Sáng kiến kinh nghiệm phát huy tính tích cực của trẻ 5 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học

Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài: “Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 – 6
tuổi trong hoạt động khám phá khoa học”
I. Lý do CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
Trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước, với sự phát triển tiên tiến vượt
bậc về các mặt của xã hội như: nền văn minh, khoa học kỹ thuật thì giáo dục được coi
là quốc sách hàng đầu trong chiến lược phát triển con người Việt Nam, đất nước Việt
Nam hiện đại. Bác Hồ kính yêu đã dạy:
“Vì lợi ích mười năm trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm trồng người”.
Theo đó, việc quan trọng trong chiến lược đó là chăm sóc giáo dục các cháu ngay
từ nhỏ để hình thành và phát triển một cách toàn diện. Giáo dục mầm non là cấp học
đầu tiên, quan trọng đặt nền móng ban đầu cho sự hình thành và phát triển nhân cách
của trẻ là thế hệ tương lai đất nước là lớp người năng động, có trí tuệ, tự chủ và sáng
tạo. Bởi vậy, nhiệm vụ của giáo dục là phải quan tâm trang bị cho trẻ những tri thức
khoa học và nhân cách toàn diện để theo kịp thời đại. Cho nên giáo dục mầm non đã
có sự đổi mới về nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức với phương châm: “lấy
trẻ làm trung tâm” tạo điều kiện để trẻ phát huy cao nhất tính tích cực, chủ động, sáng
tạo.
Trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ mầm non, đặc biệt là trẻ 5 – 6 tuổi nhận
thức, tư duy, ngôn ngữ và tình cảm xã hội gần như hoàn thiện thì việc cho trẻ khám
phá khoa học là không thể thiếu, có tác dụng giáo dục về mọi mặt cho trẻ như: Giáo
dục ngôn ngữ, trí tuệ, thẩm mĩ, thể lực… Khám phá khoa học là phương tiện để giao
tiếp và làm quen với môi trường xung quanh, môi trường xã hội để giao lưu và bày tỏ
nguyện vọng của mình đồng thời là công cụ của tư duy và chuẩn bị tâm thế tốt nhất
cho trẻ vào lớp 1. Trẻ ở lứa tuổi này rất thích tìm hiểu, khám phá môi trường xung
quanh bởi thế giới xung quanh thật bao la rộng lớn. Ở đó có biết bao điều mới lạ hấp
dẫn, trẻ tò mò muốn biết, muốn được khám phá. Khám phá khoa học mang lại nguồn

Trường mầm non Nam Trung

1

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

biểu tượng vô cùng phong phú, đa dạng, sinh động, hấp dẫn với trẻ, từ môi trường tự
nhiên (cỏ cây, hoa lá, chim muông…) đến môi trường xã hội (công việc của mỗi
người, mối quan hệ của con người với nhau…) và trẻ biết về chính bản thân mình. Vì
thế trẻ luôn muốn khám phá, tìm hiểu về chúng. Khám phá khoa học đòi hỏi trẻ phải
sử dụng tích cực các giác quan giúp trẻ phát triển năng lực quan sát, khả năng phân
tích, so sánh, tổng hợp. Nhờ vậy khả năng cảm nhận của trẻ sẽ nhanh nhạy, chính xác,
những biểu tượng, kết quả trẻ thu nhận được trở nên cụ thể, sinh động hấp dẫn hơn.
Để có được những phẩm chất trí tuệ trên đòi hỏi người giáo viên khi tổ chức cho
trẻ khám phá khoa học phải có sự đổi mới thực sự về nội dung, phương pháp và hình
thức tổ chức, phải có thủ thuật riêng để kích thích trẻ hứng thú tham gia vào hoạt
động, phải biết thiết kế kết, hợp nhiều hoạt động khác nhau một cách phù hợp linh
hoạt, tạo những tình huống hoạt động cùng với những thao tác thử nghiệm, trải
nghiệm, khám phá…để trẻ được hoạt động lĩnh hội kiến thức, hình thành kỹ năng
giúp trẻ hòa nhập với cuộc sống, với xã hội. Và đó cũng là nền tảng vững chắc cho trẻ
khi học tiếp ở những bậc học sau này.
2. Cơ sở thực tiễn
Trong chương trình giáo dục mầm non mới, các lĩnh vực phát triển vô cùng quan
trọng đối với trẻ nhất là lĩnh vực phát triển nhận thức trong đó có hoạt động khám phá
khoa học. Nhưng trên thực tế, tôi nhận thấy nội dung cho trẻ khám phá khoa học còn
nghèo nàn, khô khan, gò bó, mới chú trọng đến một vài chủ đề chính; phương pháp
hình thức tổ chức chưa sáng tạo, còn dập khuân máy móc, tính tích hợp còn hạn chế,

chưa tạo sự gắn kết, linh hoạt trong tiết dạy, chưa chú trọng cho trẻ được tự tìm tòi
khám phá trải nghiệm nên trẻ dễ chán, mệt mỏi trong giờ học.
Về đồ dùng đồ chơi: Còn thiếu hoặc có nhưng chưa đẹp còn đơn điệu, ngại tổ
chức cho trẻ hoạt động khám phá trải nghiệm bằng vật thật, việc sử dụng công nghệ
thông tin vào hoạt động còn hạn chế, chưa khoa học.
Về trẻ: Trẻ ít được trải nghiệm, khám phá, trẻ nhút nhát không chủ động khi
tham gia hoạt động, thiếu tự tin, vốn từ còn nghèo nàn, khả năng nhận thức về thế giới
xung quanh còn hạn chế. Vì vậy chất lượng hoạt động khám phá khoa học còn thấp.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc cho trẻ khám phá khoa học và làm sao
để những hoạt động đó trở nên thú vị, không khô khan và lôi cuốn trẻ tích cực tham
gia vào hoạt động tôi đã tìm tòi những phương pháp, biện pháp hữu hiệu cho từng nội
Trường mầm non Nam Trung

2

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

dung, từng chủ đề để đáp ứng với yêu cầu đổi mới hiện nay nhằm phát triển nhận thức
cho trẻ về thế giới xung quanh một cách tốt nhất.
Vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 –
6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học”. Tôi xin đưa ra một số biện pháp sau:
II. NHỮNG BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
1. Biện pháp 1: Chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ cho hoạt động khám phá khoa học.
Muốn một hoạt động khám phá khoa học được thành công trước hết là việc
chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ: Đồ dùng, dụng cụ dạy và học phong phú đa dạng, an toàn
tạo cơ hội cho trẻ tự do lựa chọn, thử nghiệm, khám phá một cách độc lập sáng tạo.
Các đồ dùng đồ chơi hấp dẫn khơi dậy sự tò mò khám phá và trải nghiệm giúp trẻ

phát triển kĩ năng nhận thức. Vì vậy tôi luôn lựa chọn và sử dụng những đồ dùng đồ
chơi sống động như vật thật, mô hình, tranh ảnh…hay những phương tiện dụng cụ
làm các thí nghiệm về một số đặc điểm tính chất của sự vật, hiện tượng.
- Những đồ dùng tôi lựa chọn có sức lôi cuốn, tươi sáng, điển hình, không quá
nhiều mà tập trung vào đặc điểm nổi bật, an toàn với trẻ và hợp vệ sinh.
Ví dụ: Khi cho trẻ tìm hiểu về một số loại quả tôi lựa chọn vật thật tươi, đẹp, đặc
trưng về đặc điểm cho trẻ tìm hiểu, khám phán và nhận xét.
- Trong một hoạt động cho trẻ khám phá khoa học đồ dùng cần phong phú, đa
dạng, nhiều cái mới lạ, hấp dẫn. Vì vậy, ngoài những đồ dùng dụng cụ nhà trường
trang bị tôi còn phải tự tìm tòi, sưu tầm tranh ảnh, video; tận dụng các phế liệu để làm
thêm một số đồ dùng phục vụ cho hoạt động của trẻ.
Ví dụ: Sưu tầm tranh ảnh, làm video về các chủ đề; làm một số dụng cụ nghề
nông như cuốc, xẻng, liềm…bằng tấm nhựa, sản phẩm nghề nông như rau củ quả, con
giống bằng xốp màu…; làm một số phương tiện giao thông bằng vỏ hộp sữa…Ngoài
ra ở mỗi chủ đề tôi làm thêm tranh lô tô vận dụng vào các trò chơi nhằm khắc sâu
kiến thức cho trẻ.
- Cho trẻ khám phá khoa học về môi trường xung quanh tôi luôn chú trọng chuẩn
bị đồ dùng là những vật thật cũng có thể là những đoạn phim ngắn quay những cảnh
thật gần gũi xung quanh trẻ.
Ví dụ: Ở chủ đề: “Thế giới thực vật” với hoạt động khám phá sự phát triển của
cây đậu tương tôi chuẩn bị 6 chậu cây tương ứng với 6 giai đoạn phát triển của cây:
gieo hạt, nảy mầm, cây non, cây trưởng thành, cây ra hoa, cây kết quả cho trẻ quan sát
Trường mầm non Nam Trung

3

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

nhận xét về quá trình phát triển của cây. Hay với hoạt động cho trẻ khám phá về một
số loại quả tôi lựa chọn quả thật, tươi ngon để trẻ phân biệt về đặc điểm mùi vị màu
sắc…Hay ở chủ đề: “Quê hương đất nước” với hoạt động tìm hiểu về một số danh
lam thắng cảnh tôi lựa chọn sưu tầm phóng sự hoặc quay cảnh thật về các danh lam
thắng cảnh đó cho trẻ cùng xem, khám phá tìm hiểu…
Như vậy, việc chuẩn bị đồ dùng chu đáo, phong phú, hấp dẫn sẽ tạo điều kiện
cho trẻ tìm hiểu khám phá tốt hơn, cá nhân trẻ được trải nghiệm trao đổi, nhận xét kĩ
hơn về các sự vật hiện tượng xung quanh, trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động hơn
và tiết học sẽ thành công hơn.
2. Biện pháp 2: Phát huy tính tích cực, sáng tạo của trẻ thông qua hoạt động
khám phá khoa học.
a .Tạo hứng thú cho trẻ:
Như chúng ta đã biết, trẻ mầm non rất dễ hứng thú với những điều mới lạ. Vì
vậy, đòi hỏi người giáo viên dù ở hoạt động nào cũng phải có khả năng sáng tạo, linh
hoạt mềm dẻo để có nghệ thuật gợi mở cảm xúc cho trẻ sao cho mới lạ, hấp dẫn thu
hút sự chú ý của trẻ khi tham gia hoạt động.
Ví dụ: Cho trẻ khám phá quá trình phát triển của cây đậu tương, tôi kể cho trẻ
nghe câu chuyện: “Hạt đậu nhỏ” hay cùng trẻ chơi trò chơi: “Tập tầm vông” hoặc cô
cùng trẻ pha và uống một ly sữa đậu lành. Và như vậy tôi bất ngờ trò chuyện dẫn dắt
trẻ đến với đối tượng cần khám phá một cách nhẹ nhàng thoải mái.
Hoặc cho trẻ khám phá về các loại phương tiện giao thông đường bộ tôi lại cho
trẻ xem một đoạn phim về quang cảnh trên đường phố, khi trẻ xem xong trẻ nhớ lại và
kể về những phương tiện giao thông mà trẻ vừa quan sát được. Hay cho trẻ chơi trò
chơi: “Nghe âm thanh đoán tên phương tiện”, “Đố vui”…
Đồng thời tôi luôn sáng tạo gây hứng thú cho trẻ có sự chờ đợi mong muốn được
khám phá.
Ví dụ: Trong hoạt động khám phá “Cây cần gì để sống và lớn lên”. Tôi hỏi trẻ:
- Các con có biết vì sao cây sống được? Vì sao cây xanh tốt?
- Hôm trước cô con mình đã làm thí nghiệm về cây bị bịt kín và cho vào trong

phòng không biết cây sẽ như thế nào nhỉ? Theo con thì cây có lớn lên không? Vì sao?
- Sau đó tôi đưa cây đó ra và mở túi ni lông cho trẻ quan sát bằng cây thật, trẻ rất
thích thú và nhận xét sôi nổi: Cây bị héo, lá đổi màu, cây không phát triển…
Trường mầm non Nam Trung

4

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

Nhờ các thủ thuật tạo hứng thú, trẻ lớp tôi say mê tìm hiểu khám phá và chú ý
hơn, tích cực hơn trong quá trình khám phá tìm hiểu.
b. Phát huy tính tích cực, sáng tạo của trẻ:
Vì mục tiêu của đổi mới phương pháp là “lấy trẻ làm trung tâm”, trẻ được tích
cực chủ động tham gia vào các hoạt động cụ thể, trẻ được trải nghiệm nghe, nhìn, sờ,
ngửi…và tự cảm nhận về đối tượng mà trẻ quan sát khám phá. Vì vậy tôi luôn tạo tình
huống có vấn đề và tổ chức cho mọi trẻ đều được tham gia vào hoạt động thực hành.
Ví dụ: Trong hoạt động khám phá các loại hoa: Tôi chuẩn bị 4 loại hoa: Hoa
hồng, hoa cúc, hoa đồng tiền, hoa loa kèn cho vào 4 hộp và tổ chức tặng quà cho 4
nhóm, 4 nhóm cùng tự trao đổi khám phá, thảo luận, nhận xét về món quà của mình
và cử một bạn đại diện lên trình bày trước lớp. Nếu trẻ nêu nhận xét chưa đầy đủ thì
cô có thể gọi nhóm khác bổ sung ý kiến và khái quát lại khắc sâu kiến thức cho trẻ.
Bên cạnh đó việc cho trẻ khám phá khoa học thông qua thí nghiệm thực hành để
phát hiện “khám phá khoa học mới” cũng được tôi hết sức chú ý. Đối với trẻ, được
trực tiếp làm thí nghiệm với các vật mới lạ quả là một điều thích thú. Chúng ta hãy cứ
để trẻ được hoạt động, được trải nghiệm, được thử sai – đúng và cuối cùng trẻ tìm ra
được một kết quả nào đó. Từ đó, trẻ sẽ say mê với phát hiện mới và đưa ra rất nhiều
câu hỏi: Vì sao? Tại làm sao? Hay những câu nói: Cô ơi! Con đã biết vì sao rồi!...; trẻ

biết phán đoán và tìm ra câu trả lời, trí tưởng tượng của trẻ về thế giới xung quanh
cũng được phát triển phong phú và mạnh mẽ hơn.
Ví dụ: Cho trẻ làm một số thí nghiệm và rút ra kết luận về: “Cây cần gì để sống
và phát triển”; “Vật chìm – vật nổi” hay “Sự kì diệu của nước”…
Việc chuẩn bị hệ thống câu hỏi cũng hết sức cần thiết để khi đàm thoại nhiều trẻ
được trả lời. Do đó, trên mỗi hoạt động tôi đã sử dụng những câu hỏi mở phát triển tư
duy cho trẻ, hệ thống câu hỏi ngắn gọn lôgic phù hợp nội dung bài dạy, không sử
dụng câu hỏi mớm lời hay trẻ chỉ trả lời: “Có ạ!” hoặc “Không ạ!”, chú ý hỏi cá nhân
tránh trẻ trả lời đồng thanh cả lớp. Đặc biệt, việc rèn cho trẻ sử dụng ngôn ngữ diễn
đạt mạch lạc cũng được tôi hết sức chú ý.
Ví dụ: Khi cho trẻ trò chuyện về: “Ngày Tết quê em”, tôi đã xây dựng hệ thống
câu hỏi để cùng trò chuyện với trẻ. Cô hỏi: Mùa xuân có ngày gì vui nhất? Ai biết gì
về ngày Tết hãy kể cho cô và các bạn cùng nghe? Nhà con chuẩn bị đón Tết như thế

Trường mầm non Nam Trung

5

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

nào? Mẹ mua sắm, trang trí những gì? Mọi người thường làm gì trong ngày Tết? Các
con đã làm gì để giúp bố mẹ chuẩn bị cho ngày Tết?...
Một yếu tố quan trọng không thể thiếu để thúc đẩy trẻ hoạt động tích cực, sáng
tạo đó là hình thức thi đua. Vì vậy tôi luôn chú trọng thay đổi các hình thức như tổ
chức hội thi, câu lạc bộ, tổ chức các trò chơi để trẻ hoạt động say mê, tích cực hơn.
Trẻ mầm non “chơi mà học, học mà chơi”.
Sau thời gian trò chuyện, đàm thoại với cô trẻ được hoạt động, được tham gia

vào các trò chơi hứng thú. Qua đó, trẻ không chỉ ngồi nghe cô nói và trả lời các câu
hỏi của cô mà trẻ còn có cơ hội để bộc lộ các hiểu biết của mình thông qua các trò
chơi. Ngoài ra, trò chơi còn có tác dụng củng cố, bổ sung các tri thức đã học thông
qua hoạt động thực tiễn. Do đó, trò chơi củng cố trong giờ hoạt động khám phá khoa
học là rất quan trọng. Trò chơi càng phong phú, đa dạng bao nhiêu thì các tri thức mà
trẻ lĩnh hội càng sâu sắc và trẻ càng nhớ lâu bấy nhiêu.
Ví dụ 1: Cho trẻ khám phá tìm hiểu về các loại rau, tôi tổ chức cho trẻ chơi trò
chơi: “Người đầu bếp tài ba”. Tôi chuẩn bị các loại rau ăn lá, rau ăn củ, rau ăn quả;
chia trẻ thành 3 đội, mỗi đội chọn một loại rau theo yêu cầu của cô mang về rổ của
đội mình theo đường dích dắc, trong thời gian là một bản nhạc, đội nào chọn được
nhiều rau hơn và đúng yêu cầu đội đó sẽ giành chiến thắng.
Trong khi trẻ hoạt động tôi luôn chú ý động viên trẻ, cháu nào làm tốt tôi động
viên kịp thời, cháu nào chưa nhanh nhẹn tôi đến bên nhắc nhở cháu, nếu cháu không
làm được thì hướng dẫn trẻ và cùng làm với trẻ chứ không làm hộ trẻ.
Ví dụ 2: Ở hoạt động cho trẻ khám phá sự phát triển của cây từ hạt tôi tổ chức
dưới dạng hội thi: “Tuổi thơ khám phá” với các đội chơi cùng thi đua khám phá, chơi
các trò chơi luyện tập củng cố về quá trình phát triển của cây từ hạt… Bên cạnh việc
trẻ “học mà chơi, chơi mà học” còn góp phần thúc đẩy tình cảm giao tiếp giữa trẻ với
trẻ, biết kết hợp với bạn bè thúc đẩy hoạt động nhanh nhẹn hơn, tích cực hơn, kết quả
đạt cao hơn và nhất là ý thức thái độ khi tham gia hoạt động cùng nhóm bạn.
c. Sử dụng có hiệu quả các phương tiện, đồ dùng đồ chơi kích thích trẻ tích cực
hoạt động.
Nhận thức của trẻ là từ trực quan sinh động đến tư duy trìu tượng nên việc chuẩn
bị và sử dụng đồ dùng trực quan trong mỗi chủ đề, mỗi hoạt động là hết sức cần thiết.
Một hoạt động cho trẻ khám phá khoa học có thành công hay không phụ thuộc rất
Trường mầm non Nam Trung

6

Vũ Thị Thu

Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

nhiều vào việc chuẩn bị và sử dụng đồ dùng trực quan. Theo tôi, mỗi loại đồ dùng đồ
chơi cô chuẩn bị trong hoạt động phải đảm bảo yêu cầu và khai thác triệt để đồ dùng
được chuẩn bị để trẻ có thể hiểu sâu hơn bản chất của các sự vật hiện tượng xung
quanh mình.
Ví dụ: Hoạt động cho trẻ tìm hiểu về một số loại quả, tôi chuẩn bị những quả
thật, tươi đảm bảo tính khoa học thẩm mĩ và gần gũi cho trẻ được khám phá trực tiếp
trên đối tượng: quan sát, sờ, nếm, ngửi; từ đó trẻ có nhận xét, so sánh chính xác về
đặc điểm, mùi vị của mỗi loại quả. Trẻ cũng có thể chơi các trò chơi: “Ai thông minh
hơn” hay “Đội nào nhanh hơn”…
Theo đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin cũng được tôi chú trọng vào các
hoạt động khám phá đặc biệt những hoạt động mà tôi không chuẩn bị được vật thật.
Với tốc độ phát triển nhanh chóng của nền khoa học hiện đại, tôi luôn cập nhật những
thông tin từ internet để có được những hình ảnh, những video ngắn gần gũi nhất, thật
nhất để phục vụ cho tiết dạy của mình. Tôi còn học hỏi thêm để có thể tự mình thiết
kế các bài giảng điện tử về các hoạt động cho trẻ khám phá khoa học giúp tôi chủ
động hơn trong công việc. Tôi nhận thấy trẻ rất thích thú với các hình ảnh, đoạn video
từ đó trẻ tích cực tham gia vào hoạt động hơn.
Đối với một hoạt động khám phá khoa học hay bất kì một hoạt động nào khác
người giáo viên không chỉ chuẩn bị đơn thuần một loại đồ dùng, phương tiện mà cần
phải chuẩn bị và sử dụng phối hợp nhiều loại đồ dùng, phương tiện khác nhau để
tránh gây sự nhàm chán cho trẻ.
Ví dụ: Ở hoạt động tìm hiểu khám phá về: “Cá và môi trường sống”. Tôi chuẩn
bị thiết kế bài giảng điện tử cho trẻ xem trình chiếu trên máy về “Cá sống ở đâu?”,
đồng thời tôi còn chuẩn bị cho trẻ làm thí nghiệm với: Bể thả cá có nước và bể thả cá
không có nước rồi cho trẻ quan sát, nhận xét: Nếu thiếu nước cá sẽ như thế nào?
3. Biện pháp 3: Lựa chọn nội dung tích hợp nhẹ nhàng, phù hợp.

Tích hợp không có nghĩa là đặt cạnh nhau, nối tiếp nhau mà đó là sự liên kết, đan
xen, hòa quyện, lồng ghép các hoạt động giáo dục ở lĩnh vực khác, môn học khác vào
hoạt động cho trẻ khám phá khoa học một cách phù hợp và tổ chức thực hiện theo
một chủ đề nhất định.
Ví dụ: Hoạt động cho trẻ tìm hiểu về phương tiện giao thông đường bộ. Ngoài
những kiến thức cung cấp cho trẻ và phát triển khả năng quan sát, so sánh, suy đoán,
Trường mầm non Nam Trung

7

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

về một số phương tiện giao thông đường bộ, tôi còn tích hợp các nội dung khác một
cách nhẹ nhàng: Giáo dục âm nhạc: Hát vận động bài: “Em tập lái ô tô”; Tạo hình:
Cắt dán tranh phương tiện giao thông đường bộ; Toán: Đếm xem cắt dán được bao
nhiêu phương tiện giao thông; Giáo dục thể chất: Đi trong đường hẹp lên dán tranh…
Những bài đồng dao, ca dao, câu đố… cũng được tôi sưu tầm lựa chọn và sử
dụng một cách linh hoạt, nhẹ nhàng để tạo hứng thú cho trẻ tham gia vào hoạt động.
- Đồng dao chính là những bài hát dân gian có nội dung và hình thức phù hợp với
trẻ em. Qua những bài đồng dao giúp trẻ em có những cảm xúc tốt đẹp về thế giới
xung quanh.
Ví dụ: Trong chủ đề Thế giới thực vật tôi đã sử dụng bài đồng dao: “Họ nhà rau”
để cung cấp thêm kiến thức cho trẻ về đặc điểm các loại rau. Trẻ rất dễ nhớ và hứng
thú đọc qua đó phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Hay ở chủ đề Thế giới động vật,
tôi dạy trẻ bài: “Gà cục tác” tuy ngắn gọn nhưng cung cấp cho trẻ đặc điểm rõ nét,
hình ảnh sinh động về con gà; bài “Làng chim” lại cung cấp cho trẻ tên gọi của các
loài chim và các động tác khác nhau, qua đó trẻ không chỉ biết được tên gọi mà còn

biết được đặc điểm vận động đặc trưng của các loài chim, làm giàu vốn hiểu biết, phát
triển trí tưởng tượng phong phú cho trẻ.
- Tôi sử dụng câu đố để kích thích tư duy, óc phán đoán, làm giàu vốn từ cho trẻ.
Ở mỗi hoạt động tôi đã sưu tầm những câu đố phù hợp đưa vào hoạt động nhẹ nhàng
đan xen giữa các hình thức, thủ thuật để trẻ không bị nhàm chán.
Ví dụ: Cho trẻ tìm hiểu về động vật sống dưới nước tôi sử dụng các câu đố về
“con cua”, “con cá”, “con ốc”, “con tôm” đan xen các thủ thuật trốn cô hoặc sóng
nước làm mờ hình ảnh… hay tìm hiểu về các phương tiện giao thông tôi dùng các câu
đố hay bắt chước tiếng động của các phương tiện cho trẻ phán đoán.
Trong một giờ học tôi còn chú trọng các hoạt động “động - tĩnh” thực hiện đan
xen nhau, giúp trẻ năng động, linh hoạt, giờ học trở lên tự nhiên sôi nổi hơn, trẻ thể
hiện tính hồn nhiên, không nhàm chán, không mệt mỏi.
Ngoài ra tôi luôn coi trọng việc xử lý tình huống, vì trong một giờ học không
phải lúc nào trẻ cũng chú ý, cũng hoạt động tích cực hoặc còn có những cháu quá hiếu
động hay nhút nhát. Vì vậy, tôi phải nắm chắc đặc điểm tâm lý của từng trẻ để xử lý
tình huống có hiệu quả.

Trường mầm non Nam Trung

8

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

Ví dụ: Trong khi đàm thoại tôi đưa ra câu hỏi, có một vài cháu không chú ý,
hoặc cháu nhút nhát không giơ tay phát biểu thì tôi gọi luôn cháu đó, nếu trẻ trả lời tốt
thì tôi động viên cháu, nếu không trả lời được, tôi mời cháu khác giúp bạn. Như vậy
trẻ như được nhắc nhở động viên và trẻ chú ý hơn, tích cực hơn.

4. Biện pháp 4: Xây dựng môi trường và tạo điều kiện cho trẻ khám phá khoa
học mọi lúc, mọi nơi.
Môi trường là nhu cầu thiết yếu giúp trẻ tích cực khám phá. Trường, lớp học cần
có khu vực cho trẻ khám phá khoa học. Vì vậy tôi đã lập ra kế hoạch cho các hoạt
động trải nghiệm và khám phá của trẻ ở các thời điểm phù hợp với các chủ đề trong
năm học, luôn tạo cho trẻ môi trường hoạt động khám phá phong phú, hấp dẫn với các
góc trang trí, các đồ dùng đồ chơi bằng các nguyên vật liệu khác nhau: góc bé với
thiên nhiên, bé với môi trường… đặc biệt với mảng chủ đề chính cho trẻ khám phá
được tôi trang trí khoa học với nội dung chủ đề dễ quan sát với trẻ.
Tôi luôn chú trọng tạo môi trường thân thiện, trò chuyện, khuyến khích trẻ khám
phá về những hình ảnh trang trí theo mỗi chủ đề chủ điểm trong lớp cũng như ngoài
lớp học. Môi trường thân thiện tạo cho trẻ tự do lựa chọn, thử nghiệm và khám phá
một cách độc lập và sáng tạo, các đồ dùng đồ chơi hấp dẫn khơi dậy sự tò mò của trẻ,
khuyến khích trẻ trải nghiệm khám phá giúp trẻ phát triển kỹ năng nhận thức.
Thông qua các hoạt động thử nghiệm, trẻ có thể khám phá được nhiều điều bổ
ích. Vì vậy tôi thường tạo điều kiện cho trẻ tham gia nhiều các hoạt động thử nghiệm
khám phá. Trước hết thu hút sự chú ý của trẻ bằng cách đặt các câu hỏi gợi mở:
Ví dụ: Với hoạt động khám phá: “Cây cần gì để sống và phát triển”.
- Các con thấy những cây cảnh ở góc thiên nhiên như thế nào?
- Hàng ngày cô làm gì để chăm sóc cho cây?
- Nếu cây không được tưới nước thì điều gì sẽ xảy ra?
- Ngoài nước ra, muốn cây phát triển xanh tươi thì còn cần điều kiện gì?
- Nếu không có ánh sáng mặt trời thì cây sẽ phát triển thế nào?
- Tôi hướng dẫn trẻ chăm sóc cây xanh trong các điều kiện khác nhau của môi
trường. Sau kết quả của quá trình chăm sóc, tôi cho trẻ tiến hành so sánh sự phát triển
của cây xanh trong các điều kiện của môi trường (cây trong lớp không xanh bằng cây
ngoài trời, cây thiếu nước không phát triển nhanh bằng cây đủ nước). Từ đó, trẻ nhận
thức được tầm quan trọng của nước và ánh sáng mặt trời đối với sự phát triển của cây
Trường mầm non Nam Trung

9

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

xanh. Đồng thời trẻ có nhận thức sâu sắc hơn về bản chất của các sự vật hiện tượng
được tham gia thử nghiệm.
Tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc nhiều với các sự vật hiện tượng chính là cho trẻ
tiếp xúc, hoạt động với chúng một cách trực tiếp như nhìn, sờ, nắn, nếm, ngửi, nghe
hay chơi với chúng. Trong quá trình đó, trẻ được bộc lộ mình và lĩnh hội được những
kinh nghiệm cho bản thân, mở rộng vốn từ cho trẻ. Vậy nên, trong quá trình giảng dạy
tôi luôn tạo cơ hội để trẻ được tiếp xúc với các sự vật hiện tượng một cách tốt nhất
thông qua các hoạt động hàng ngày ở mọi lúc, mọi nơi.
Ví dụ: Qua giờ đón trả trẻ tôi có thể trò chuyện cùng trẻ về trường lớp, về bản
thân trẻ hay công việc của các cô, của bố mẹ trẻ hoặc những phương tiện mà bố mẹ
đưa trẻ đến trường…; qua dạo chơi, thăm quan vườn rau của trường, bếp ăn, trường
tiểu học…; qua hoạt động ngoài trời...
Mặt khác, tôi luôn tận dụng những điều kiện thiên nhiên sẵn có, hoàn cảnh cụ
thể hay những tình huống xảy ra xung quanh để dạy trẻ.
Ví dụ: Khi cho trẻ quan sát cảnh sân trường, tôi thấy các nụ hoa trên cây đã nở.
Tôi hỏi trẻ:
- Hôm qua cô thấy cây có nụ hoa nhưng hôm nay nụ hoa đâu hết rồi?
- Tại sao lại có những bông hoa này?
- Các con có biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo những bông hoa này không?...
Qua việc xây dựng môi trường và tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với các sự vật
hiện tượng và môi trường xung quanh tôi thấy, nhận thức của trẻ được mở rộng, khả
năng quan sát, tri giác của trẻ phát triển tốt, đa số trẻ thể hiện được tính tích cực chủ
động khi tham gia hoạt động; giúp trẻ tích lũy được vốn kinh nghiệm cho bản thân về

môi trường xung quanh. Trẻ tỏ ra tự tin, nhanh nhẹn, linh hoạt, ngôn ngữ phát triển và
diễn đạt tốt hơn.
5. Biện pháp 5: Phối kết hợp giữa giáo viên - phụ huynh, làm tốt công tác xã hội
hóa giáo dục.
Để nâng cao chất lượng hoạt động của trẻ ở trường mầm non thì sự giáo dục toàn
bộ giữa gia đình và nhà trường là một việc làm hết sức cần thiết. Tôi thấy rằng, mọi
khó khăn trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ không thể thiếu được vai trò giải quyết
vấn đề của phụ huynh. Vì thế ngay từ đầu năm học, được sự nhất trí của nhà trường,

Trường mầm non Nam Trung

10

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

tôi đã tổ chức họp phụ huynh để tuyên truyền giúp các bậc phụ huynh hiểu thêm về
các hoạt động của trẻ ở trường.
Phụ huynh thường không biết trẻ ở trường được học những gì và học như thế nào
để cùng chia sẻ với trẻ. Lúc này, trẻ sẽ là sợi dây liên hệ quan trọng giữa giáo viên và
gia đình. Việc cô giao nhiệm vụ về nhà tìm hiểu trước vấn đề sẽ khám phá đã tạo cho
trẻ sự hứng thú nhất định. Trước và sau mỗi hoạt động tôi động viên khuyến khích trẻ
về nhà tìm hiểu hay chia sẻ cùng bố mẹ, trẻ luôn háo hức mỗi sáng đến lớp được kể
cho cô và các bạn nghe về những điều đã tìm hiểu ở nhà và mỗi khi về nhà trẻ vui vẻ
chia sẻ với bố mẹ những khám phá mới cùng cô và các bạn khi ở lớp.
Vì thế, tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh vào giờ đón, trả trẻ để hiểu hơn
về trẻ cũng là để cùng phụ huynh tìm ra phương pháp chăm sóc giáo dục trẻ tốt nhất.
Cô cùng gia đình cần giúp trẻ tìm kiếm và suy nghĩ nhiều hơn về những gì trẻ đang

nhìn thấy, đang làm còn quan trọng hơn là lời giải thích. Cần tận dụng và tạo điều
kiện cho trẻ tự khám phá môi tường xung quanh mọi nơi, mọi lúc thông qua các giác
quan đồng thời dành cho trẻ sự tự do, thời gian để cho trẻ khám phá sự vật, hiện
tượng xung quanh. Các hoạt động này sẽ kích thích tính tích cực, sáng tạo của trẻ,
giúp trẻ phát triển và ngày càng hoàn thiện hơn về kĩ năng nhận thức.
Bên cạnh đó, tôi luôn phối hợp cùng phụ huynh tạo môi tường thuận lợi và đảm
bảo an toàn cho trẻ tìm hiểu và khám phá. Tôi trao đổi với phụ huynh về những trang
thiết bị đồ dùng đồ chơi còn thiếu để phụ huynh cùng tham gia đóng góp thêm cho
lớp như sưu tầm tranh ảnh về các con vật, hoa quả, giao thông, các danh lam thắng
cảnh, các vỏ hộp nhựa cho cô giáo làm các đồ chơi ngộ nghĩnh hay phụ huynh làm
nghề thợ mộc sẽ giúp cô làm một số khối gỗ cho trẻ choi xếp hình… Và đặc biệt tôi
đã xây dựng góc “Bé với thiên nhiên” của lớp với nhiều chậu cây cảnh do phụ huynh
tặng tạo khuân viên lớp đẹp và thân thiện cho trẻ hoạt động.
Như vậy, với biện pháp trên tôi đã giúp phụ huynh nhận thức đúng đắn về tầm
quan trọng của môn học từ đó tôi khuyến khích phụ huynh mua thêm một số tranh
ảnh, sách báo cho trẻ tìm hiểu ở nhà giúp trẻ phát triển một cách toàn diện hơn.
III. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Trong quá trình vận dụng các biện pháp trên vào thực tiễn hoạt động khám phá
khoa học và quan sát, theo dõi trẻ trong lớp học của mình, tôi thấy rằng lĩnh vực phát
triển nhận thức của trẻ được nâng lên một cách rõ rệt cụ thể là:
Trường mầm non Nam Trung

11

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

* Đối với trẻ:

- Trẻ khỏe mạnh, mạnh dạn, tự tin, tích cực hơn vào hoạt động, không khí lớp
học được thoải mái hơn.
- Trẻ sôi nổi ham hiểu biết, hay đặt các câu hỏi, thích khám phá. Trẻ có kĩ năng
quan sát, so sánh, phân loại tốt. Do đó trí tuệ của trẻ phát triển, trẻ được hoạt động
tích cực, sáng tạo, sử dụng nhiều giác quan vào hoạt động.
- 90% - 95% trẻ trong lớp tò mò khám phá các sự vật, hiện tượng xung quanh
như đặt câu hỏi về sự vật hiện tượng: “Tại sao có mưa”…Trẻ biết phối hợp các giác
quan để quan sát, xem xét và thảo luận về sự vật hiện tượng, về đặc điểm của đối
tượng. Trẻ còn làm thí nghiệm đơn giản và sử dụng công cụ đơn giản để quan sát, so
sánh, dự đoán nhận xét và biết thu thập thông tin bằng nhiều cách khác nhau. Nhận
xét được mối quan hệ đơn giản như: “nắp cốc có những giọt nước do nước nóng bốc
hơi”… Sau mỗi chủ đề trẻ tự chủ, năng động hơn, nhận thức sâu sắc hơn, sáng tạo
hơn trong hoạt động.
* Đối với giáo viên:
Từ việc nắm chắc các phương pháp tổ chức khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo
5 - 6 tuổi và nghiên cứu tìm ra một số biện pháp phát huy tính tích cực sáng tạo của
trẻ trong hoạt động tôi đã tự tin, chủ động hơn trong tổ chức cho trẻ khám phá khoa
học ở từng chủ đề khác nhau. Tôi đã tìm ra cách tổ chức hướng dẫn trẻ bằng nhiều
hình thức để đạt kết quả cao nhất. Do đó qua các đợt thao giảng, chuyên đề của
trường, cụm trường, thao giảng giáo viên giỏi…tôi đều tham gia và đạt kết quả cao.
Bên cạnh đó, tôi luôn cùng đồng nghiệp trao đổi học hỏi lẫn nhau về phương pháp
cũng như hình thức tổ chức để có thể thiết kế những tiết dạy khoa học sáng tạo và
kích thích tính tích cực của trẻ tốt hơn.
* Đối với phụ huynh:
- Phụ huynh luôn tin tưởng yên tâm khi gửi các cháu học ở lớp tôi, luôn tạo điều
kiện giúp đỡ cô giáo về phương tiện, đồ dùng…phục vụ cho các hoạt động.
Để có được những kết quả trên trước hết là do sự nỗ lực phấn đấu, tìm tòi,
nghiên cứu của bản thân cùng với sự quan tâm chỉ đạo tận tình của Ban giám hiệu và
sự giúp đỡ nhiệt tình của tập thể giáo viên trường mầm non Nam Trung tạo điều kiện
cho tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ. Tuy vậy bản thân tôi nhận thấy mình cần cố gắng

hơn nữa để chăm sóc giáo dục trẻ ngày một toàn diện hơn.
Trường mầm non Nam Trung

12

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện: “Một số biện pháp phát huy tính tích
cực của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học”, từ những kết quả mà tôi
đã đạt được, tôi nhận thấy rằng: Muốn hoạt động khám phá khoa học của trẻ được
thành công, giáo viên cần phải:
- Trước hết, cô giáo phải là người tận tình hết lòng thương yêu trẻ thơ, luôn có ý
thức phấn đấu để khẳng định vị trí, tầm quan trọng của cấp học mầm non trong xã hội.
- Khả năng sư phạm của giáo viên cần nhạy bén, mềm dẻo, xử lý tình huống phải
khéo léo, cử chỉ điệu bộ, nét mặt gần gũi thân thiện với trẻ. Cô giáo cũng cần có sự
hiểu biết về các lĩnh vực khám phá.
- Cô giáo cần nắm chắc đặc điểm tâm sinh lý cũng như đặc điểm nhận thức của
trẻ để xây dựng giáo án khoa học, phù hợp phát huy tính tích cực, sáng tạo của trẻ.
- Nắm chắc và vận dụng linh hoạt phương pháp đổi mới, lấy trẻ làm trung tâm,
xác định rõ mục tiêu của môn học.
- Gây hứng thú tạo cảm giác tích cực cho trẻ, vào bài hấp dẫn và kết thúc logic.
- Tạo ra tình huống có vấn đề để đưa ra đồ dùng trực quan lôi cuốn trẻ vào hoạt
động tìm tòi khám phá.
- Hệ thống câu hỏi phải phù hợp nhằm phát triển hoạt động trí tuệ một cách tích
cực, bồi dưỡng nâng cao các phẩm chất tư duy cho trẻ, tạo điều kiện cho trẻ hoạt động
tích cực sáng tạo, mở rộng vốn từ và phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ.

- Chuẩn bị chu đáo đồ dùng, đồ chơi đa dạng, phong phú, sưu tầm hình ảnh sống
động đẹp và ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác giảng dạy khoa học, phù hợp.
- Chọn lọc nội dung tích hợp phù hợp, chuyển tiếp khéo léo giữa các hoạt động
để làm tăng hứng thú cho trẻ.
- Tạo môi trường trong và ngoài lớp học gần gũi, thân thiện, đảm bảo khoa học,
thẩm mĩ và cho trẻ được tiếp xúc nhiều với thiên nhiên.
- Làm tốt công tác tuyên truyền và phối kết hợp với các bậc phu huynh.
Kết luận: Phát triển nhận thức cho trẻ qua hoạt động “khám phá khoa học” là
một trong những mục tiêu quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non mới. Vì
vậy đòi hỏi người giáo viên cần phải không ngừng học hỏi, nghiên cứu và cần có sự
sáng tạo, linh hoạt trong khi tổ chức các hoạt động cho trẻ. Nhận thức của trẻ phát
triển mạnh mẽ sẽ là đòn bẩy vững chắc cho trẻ phát triển toàn diện, là điều kiện giúp

Trường mầm non Nam Trung

13

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

trẻ tự tin, tích cực, sáng tạo khi tham gia vào các hoạt động học tập cũng như trong
cuộc sống hàng ngày.
Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi trong quá trình thực hiện đề tài
nghiên cứu của mình. Tôi rất mong được sự bổ sung góp ý của các cấp lãnh đạo, các
đồng chí đồng nghiệp để bản thân tôi có thêm kinh nghiệm trong quá trình công tác
của mình, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ ngày một hiệu quả
hơn, toàn diện hơn về mọi mặt và chuẩn bị cho trẻ một tâm thế tốt trước khi bước vào
các cấp học sau này.

Tôi xin chân thành cảm ơn!
Nam Trung, ngày 20 tháng 4 năm 2015
HỘI ĐỒNG THI ĐUA TRƯỜNG MN NAM TRUNG

Người viết sáng kiến

(Xét duyệt – Xếp loại)

................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................

Vũ Thị Thu

HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT SKKN PHÒNG GD&ĐT TIỀN HẢI
(Xét duyệt – Xếp loại)

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

Trường mầm non Nam Trung

14

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

`

Trường mầm non Nam Trung

15

Vũ Thị Thu


Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học.

Trường mầm non Nam Trung

16

Vũ Thị Thu