SKKN: Một số biện pháp rèn kỹ năng Âm nhạc cho học sinh tiểu học

MỤC LỤC
Phần mở đầu:
I. Lý do chọn đề tài.

2

II. Mục đích nghiên cứu.

3

III. Đối tượng nghiên cứu.
IV. Phương pháp nghiên cứu.
Phần nội dung:
I.Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.
II. Thực trạng của vấn đề

4

III. Các giải pháp để giải quyết vấn đề.

6

VI. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

14

Phần kết luận, kiến nghị:
I. Kết luận

17

II. Kiến nghị

18

Tài liệu tham khảo

19

A. MỞ ĐẦU
1


I. Lí do chọn đề tài
Chúng ta hiện nay đang sống trong thế kỷ của khoa học và công nghệ, đòi
hỏi cần có nhiều tài năng trẻ năng động, linh hoạt, sáng tạo. Muốn vậy trong
giáo dục cần chú ý phát triển đồng đều các bộ môn tạo điều kiện cho thế hệ trẻ
phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ để góp phần hòa nhập với cuộc sống mới
hiện đại.
Mục đích của giáo dục hiện nay là đào tạo những con người phát triển toàn
diện, những con người có đủ năng lực cần thiết, đáp ứng sự đòi hỏi của cuộc
sống hiện đại. Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho
HS có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm bắt những kiến thức khoa học và
xã hội mà còn phải giáo dục cho HS biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức
cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống nói chung, cuộc sống của mình nói riêng.
Vì vậy có thể nói rằng giáo dục thẩm mỹ cho con người là không thể thiếu được.
Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là
giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó Âm nhạc có vị trí rất quan
trọng. Trong nhà trường phổ thông, đặc biệt là ở bậc tiểu học, Âm nhạc tuy
không đào tạo các em thành những ca sĩ, nhạc sĩ chuyên nghiệp nhưng thông
qua môn học này đã hình thành cho các em kiến thức ban đầu, đặc biệt là trang

bị cho các em một thế giới tinh thần thoải mái. Thông qua âm nhạc, giúp học
sinh làm quen với một số kỹ năng trong Âm nhạc, rèn luyện thói quen tập hát
đúng. Đồng thời thông qua Âm nhạc giáo dục cho học sinh những tình cảm
trong sáng, phẩm chất tốt đẹp, phát triển năng lực, trí tuệ.
Âm nhạc là một nhu cầu trong đời sống tinh thần của trẻ, những hình tượng
âm thanh của bài hát, bản nhạc tác động vào cảm xúc của các em giúp cho việc
phát triển trí tuệ, óc tưởng tượng phong phú, linh hoạt, kích thích tiềm năng
nghệ thuật, làm cho đời sống tinh thần của học sinh thêm phong phú, góp phần
giáo dục tính tập thể, tính kỷ luật, tính chính xác, tính khoa học.
Trong bộ môn âm nhạc tiểu học gồm 3 phân môn:
- Học hát.
- Tập đọc nhạc.
- Âm nhạc thường thức (Nghe nhạc hoặc nghe kể chuyện âm nhạc)
Với HS lớp 1,2,3 mới chỉ học học hát và đôi khi được nghe nhạc hoặc nghe
kể chuyện âm nhạc. Ngoài ra lên lớp 3 HS còn được học thêm một số ký hiệu cơ
bản trong âm nhạc. Lên lớp 4 và 5 các em được học hát kết hợp với tập đọc
nhạc, đồng nghĩa với việc tiếp thu kiến thức âm nhạc rộng hơn, phong phú hơn,

2


khó hơn! Đòi hỏi các em phải chủ động, linh hoạt, tập trung cao độ mới tiếp thu
được kiến thức phù hợp với yêu cầu đổi mới trong giáo dục hiện nay.
Làm thế nào để học sinh biết hát hòa giọng, hát đúng, hát hay? Làm thế nào
để học sinh tự tin trong tập đọc nhac? Làm thế nào để trong các tiết có 2 nội
dung quan trọng vừa học hát vừa tập đọc nhạc hoặc vừa học hát vừa nghe Âm
nhạc thường thức đạt hiệu quả cao? Làm thế nào để HS lĩnh hội được kiến thức
toàn diện, vừa hoàn thành bài hát theo giai điệu, tiết tấu kết hợp biểu diễn bài hát
vừa chủ động đọc tập đọc nhạc đúng cao độ, trường độ và biết ghép lời ca, tránh
được tình trạng hát theo bạn hoặc đọc “vẹt” khi tập đọc nhạc? Làm thế nào để

HS hiểu được ý nghĩa, tác dụng của câu chuyện âm nhạc? Làm thế nào để HS
khi nghe nhạc biết cảm thụ được tác phẩm âm nhạc? Đó chính là lý do tôi chọn
đề tài “Một số biện pháp rèn kỹ năng Âm nhạc cho học sinh tiểu học”
II. Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở thực tiễn giảng dạy ở trường tiểu học Nga Tiến, tôi đưa ra một số
biện pháp nhằm giúp học sinh yêu thích và học tốt môn Âm nhạc, phát hiện
những chỗ học sinh chưa tự tin trong học tập để các em biết cách tự mình làm
chủ tiếp thu lĩnh hội kiến thức Âm nhạc một cách tự tin và đạt hiệu quả tốt.
Trên cơ sở nghiên cứu giáo trình, tài liệu giảng dạy và đúc kết qua thực tế
giảng dạy ở các lớp được phân công, tôi tập trung vào nghiên cứu “Một số biện
pháp rèn kỹ năng Âm nhạc cho học sinh tiểu học” với mục đích giúp học sinh
học tốt các phân môn: Học hát, Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức.
III. Đối tượng nghiên cứu: Về việc Học hát, Tập đọc nhạc, học Âm nhạc
thường thức đối với học sinh khối 1,2,3,4,5 Trường tiểu học Nga Tiến.
VI. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp vấn đáp.
- Phương pháp thực hành.
Trong ba phương pháp trên phương pháp thực hành là chủ yếu.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
Như chúng ta đã biết Âm nhạc tiếu học là sự kết hợp giữa 3 phân môn:
Học hát.
Tập đọc nhạc.
Âm nhạc thường thức (Nghe nhạc hoặc nghe kể chuyện Âm
nhạc).
Trong đó Tập đọc nhạc hỗ trợ cho Học hát, từ những ký hiệu, những thuộc
tính cơ bản của âm thanh như cao độ và trường độ là những khái niệm trong âm
3

nhạc, khi hướng dẫn học sinh tập đọc nhạc khái niệm về trường độ, cao độ cụ
thể hơn bằng hình nốt, tên nốt. Học sinh hiểu được các khái niệm đó thì việc áp
dụng trong khi học hát thuận tiện hơn (nhanh, nhạy và có tính chuẩn xác theo
hướng tích cực và chủ động)
Học hát và Tập đọc nhạc, bằng những âm thanh, những lời ca giúp HS thấy
được cái hay, cái đẹp trong Âm nhạc, đó chính là sự cảm thụ về Âm nhạc, thấy
được tầm quan trọng của Âm nhạc với đời sống thông qua nghe nhạc hoặc nghe
kể chuyện Âm nhạc
Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao, nó khác rất nhiều so
với môn học khác, tuy nó không đòi hỏi sự chính xác một cách tuyệt đối như
những con số nhưng lại đòi hỏi người học phải có sự yêu thích, sự đam mê, nhất
là phải có chút năng khiếu thì rất thuận tiện cho việc học Âm nhạc, điều này
không phải học sinh nào cũng có được. Học Âm nhạc mang đến cho học sinh
những phút giây thư giãn, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học. Thông qua
những câu nhạc, bản nhạc, Âm nhạc giúp các em nhận thức những hình tượng
âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm thụ những
giai điệu qua từng nét nhạc.
Vậy làm thế nào để HS yêu thích, đam mê, vui học Âm nhạc? Làm thế nào
để HS biết hát hòa giọng khi hát tập thể, là thế nào để HS biết hát đúng nhạc,
biết biểu diễn tự tin, biết đọc nhạc và ghép lời ca, biết cảm thụ Âm nhạc và biết
được tác dụng quan trọng và phong phú của Âm nhạc?
Muốn làm được việc đó, một trong nhiều yếu tố quan trọng là người giáo
viên phải có phương pháp truyền tải kiến thức về Âm nhạc một cách phù hợp
với học sinh.
Là giáo viên được bồi dưỡng chuyên ngành sư phạm Âm nhạc, qua thời
gian trực tiếp giảng dạy bộ môn gần ba mươi năm, bản thân đã đúc kết được
những kinh nghiệm trong công tác. Tôi nhận thấy nếu cứ tiến hành giảng dạy
theo tiến trình, các bước lên lớp theo sách hướng dẫn chung thì thực tế việc học
tập và tiếp thu các kiến thức của môn học chưa cao, nhiều em còn rất lúng túng

trong cả ba phân môn: Học hát, Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức. Trước
những hạn chế thực tại của học sinh, là giáo viên chuyên trách tôi luôn suy nghĩ,
tìm tòi áp dụng những biện pháp trong giảng dạy giúp học sinh học tập có hiệu
quả.
II. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
Năm học 2015-2016 tôi là giáo viên Âm nhạc của trường tiểu học Nga
Tiến. Qua thực tế giảng dậy bộ môn Âm nhạc tôi thấy:

4


Khi học hát một số học sinh tiếp thu theo tính truyền khẩu hoặc những chỗ
có trường độ ngân dài thường thực hiện theo cách đếm nhịp phách của giáo
viên, có em những chỗ ngân không biết xác định nhịp phách nên hay ngân
không đủ trường độ mà nghỉ chờ theo nhịp đàn hoặc dựa vào bạn để hát theo.
Một thực tế nữa trong khi tập hát cho học sinh đến phần đệm đàn cho học
sinh hát theo nhịp đàn một số em chưa chủ động nghe nhạc để vào bài đúng
nhịp phách và đồng đều. Khi đến phần hát kết hợp động tác phụ họa một số học
sinh thực hiện theo kiểu chiếu lệ, động tác hời hợt, chưa thể hiện được nội dung,
tình cảm bài hát.
Trong tập đọc nhạc ban đầu một số học sinh đọc bài mang tính truyền khẩu
(nghe thầy cô đọc mẫu hoặc nghe bạn đọc rồi đọc theo). Thậm chí có học sinh
miệng đọc bài nhưng không biết nốt đó ở vị trí nào!
Trong tập đọc nhạc còn thấy những tồn tại như sau: khi học xong tập đọc
nhạc chuyển sang phần ghép lời ca một số học sinh ghép lời ca không đúng giai
điệu của bài, mà ghép lời ca theo kiểu ngẫu hứng!
Trong phần Âm nhạc thường thức: khi nghe kể chuyện Âm nhạc một số HS
chỉ biết nghe theo cảm tính, theo tình tiết câu chuyện, sự hấp dẫn của chuyện
chứ chưa thấy được tác dụng của Âm nhạc thông qua chuyện kể. Khi nghe nhạc
một số HS cũng chỉ biết nghe theo cảm tính vậy thôi chứ chưa biết cảm thụ tác

phẩm Âm nhạc như thế nào!
Với những thực tế trên, làm thế nào để học sinh chủ động, tự tin và thực
hiện đồng đều trong việc học Âm nhạc có hiệu quả? Để thực hiện ý định trên
ngay từ ban đầu tôi đã khảo sát chất lượng qua 3 phần: Học hát, Tập đọc nhạc và
Âm nhạc thường thức ở các khối lớp với kết quả như sau:
Chất lượng

Tổng số
Đạt yêu cầu
370

Chưa đạt yêu cầu

SL

TL

SL

TL

250

67,5

120

32,5

Thông qua kết quả trên tôi thấy chất lượng thấp, học sinh chưa đạt yêu cầu

vẫn có.Từ thực trạng trên tôi quyết định đưa ra một số biện pháp để phát huy
tính tích cực chủ động của học sinh trong học âm nhạc.
III. Các giải pháp sử dụng để giải quyết vấn đề.
1. Trong phân môn học hát:
5


1.1. Hướng dẫn đọc lời ca theo tiết tấu và tập hát:
Muốn cho học sinh hát được tốt thì ngay ban đầu cần chú ý đến đọc lời ca.
Với học sinh lớp 1,2 các em tiếp thu lời ca chậm hơn học sinh lớp 3,4,5 nên với
những bài có các câu, các từ gần giống nhau hoặc trong bài có 2 đến 3 lời các
em hát hay bị nhầm lời, đôi khi dễ bị quên lời. Để tránh tình trạng trên tôi
thường hướng dẫn học sinh như sau:
Tùy từng bài có thể hướng dẫn đọc cả bài một vài lần nhưng với những bài
học sinh khó nhớ lời tôi cho học sinh đọc từng câu, từng đoạn rồi mới đọc ghép
cả bài, hoặc phân chia đọc theo dãy nhóm để các em đọc nối tiếp gây sự tập
trung chú ý thi đua từng dãy nhóm.
Ví dụ: Bài Tìm bạn thân (lớp 1) tuy bài không dài nhưng có các từ mà học
sinh khi hát hay sai lời như câu:
“Nào ai ngoan, ai xinh, ai tươi” các em hay nhầm lẫn giữa các tiếng
“ngoan”, “xinh”, “tươi” trong ba từ đó ban đầu các em hay hát nhầm (hoán vị
các từ đó. Để khắc phục tình trạng trên tôi cho học sinh đọc câu này một số lần,
thậm chí còn phải chia từng từ một cho các nhóm đọc nối tiếp để các em khỏi
đọc nhầm như:
+ Nhóm 1 đọc: “Nào ai ngoan”
+ Nhóm 2 đọc: “ai xinh”
+ Nhóm 3 đọc: “ai tươi”
Sau đó đổi đọc ngược lại: nhóm 3 đọc trước rồi đến nhóm 2, nhóm 1.Khi
học sinh đỡ nhầm lẫn các từ trên tôi mới cho ghép cả câu.
- Khi tập hát từng câu: Tương tự như đọc lời ca, với những câu học sinh

hay nhầm lời tôi cũng phân chia câu theo nhóm như trên để học sinh hát nối tiếp
sau khi đã cho hát vỡ vạc một số lần.
Hoặc ví dụ trong bài Xòe hoa (lớp 2) lời ca cũng rất ngắn gọn nhưng học
sinh hát cũng hay nhầm lời giữa 2 câu:
“Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng
Theo tiếng khèn tiếng sáo vang lừng”
Trong hai câu trên nếu buông sách giáo khoa hoặc bảng phụ chép sẵn lời ca
học sinh vẫn còn ấp úng nhầm lời nhất là hay nhầm tiếng “nghe” với “theo” nên
khi tập hát tôi thường cho học sinh kết hợp vừa hát, vừa nghe đàn, mắt nhìn lời
ca, hát đến đâu tay chỉ đến đó để tập trung sự chú ý cao. Khi hát ôn tôi cho học
sinh hát nối tiếp để tập trung nhớ lời ca, khắc phục tình trạng nhầm. Cụ thể:

6


+ Cả lớp hát: “Bùng boong bính boong
Ngân nga tiếng cồng vang vang”
+ Nhóm 1 hát: “ Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng”
+ Nhóm 2 hát: “Theo tiếng khèn tiếng sáo vang lừng”
+ Cả lớp hát:

“Tay nắm tay ta cùng xòe hoa”

Tương tự như trên ở lớp 3 có bài Gà gáy (Dân ca Cống), lời ca cũng rất
ngắn gọn nhưng trong tiết học bài mới, ban đầu học sinh cũng hay hát nhầm lời
hoặc hát hay ấp úng không tròn vành rõ chữ ở hai câu:
“Con gà gáy le té le sáng rồi ai ơi. Gà gáy té le té le sáng rồi ai ơi” và cụ
thể là ở các tiếng “Le té le” và “té le té le”.
Để khắc phục tình trạng trên khi hướng dẫn học sinh đọc lời ca theo tiết tấu
và tập hát ngoài quan sát bảng phụ tôi cũng còn phải cho học sinh bám sát sách

giáo khoa dùng ngón trỏ hoặc thước kẻ chỉ lời ca. Khi đọc lời ca theo tiết tấu tôi
cho học sinh đọc hai câu này mỗi câu hai đến ba lần rồi mới ghép đọc cả bài.
Khi tập hát từng câu tôi vẫn giành thời gian chú trọng cho hai câu này. Trong
khi tập từng câu sau khi cho học sinh hát mỗi câu hai, ba lần mà vẫn chưa ổn tôi
cho từng nhóm hoặc một số học sinh hát được mới tập hát tiếp các câu sau và
ghép cả bài.
1.2. Hướng dẫn học sinh kỹ năng nghe nhạc để ôn bài hát.
Khi học sinh biết nghe nhạc là học sinh biết cảm thụ âm nhạc. Để thực
hiện được mục tiêu này sau khi học sinh học hát xong từng đoạn hoặc vỡ vạc
xong cả bài tôi không quên cho học sinh nghe giai điệu từng đoạn hoặc cả bài
một số lần giúp học sinh nhớ và cảm nhận được giai điệu sau đó cho học sinh
hát sẽ đúng và hay hơn. Tùy từng bài mà giáo viên có thể cho học sinh nghe
từng đoạn hay cả bài. Trong bài Bạn ơi lắng nghe (Dân ca Ba Na), hoặc bài
Chúc mừng (Nhạc Nga) cấu trúc bài ngắn không phân chia theo đoạn nên cho
học sinh nghe giai điệu cả bài một số lần.
Phần nhiều ở lớp 4 là các bài có cấu trúc theo các đoạn khác nhau như
bài: Khăn quàng thăm mãi vai em (Ngô Ngọc Báu), Trên ngựa ta phi nhanh
(Phong Nhã), Ban tay mẹ (Bùi Đình Thảo, Tạ Hữu Yên) v.v…những bài có cấu
trúc theo đoạn nên cho học sinh nghe giai điệu từng đoạn sau đó mới ghép cả
bài.
1.3. Hướng dẫn học sinh hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ đệm theo bài hát.
Để giúp cho các em vững vàng về trường độ, tránh tình trạng khi ngân,
nghỉ có em lại hát trước hoặc sau không đồng đều nên việc cho học sinh hát kết
7


hợp vỗ tay hoặc gõ đệm theo bài hát là cần thiết không thể bỏ qua. Như chúng ta
đã biết thông thường có 3 cách vỗ tay hoặc gõ đệm theo bài hát đó là vỗ tay
hoặc gõ đệm theo: nhịp, theo phách và theo tiết tấu lời ca. Tùy theo từng bài hát
mà chúng ta vận dụng cho phù hợp.

Việc vận dụng từng cách gõ đệm cho phù hợp với từng bài hát mà tôi muốn
nói ở đây là: tùy theo bài hát, nếu bài hát có tiết tấu vừa phải thì giáo viên cho
học sinh gõ đệm theo phách, nếu bài hát có nhiều câu có trường độ dài, hoặc bài
viết ở nhịp ¾ thì nên cho học sinh gõ đệm theo nhịp, nếu bài hát tiết tấu tương
đối khó thì giáo viên nên cho học sinh gõ đệm the tiết tấu. Và để phát huy hơn
nữa tính tích cực của học sinh, giáo viên có thể cho học sinh thực hiện cả ba
cách sau đó chia nhóm đồng thời vừa hát vừa thực hiện gõ đệm theo yêu cầu. Ví
dụ:
Với bài: Chú voi con ở bản đôn (Phạm Tuyên), tôi thường cho học sinh
hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ đệm theo phách như:
Hát:

Chú voi con ở Bản Đôn, chưa có ngà nên còn trẻ con…

Vỗ tay:

x

x

x

x

x

x

x

x

Với bài: Tre ngà bên lăng Bác ( Nhạc và lời: Hàn Ngọc Bích), tôi thường
cho học sinh hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ đệm theo nhịp như:
Hát:

Bên lăng Bác Hồ có đôi khóm tre ngà…

Vỗ tay:

x

x

x

x

Với bài: Trên ngựa ta phi nhanh (Nhạc và lời Phong Nhã), tôi thường cho
học sinh hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ đệm theo tiết tấu:
Hát:

Trên đường gập gềnh ngựa phi nhanh nhanh nhanh nhanh…

Vỗ tay:

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Hoặc với bài: Mời bạn vui múa ca (Phạm Tuyên), bài có tiết tấu dễ tôi
thường cho học sinh kết hợp hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ đệm cả ba cách như:
- Theo nhịp:
Hát:

Chim ca líu lo, hoa như đón chào…

Vỗ tay:

x

x

x

x

- Theo phách:
Hát:

Chim ca líu lo, hoa như đón chào…

Vỗ tay: x

x

xx x

x

x
8


Theo tiết tấu:
Chim ca líu lo, hoa như đón chào…
x

x

x x

x

x

x

x

Với bài Mời bạn vui múa ca, sau khi học sinh thực hiện xong các cách vỗ
tay hoặc gỗ đệm, để rèn luyện tính tích cực chủ động của học sinh tôi thường
chia lớp học thành 3 nhóm và yêu cầu 3 nhóm cùng hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ
đệm cùng lúc nhưng mỗi nhóm thực hiện 1 cách gõ đệm khác nhau.
Ví dụ:
Nhóm 1: Hát kết hợp gõ đệm theo tiết tấu.
Nhóm 2: Hát kết hợp gõ đệm theo phách.
Nhóm 3: Hát kết hợp gõ đệm theo nhịp.
Nói tóm lại tùy từng bài hát mà GV có thể hướng dẫn HS vỗ đệm theo các
cách sao cho phù hợp.
1.4. Hướng dẫn học sinh tập biểu diễn:
Với học sinh lớp một hai các em chưa thể tự mình xây dựng động tác phụ
họa cho bài hát được nên mặc dù giáo viên làm mẫu nhưng tôi thường khích lệ
học sinh sáng tạo, không phụ thuộc vào động tác của người thầy
Ví dụ như bài Mời bạn vui múa ca (lớp 1)
Trong câu: “Chim ca líu lo, hoa như đón chào” tôi hướng dẫn học sinh đưa
hai tay lên miệng thể hiên động tác chim hót líu lo sau đó đưa hai tay lên qua
đầu rồi buông tay xuống như bông hoa nở. Tôi kết hợp hỏi học sinh nếu chúng
ta làm động tác ngược lại có được không? Sau đó GV định hướng cho các em
thể hiện như thế nào là phù hợp.
Hoặc trong câu: “Bầu trời xanh, nước long lanh” Giáo viên hướng dẫn học
sinh: Tay trái đưa lên chỉ bầu trời, tay phải đưa xuống thể hiện “nước long
lanh”, rồi hỏi: nếu thể hiện “Bầu trời xanh” mà chúng ta đưa tay xuống đất hoặc
thể hiện “Nước long lanh” mà chúng ta đưa tay lên cao được không rồi chốt.

Với học sinh lớp 3,4,5 tôi thường gợi ý cho học sinh chủ động xây dựng
động tác phụ họa, giáo viên gợi mở cho học sinh cách xây dựng động tác trên cơ
sở phù hợp với: lời ca, nội dung, tính chất bài hát, giai điệu tiết tấu bài, xuất xứ
bài hát .v.v…
- Theo lời ca:

9


Ví dụ: “Em yêu trường em với bao bạn thân” (Trong bài Em yêu trường
em-Lớp 3) Trong câu này tôi gợi ý cho học sinh: để thể hiện “Em yêu trường
em” tay chúng ta thể hiện như thế nào (tay để lên ngực).Tiếp theo trong ý “với
bao bạn thân”- GV gợi ý: Bao bạn thân nghĩa là nhiều bạn thân, ý này chúng ta
nên đưa hai tay thế nào để biểu hiện nhiều bạn thân? Rồi GV có thể làm động
tác (hai tay đưa lên, rồi tỏa rộng ra, buông xuống theo nhịp câu hát.)
- Theo nội dung, tính chất bài hát.
Ví dụ: Bài trên ngựa ta phi nhanh (Lớp 4). Tôi có thể hỏi HS: Qua nghe
bài hát chúng ta có tưởng tượng thấy nhịp đi của chú ngựa phi nhanh nhẹn, rộn
rã không? (Thấy như chú ngựa phi nhanh,vui nhộn) vậy nên khi biểu diễn bài
hát chúng ta thể hiện với tính chất nhịp đi, vui, rộn rã, động tác như đang phi
ngựa nhanh nhanh… Khi HS cảm nhận được nội dung, tính chất bài hát GV mới
làm mẫu, tránh hình thức áp đặt động tác khi HS chưa hiểu buộc phải làm theo.
- Theo giai điệu, tiết tấu bài hát.
Ví dụ:
Bài Dàn đồng ca mùa hạ có câu:
“ Ve ve ve ve ve, ve ve ve ve ve, ve ve ve ve ve, ve ve ve ve ve” chỗ này tôi
có thể hỏi HS: Trong đoạn này chúng ta vỗ tay theo tiết tấu có được không? Các
con thử làm cho cô xem nào, rồi GV mới làm mẫu hoặc chỉnh sửa cho những
HS thực hiện chưa đúng.
- Theo xuất xứ bài hát.

Ví dụ: Trong bài Bạn ơi lắng nghe (Lớp 4) Bài hát có 2 lời.
Lời 1: “Hỡi bạn ơi cùng nhau lắng nghe
Tiếng dòng suối ngoài xa thì thào
Tiếng đàn cá vui đùa đáy cát
Tiếng làn sóng trôi xuôi ào ào”
Ở lời một GV hướng đẫn cho HS phụ họa theo nội dung lời ca. Sang lời 2:
“ Hỡi bạn ơi dừng chân chút đi
Có nhìn thấy đàn chim câu xanh
Cánh gọi nắng bay về rẫy lúa
Lúa mừng nắng lúa reo rì rào”
Để thể hiện động tác phong phú phù hợp với tính chất bài hát GV nên
nghĩ tới xuất xứ của bài hát để hướng tới động tác phụ họa. Bài Bạn ơi lắng
nghe thuộc thể loại dân ca Ba-na (Tây Nguyên). Hỏi HS: các con xem trên ti vi,
xem ca nhạc thấy người Tây Nguyên biểu diễn thường như thế nào? GV hỏi
nhưng không nhất thiết HS phải trả lời để GV giới thiệu động tác cơ bản thể
hiện tính dân tộc Tây Nguyên.
10


Ngoài ra, GV có thể cho HS quan sát một số hình ảnh múa về dân tộc Tây
Nguyên, những trang phục và nét sinh hoạt văn hóa cồng chiêng của người Tây
Nguyên để HS liên tưởng đến việc xây dựng động tác phụ họa trong bài hát như
những hình ảnh sau:

11


Với các hình thức trên khi HS đã xây dựng xong động tác phụ họa, khi ôn
tôi luôn chú ý đến tất cả các đối tượng HS, ngoài cho HS thực hành cả lớp, để
thi đua trong các nhóm tôi cho các em tập biểu diễn theo nhóm. Để bồi dưỡng

HS năng khiếu, sau khi cho các nhóm tập biểu diễn xong, trong mỗi nhóm tôi
chọn những em hát kết hợp động tác phụ họa tôt hơn lên bảng biểu diễn một vài
lần nữa giúp HS có điều kiện rèn luyện, phát triển năng khiếu đồng thời giúp HS
(những em ở dưới) chưa thực hiện tốt có điều kiện quan sát và học tập theo cho
tiến bộ hơn.
2. Tập đọc nhạc:
Bên cạnh việc dạy hát, môn âm nhạc khối 4 và khối 5 còn cung cấp cho HS
một số kiến thức về âm nhạc thông qua phân môn tập đọc nhạc. Dạy Tập đọc
nhạc sẽ rất vất vả khi bước vào đầu lớp 4 HS chưa nhớ được các ký hiệu âm
nhạc, vậy nên trong các tiết học có phân môn Tập đọc nhạc tôi thường lồng ghép
tranh thủ cho HS củng cố kiến thức đã học ở lớp 3 với các hình thức và biện
pháp như sau:
- Cho HS quan sát khuông nhạc với 7 nốt cơ bản rồi dùng đàn cho HS
luyện đọc xuôi, ngược, quãng cách (nếu có thể).
- Tổ chức trò chơi “Khuông nhạc bàn tay” với tính chất “Học vui, vui học”
để học sinh nhớ tên và vị trí các nốt trên khuông nhạc, tôi thường gợi ý cho HS
cách nhớ tên và vị trí các nốt như sau:

12


Trên cơ sở HS đã biết trò chơi Âm nhạc đã học ở lớp 3, lên đầu lớp 4 để
củng cố cách nhớ tên và vị trí nốt nhạc tôi thường tranh thủ cho HS ôn bằng
cách: GV giơ bàn tay tượng trưng cho khuông nhạc và hỏi dưới ngón út là nốt gì
và hai nốt này giống và khác nhau ở điểm nào? Rồi GV khái quát: Dưới ngón út
là vị trí nốt Đồ và nốt Rê, ngón út tương đương với dưới dòng kẻ thứ nhất của
khuông nhạc, nốt Đồ khác với nốt Rê là nốt Đồ ở vị trí dưới nốt Rê và có dòng
kẻ phụ.
Tương tự, GV có thể đặt một số câu hỏi: ở ngón út tương ứng với dòng kẻ
thứ nhất là vị trí nốt gì? (Nốt Mi). Giữa ngón út với ngón áp út tượng trưng cho

khe 1 là vị trí nốt gì? (Nốt pha). Hoặc có thể hỏi trên ngón áp út là vị trí nốt gì?
(Nốt Son). Ngón áp út tượng trưng cho dòng kẻ thứ mấy? (Thứ 2) vậy nốt Son
năm ở dòng kẻ thứ mấy (Thứ 2). Để HS nhớ tên và vị trí các nốt La, Si, GV
cũng đặt các câu hỏi tương tự như trên.
- Hướng dẫn HS khai thác bài tập đọc nhạc:
Việc hướng dẫn HS khai thác bài Tập đọc nhạc sẽ giúp các em nhớ được
các ký hiệu trong bài, tạo điều kiện thuận lợi khi đọc bài tránh tình trạng ấp úng
đọc nhầm tên nốt nọ với nốt kia. Nên trong các bài Tập đọc nhạc tôi thường cho
HS khai thác bài với một vài câu hỏi như sau:
+ Bài Tập đọc nhạc viết ở nhịp mấy?
+ Bài Tập đọc nhạc gồm những hình nốt gì?
+ Bài Tập đọc nhạc có những nốt gì?
Khi HS nêu các hình nốt trong bài tôi kết hợp viết trên bảng âm hình tiết
tấu cơ bản để hướng dẫn HS đọc tiết tấu.
Khi HS nêu tên các nốt trong bài tôi kết hợp ghi tên các nốt cơ bản trên
khuông nhạc theo thứ tự từ thấp lên cao để hướng dẫn HS luyện đọc cao độ.
Khi viết âm hình tiết tấu cơ bản hoặc viết tên nốt nhạc theo thứ tự từ thấp
đến cao, đòi hỏi GV phải viết và thao tác nhanh kết hợp với trả lời của HS sao
cho kết hợp hài hòa giữa thầy và trò, giúp HS chủ động xây dựng bài một cách
tích cực nên trong phần luyện tập cao độ và tiết tấu không nhất thiết phải dùng
bảng phụ.
- Hướng dẫn HS đọc từng câu trong bài:
Ban đầu một số HS thường đọc “vẹt” (không nhìn vào bài tập đọc nhạc để
đọc mà chỉ nghe thầy hoặc bạn đọc rồi đọc theo). Có HS còn viết bằng chữ trên
dưới hoặc bên cạnh ký hiệu các nốt nhạc. Để khắc phục tình trạng trên tôi đã
nhắc nhở kết hợp kiểm tra sách giáo khoa của học sinh. Đồng thời giải thích
cho HS rõ tác hại của việc học vẹt trong âm nhạc và đề cao việc tự học, sự tập
trung để nâng cao trí nhớ không những góp phần vào bài học hôm nay mà còn
có tác dụng tôt cho các bài học sau cho việc bổ sung kiến thức âm nhạc.
13

Khi hướng dẫn học sinh đọc bài tôi luôn cho HS bám sát sách giáo khoa
(Đọc kết hợp chỉ vào từng nốt nhạc - đọc nốt nào chỉ vào nốt ấy). Trong một vài
bài tập đọc nhạc đầu năm học tôi rất chú trọng vấn đề này đề rèn HS hình thành
thói quen chủ động tự mình quan sát và đọc. Khi đang hướng dẫn HS đọc bài tôi
có thể dừng lại bất chợt giữa các câu để quan sát HS xem đọc kết hợp với chỉ
nốt nhạc có khớp không và có biện pháp giúp đỡ những HS còn hạn chế trong
vấn đề này. Khi hướng dẫn HS đọc từng câu tôi còn có quy định cho HS:
+ GV đàn lần 1 - HS nghe.
+ GV đàn lần 2 - HS chỉ theo từng nốt và đọc nhỏ theo.
+ GV đàn lần 3 - HS vẫn chỉ theo từng nốt và đọc đồng đều, rõ ràng.
- Hướng dẫn HS đọc ghép các câu trong bài:
Cùng với phương pháp cho HS đọc ghép các câu theo kiểu móc xích. Sau
khi HS đọc vỡ vạc từng câu trong bài tôi dùng đàn cho HS nghe giai điệu bài
Tập đọc nhạc một vài lần và đọc cũng như qui định như phần hướng dẫn đọc
từng câu. Giáo viên có thể đọc mẫu lại cả bài cho HS nghe.
Khi HS đọc được theo giai điệu bài tập đọc nhạc, lúc này tôi không dùng
đàn nữa, để HS tự chủ động, tự đọc, vỗ tay hoặc gõ đệm theo nhịp phách giúp
HS vững vàng về trường độ.
- Hướng dẫn HS ghép lời ca:
Tôi không hát mẫu lời ca mà thường cho HS nghe giai điệu bài tập đọc
nhạc rồi chủ động ghép lời ca. sau đó để HS tạo không khí đua giữa các nhóm
GV chia lớp thành 2 nhóm rồi yêu cầu một bên đọc nhạc một bên ghép lời ca
cùng lúc rồi đổi ngược lại. Phương pháp này cũng có thể áp dụng cho HS đọc thi
đua từng đôi một (Một HS đọc nhạc, một HS ghép lời ca cùng lúc).
3. Kể chuyện âm nhạc và nghe nhạc
Với mục đích giúp học sinh cảm thụ và thấy được tầm quan trọng của âm
nhạc đối với cuộc sống con người, người giáo viên cần nắm được các kỹ năng
sau:

a. Về nghe nhạc.
Để học sinh hiểu và cảm thụ được tác phẩm âm nhạc khi nghe trước hết
giáo viên cần biết:
- Vài nét về tác giả, tác phẩm.
- Biết xuất xứ và nội dung tác phẩm.
- Biết nhịp độ, sắc thái của tác phẩm.
Ví dụ:
Khi cho học sinh nghe tác phẩm Ru em (Dân ca-Xê Đăng).Tôi không giới
thiệu tác phẩm trước mà tôi cho học sinh nghe tác phẩm trước để tự cảm nhận
tác phẩm sau đó có thể hỏi:
Cảm nhận của các em về tác phẩm: Tác phẩm nghe có hay không? Tác
phẩm có giai điệu, tiết tấu nhẹ nhàng hay sôi nổi? Nêu tên tác phẩm (có thể).
14


Sau khi cho học sinh khai thác tác phẩm xong tôi mới giới thiệu tác phẩm,
đánh giá và củng cố sự cảm nhận tác phẩm của học sinh ( Bài hát ru em thuộc
thể loại dân ca Xê Đăng. Tác phẩm nghe hay, có giai điệu nhẹ nhàng tình cảm,
thể hiện tình cảm thân thiết gần gũi của người anh, người chị đối với em bé.)
Khi học sinh hiểu, cảm thụ tác phẩm tôi có thể cho học sinh nghe nhạc
hoặc lời bài hát kết hợp vận động theo cảm thụ của học sinh dưới sự gợi ý của
giáo viên.
b. Về kể chuyện âm nhạc.
Để học sinh hiểu nội dung, ý nghĩa của kể chuyện âm nhạc giáo viên cần
biết các kỹ năng sau:
- Nghiên cứu kỹ nội dung chuyện kể.
- Biết vài nét tiểu sử của một số nhạc sĩ nổi tiếng để minh họa nếu câu
chuyện liên quan đến một số nhân vật nhạc sĩ nào đó. Ví dụ: Nếu muốn giới
thiệu đến nhạc sĩ được mệnh danh là thần đồng âm nhạc (Nhạc sĩ Mô-za), giáo
viên cần sưu tầm vài nét về thân thế sự nghiệp và một vài tác phẩm của Mô-za,

gần gũi với học sinh như bài hát Khát vọng mùa xuân để cho học sinh nghe, sưu
tầm tranh ảnh của nhạc sĩ. Ví dụ:

Chân dung nhạc sỹ Mô-za

15


- Sưu tầm tranh ảnh minh họa theo nội dung câu chuyện để tăng phần hấp
dẫn.
- Để tiết học kể chuyện âm nhac đạt kết quả cao thì giáo viên phải kể bằng
giọng truyền cảm, hóa thân vào nhân vật thì mới thu hút được học sinh.
- Để nâng cao tính giáo dục học sinh thông qua kể chuyện âm nhạc giáo
viên cần chuẩn bị một số câu hỏi ví dụ:
Qua câu chuyện Tiếng hát Đào Thị Huệ, Giáo viên có thể hỏi: Tiếng hát
của cô Đào Thị Huệ hay như thế nào? (Tiếng hát ngọt ngào như tơ lụa, trong
trẻo ngọt ngào như tiếng suối).Tiếng hát của cô Đào Thị Huệ có tác dụng gì?
(Làm cho quân giặc say mê tin tưởng, lợi dụng thời cơ đó cô đã cùng dân làng
giết giặc), sau đó giáo viên khái quát: Tiếng hát của cô Đào Thị Huệ nói riêng
hay âm nhạc nói chung, đã góp phần là vũ khí đấu tranh chống giặc ngoại xâm
để bảo vệ dân tộc.
Hoặc ví dụ: Chuyện Khúc nhạc dưới trăng, Giáo viên có thể hỏi: Cô gái
trong chuyện là nhân vật như thế nào? Sau khi học sinh trả lời giáo viên khái
quát: (Cô gái trong chuyện có hoàn cảnh éo le – mắt bị mù nhưng biết chơi đàn
dương cầm với bản nhạc nổi tiếng (Mơ-nuy-ết) của Bét-tô-ven, đây là nhân vật
biểu hiện tinh thần nghị lực cao, thể hiện tinh thần lạc quan, ý chí “Tuy tàn
nhưng không phế”).Rồi đặt câu hỏi mang tính giáo dục học sinh như: Noi gương
cô gái trong chuyện là người học sinh chúng ta cần rèn luyện mình như thế nào?
v.v…
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,

với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Năm học 2015-2016 tôi đã tiến hành thực nghiệm các biện pháp nêu trên
trong quá trình giảng dạy Âm nhạc ở trường tiểu học Nga Tiến.Tôi rất vui mừng
khi thấy chất lượng học sinh tiến bộ rõ rệt, số học sinh đạt yêu cầu tăng nhanh,
không còn tình trạng học sinh chưa hoàn thành, với kết quả như sau:
Chất lượng

Tổng số
Đạt yêu cầu
370

Chưa đạt yêu cầu

SL

TL

SL

TL

370

100

0

0

Bên cạnh số liệu đã đạt được như trên thì SKKN của tôi đã được các đồng

nghiệp trong trường tán thành với nội dung đề tài đưa ra. Bản thân tôi tránh
được những thắc mắc, lúng túng khi giảng dạy Âm nhạc, kết quả tiết học được
16


nâng lên một cách rõ rệt. Học sinh yêu thích học Âm nhạc hơn. Các em đã biết
đọc nhạc kết hợp với ghép lời ca, biết hát kết hợp biểu diễn một cách thuyết
phục và không ngại khi Tập đọc nhạc nữa mà rất tự tin và có sự đam mê trong
Âm nhạc. Đặc biết các em đã biết rung động trước cái đẹp của thiên nhiên, cuộc
sống, thể hiện bằng lời ca và sự biểu diễn được nhiều tiết mục hay như qua hoạt
động ngoại khóa như tiết mục: Đơn ca của em Quỳnh Anh lớp 3B, song ca của
hai em Ngọc Mai và Khánh Ngọc lớp 3A, tiết mục đồng ca của lớp 5A.v.v...
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
I. Kết luận:
- Sáng kiến này được xây dựng không chỉ dựa vào kinh nghiệm của cá
nhân mà còn căn cứ vào cơ sử lý luận và cơ sở thực tiễn về việc dạy Âm nhạc ở
trường Tiểu học.
- SKKN đã trình bày về phương pháp và một số kỹ thuật dạy Âm nhạc cho
HS giúp các em Học hát cũng như Tập đọc nhạc một cách tự tin, biết thể hiện
đứng, hay và biết cảm nhận, biết biểu diễn.v.v…
- SKKN đã được trao đổi giữa giáo viên dạy Âm nhạc tại một số trường
trong huyện Nga Sơn, kết quả cho thấy đó là những vấn đề có tính khả thi và
phù hợp với điều kiện dạy học hiện nay. Học sinh tiếp thu kiến thức dễ dàng,
hầu hết các em hoàn thành mục tiêu tiết học.
Cụ thể, với phương pháp này học sinh sẽ được huy động vốn kiến thức
hiểu biết của bản thân để mở rộng chiếm lĩnh tri thức mới, phát triển được tư
duy, tính độc lập suy nghĩ, kỹ năng sáng tạo trẻ. Về thực tế qua thời gian áp
dụng các biện pháp trên tôi thấy trong tập đọc nhạc học sinh biết tự vỡ vạc đọc
được một số câu trước khi giáo viên đọc mẫu, tránh được tình trạng học sinh đọc
“vẹt”. Khi hoàn thành bài tập đọc nhạc, nhiều học sinh mạnh dạn xung phong

đọc bài và ghép lời ca chuẩn xác. Trong phân môn học hát phần lớn học sinh
biết hát hòa giọng theo giai điệu bài hát. Sau khi tập xong lời ca học sinh biết
cùng nhau xây dựng động tác vận động phụ họa, mạnh dạn xung phong lên bảng
biểu diễn theo nhóm hoặc cá nhân. Khi học Âm nhạc thường thức HS biết cảm
thụ được âm nhạc, biết được tác phẩm vui hay buồn, nhanh hay chậm, đôi khi
biết vận động theo tác phẩm. Khi nghe kể chuyện Âm nhạc HS hiểu được
chuyện, biết được tác dụng của Âm nhạc đối với đời sống con người cũng như
động vật. Hơn thế nữa qua các buổi sinh hoạt ngoại khóa ngày càng có nhiều
học sinh tham gia, nhiều em khi biểu diễn có giọng đẹp, âm thanh tròn đầy, có
phong cách biểu diễn tự tin với các hình thức biểu diễn phong phú như: đơn ca,
song ca, tam ca hoặc tốp ca.
Bên cạnh những kết quả như trên tôi đã tích lũy được một số kinh nghiệm
sau:
17


Trước hết giáo viên phải có lòng yêu nghề, mến trẻ, tận tâm với công tác
giảng dạy.
Môn Âm nhạc thường xuyên phải sử dụng đàn, băng đĩa và các loại nhạc
cụ khác nên giáo viên cần có thời gian cho việc rèn luyện cách sử dụng đồ dùng
dạy học một cách nhuần nhuyễn, không bị lúng túng trước học sinh. GV phải
xác định đây là việc làm thường xuyên để có được những thao tác linh hoạt
trong giảng dạy.
Phải chuẩn kiến thức, kỹ năng, luôn luôn tìm tòi, sáng tạo, linh hoạt, áp
trang thiết bị giảng dạy phù hợp, hiệu quả. Chính vì thế là giáo viên âm nhạc cần
phải:
Dự giờ đồng nghiệp, nghiên cứu bài kỹ càng trước khi đến lớp. Việc
chuyển tải kiến thức cho học sinh luôn gắn liền với sự rèn luyện kích thích học
sinh độc lập sáng tạo, tự chủ. Là giáo viên âm nhạc ngoài việc tham khảo sách
giáo khoa về bộ môn giáo viên cần tham khảo thêm các tài liệu âm nhạc khác

vào việc tìm hiểu tác phẩm, tác giả, giúp giáo viên hiểu biết thêm về xuất xứ, nội
dung bài hát, góp phần vào việc bổ trợ linh hoạt trong các giờ dạy thêm phong
phú.
Ngoài ra trong thời đại công nghệ, sự phát triển của tin học giáo viên cần
học hỏi, áp dụng vào việc giảng dạy một số tiết học cần thiết bằng giáo án điện
tử, góp phần cho hình thức dạy học phong phú, học sinh thêm vui vẻ, say sưa,
tích cực trong học tập với phương châm “Học vui-vui học” phù hợp với tâm lý
lứa tuổi của học sinh.
II. Kiến nghị.
Để việc học âm nhạc ở nhà trường ngày một có kết quả cao hơn ngoài việc
người thầy phải có năng lưc, phương pháp và kinh nghiệm giảng dạy thì việc tác
động của ngoại cảnh, khuôn viên, môi trường v.v…là những điều tác động lớn
đến các em. Do đó để tạo điều kiện cho việc dạy - học của thầy trò được thuận
lợi, bản thân tôi là người đứng lớp dạy bộ môn Âm nhạc cần kiến nghị một số
vấn đề sau:
a. Về phía nhà trường:
- Trang bị bổ sung thêm một số trang thiết bị đồ dùng cho việc giảng dạy
Âm nhạc.
- Đầu tư xây dựng phòng học chức năng để học sinh có không gian hoạt
động.
b. Về phía phòng giáo GD&ĐT:
Trong các buổi tổ chức chuyên đề Âm nhạc ngoài việc dự giờ trao đối
chuyên môn cần có thêm nội dung về phương pháp giảng dạy cũng như áp dụng
sáng kiến kinh nghiệm để được phát huy trong giảng dạy.
18


Trên đây là một số kinh nghiệm mà bản thân tôi đã qua thực tế dạy học rút
ra và đã áp dụng có hiệu quả. Rất mong được sự góp ý của Hội đồng khoa học
ngành cũng như đồng nghiệp để SKKN hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG

Nga Sơn, ngày 16 tháng 3 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN
của mình viết, không sao chép nội
dung của người khác.

ĐƠN VỊ

Mai Thị Hương
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Sách giáo viên Nghệ thuật lớp 1.
- Sách giáo viên Nghệ thuật lớp 2.
- Sách giáo viên Nghệ thuật lớp 3.
- Sách Thiết kế bài giảng Âm nhạc 4.
- Sách Thiết kế bài giảng Âm nhạc 5.
- Tập bài hát lớp 1,2,3,4,5.

19


20


21