báo cáo chuyến thăm quan bảo tàng lịch sử quốc gia chủ đề: nghệ thuật chămpa

Báo cáo chuyến thăm quan bảo tàng lịch sử quốc gia
Nhóm 5
Thành viên
Trương Minh Nghĩa
Vàng A Minh
Nguyễn Tuấn Nam
Vừ A Nếnh
Nguyễn Hà My
Vũ Ly Ly
Hồ Thị Mận
Hoàng Thị Mị
Trần Thị Nguyệt Nga
Nguyễn Thị Ngọc(1997)
Nguyễn Thị Ngọc(1996)

Chủ đề: Nghệ thuật Chămpa

Mở đầu
 Ngày 12/3/2017, lớp Kĩ năng tư vấn pháp luật cộng đồng (216)_1 đã có
chuyến tham quan đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia trong sự háo hức, vui vẻ
của mọi người. Thành viên trong lớp được chia thành các nhóm và tìm hiểu
từng giai đoạn lịch sử khác nhau.


Cả lớp xếp hàng ngay ngắn khi vào bảo tàng
 Bảo tàng lưu trữ, trưng bày, giới thiệu lịch sử Việt Nam từ thời tiền sử đến nay
rất phong phú và tồn diện. Nhóm 7 đã quyết định chọn đề tài là Nghệ thuật
Chămpa sau khi chứng kiến vẻ đẹp về nghệ thuật mà những hiện vật mang
lại, làm nền văn hóa hàng ngàn năm của Chămpa như hiện ra trước mắt.

I, Nền văn hóa Chămpa

1.Lịch sử hình thành nền văn hóa Chămpa
1.Giới thiệu chung về nền văn hóa Sa Huỳnh( tiền thân của Chămpa)


Bản đồ các nền văn hóa ở châu Á vào khoảng 200 năm trước cơng ngun, cho thấy
vị trí của văn hóa Sa Huỳnh
 Văn hố Sa Huỳnh Khu vực ven biển miền Trung Việt Nam từ Quảng Bình
đến Bình Thuận và một phần Tây Nguyên từ lâu đã là địa bàn sinh tụ của các
dân tộc thuộc ngữ hệ Malayo - Polynesien, trong đó người Chăm là đơng
nhất.
 Phát hiện khảo cổ học cho thấy có một trung tâm nơng nghiệp trồng lúa thuộc
thời đại kim khí phát triển từ tiền Sa Huỳnh tới Sa Huỳnh với các giai đoạn:
văn hóa Xóm Cồn, văn hóa Long Thạnh, văn hóa Bình Châu và văn hóa Sa
Huỳnh cách ngày nay khoảng 3.500 - 2.200 năm.
 Thời tiền Sa Hùynh, cư dân cổ tại đây sở hữu những đồ đất nung gồm chum,
vị hình trứng có nắp đậy trang trí hoa văn thừng, khắc vạch… được tô màu,
miết láng.
 Cư dân đã có nhiều nghề cơ bản: đúc đồng, rèn sắt, làm gốm, dệt vải, nấu
thủy tinh, chế tạo đồ trang sức và bn bán thương mại
 Di vật cịn lại là:
 Các loại khuôn đúc đồng, xỉ đồng, công cụ và vũ khí bằng sắt, đồ trang sức
bằng đá quý, thủy tinh trong đó có:
• Vật đeo hai đầu thú, các loại khun tai đa dạng: loại khối trịn phía
ngồi có 3 mấu hình tam giác, loại trịn phình quăn như con đỉa… làm
bằng đất nung, đá quý hoặc thủy tinh, kim loại đồng,…
• Đồ gốm với các hình dạng, hoa văn đặc trưng: bát chân cao có hai lỗ
dưới chân trang trí văn chấm dải, nồi miệng loe có hai lỗ trên cổ… đặc
biệt là tục chôn người chết trong các loại vò gốm với đủ loại đồ tùy táng
như đồ trang sức, đồ gốm, vũ khí… được chế tác tinh xảo. Văn hóa Sa
Huỳnh được xem là tiền đề của văn hóa Chămpa.

1.2.Nền văn hóa Chămpa ra đời


 Năm 179 trước CN, mảnh đất miền Trung - Sa Huỳnh bị Triệu Đà xâm lược.
 Năm 111 trước CN, miền đất này thuộc nhà Hán, được gọi là quận Nhật Nam.
 Năm 192, Khu Liên lãnh đạo nhân dân huyện Tượng Lâm thuộc Nhật Nam
đuổi được quân Hán thành lập nước với tên gọi là Lâm Ấp
 Lịch sử Champa hiện nay còn nhiều điểm chưa rõ ràng nhưng về đại thể có
thể chia làm các giai đoạn như sau:
• Giai đoạn Sinhapura - Trà Kiệu (192 - 750): bước đầu thống nhất.
• Giai đoạn Virapura (750 - 850): khẳng định vị thế.
• Giai đoạn Indrapura - Đồng Dương (850 - 982): bắt đầu phát triển
• Giai đoạn Vijaya - Bình Định (982 - 1471): thịnh đạt và đi vào khủng
hoảng.
 Từ năm 1471, khi bị vua Lê Thánh Tông chia làm 3 nước nhỏ, vương quốc
Chămpa chấm dứt sự tồn tại. Sau đó, các chúa Nguyễn Đàng Trong dần kiểm
sốt đất đai cịn lại của Chămpa.
 Năm 1822 khi vua Chămpa cuối cùng là Po Chơn Chan bỏ sang Campuchia
thì vương triều Chămmpa thật sự chấm dứt.
1.3 Tổng quan nền văn hóa Chămpa


Thánh địa Mỹ Sơn
 Qua hàng ngàn năm lịch sử, nhân dân Champa đã xây dựng nên một nền văn
hóa độc đáo mang đậm tính bản địa và chịu ảnh hưởng tơn giáo Ấn Độ trong
đó chủ yếu là Bà la môn giáo và Phật giáo. Từ khoảng thế kỷ XI đạo Hồi xuất
hiện.
 Champa đã để lại một khối lượng di tích và di vật rất lớn về kiến trúc, điêu
khắc đá, các loại đồ đồng, đồ gốm, đồ thờ cúng bằng vàng, bạc, các loại đồ
trang sức… các loại hiện vật này phản ánh những nét sinh hoạt trong xã hội

Champa xưa, từ đời thường đến tôn giáo và cung đình, chúng có giá trị về
nhiều mặt, nhất là về nghệ thuật.
 Có một quần thể kiến trúc đền tháp thuộc tôn giáo của Chămpa ở Mỹ Sơn
(Quảng Nam) còn gọi là “thánh địa Mỹ Sơn” được UNESCO cơng nhận là di
sản văn hố thế giới vào tháng 12 năm 1999.
 Người Chămpa còn để lại các di sản ca múa nhạc
 Kiến trúc Champa
• Chủ yếu là các loại đền tháp bằng gạch được xây dựng theo một kỹ
thuật đặc biệt với nghệ thuật chạm khắc tinh xảo trên gạch. Trong quá
trình tồn tại, người Champa đã xây dựng hàng trăm đền tháp nhằm thờ
cúng thần và các vị vua, tuy nhiên khi người Champa suy yếu các tháp
đã bị bỏ hoang và bị phá hoại nghiêm trọng, hiện nay còn lại khoảng 70
tháp, rải rác ở Bình Thuận, Ninh Thuận, Khánh Hịa, Phú n, Bình
Định, Đaklak... tập trung nhiều ở Quảng Nam, nhất là Mỹ Sơn nơi được
coi là vùng đất thánh dùng xây đền tháp thờ các vị vua đã qua đời mà
mỗi vị vua được xây dựng một cụm kiến trúc gồm 4 tháp (tháp cổng,
tháp nước, tháp lửa và tháp thờ).
• Tháp Chăm thường có mặt bằng vng, dùng gạch làm vật liệu xây
dựng chính, chỉ có một ít bộ phận bằng đá như mi cửa, trụ cửa, bậc
cửa. Mỗi tháp có ba tầng, nhỏ dần khi lên cao theo dạng núi Meru - nơi
trú ngụ cùa các thần Bà la môn, tháp chỉ mở một cửa chính hướng về
phía Đơng, 3 cửa cịn lại đóng kín. Theo quan niệm của người Chăm
thì hướng Đông là hướng của thần linh, Bắc là hướng của ma quỷ, Tây
Nam là hướng của dân chúng nên nhà cửa của người Chăm thường
mở cửa về hướng Tây Nam.
 Điêu khắc đá Champa là một bộ môn nổi tiếng được nghiên cứu từ cuối thế
kỷ XIX. Các nhà nghiên cứu đã định ra được các phong cách tạo hình của


Champa từ giai đoạn trước TK VII (chịu ảnh hưởng nghệ thuật Amaravati của

Ấn Độ) cho tới giai đoạn nửa sau TK VII trở đi, đã tạo ra được những nét
riêng của điêu khắc đá Champa qua 8 loại phong cách: Mỹ Sơn E1, Hòa Lai,
Đồng Dương, Khương Mỹ, Chánh Lộ, Tháp Mắm, Yang Mun, Pô Rô Mê.
Nghệ thuật điêu khắc Champa rất phong phú với nhiều tác phẩm phù điêu,
tượng trịn gắn với sinh hoạt tơn giáo Bà la môn, trên những tác phẩm này
thường bắt gặp nét chủng tộc, y phục, trang sức Chăm hịa trộn với hình ảnh
các vị thần Bà la môn, hoặc những nét tả thực cũng như cách điệu thể hiện
trong hình ảnh con người, loài vật… hết sức sinh động.

2.Khu trưng bày nghệ thuật Chămpa của bảo tàng lịch sử
quốc gia

Các thành viên trong nhóm cùng chụp ảnh kỉ niệm
Sưu tập điêu khắc đá Chămpa trưng bày ở Bảo tàng Lịch sử Việt Nam là một phần
trong kho tàng văn hoá nghệ thuật đồ sộ của dân tộc Chăm - một trong 54 dân tộc
anh em đang sinh sống trên suốt dải đất miền Trung của nước Việt Nam.
 Phòng trưng bày sưu tập điêu khắc đá Chămpa được trình bày trong khơng
gian mở tầng hai của phịng bát giác nhìn xuống tiền sảnh trang trọng của nhà
bảo tàng. Tại đây, sưu tập được trình bày theo niên đại trải dài từ TK 7 đến TK
13 với tổng số hiện vật lên đến 50 tiêu bản gồm các thể loại tiêu biểu như:
tượng trịn, phù điêu, bia ký, tìm thấy ở hầu hết các tỉnh miền Trung Việt Nam


như: Quảng Bình, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Bình Thuận... Vương
quốc Chămpa đã tồn tại từ TK 2 đến TK 15 trên dải đất miền Trung Việt Nam
 Phòng trưng bày gồm hai nhóm hiện vật (nhóm minh văn và nhóm tượng trịn)
được trình bày đan xen với các phong cách nghệ thuật tiêu biểu sau: Phong
cách Mỹ Sơn (TK 9), Đồng Dương (TK 10), Trà Kiệu (TK 10 - 11), Tháp Mắm
(TK 12 - 13).
 Phần chính diện trung tâm của phịng trưng bày giới thiệu nhóm hiện vật đặc

sắc có thể khối lớn và phong cách nghệ thuật độc đáo - phong cách Tháp
Mắm (TK 12 - 13): tượng thần Si Va và cặp sư tử trang trí bệ tượng. Tượng
thần Si Va múa ở đây được thể hiện một cách sống động điệu múa vũ trụ
(có tên là Anandatandava, điệu múa hạnh phúc), vốn là biểu tượng cho nhịp
điệu và sự hài hoà của của cuộc sống bao gồm cả sự sáng tạo và huỷ diệt.
Các phần trưng bày tiếp theo được giới thiệu tuần tự theo niên đại: Mở đầu là
bia đá Mỹ Sơn, các sưu tập tượng tròn đặc sắc của phong cách Mỹ Sơn,
Đồng Dương. Cạnh đó là bản đồ di tích kiến trúc cổ Chămpa ở Việt Nam để
khách tham quan tiện theo dõi các di tích, địa danh, kiến trúc, thành quách,
đền tháp Chămpa. Phong cách nghệ thuật Trà Kiệu (TK 10 - 11) tiêu biểu với
các cặp tượng tròn Thiếu nữ múa lụa đầy nữ tính, đậm nét đặc trưng phong
cách Trà Kiệu: tính nhân văn, vẻ đẹp cổ điển thuần túy và đầy sự tinh tế, hài
hồ, trí tuệ. Ngoài ra, các tác phẩm điêu khắc Makara, Makara kết hợp với
các hình tượng khác như: Makara sinh ra chiến binh tay cầm khiên, Makara
sinh ra Asura, Makara sinh ra hươu, Makara sinh ra Naga... là những tác
phẩm điêu khắc đẹp của thể loại Makara. Tượng Garuda khổng lồ (chỉ còn
phần ngực) trưng bày ở đây là một trong những tượng Garuda lớn và đẹp
nhất đã phát hiện được. Bên cạnh các sưu tập hiện vật đặc sắc, trên các
mảng tường đai trưng bày phía sau, bảo tàng cịn thể hiện rất nhiều tư liệu
ảnh, bản vẽ, khoa học phụ để minh hoạ và bổ sung cho phần trưng bày hiện
vật, làm phong phú và giúp cho khách tham quan dễ dàng tiếp cận các di tích,
địa danh, đền tháp của văn hố Chămpa. Bia Pơnaga dựng năm 887 Caka
(965 sau Cơng Ngun) tại TP. Nha Trang, Khánh Hồ kết thúc phòng trưng
bày.



Một số hình ảnh hiện vật được trưng bày

II,Nền văn hóa Ĩc Eo

Cùng chỗ với khu trưng bày về nghệ thuật Chămpa là một không gian đưa chúng ta
đến nền văn hóa Ĩc Eo, một nền văn hóa có cả ngàn năm lịch sử.


1.Nguồn gốc của văn hóa Ĩc Eo
Những khám phá khảo cổ học sơ kỳ thời đại đồ sắt ở Nam Bộ( 2500-2000 năm cách
ngày nay) đã chứng minh nguồn gốc bản địa của văn hóa Ĩc Eo. Các di tích này tuy
phân bố ở những tiểu vùng sinh thái khác nhau nhưng đều hàm chứa những yếu tố
sẽ phát triển thành đặc trưng của văn hóa Ĩc Eo, mà biểu hiện rõ ràng nhất là trong
đồ gốm. Ngồi ra, đóng góp khơng nhỏ vào sự hình thành nền văn hóa này là những


yếu tố văn hóa Sa Huỳnh ở cực Nam Trung Bộ và nhiều yếu tố ngoại sinh khác, mà
điển hình là tiếp xúc, trao đổi và tiếp biến với văn hóa Ấn Độ.


Một số hình ảnh về văn hóa Óc Eo

2.Đồ trang sức và những hiện vật bằng kim loại quý
Đồ trang sức Ĩc Eo gồm nhiều loại hình như vịng, nhẫn, bông tai, dây chuyền, hạt
chuỗi,… được chế tác từ các loại chất liệu quý như vàng, đá ngọc, mã não, thạch
anh, thủy tinh,… với nhiều màu sắc, kích cỡ, hình dáng khác nhau. Đáng chú ý là
các là vàng dập nổi, chạm khắc tạo hình hoa văn trang trí và chữ Phạn cổ. Ngồi ra
cịn có những con dấu, mặt nhẫn khắc hình người, động vật và các loại tiền vàng,
bạc, hợp kim thiếc…


Hình ảnh về đồ trang sức và hững hiện vật bằng kim loại quý

3.Đồ gốm

Đồ gốm hiện diện trong hầu hết các di tích và là loại hình hiện vật thể hiện truyền
thống bản địa rõ ràng nhất, bao gồm ba loại hình chính là đồ gia dụng, cơng cụ lao
động và trang trí kiến trúc. Sản phẩm phổ biến là đồ gốm gia dụng như bình, hũ, nồi,
nắp, bát, cốc, chai,… trong đó loại hình đặc trưng nhất là bếp lò, vật dụng quen
thuộc và thiết yếu của cư dân vùng sông nước. Vật liệu xây dựng và phù điêu trang


trí kiến trúc bằng đất nung cũng là những di vật chủ yếu trong các di tích kiến trúc
đền tháp của văn hóa Ĩc Eo.

Mợt sớ hình ảnh về đờ gốm trong văn hóa Óc Eo

III, Diễn biến buổi tham quan và những gì để lại
1.Diễn biến
8h sáng Chủ Nhật, ngày 12/03/ 2017 nhóm 5 cùng với các thành viên trong lớp
Kỹ năng tư vấn pháp luật cộng đồng (216)_1 có mặt tại cổng trường ĐH Kinh tế


Quốc dân để tập trung, sau đó cùng nhau di chuyển đến địa điểm tham quan là Bảo
tàng Lịch sử Quốc gia tại địa chỉ số 1 Tràng Tiền, Q. Hoàn Kiếm, Hà Nội. Đến nơi,
mọi người tự giác xếp hàng ngay ngắn để mua vé vào thăm quan Bảo tàng, niềm
háo hức được thể hiện trên từng nét mặt của các thành viên trong lớp khi đứng
trước cổng chờ. Rồi sau đó các nhóm phân chia đề tài theo từng giai đoạn, thời kỳ
lịch sử và đi tìm hiểu theo nhóm của mình. Đề tài của nhóm 5 là tìm hiểu về Nghệ
thuật Chămpa. Khi bước đến khu vực cần tìm hiểu trước mặt các thành viên trong
nhóm là tượng đá cát “Shiva múa” ở giữa 2 bức tượng “Sư Tử” rất ấn tượng – một
đặc trưng của văn hóa nghệ thuật Chămpa nên nhóm đã cùng nhau chụp ảnh kỷ
niệm tại đây và cùng nhau chiêm ngưỡng, chụp hình, tìm hiểu qua chú thích ở dưới
mỗi hiện vật, cùng bàn luận với nhau những hiện vật được trưng bày tại khu vực
Sưu tập điêu khắc đá Chămpa và phòng trưng bày Óc Eo – Phù Nam, đặc biệt các

bạn nữ trong nhóm rất hào hứng khi được “ngắm nghía” những hiện vật về đồ trang
sức, kim loại quý từ thời cổ xưa, đẹp mà tinh tế không thua kém gì những đồ trang
sức được gia công ở thời hiện đại. Các bức tượng ở đây đá cũng rất ấn tượng, mặc
dù một vài bức tượng khi khai quật được không còn nguyên vẹn nhưng vẫn thấy
được tính nghệ thuật hết sức độc đáo của thời kỳ này. Sau khi đã tìm hiểu và chụp
được những tư liệu cần thiết cho phần báo cáo về đề tài của nhóm, các thành viên
lại cùng nhau đi tham quan những khu vực khác trong bảo tàng gồm các khu Việt
Nam thời tiền sử, Thời dựng nước đầu tiên đến triều Trần, Việt Nam từ triều Hồ đến
cách mạng tháng 8/1945,… rồi cùng nhau vẽ tranh và chọn cho nhau những món đồ
lưu niệm được bán tại Bảo tàng. Tham quan hết phần trưng bày về Lịch sử Việt
Nam thời kì cổ trung đại xong, nhóm lại cùng với lớp di chuyển sang khu Bảo tàng
trưng bày về Lịch sử Việt Nam giai đoạn cận hiện đại từ thế kỉ 19 cho đến nay tại địa
chỉ 216 Tông Đản, Hoàn Kiếm, Hà Nội, sau đó chụp ảnh kỷ niệm với tập thể lớp, khi
ra về các thành viên trong nhóm đi ăn kem Tràng Tiền, các thành viên trong nhóm trở
nên thân thiết và gần gũi hơn bao giờ hết qua buổi sinh hoạt ngoại khóa này.

2.Cảm nhận
Trong buổi đi thăm quan thực tế của lớp tại Bảo tàng lịch sử quốc gia đã để lại
trong chúng tôi quá nhiều thứ ấn tượng thật sâu sắc cùng những cảm xúc đan xen
giữa lòng tự hào về các triều đại lịch sử. Bảo tàng là nơi lưu giữ những vật chứng,
hiện vật ở đây rất nhiều, rất phong phú mà ai cũng thích ngắm vì được trang trí rất
tinh xảo, với sự hấp dẫn dưới các triều đại vua riêng biệt của lịch sử Việt Nam. Sau
khi xem Bảo tàng lịch sử tận mắt nhìn tranh ảnh hiện vật chúng tơi càng thêm tin yêu
kính phục những con người, đạo đức, sự nghiệp mà mỗi triều đại lịch sử để lại. Từ
đó chúng tôi nhận thấy những buổi đi thực tế như thế này thật ý nghĩa và bổ ích, nó
làm cho mỗi người chúng tôi thêm tự hào về truyền thống lịch sử hào hùng của đất
nước, hiểu thêm về những danh nhân của mỗi triều đại lịch sử cũng như các hiện
vật cũ kĩ quý giá được trưng bày trong bảo tàng. Chuyến đi thực tế này đã mang đến
cho chúng tôi hiểu biết mới mẻ thực tế hơn, thấy được những hiện vật thuộc các thời
kì phát triển khác nhau như: thời kì đồ đá, đồ sắt và đồ đồng với chúng tôi cũng hiểu

được về cuộc sống, phong tục tập quán của người Việt cổ. Cùng với cách trưng bày
rất đẹp và dễ hiểu về từng thời kì lịch sử đã giúp chúng tôi nhiều hiểu biết mới về lịch
sử nước nhà. Sau chuyến thăm Bảo tàng đã góp phần giúp chúng tơi được tiếp cận,
tìm hiểu về những hiện vật, di chỉ khảo cổ, qua đó giúp cho mỗi người chúng tôi khắc
sâu thêm kiến thức về lịch sử và thêm tình yêu tổ quốc cũng như niềm tự hào về nét
đẹp truyền thống văn hóa dân tộc, lòng biết ơn tổ tiên, ý thức kế thừa truyền thống
quý báu của dân tộc trong công cuộc đổi mới xây và bảo vệ đất nước.
Qua buổi thăm Bảo tàng lịch sử khơng chỉ riêng chúng tơi mà cịn rất đơng du
khách nước ngồi đến đây để được khám phá những điều thú vị về q trình ơng
cha ta dựng nước và giữ nước, cũng như xây đắp nên truyền thống văn hóa Việt
đậm đà bản sắc dân tộc. Nhờ đó các kiến thức về lịch sử khơng cịn khơ khan nữa


mà rất dễ dàng ghi nhớ bằng hệ thống hình ảnh, hiện vật cụ thể. Những hiện vật, tư
liệu lịch sử trong bảo tàng đã cung cấp cho chúng tôi cái nhìn đầy đủ và tồn diện về
các giai đoạn lịch sử của Việt Nam từ thời tiền sử cho đến giai đoạn đấu tranh dựng
nước và giữ nước.
Một số ảnh ngồi lề của nhóm:

Cùng nhau vẽ tranh