khoim luc diw h:;m d6i v6i nhfmg nguai ban quy~n
chQn da duqc xem xet aHinh 1.2 va 1.3.
C6 4 lo~i vi th~ trong quyen chQn:
1. Vi th~ mua trong quyen ch9n mua
2. Vi th~ mua trong quy~n chQn ban
21


3. Vi th~ ban trong quy8n chc;m mua
4. Vi th~ ban trong quy8n chQn ban

K

K

(b)

(a)

.§

~I

,.s...

~

:=:
--:;:3

.£i

-<§
.,q

-<§
..c:
P-;

P-;

K

K

Sr

Sr

(d)

(c)

lfinh 1.6 Cac ph~n thu6ng tlr cac vi th~ trong cac quy6n chQn ki~u Chau Au:
(a) vi th~ mua trong quy6n chQn mua

(b) vi th8 ban trong quy6n chQn mua
(c) vi th~ mua trong quy~n chQn ban
(d) vi th~ ban trong quy~n chQn mua
Gia thvc hi~n = K ; gia tai san vao ky dao h~n = Sr

Vi~c m6 ta cac vi th~ trong quy6n chQn ki~u Chau Au theo gia tri hie dao h~n ho?c
theo ph~n thu6ng danh cho nha d~u tu vao

kY

dao h~ thi lu6n hfru ich. Trong.

tmcmg hqp d6, chi phi ban d~u ct:m quy6n chQn kh6ng bao g6m trong k~t qua tinh
toan. N~u K la gia thvc hi~n va

ST

la gia cua tai san

C(J

sa bk dao h~n, thi ph~n

thu6ng tCr vi th~ mua trong m9t quy~n chQn mua ki~u Chau Au la:
max(Sr- K, 0)

22


:Di€u nay phan anh th1,rc t~ la quy€n chon se dugc thvc hi~n n~u Sr > ]( va se kh6ng

duo·c tlwc hi~n n~u Sr ::;; K. PhAn thu&ng d6i v6'i nguai

sa hfm vi th~ ban trong m()t

quy€n chon mua ki€u Chau Au la:
-max(Sr -K, O)=min(K -Sr> 0)

PhAn thuang d6i v6'i nguai

sa huu vi th~ mua trong m()t quy€n chon ban ki€u Chau

Aula:
max(K -Sr,

o)

Va phfin thu&ng tLr vi th~ ban trong m9t quy€n chon ban ki6u Chau Aula:
- max(K- ST> 0) = min(Sr - K, 0)

Hinh 1.6 th§ hi~n nhfrng phAn thuang nay.

1.6.

NHUNG NGU(1I THAM GIA GIAO DJCH

Cac thi tmang phai sinh da c6 nhilng thanh thanh u,ru n6i b~t. Nguyen nhan chinh la
do chung da thu h(lt dugc nhi€u nguai tham gia giao dich khac nhau, va c6 kha nang
thanh toan b~ng ti€n m~t rfit 16n. Khi m()t nha d:Au tu mu6n tham gia vao m()t ben
giao dich ctla m9t hgp d6ng, thi kh6ng kh6 khan gi d6 tim thfiy m9t nguai s~n sang
tham gia vao ben giao dich con h;li.

C6 th§ xac dinh dugc 3 nh6m nguai tham gia giao dich chinh la: nha bao h9, nha
dfiu ca, va nha ca lgi. Nhung nha bao h9 str d\mg nhilng hgp d6ng giao sau, hgp
d6ng ky h~n, va cac quy€n chon d6 giam rui ro ma ho phai d6i m~t kh6i nhilng biSn
d9ng ti€m nang Ctla m9t biSn thi tmang trong tuang lai. Nhung nha dAu
dvng chtmg d€ ti~n hanh danh

CUQ'C

vao chi€u huang

Clla

C(J

l~i su

m()t biSn thi truang trong

tuang lai. Nhtmg nha ca lgi gilt cac vi thS trung gian bu tru gitra hai hay nhi€u c6ng

cv phai sinh d§ bao dam c6 dugc m9t khoan lgi nhu~n.

6 vai phAn sau, chung ta se

tim hi€u kY han v€ cac ho~t a9ng cua m6i nhom nguai tham gia giao dich.

Nha bao h() (Hedger)
Bay gia, chung ta minh ho~ bfulg each nao ma nhtmg nha bao h9 c6 th§ giam nhtmg
rui ro cua ho a6i v6'i

Cllc

hgp d6ng ky h~n Va cac quy€n chon.

23


------------------------------------------------------------------

Gia Slf r~ng vao ngay 16/8/2001, ImportCo (m()t cong ty Ctla My) bi~t r~ng minh.
i

se phai tra 10

tri~u

GBP vao ngay 16111/2001 cho cac hang hoa du9·c mua ur m()t

nha cung c~p 6 Anh. Ty gia USD-GBP dm;rc niem y€t bai m()t t6 chtrc tai chinh
du9·c cho 6 Bang 1. 1. lmportCo c6 th~ bao h9 rui ro ngo~i h6i ctm n6 b~ng each mua
d6ng bang Anh (GBP) tu t6 chirc tai chinh nay trong thi tnrang ky h~ 3 thang t~i
muc ty gia la 1.4407. DiSu nay se c6 tac d()ng lam diSu chinh mire gia phai tra cho
nha xu~t khfiu Anh la 14,407,000 USD.
Hay xem xet m()t cong ty My khac ·la ExportCo, cong ty nay dang xu~t kh§.u
hang hoa d~n Anh va vao ngay 16/8/2001 cong ty bi€t r~ng minh se nh~n 3 0 tri~u
GBP trong 3 thang sau. ExpmiCo c6 th~ bao h9 nii ro ngo~i h6i ctm n6 b~ng each
ban 30 tri~u GBP trong thi tnrcmg ky h~ 3 thang t~i mire tY gia la 1.4402. Di~u nay·
se c6 tac d\mg d~ dam bao cho s6 do la duqc nh~n tuang ung v6i dflng bang Anh la
43,206,000 USD.
Phai chu y r~ng n~u cong ty khong ch9n phu0'11g phap bao h9, h9 c6 th€ lam t6t

h0'11 so v6i n€u h9 chQn plm0'11g phap bao h(). Ho~c nguqc l1;1i, hQ c6 th~ linn t~ h0'11.
Hay xem xet ImportCo. N€u ty gia vao 16/11 la 1.4000 va cong ty khong chQn
phu0'11g phap bao h9, thi 10

tri~u

GBP phai tra se c6 gia tri la 14, ooo, 000 USD it

hon 14,407,000 USD. M~t khac, n~u

tY

gia la 1.5000, thi 10 tri~u GBP se tri gia

15,000,000 USD va cong ty u6c gi hQ da dimg phu0'11g phap bao h().

0

vi th€ ctla

ExpmiCo, n€u h9 khong dung phu0'11g phap bao h9 thi k~t qua se nguqc l1;1i. N€u
gia vao thang 11 nh6 h0'11 1.4402, thi COng ty U'OC gi hQ da

Slf

tY

d\mg phUO'ng phap .

bao h9. N€u ty gia 16n h0'11 1.4402, thi cong ty se hai long khi khong dung phuang

phap bao h9.
Vi d\lnay minh hQa m()t khfa c1;1nh r~t quan trQng cua phu0'11g phap bao he). Chi
phi hay mtrc gia d~ duqc nh~n cua tai san CO'
khong CO

S\f

sa se duqc dam bao. Tuy nhien, se

dam bao r~ng k€t qua khi dung phUO'llg phap bao h() se tf>t h0'11

SO

v6i

k~t qua khong dtmg phuang phap nay.

Cac quySn chQn cfulg c6 th€ duqc dung cho vi~c bao h(). Ta xem xet m()t nha

:

dftu tu vao thang 5/2000 lam chtl 1,000 c6 phi~u ctm Microsoft. Gia

tri

c6 phi€u

hi~n tc;ti la 73 USD/c6 phi€u. Nha dftu tu lo ltfug rkg S\1' phat tri€n cua vv ki~n
24