Đánh giá chất lượng nước mặt sông phan tỉnh vĩnh phúc và đề xuất các giải pháp quản lý bảo vệ

L I CAM OAN

Mã s h c viên: 128440301011

Tên tôi là: Ph m Th Thu n
L p: 20MT
Chuyên ngành: Khoa h c Môi tr

ng

Khóa h c: 2012-2014
Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ

c chính tôi th c hi n d

is h

ng d n c a TS

Ph m Th Ng c Lan v i đ tài nghiên c u trong lu n v n “ ánh giá ch t l

ng n

c

m t sông Phan – t nh V nh Phúc và đ xu t các gi i pháp qu n lý b o v ”.
ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào tr

c đây,

do đó không có s sao chép c a b t kì lu n v n nào. N i dung c a lu n v n đ

c th

hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n tài li u, t li u nghiên c u và s d ng trong lu n
v nđ uđ

c trích d n ngu n.

N u x y ra v n đ gì v i n i dung lu n v n này, tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m
theo quy đ nh./.

Hà N i, tháng 8 10 n m 2016
NG

I VI T CAM OAN

Ph m Th Thu n

i


L IC M
Lu n v n “

ánh giá ch t l

ng n

các gi i pháp qu n lý b o v ” đ
tác gi còn đ

N

c m t sông Phan – t nh V nh Phúc và đ xu t

c hoàn thành ngoài s c g ng n l c c a b n thân

c s giúp đ nhi t tình c a các Th y, Cô, c quan, b n bè và gia đình.

Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Cô giáo h
Lan, ng

i đã gi ng d y và t n tình h

ng d n: TS. Ph m Th Ng c

ng d n c ng nh cung c p tài li u, thông tin

khoa h c c n thi t cho lu n v n.
Xin trân tr ng c m n các th y, cô giáo Phòng đào t o đ i h c và Sau đ i h c, khoa
Môi tr

ng- Tr

ng

i h c Thu L i đã t n tình gi ng d y và giúp đ tác gi trong

su t quá trình h c t p, c ng nh quá trình th c hi n lu n v n này.
Xin trân tr ng c m n S Tài nguyên và Môi tr

môi tr

ng t nh V nh Phúc, Chi c c B o v

ng t nh V nh Phúc, Phòng ki m soát ô nhi m đã nhi t tình giúp đ cung c p

các thông tin c n thi t cho lu n v n.
Xin trân tr ng c m n các đ ng nghi p t i Vi n Th y đi n và N ng l

ng tái t okhoa

h c th y l i Vi t Nam đã t n tình giúp đ , cung c p tài li u đ lu n v n đ

c chính

xác và có tính c p thi t.
c bi t, đ hoàn thành lu n v n, tác gi đã nh n đ
th

c s c v , đ ng viên khích l

ng xuyên và giúp đ v nhi u m t c a gia đình và b n bè trong và ngoài l p cao

h c 20MT.
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, ngày 25 8 tháng 1008 n m 2016
Tác gi lu n v n

Ph m Th Thu n

ii


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BVMT

:

B o v môi tr

ng

BVTV

:

B o v th c v t

CCN

:

C m công nghi p

CLN

:

Ch t l

CN

:

Công nghi p

HTTL

:

H th ng th y l i

KCN

:

Khu công nghi p

KTXH

:

Kinh t xã h i

LVS

:

L u v c sông

NN&PTNT

:

Nông nghi p & phát tri n nông thôn

NSTP

:

Nông s n th c ph m

PTTNN

:

Phát tri n tài nguyên n

QCVN

:

Quy chu n Vi t Nam

QH

:

Quy ho ch

SXKD

:

S n xu t kinh doanh

TCVN

:

Tiêu chu n Vi t nam

TTCN

:

Ti u th công nghi p

TCCP

:

Tiêu chu n cho phép

TNN

:

Tài nguyên n

TP

:

Thành ph

TT

:

Th tr n

VLXD

:

V t li u xây d ng

XLNT

:

X lý n

WHO

:

T ch c Y t th gi i (World Health Organization)

WQI

:

Ch s ch t l

ng n

c

c

c

c th i
ng n

iii

c (Water Quality Index)


M CL C

M
U ........................................................................................................................ 1
1. Tinh c p thi t c a d tai lu n van ............................................................................... 1

2. M c đích c a đ tài ..................................................................................................... 2
3.
i t ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u ............................................................ 3
4. Cách ti p c n và ph ng pháp nghiên c u ................................................................. 3
6. C u trúc lu n v n ........................................................................................................ 4
CH NG 1. T NG QUAN V Ô NHI M N
C M T CH T L
NG N
C
M T VÀ GI I THI U L U V C SÔNG PHAN – T NH V NH PHÚC ................... 6
1.1. T ng quan v hi n tr ng ô nhi m ch t l ng n c.................................................. 6
1.1.1. Tình hình ô nhi m n c m t t i Vi t Nam........................................................... 6
1.1.2. Th c tr ng công tác b o v môi tr ng n c m t các LVS t i Vi t Nam trong
nh ng n m g n đây ......................................................................................................... 8
1.2. GI I THI U L U V C SÔNG PHAN, T NH V NH PHÚC............................................. 10
1.2.1.
c đi m đi u ki n t nhiên............................................................................... 10
1.2.2. Tình hình Kinh t - xã h i [5]............................................................................. 18
1.3. T ng quan các nghiên c u v ô nhi m n c t i sông Phan ................................... 25
1.4 Nh ng n i dung nghiên c u ch y u c a lu n v n ................................................. 26
1.5. K t lu n ch ng 1 .................................................................................................. 26
CH NG 2. ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH QU N LÝ B O Ô NHI M N C L U
V C SÔNG PHAN - T NH V NH PHÚC ................................................................... 27
2.1. Gi i thi u chung v quá trình th c hi n ............................................................... 27
2.1.1. Quá trình thu th p thông tin, s li u ph c v lu n v n ...................................... 27
2.1.2. N i dung chi ti t c a nghiên c u bao g m nh sau ........................................... 28
2.2. Phân tích đánh giá các ngu n th i vào l u v c sông Phan .................................. 28
2.2.1. Ch t th i r n ....................................................................................................... 29
2.2.2. Ngu n gây ô nhi m t n c th i sinh ho t ........................................................ 30
2.2.3. Ngu n ô nhi m t n c th i công nghi p .......................................................... 30

2.2.4. Ngu n ô nhi m t n c th i nông nghi p .......................................................... 34
2.3. Tính toán t i l ng các ch t gây ô nhi m .......................................................... 35
2.3.1. Phân chia ti u l u v c tiêu thoát và ti p nh n ngu n th i ................................. 35
2.3.2. Tính toán/ c tính t i l ng các ch t ô nhi m ................................................... 37
2.4.
ánh giá ch t l ng n c LVS Phan ................................................................. 54
2.4.1. Tình hình s li u quan tr c ch t l ng n c trên sông Phan ............................. 54
2.4.2. K t qu đánh giá hi n tr ng ô nhi m ngu n n c l u v c sông Phan ............... 56
2.5. Phân tích đánh giá th c tr ng trong qu n lý b o v ch t l ng n c LVS Phan ... 66
2.5.1. Chính sách v qu n lý, b o v và x lý các ngu n gây ô nhi m........................ 66
2.5.2. Th c tr ng v công tác qu n lý ngu n th i ........................................................ 68

iv


2.5.3. Nh ng t n t i trong b o v n c sông Phan ......................................................69
2.6. K T LU N CH
NG 2 .......................................................................................70
CH NG 3.
XU T CÁC GI I PHÁP QU N LÝ B O V CH T L NG
N
C SÔNG PHAN – T NH V NH PHÚC ...............................................................72
3.1. C s khoa h c th c ti n đ xu t các gi i pháp nâng cao ch t l ng n c sông
Phan ............................................................................................................................72
3.2.
xu t các gi i pháp .............................................................................................72
3.3. Gi i pháp qu n lý gi m thi u ngu n th i t ho t đ ng tr ng tr t (ô nhi m di n)
ng d ng cho xã Hoàng an, huy n Tam D ngCác gi i pháp qu n lý ......................75
Error! Hyperlink reference not valid.Error! Hyperlink reference not valid.3.3.1.
ng d ng ph ng pháp đánh giá kh n ng ti p nh n n c th i đ c p phép x th i,

ph c v công tác qu n lý CLN trên l u v c .................................................................75
Error! Hyperlink reference not valid.Error! Hyperlink reference not valid.3.3.2.
Gi i pháp qu n lý gi m thi u ngu n th i t ho t đ ng tr ng tr t (ô nhi m di n) ng
d ng cho xã Hoàng an, huy n Tam D ng ................................................................84
3.4. Gi i pháp k thu t x lý ngu n th i ng d ng cho xã T L , huy n Yên L c, t nh
V nh Phúc ......................................................................................................................91
3.4.1. C s khoa h c th c ti n .....................................................................................91
3.4.2.
xu t các gi i pháp k thu t x lý ch t th i t i ngu n t i xã T L tr c khi x
th i ra sông Phan............................................................................................................94
3.5. K T LU N CH
NG 3 .....................................................................................102
K T LU N VÀ KI N NGH .....................................................................................104
TÀI LI U THAM KH O ...........................................................................................106
PH L C ....................................................................................................................108

v


DANH M C B NG
B ng 1.1: Các sông nhánh nh p l u LVS Phan [9] ...................................................... 13
B ng 1. 2: S đ n v hành chính phân theo huy n, thành ph thu c LVS Phan .......... 18
B ng 2.1 Các KCN, CCN trong khu v c nghiên c u [8].............................................. 32
B ng 2.2: Các khu tiêu thoát n c ra h th ng sông Phan ........................................... 36
B ng 2.3: Dân s và di n tích c a các L u v c nh ..................................................... 36
B ng 2.4: L u l ng n c th i sinh ho t c a các l u v c............................................ 39
B ng 2.5: Giá tr n ng đ các ch t ô nhi m trong n c th i sinh ho t khi đã qua x lý
b ng b t ho i ho c không qua x lý........................................................................... 39
B ng 2.6: T l x lý b t ho i t i t ng l u v c ......................................................... 40
B ng 2.7: T i l ng các ch t ô nhi m có trong n c th i t i các l u v c.................... 40

B ng 2.8: L ng n c th i ch n nuôi c a các l u v c nh p l u.................................. 41
B ng 2.9: Giá tr n ng đ m t s ch t ô nhi m trong n c th i ch n nuôi .................. 41
B ng 2.10. T i l ng các ch t ô nhi m có trong n c th i ch n nuôi.......................... 42
B ng 2.11. T i l ng các ch t ô nhi m có trong n c th i tr ng tr t .......................... 43
B ng 2.12. T ng t i l ng ô nhi m do nông nghi p nh sau ...................................... 43
B ng 2.13. N ng đ ch t các ch t ô nhi m trong n c th i công nghi p theo nhóm
ngành ngh s n xu t.[11] .............................................................................................. 44
B ng 2.14. T i l ng n c th i công nghi p c a các c s s n xu t t p trung ............ 45
B ng 2.15. L u l ng n c th i c a các c s phân tán công nghi p ......................... 47
B ng 2.16 : N ng đ các ch t ô nhi m l a ch n tính toán cho các l u v c: ................ 48
B ng 2.17. T i l ng các ch t ô nhi m có trong n c th i công nghi p c a các c s
phân tán các l u v c b ph n ........................................................................................ 48
B ng 2.18: T ng t i l ng các ch t ô nhi m do n c th i công nghi p....................... 49
B ng 2.19: T i l ng ô nhi m phân theo các ngu n th i ............................................. 49
B ng 2.20. T ng t i l ng các ch t ô nhi m trên các LV nh ...................................... 52
B ng 2.21: Kí hi u các đi m l y m u ch t l ng n c ................................................ 55
B ng 2.22 V trí các đi m quan tr c ch t l ng n c sông Phan - Tháng 4/2016 ....... 58
B ng 2.23. T ng h p k t qu phân tích ch t l ng n c sông Phan - Tháng 4/2016 .. 59
B ng 2.24. B ng quy đ nh các giá tr qi, BPi ................................................................ 61
B ng 2.25. B ng đánh giá ch t l ng n c ................................................................. 62
B ng 2.26. K t qu tính toán WQI n c sông Phan ..................................................... 64
B ng 2.27. ánh giá ch t l ng n c sông Phan đo n ch y qua t nh V nh Phúc ....... 64
B ng 3.1: Các gi i pháp kh c ph c ô nhi m n c và qu n lý b o v ch t l ng n c
sông Phan ...................................................................................................................... 73
B ng 3.2: Gi i h n các ch t ô nhi m trong ngu n n c ............................................... 79
B ng 3.3: K t qu phân tích n c sông cách CCN T L 40 m v phía h l u [4] ..... 81
B ng 3.4: K t qu phân tích m u n c th i tr c khi th i ra sông Phan c a CCN T L
[4]
............................................................................................................................ 82

vi


B
B
B
B
B
B
B
B
B
B

ng 3.5: Giá tr gi i h n Ctc đ i v i t ng thông s ô nhi m. .....................................82
ng 3.6: T i l ng ô nhi m t i đa c a ch t ô nhi m ..................................................83
ng 3.7: T i l ng ô nhi m s n có trong ngu n n c ................................................83
ng 3.8: T i l ng ô nhi m c a ch t ô nhi m đ a vào ngu n n c ti p nh n ...........83
ng 3.9: Kh n ng ti p nh n n c th i đ i v i t ng ch t ô nhi m .............................84
ng 3.10: N i dung t p hu n nông dân v “M t ph i, N m gi m” ............................90
ng 3.11: Nhân l c ph c v ho t đ ng thu gom, v n chuy n CTR xã T L ............97
ng 3.12: Kinh phí ho t đ ng hàng tháng c a HTXVSMT xã T L ........................97
ng 3.13: Các h ng m c xây d ng trong khu x lý CTR t p trung ............................98
ng 3.14: Các h ng m c công trình tr m x lý n c th i t i thôn Giã Bàng ...........102

vii


DANH M C HÌNH
Hình 1.1: B n đ sông Phan – t nh V nh Phúc ............................................................. 12

Error! Hyperlink reference not valid.Error! Hyperlink reference not valid.Hình
1.2: Nhi t đ trung bình n m t i tr m V nh Yên và Tam o...................................... 15
Error! Hyperlink reference not valid.Error! Hyperlink reference not valid.Hình
1. 3: S gi n ng quan tr c t i tr m V nh Yên và Tam o ......................................... 15
Error! Hyperlink reference not valid.Error! Hyperlink reference not valid.Hình
1. 4: L ng m a quan tr c t i tr m V nh Yên và Tam o ......................................... 16
Hình 1. 25: Giá tr s n xu t theo giá th c t phân theo thành ph n kinh t .................. 20
Hình 2.1: Bãi đ rác th tr n Th Tang ...................................................................... 30
Hình 2.2: Rác th i t i Làng Hà ...................................................................................... 30
Hình 2.3 : S đ các KCN/CCN trên l u v c sông Phan ............................................. 33
Hình 2.4: B n đ các khu tiêu thoát n c ra h th ng sông Phan – t nh V nh Phúc .... 37
Hình 2.5: T i l ng các ch t ô nhi m có trong NTSH các LV..................................... 40
Hình 2.6: T i l ng các ch t ô nhi m có trong n c th i ch n nuôi ........................... 42
Hình 2.7: Bi u đ t l n ng đ t i l ng BOD 5 theo các ngu n th i .......................... 51
Hình 2.8: Bi u đ t l n ng đ t i l ng T ng P theo các ngu n th i ......................... 51
Hình 2.9: Bi u đ t l n ng đ t i l ng TSS theo các ngu n th i.............................. 52
Hình 2.10: Bi u đ t l T i l ng T ng N theo các ngu n th i .................................. 52
Hình 2.11: S đ v trí các m u quan tr c ch t l ng n c m t................................... 56
Hình 2.12: Xu th bi n đ i n ng đ amoni t i các v trí trên l u v c sông Phan ......... 57
Hình 2.13: Xu th bi n đ i n ng đ phosphat t i các v trí trên l u v c sông Phan .... 57
Hình 2.14: Xu th bi n đ i n ng đ BOD 5 t i các v trí trên l u v c sông Phan ......... 58
Hình 2.15: Xu th bi n đ i n ng đ COD t i các v trí trên l u v c sông Phan .......... 59
Hình 2. 16: Xu th bi n đ i n ng đ DO t i các v trí trên l u v c sông Phan ............ 59
Hình 2.17: Xu th bi n đ i n ng đ TSS t i các v trí trên l u v c sông Phan ........... 60
Hình 2.18: Xu th bi n đ i n ng đ Coliform t i các v trí trên l u v c sông ............ 60
Error! Hyperlink reference not valid.Error! Hyperlink reference not valid.Hình
3.1: S đ xác đ nh các ch t ô nhi m c n đánh giá và đánh giá chi ti t kh n ng ti p
nh n n c th i ............................................................................................................... 78
Hình 3.12: B n đ v trí khu v c xã T L ................................................................... 91
Hình 3.32: Bãi rác thôn Nhân Trai ................................................................................ 93

Hình 3.43: N c th i khu dân c thôn Lý Nhân ........................................................... 93
Hình 3.54: Bãi rác th i g n đ ng giao thông và kênh th y l i xã T L .................... 93
Hình 3.65: Rác th i đ c x ra kênh m ng t i xã T L ............................................ 93
Hình 3.76: Mô hình qu n lý ch t th i r n xã T L ...................................................... 95
Hình 3.87. Tóm t t quy trình x lý rác th i................................................................... 97
Hình 3.98: Quy trình XLNT c m dân c xã T L theo công ngh Bastaf ................ 101

viii


M
Tính c p thi t c a đ tài lu n v n

1.
N

U

c là ngu n tài nguyên v t li u vô cùng thi t y u đ i v i con ng

trên trái đ t s không th duy trì đ

c n u không có n

c. N

i, m i s s ng

c gi cân b ng h sinh

thái, tham gia vào thành ph n c u trúc c a sinh quy n, đi u hòa các y u t khí h u, đ t
đai và sinh v t, tham gia th c hi n các chu trình tu n hoàn v t ch t trong t nhiên.
N
t

c còn đáp ng nh ng nhu c u đa d ng c a con ng

i trong sinh ho t h ng ngày,

i tiêu cho nông nghi p, s n xu t công nghi p, s n xu t đi n n ng và t o ra nhi u

c nh quan đ p. Có th nói s s ng c a con ng
thu c vào n
Nh ng n

i và m i sinh v t trên trái đ t đ u ph

c.
c không ph i là vô t n, và đ đáp ng đ

ph i đ m b o c v s l

ng và ch t l

c nhu c u c a con ng

i, n

ng. Theo tài li u th ng kê c a T ch c Y t

Th gi i (WHO) thì 80% các b nh t t c a nhân lo i l i là do ô nhi m ngu n n
ra.

c

c gây

ó là con s c nh báo cho bi t tình tr ng ô nhi m n ng n c a các dòng sông và

bi n c trên toàn Th gi i – m t trong nh ng ngu n s ng quan tr ng b c nh t đ i v i
con ng

i đang b đe d a.

S phát tri n công nghi p cùng v i s gia t ng dân s d n đ n nhu c u v n
ngày càng t ng kèm theo nh ng đòi h i cao v ch t l
ngày càng khan hi m. Không riêng gì nh ng n
c nh ng n

n

c đang phát tri n nh n

ng n

c

c ta, ngay

c tiên ti n c ng không tránh kh i nh ng th m h a đã và s x y ra liên

quan đ n v n đ n
ng

ng. Nh ng th c t l

c dùng

c s ch mà nguyên nhân chính v n do nh ng ho t đ ng c a con

i gây ra, có th nói th k mà chúng ta đang s ng đang x y ra cu c chi n tranh v
c, n

c s ch là m t v n đ nh c nh i cho toàn nhân lo i.

V nh Phúc là t nh vùng đ ng b ng sông H ng, vùng Kinh t tr ng đi m B c B và
c ng là m t trong 6 t nh thu c LVS C u. N n kinh t c a t nh phát tri n nhanh, t c đ
t ng tr

ng GDP liên t c đ t

m c cao, c c u kinh t đã chuy n đ i theo h

ng

công nghi p d ch v và du l ch. Tuy nhiên, cùng v i s phát tri n kinh t - xã h i luôn
ti m n nguy c v ô nhi m, suy thoái môi tr

ng, c n ki t tài nguyên và suy gi m đa

d ng sinh h c.
Sông Phan đ

c coi là sông n i t nh có vai trò quan tr ng c a t nh V nh Phúc. V i

di n tích l u v c chi m kho ng 40% di n tích c t nh, b t ngu n t s

1

n nam dãy núi


Tam
D

o, ch y qua 24 xã thu c các huy n V nh T

ng, Yên L c, Tam

o, Tam

ng, V nh Yên, Bình Xuyên, Phúc Yên c a t nh V nh Phúc. L u v c sông Phan là

l u v c l n và quan tr ng nh t c a t nh V nh Phúc và là m t trong nh ng l u v c có
t c đ phát tri n kinh t , xã h i, t c đ đô th hóa, công nghi p nhanh nh t vùng đông
b c B c B nói chung và t nh V nh Phúc nói riêng.

c bi t trên đ a bàn t nh V nh

Phúc đã và đang ti p t c xây d ng nhi u khu đô th , công nghi p. H u h t các khu đô

th , công nghi p đ u n m vùng ven sông Phan.Con sông này có vai trò l n trong c p
thoát n

c cho các ho t đ ng sinh ho t, công nghi p, nông nghi p nuôi tr ng th y s n

c a các đ a ph

ng trên đ a bàn. N

c sông Phan c ng là ngu n n

c c p cho sông Cà

L .
Tuy nhiên trong nNh ng n m g n đây, tình hình ô nhi m n
chi u h

c trên sông Phan có

ng gia t ng do t c đ đô th hóa di n ra nhanh, cùng v i ý th c b o v ngu n

tài nguyên n

c ch a đ

c quan tâm đúng m c, ch a đáp ng đ

c yêu c u chi n

l

c phát tri n b n v ng. Sông Phan là sông tiêu n

c chính c a l u v c, toàn b

n

c th i t các khu v c đô th , công nghi p đ u đ

c đ xu ng sông, ngoài ra trên

đ a bàn t nh V nh Phúc hi n nay ch a có h th ng thu gom và x lý n
trung theo quy đ nh. N

c th i sinh ho t, n

c m a ch a đ

c a các c s s n xu t công nghi p, d ch v , n
vào h th ng n
đang

c th i t p

c x lý hòa v i n

c th i

c th i t các khu công nghi p thoát

c m a và đ ra sông d n đ n tình tr ng ô nhi m n

c t i sông Phan

m c báo đ ng.

V i nh ng lý do trên, lu n v n đã ch n đ tài là “ ánh giá ch t l

ng n

c m t sông

Phan – t nh V nh Phúc và đ xu t các gi i pháp qu n lý b o v ” đ ti n hành nghiên
c u nh m đ a ra cái nhìn toàn di n v tình hình ô nhi m n
qu n lý b o v ch t l

ng n

c và đ xu t các gi i pháp

c cho khu v c này m t cách hi u qu . là h t s c c n

thi t và có ý ngh a khoa h c, th c ti n to l n trong vi c đánh giá ô nhi m c ng nh
qu n lý b o v ngu n n
2.

c sông Phan.

M c đích c a đ tài

- Nghiên c u, đánh giá đ
đ
-

c các v n đ môi tr
xu t đ

c hi n tr ng môi tr

ng n

c m t sông Phan, xác đ nh

ng c n u tiên gi i quy t.

c các gi i pháp qu n lý, b o v ngu n n

2

c sông Phan.

Formatted: Font: Italic
Formatted: Font: 13 pt, Font color: Black


it

3.
-

it

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u

ng nghiên c u: môi tr

- Ph m vi : tài nguyên n
-

Ph

c m t sông Phan.

c m t c a l u v c sông Phan – t nh V nh Phúc.

Cách ti p c n và ph

4.

ng n

ng pháp nghiên c u

ng pháp tính toán t i l

ng ô nhi m: đánh giá kh n ng ch u t i, kh n ng t

làm s ch c a đo n sông, làm c s cho vi c xem xét đánh giá ô nhi m n
các gi i pháp ph c h i ch t l
-

ng n

c c a sông;

ng pháp phân tích, t ng h p s li u: D a trênt

Ph

c và đ xu t

các s li u đã thu th p đ

c

ti n hành phân tích, đánh giá các chu i s li u đó.
-

ng pháp chuyên gia: tham kh o ý ki n chuyên gia v k t qu đánh giá và m t

Ph

s gi i pháp đã đ xu t trong lu n v n.
-

Ph

ng pháp phân tích ch t l

trong ch

c: Các v trí l y m u c a sông Phan n m

ng n

ng trình đánh giá hi n tr ng môi tr

ng t nh V nh Phúc hàng n m. Bên

c nh đó, đ nâng cao tính th c ti n c a lu n v n đ b sung thông tin ph c v quá
trình nghiên c u tác giá đã ti n hành l y m u vào tháng 4/2016
Quy trình l y m u: Ti n hành l y m u theo TCVN 6663-1:2011, ti n hành l y m u
gi a dòng và cách m t n

Formatted: No bullets or numberin

c 0,5m.

Thông s quan tr c:

Formatted: Font: Italic

+ Nhóm thông s Lý hóa: pH; T ng ch t r n l l ng (TSS);
+ Nhóm thông s Hóa h c DO; BOD 5 ; d u m ; Kim lo i (Fe; Pb)

Formatted: Subscript

+ Nhóm thông s Sinh h c: Coliform
+ Nhóm thông s dinh d
-

ng: NO 3 -; NO 2 -; NH 4 +; PO 4 3-

Formatted: Subscript
Formatted: Superscript

Ph

ng pháp đi u tra, ph ng v n

Ph

ng pháp này giúp thu th p, c p nh t thêm nh ng thông tin ch a tài li u th ng

Formatted: Subscript

kê, l y ý ki n t c ng đ ng ho c các đ i t

ng có liên quan. S d ng ph

này đ thu nh p các thông tin liên quan đ n các v n đ qu n lý môi tr

ng pháp

ng trong khu

v c nghiên c u.
it



Formatted: Subscript
Formatted: Superscript
Formatted: Subscript
Formatted: Superscript

ng ph ng v n: có 3 nhóm đ i t

ng chính c n ph ng v n:

-

Nhóm 1: Cán b qu n lý môi tr

-

Nhóm 2: Cán b th y nông c a xã ( Cán b th y nông xã Hoàng an, huy n
Tam D

Formatted: Superscript

ng; (Tr

ng)

3

ng phòng ki m soát ô nhi m)

Formatted: Font: Italic

Formatted: No bullets or numberin

Formatted: Bulleted + Level: 1 +
Aligned at: 0,63 cm + Indent at: 1,
cm


-

Nhóm 3: M t s h gia đình t i xã T L

 N i dung ph ng v n đ i v i t ng nhóm đ i t
-

Nhóm 1: Các thông tin v th c tr ng ban hành các v n b n liên quan t i
qu n lý tài nguyên n

-

ng nh sau:

Formatted: Bulleted + Level: 1 + Aligned a
0,63 cm + Indent at: 1,27 cm

c trên đ a bàn t nh, th c tr ng thi hành các v n b n.

Nhóm 2: Các thông tin v s l

ng công b m n

c th y l i, di n tích cây

tr ng, các lo i cây tr ng ch y u.
-

Nhóm 3: Các thông tin, d li u liên quan đ n h a đ ng s n xu t, x th i
n

c ra môi tr

ng, hi n tr ng các công trình x lý ch t th i t i xã T L .

 Ti n hành thu th p thông tin, d li u v i t ng s 20 b ng h i đ nh s n, trong đó:
1 phi u cho cán b qu n lý môi tr

-

ng c p huy n, 1 phi u cán b th y

Formatted: Indent: Left: 1,27 cm, No bul
or numbering, Tab stops: 1,27 cm, Left

l i c p xã Hoàng an, và 18 phi u giành cho các h dân.
K t qu d ki n đ t đ

5.

Vi c th c hi n đ tài:

c c

ánh giá ch t l

ng n

c m t sông Phan – t nh V nh Phúc và

đ xu t gi i pháp qu n lý b o v s đ t đ

c các k t qu sau:

1. ánh giá đ

c m t sông Phan.

c hi n tr ng ch t l

2.

ánh giá đ

n

c m t t i khu v c.

3.
t

ng n

c nh ng t n t i, h n ch , b t c p trong công tác qu n lý tài nguyên

xu t gi i pháp v qu n lý, ki m soát và b o v ngu n n

c sông Phan trong

ng lai.

Nh v y, lu n v n s mang l i nh ng k t qu v t ng h p, phân tích thông tin v tình
hình qu n lý và ph c h i ch t l

ng n

nâng cao hi u qu qu n lý ch t l

c m t, đ a ra nh ng đ xu t pháp lý c th đ

ng n

c m t l u v c sông Phan t nh V nh Phúc

nh m đáp ng nh ng yêu c u và m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i g n li n v i b o
v môi tr
6.

ng.

C u trúc lu n v n

V i n i dung nh trên, c u trúc lu n v n ngoài ph n m đ u, k t lu n n i dung s g m
3 ch

ng c th nh sau:

Ch

ng I: T ng quan v ô nhi m n

Ch

ng II: ánh giá hi n tr ng ô nhi m n

c m t và gi i thi u khu v c nghiên c u.
c sông Phan – t nh V nh Phúc.

4

Formatted: Indent: Hanging: 1,9 cm,
Bulleted + Level: 1 + Aligned at: 1,9 cm +
Indent at: 2,54 cm


Ch

ng III:

xu t các gi i pháp qu n lý b o v ch t l

V nh Phúc.

5

ng n

c sông Phan – t nh


CH
T NG QUAN V Ô NHI M N

NG 1
C M T CH T L

NG N

CM T

VÀ GI I THI U L U V C SÔNG PHAN – T NH V NH PHÚC
T ng quan v hi n tr ng ô nhi m ch t l

1.1.

1.1.1. Tình hình ô nhi m n
Vi t Nam có m ng sông l
sông có dòng ch y th

ng n

c

c m t t i Vi t Nam
i sông ngòi dày đ c, trên lãnh th n

c ta có t i 2.360

ng xuyên và có chi u dài t 10 km tr lên, trong đó có 9 h

th ng sông có di n tích l u v c trên 1.000 km2, đó là: Mê Kông, H ng, Mã, C , Thái
Bình,

ng Nai, Ba, B ng Giang - K Cùng và Vu Gia - Thu B n Tài nguyên n
ng đ i phong phú, chi m kho ng 20% t ng l

m tt

th gi i.

c

ng dòng ch y c a các sông trên

ây là ngu n tài nguyên quý giá, góp ph n quan tr ng vào s phát tri n kinh

t - xã h i đ t n
Tuy nhiên, n

c.
cm t

Formatted: English (U.S.)

Vi t Nam hi n đang đ i m t v i nhi u thách th c, trong đó

đáng k nh t là các dòng sông b suy ki t và ô nhi m trên di n r ng. Các con sông
ch y qua các khu đô th , khu v c t p trung các ho t đ ng s n xu t công nghi p, nông
nghi p, t p trung đông dân c , sau khi ti p nh n n
l

ng n

c n

c th i ch a qua x lý thì ch t

c b gi m sút đáng k . Theo k t qu quan tr c các h th ng sông chính trên

c, nhi u ch t ô nhi m trong n

đ ng t 1,5 đ n 3 l n gây nh h

c có n ng đ v

t quá quy chu n cho phép dao

ng nghiêm tr ng đ n đ i s ng sinh ho t c a dân c

và làm m t m quan các khu v c nh sông Nhu -

áy, sông C u, sông

ng Nai –

Sài Gòn. [13]
 L u v c sông Nhu -

Formatted: English (U.S.)

áy ch y qua đ a bàn 5 t nh thành là Hà N i, Hòa Bình, Nam

nh, Hà Nam, Ninh Bình. V i kho ng 156.000 c s công nghi p trong đó có 200 c
s s n xu t l n tr c ti p x n

c th i vào l u v c sông (LVS) Nhu - áy đã khi n hai

con sông này đi vào tình tr ng “ch t” d n t ng ngày. Hi n nay, tình tr ng ô nhi m
n

c LVS Nhu - áy ngày càng tr nên nghiêm tr ng. Hàm l

trong n

c cao, n ng đ COD (Nhu c u oxy hóa h c) v

ng các ch t h u c

t quá tiêu chu n n m 2012

cho phép QCVN 08-MT:2015/BTNMT lo i A2 t 2-3 l n trong khi n ng đ BOD 5
v

t quá gi i h n này này t 4-6 l n. [13]

6


ng Nai tr i r ng trên đ a bàn nhi u t nh, l u v c h th ng sông

 H th ng sông
ng Nai ch u nh h

ng m nh c a nhi u ngu n tác đ ng trên toàn l u v c. Ph n h

l u c a nhi u sông trong l u v c đã b ô nhi m nghiêm tr ng, trong đó có đo n đã tr
thành sông ch t.
ng Nai có nhi u đo n b ô nhi m nghiêm tr ng, đ c bi t là vùng h l u. Ch t

Sông
l

ng n

c sông c a khu v c h l u hi n đã b ô nhi m, n

không th s d ng cho m c đích c p n
máy n

c Thiên Tân đ n Long

là ch tiêu hàm l

ng chì v

c sinh ho t và t

c sông trong khu v c

i tiêu. N

c sông t nhà

i – đ ng Nai đã b t đ u ô nhi m h u c , đáng chú ý

t tiêu chu n so v i QCVN 08-MT:2015/BTNMT đ i v i

ngu n lo i A.
Ch t l

ng n

c c a các sông nhánh khác nh sông Bé,

l u c ng đang di n bi n theo chi u h
cao dao đ ng t 0,7 – 2,7 mg/l v

a Nhim -

ng x u đi. C th , hàm l

a Dung ph n h

ng trên sông Bé r t

t g p 10-12,5 l n tiêu chu n cho phép.

Ô nhi m nh t trong l u v c là sông Th V i, có m t đo n sông ch t dài kho ng 10 km.
ó là đo n sông t sau khu v c h p l u Su i Cà – Sông Th V i kho ng 2 km đ n khu
công nghi p M Xuân. N

c b ô nhi m h u c có màu đen và b c mùi hôi th i k c

th i gian tri u lên và tri u xu ng. Giá tr DO th
NH 4 v
+

ng xuyên d

t g p 3-15 l n tiêu chu n cho phép, giá tr Coliform v

đ n vài tr m l n. V i ch t l

ng n

i 0,5 mg/l, hàm l

ng

t TCCP t vài ch c

c nh v y các loài sinh v t g n nh không còn

kh n ng sinh s ng. [15]
 LVS C u ti p nh n n
c a Hà N i, ch t l

ng n

c th i c a 6 t nh n m trong l u v c và m t ph n n
c hi n đang b

nh h

c th i

ng b i các ho t đ ng s n xu t nông

nghi p, công nghi p, sinh ho t, khai khoáng c a các t nh này.
Theo k t qu quan tr c hàng n m v ch t l
tr

ng thì di n bi n ch t l

ng n

ng n

c m t LVS C u c a T ng c c môi

c m t LVS C u trong nh ng n m g n đây đã có

d u hi u c i thi n, tuy nhiên v n n m trong hi n tr ng ô nhi m. [14]
Nh v y, ta có th nh n th y tình tr ng ô nhi m n
t in

c đang là v n đ r t đáng lo ng i

c ta hi n nay. T c đ công nghi p hóa, đô th hóa nhanh và s gia t ng dân s

gây áp l c ngày càng n ng n đ i v i tài nguyên n

7

c trong vùng lãnh th .


1.1.2. Th c tr ng công tác b o v môi tr

ng n

c m t các LVS t i Vi t Nam

trong nh ng n m g n đây
Nh n th c đ

c s nghiêm tr ng v m c đ ô nhi m c a các dòng sông đ c bi t là các

sông l n nh sông Nhu - áy, sông C u, sông
v n đ b o v và ph c h i ch t l

ng n

ng Nai – Sài Gòn các t nh đã đ a các

c c a đo n sông vào ch

c a t nh. Tuy nhiên vi c ph c h i l i ngu n n

ng trình k ho ch

c cho đo n sông g p nhi u khó kh n.

ó là m t quá trình lâu dài trong đó ph i th c hi n các gi i pháp đi u ch nh các ho t
đ ng phát tri n trên l u v c, đ c bi t là các ho t đ ng khai thác và s d ng ngu n
n

c.

th c hi n đ

c đi u này, trên các con sông l n Nhà n

c đ u có các d án

kh c ph c tình tr ng ô nhi m nghiêm tr ng mang tính c p bách này.
 Th c tr ng công tác qu n lý môi tr

ng n

c l u v c sông C u [14]:

LVS C u đi qua 6 t nh và thành ph là B c C n, Thái Nguyên, V nh Phúc, hà N i, B c
Ninh, H i D

ng.

Quy t đ nh s 171/2007/Q -ttg ngày 14/11 n m 2007 c a Th t
l p U ban B o v môi tr

ng Chính ph thành

ng (UBBVMT) LVS C u. Tuy nhiên, trên th c t t ch c

này đ n nay không còn ho t đ ng ho c ho t đ ng ch a hi u qu .
S ph i h p gi a các c quan B , ngành, đ a ph
còn y u. Gi a các đ a ph

ng đ gi i quy t các v n đ v LVS

ng trong cùng l u v c ch a tìm đ

th ng nh t và h p tác ch t ch trong công tác qu n lý môi tr
Ngày 28/07/2006, Th t
duy t
t

c ti ng nói chung, ch a
ng.

ng chính ph đã có quy t đ nh s 174/2006/Q -Ttg phê

án T ng th b o v môi tr

ng sinh thái c n quan LVS C u. Trong đó, Th

ng Chính ph đã giao B TN&MT chu n b và ki n ngh v i Th t

l p U ban b o v môi tr

ng LVS C u. [14]

 Th c tr ng công tác qu n lý môi tr
Các v n b n quy ph m pháp lu t đ
nguyên n

ng vi c thành

ng sông Nhu - áy [13]

c ban hành nh m t ng c

ng công tác qu n lý tài

c LVS Nhu - áy nh :

- Ngày 29/4/2008 Th t
v vi c phê duy t “

ng Chính ph đã phê duy t Quy t đ nh s 57/2008/Q -Ttg

án t ng th b o v môi tr

- Ngày 31/8/2009 Th t

ng LVS Nhu - áy đ n n m 2020”.

ng Chính ph đã ban hành Quy t đ nh s 1404/Q -Ttg v

vi c thành l p y ban b o v môi tr

ng LVS Nhu

8

áy.


Tuy nhiên, qua hi n tr ng ch t l

ng n

c LVS cho th y qu n lý ch t l

ng n

c

ch a th c s hi u qu , nguyên nhân do:
1) N i dung quy ho ch LVS ch a rõ. M i quan h gi a qu n lý quy ho ch LVS và
quy ho ch tài nguyên n
2) LVS Nhu -

c ch a có, ch a nói t i qu n lý t ng h p LVS;

áy r t r ng và dài, nó ch y qua đ a bàn 5 t nh thành do đó khó phát

huy hi u qu trong vi c qu n lý t ng h p tài nguyên n

c;

3) C c u c a Ban qu n lý quy ho ch ch a th y rõ vai trò tham gia c a các h s
d ng n

c và c a c ng đ ng dân c trong l u v c;

4) Vi c th c hi n qu n lý tài nguyên n

c

c p t nh đ

c th c hi n b i S TN&MT,

nh ng do m i thành l p, đ i ng cán b c a các S còn h n h p v m t nhân s .
Ngoài ra theo báo cáo c a các đ a ph

ng, nhi u n i đã th c hi n vi c thi t k các c

s x th i thu c di n ph i xin c p phép nh ng cho đ n th i đi m này thì s l
phép x n

c th i vào ngu n n

cc pđ

c còn r t ít so v i s l

ng gi y

ng các đ i t

ng

ng Chính ph v vi c x lý ô nhi m môi tr

ng

ph i xin c p phép.
 Th c tr ng công tác qu n lý môi tr
Th c hi n ý ki n ch đ o c a Th t

ng sông

ng Nai

sông Th V i, B TN&MT đã ph i h p v i U ban nhân dân (UBND) 2 t nh Bà R a –
V ng Tàu và

ng Nai t ch c ki m tra các c s s n xu t, kinh doanh, khu công

nghi p (KCN) đang ho t đ ng trên đ a bàn. Tuy nhiên k t qu cho th y h u h t các c

s sau khi đ
b o v môi tr
đã đ

c th m đ nh báo cáo ánh giá tác đ ng môi tr
ng, k ho ch b o v môi tr

ng ( TM) ho c cam k t

ng đã không th c hi n đúng các n i dung

c phê duy t và xác nh n, có 49/77 c s đ u t xây d ng h th ng x lý n

th i nh ng ch có 12 c s x lý đ t tiêu chu n cho phép. Công tác qu n lý môi tr
c a các t nh LVS

TM đ n đ n các c s s n xu t, kinh

doanh trên đ a bàn không th c hi n nh ng quy đ nh v x lý ch t th i tr

ph

c khi th i ra

ng.

Nh v y, có th th y công tác qu n lý nhà n
b

ng

ng Nai còn nhi u y u kém, h n ch v n ng l c, l ng léo trong

công tác thanh tra, ki m tra và đánh giá h u
môi tr

c

cđ uđ

c v tài nguyên n

c c p đ a ph

ng

c quan tâm. Tuy nhiên, s ph i h p gi a các c quan B , ngành và đ a

ng đ gi i quy t các v n đ v LVS còn y u, gi a các đ a ph

9

ng trong cùng l u


v c ch a tìm đ
qu n lý môi tr

c ti ng nói chung, ch a th ng nh t và h p tác ch t ch trong công tác
ng l u v c.

i v i t nh V nh Phúc, sông Phan là sông n i t nh l n và đóng góp quan tr ng trong
s phát tri n c a t nh c ng đang b ô nhi m đ c bi t là nh ng đo n đi qua các c m
công nghi p, làng ngh , khu dân c . N
th , n

c th i t các KCN, các làng ngh , các c s phân tán không đ

ch y th ng xu ng sông, kênh t
làm dòng sông đang đ ng tr
tr

c th i sinh ho t c a khu dân c trong các đô
c x lý mà

i tiêu c a h th ng th y l i r i ch y xu ng sông Phan
c nguy c ô nhi m n ng. i u đó đã nh h

ng đ n môi

ng và đ i s ng dân c s ng t i các khu v c ven sông, v n đ này ngày càng tr

nên b c xúc n u không có nh ng bi n pháp qu n lý ch t l

ng sông m t cách hi u

qu .
T th c t đó lu n v n đã đ xu t đ tài “ ánh giá ch t l

ng n

c m t sông Phan –

t nh V nh Phúc và đ xu t các gi i pháp qu n lý b o v ” nh m xây d ng m t b c
tranh khái quát v tình hình ô nhi m sông, xác đ nh nh ng nguyên nhân gây ô nhi m,
nh ng b c xúc c n gi i quy t và đ a ra các gi i pháp kh c ph c tình tr ng ô nhi m,
c i thi n ch t l

ng n

c, ch t l

ng môi tr

ng sông c a ng

i dân trong khu v c.

Gi i thi u l u v c sông Phan, t nh V nh Phúc

1.2.

c đi m đi u ki n t nhiên

1.2.1.

1.2.1.1. V trí đ a lý
L u v c sông Phan t nh V nh Phúc bao g m các xã thu c các huy n: Tam D
V nh T

ng, Yên L c, Bình Xuyên và m t ph n c a Thành ph V nh Yên.

Sông Phan t nh V nh Phúc b t ngu n t s
S n

n nam dãy núi Tam

đ cao 15,2m, t a đ : 21 21’17,5” B : 105 32’5,9”
o

o

dòng ch y rõ nét. Ti p theo, sông ch y theo h
T

ng,

o.

n kênh Li n

sông b t đ u hình thành

ng Nam qua huy n Tam D

ng, V nh

ng, Yên L c, thành ph V nh Yên (t i đây, sông Phan có c a thông v i

m V c).

T i xã Qu t L u, huy n Bình Xuyên, sông chia thành hai nhánh, m t nhánh c t ch y
vào xã

o

c, còn m t nhánh ch y ti p v phía tây nh p sông Cánh (sông C u Bòn

– sông Sau – sông Tranh)

c u Tam Canh, th xã H

xã Minh Quang, huy n Tam
vào sông Cà L t i thôn

o

ng Canh và sông Bá H ch y t

xã S n Lôi, huy n Bình Xuyên, sau đó đ n

i L i, xã Nam Viêm, th xã Phúc Yên.

ây đ

c

c xem là

đi m k t thúc c a sông Phan (t a đ : 21 15’28,6” B:105 41’4,8” ). Trên su t chi u

o

10

o


dài kho ng 65 km, sông Phan ch y qua đ a ph n 24 xã bao g m An Hòa, Hoàng

an,

Duy Phiên, Hoàng Lâu, Kim Xá, Yên Bình, Yên L p, Tân Ti n, L ng Hòa, Th Tang,
V nh S n, V
Nguyên,

Di, Bình D

ng C

ng,

ng, Vân Xuân, T L , H i H p,

ng Tâm, Thanh Trù, Qu t L u, H

ng Canh và S n Lôi.

Di n tích l u v c sông Phan ch a có s li u chính xác, nh ng
kho ng 45% di n tích t nh V nh Phúc, t

ng đ

ng V n, Trung
c tính chi m ít nh t

ng kho ng 410 km2. T ng di n tích

t nhiên c a các xã có sông Phan ch y qua là 157 km2.
Chi u dài dòng chính c a sông Phan tính t c ng 3 c a An H đ n c u H
dài 58 km, đ n n i nh p vào sông Cà L (t i thôn

ng Canh

i L i, xã Nam Viêm, th xã Phúc

Yên) dài 62 km. B r ng lòng thay đ i t 7 ÷ 15 m (t i An H ) và m r ng d n 30 ÷
50 m, đ n c u H

ng Canh kho ng 80 ÷ 100 m.

Do đ a hình th p l i đ
m

c bao b c b i h th ng đê đi u và h th ng đ

ng b , kênh

ng nên trên các lòng sông nhi u đo n hình thành các đ m t nhiên có tác d ng

ch a n

c th i và c p n

c vào th i đi m sông c n ki t n

c.

Hai ph l u quan tr ng c a sông Phan là:
- Kênh tiêu B n Tre đ
D

ng đ n

c tính t đi m n i v i sông Phan t i xã An Hòa huy n Tam

m V c. Kênh ch y theo h

ng Tây B c –

ông Nam, chi u dài 12,0

km, di n tích tiêu 72,4 km2.
- Sông C u Tôn b t ngu n t dãy núi Tam
huy n Bình Xuyên, ch y theo h

o, ch y vào sông Phan t i H

ng Tây B c –

ng Canh,

ông Nam, chi u dài sông 21 km,

di n tích l u v c 135,5 km .
2

Di n tích l u v c c a các sông nhánh nh p l u vào sông Phan đ c th hi n t i b ng
sau:
B ng 1.1: Các sông nhánh nh p l u LVS Phan [3]
TT
Tên sông

1

Sông Phan
Kênh tiêu B n Tre

2

Sông C u Tôn

Di n tích
h ng n c
(km2)

Chi u dài
sông
(km)

410,100 km2

72,4

64,5
12

> 2,5
> 1,0

135,5

21

< 1,5

11

H s
u n khúc


Hình 1.1: B n đ sông Phan – t nh V nh Phúc
Sông Phan t nh V nh Phúc b t ngu n t s
S n

n nam dãy núi Tam

đ cao 15,2m, t a đ : 21o21’17,5” B : 105o32’5,9”

dòng ch y rõ nét. Ti p theo, sông ch y theo h
T

o.

n kênh Li n

sông b t đ u hình thành

ng Nam qua huy n Tam D

ng, V nh

ng, Yên L c, thành ph V nh Yên (t i đây, sông Phan có c a thông v i

m V c).

T i xã Qu t L u, huy n Bình Xuyên, sông chia thành hai nhánh, m t nhánh c t ch y
vào xã

o

c, còn m t nhánh ch y ti p v phía tây nh p sông Cánh (sông C u Bòn

– sông Sau – sông Tranh)

c u Tam Canh, th xã H

xã Minh Quang, huy n Tam
vào sông Cà L t i thôn

o

ng Canh và sông Bá H ch y t

xã S n Lôi, huy n Bình Xuyên, sau đó đ n

i L i, xã Nam Viêm, th xã Phúc Yên.

12

ây đ

c

c xem là


đi m k t thúc c a sông Phan (t a đ : 21o15’28,6” B:105o41’4,8” ). Trên su t chi u
dài kho ng 65 km, sông Phan ch y qua đ a ph n 24 xã bao g m An Hòa, Hoàng

an,

Duy Phiên, Hoàng Lâu, Kim Xá, Yên Bình, Yên L p, Tân Ti n, L ng Hòa, Th Tang,
V nh S n, V
Nguyên,

Di, Bình D

ng C

ng,

ng, Vân Xuân, T L , H i H p,

ng Tâm, Thanh Trù, Qu t L u, H

ng Canh và S n Lôi.

Di n tích l u v c sông Phan ch a có s li u chính xác, nh ng
kho ng 45% di n tích t nh V nh Phúc, t

ng đ

ng V n, Trung
c tính chi m ít nh t

ng kho ng 410 km2. T ng di n tích

t nhiên c a các xã có sông Phan ch y qua là 157 km2.
Chi u dài dòng chính c a sông Phan tính t c ng 3 c a An H đ n c u H
dài 58 km, đ n n i nh p vào sông Cà L (t i thôn

ng Canh

i L i, xã Nam Viêm, th xã Phúc

Yên) dài 62 km. B r ng lòng thay đ i t 7 ÷ 15 m (t i An H ) và m r ng d n 30 ÷
50 m, đ n c u H

ng Canh kho ng 80 ÷ 100 m.

Do đ a hình th p l i đ
m

c bao b c b i h th ng đê đi u và h th ng đ

ng b , kênh

ng nên trên các lòng sông nhi u đo n hình thành các đ m t nhiên có tác d ng

ch a n

c th i và c p n

c vào th i đi m sông c n ki t n

c.

Hai ph l u quan tr ng c a sông Phan là:
- Kênh tiêu B n Tre đ
D

ng đ n

c tính t đi m n i v i sông Phan t i xã An Hòa huy n Tam

m V c. Kênh ch y theo h

ng Tây B c –

ông Nam, chi u dài 12,0

km, di n tích tiêu 72,4 km2.
- Sông C u Tôn b t ngu n t dãy núi Tam
huy n Bình Xuyên, ch y theo h

o, ch y vào sông Phan t i H

ng Tây B c –

ng Canh,

ông Nam, chi u dài sông 21 km,

di n tích l u v c 135,5 km2.
Di n tích l u v c c a các sông nhánh nh p l u vào sông Phan đ c th hi n t i b ng
sau:
B ng 1.1: Các sông nhánh nh p l u LVS Phan [39]
TT
Tên sông

1

Sông Phan
Kênh tiêu B n Tre

2

Sông C u Tôn

Di n tích

h ng n c
(km2)

Chi u dài
sông
(km)

410,100 km2
72,4

64,5
12

> 2,5
> 1,0

135,5

21

< 1,5

13

H s
u n khúc


1.2.1.2.


c đi m đ a hình, đ a m o

a hình l u v c đ

b c: Vùng núi

c phân b theo ba vùng ch y u theo h

n i b t ngu n sông Phan thu c huy n Tam

các huy n Tam D

ng nam - đông nam o, vùng trung du n m

ng, Bình Xuyên, vùng đ ng b ng qua các huy n V nh T

ng, Yên

L c và thành ph V nh Yên.
c đi m đ a m o c a l u v c ph n ánh các đ c tr ng c a ph n đ a hình t

ng ng

g m: Các thành ph n đ a m o có ngu n g c bào mòn (vùng núi), các thành ph n
ngu n g c v a bào mòn v a tích t (vùng ven chân núi và trung du) và thành ph n tích
t (vùng đ ng b ng).
T

ng ng v i đ a hình ba vùng núi trên là các lo i khoáng s n v i nhi u đi m và m

khoáng s n quy mô khác nhau:
khoáng s n g c nh Fe, Cu (
du, phát hi n đ

đ a hình núi Tam

c nhi u đi m và m khoáng s n, bao g m: Sa khoáng Sn, Cu, Au, Fe

v t li u xây d ng (
a.

ng Bùa, Tam Quan, Tam

nh Trung, Tp. V nh Yên). Vùng đ ng b ng có nhi u đi m sét đ

1.2.1.3.

c các đi m

ng Bùa, Tam Quan); Au (Minh Quang). T i vùng trung

(Khai Quang, Bình Xuyên); than bùn (
(

o đã phát hi n đ

o); cao lanh
c khai thác làm

m V c, Tp.V nh Yên; Qu t L u, huy n Bình Xuyên).

Khí h u, th y v n [45]

Khí h u

V nh Phúc n m trong vùng khí h u nhi t đ i gió mùa nóng m, trong n m đ

c chia

thành 4 mùa trong đó có 2 mùa rõ r t là mùa m a (Tháng 4-11), mùa khô (tháng 12 tháng 3 n m sau). Nhi t đ trung bình n m t 23oC đ n 25oC, nhi t đ cao nh t t ng
có là 38oC và th p nh t là 2oC. M t khác do nh h

ng c a y u t đ a hình nên có s

chênh l ch khá l n v nhi t đ gi a vùng đ ng b ng và mi n núi. Vùng Tam
đ cao 1.000 m so v i m c n

o, n m

c bi n, có nhi t đ trung bình n m là 18,7oC, trong

khi đó các vùng V nh Yên có nhi t đ trung bình n m là 24,7°C.

14


Hình 1.2: Nhi t đ trung bình n m t i tr m V nh Yên và Tam

o

S gi n ng trung bình n m t 1.020 đ n 1.744 gi , phân b không đ ng đ u trong
n m, cao nh t vào tháng 7, tháng 8 và th p nh t vào tháng 2.

Hình 1. 3: S gi n ng quan tr c t i tr m V nh Yên và Tam
L

o

ng m a trung bình hàng n m t 1.400 đ n 1.600 mm, phân b không đ ng đ u

theo không gian và th i gian. V th i gian, m a t p trung ch y u t tháng 5 đ n tháng
10 (chi m 80 % t ng l
th

ng l n h n

ng m a c a c n m). V không gian,

đ ng b ng và trung du, l

o là 2.188,4 mm.

15

ng m a

ng m a bình quân c n m c a vùng đ ng

b ng và trung du t i tr m V nh Yên là 1.405, 9 mm trong khi đó l

c n m c a vùng núi t i tr m Tam

mi n núi l

ng m a bình quân


Hình 1. 4: L

ng m a quan tr c t i tr m V nh Yên và Tam

Ch đ m a [5]

b)

Ngu n sinh th y c a sông Phan ph thu c ch y u vào l
r , h i quy trong quá trình th c hi n t
sông ph thu c khá nhi u vào l
l

kênh t

ng m a và phân b m a. L u l
o, m a n i đ ng và l

c rò

ng n

c

ng ch y u do

ng n

c h i quy c a

i thu c h th ng kênh Li n S n. Theo tài li u cung c p c a Công ty Thu

nông Li n S n v mùa m a, l u l
t

ng m a l u v c và n

i c a các kênh thu l i. Do v y l u l

ng m a vùng núi phía nam Tam

th

o

ng n

ng ch còn 5 ÷ 6 m3/s. Ngu n n

c sông Phan có t 30 ÷ 80 m3/s; mùa khô

c này đ

c s d ng ch y u cho các tr m b m

i c c b đ t ven sông Phan.

Theo ch đ gió mùa, l

ng m a trong n m, trong l u v c hình thành 2 mùa rõ r t:

 Mùa m a t tháng V đ n tháng X chi m 75 - 85% t ng l
l

ng m a l n nh t là tháng VII, VIII v i t ng l

300 mm. Cá bi t, t i tr m Tam
400 mm. Th i gian này

o, l

ng m a n m. Tháng có

ng m a ph bi n x p x trên d

ng m a các tháng này bình quân v

h l u l u v c th

ng b úng, l t vì l

i

t trên

ng m a l n l i t p

trung trong vài ba ngày.
 Mùa ki t t tháng XI đ n tháng IV n m sau, l
15% t ng l
l

ng ch chi m 10 -

ng m a n m. Tháng m a nh nh t là tháng XII và tháng I, nhi u n m

ng m a b ng 0 mm. Thông th

ng, l

ch b ng m t n a kh n ng b c h i. N
do thi u n

ng m a nh , th

ng m a ch đ t trên d

i 20mm, ngh a là

c sông không đáp ng đ kh n ng làm loãng

c, th i đi m mùa khô tình hình ô nhi m sông Phan tr nên ph c t p h n.

16


c đi m h sinh thái [5]

c)

V m t sinh thái, các vùng đ t ng p n

c thu c l u v c sông Phan có giá tr r t quan

tr ng, gi vai trò trao đ i v t ch t và đi u hòa dòng ch y v i sông Phan. Toàn b di n
tích đ t ng p n

c c a l u v c sông Phan đ

sinh thái đ t ng p n

c coi là giai đo n đ u c a lo t di n th

c. Xét v khía c nh sinh thái h c, đây là nh ng h sinh thái còn

khá tr , có s b n v ng nh t đ nh, nh ng khi b tác đ ng m nh r t khó ph c h i và r t
khó đ nh h

ng đ

c di n th sinh thái c a chúng trong t

nguyên, chúng là nh ng h sinh thái quý giá, nh h

ng

ng lai. Xét v giá tr tài

ng tr c ti p đ n đ i s ng con

i trong khu v c. N i đây thành ph n các loài đ ng th c v t r t đa d ng. Theo k t

qu nghiên c u c a Ch

ng trình nghiên c u các h sinh thái đ t ng p n

c ven bi n

B c B (2004), ven sông Phan, có 237 loài th c v t b c cao có m ch, thu c 71 h . Các
loài đ ng v t g m: chim, bò sát, l
v c đã đ

ng c , côn trùng.

c tr ng c a th c v t n i th y

c xác đ nh là 6 ngành th c v t th y sinh, ch a 11 b , 25 h và 173 loài t o

và vi khu n lam n

c ng t. S l

ng loài và các taxon trên loài dao đ ng theo mùa

trong n m, đ c bi t m t đ cá th các loài th c v t th y sinh trong các th y v c n
t nh cao h n r t nhi u so v i th y v c n
th c n c a m t s loài th y s n n

c ch y.

ây có th là thu n l i cho ngu n

c ng t, nh ng ng

c l i, có hi n t

do s phát tri n c a m t s loài t o l n át các loài khác gây hi n t

ng phì d

ng

ng n hoa trong

th i gian ng n, nh t là trong nh ng th y v c đã b ô nhi m khá n ng.
th y v c đ

c

ng v t n i

c xác đ nh có 59 loài thu c 14 h c a các ngành Chân kh p, Giun tròn.

Trong đó, nhóm Trùng bánh xe Rotatoria có 5 h , 16 loài; nhóm Giáp xác Crustacea

có 41 loài, 9 h , còn l i là u trùng côn trùng. Riêng
đ

đ m V c, đã th ng kê chi ti t

c 173 loài th c v t th y sinh và 37 loài đ ng v t n i.

Hi n nay, sông Phan đã thay đ i nhi u v c nh quan và ch t l

ng n

c. Di n tích

sông Phan thu h p l i, b i l ng, nông d n, có nh ng đo n kho ng cách hai bên b sông
ch còn đ n ch c mét. Ng

i dân không còn s d ng n

sinh ho t, s n l

c t đánh b t th y s n không nhi u và ch ng lo i c ng

ng thu đ

c sông Phan cho m c đích

không còn đa d ng. Nh ng bãi rác t phát m c lên ven sông, dòng sông tr thành m t
n i ti p nh n rác th i, đ c bi t

nh ng đo n có dân c s ng t p trung ven sông. Nhi u

n i, ho t đ ng ch n th gia c m ngay trên sông c a ng

i dân đang góp ph n gây

thêm ô nhi m.
Cá bi t vào n m 2009, t i xã T Tr ng, huy n V nh T
n i tích tr n

ct

ng t i h

m R ng, đây là

i cho di n tích đ t nông nghi p c a các xã T Tr ng, Tam Phúc,

17

Formatted: Line spacing: Multiple
li