Nghiên cứu, đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất thải rắn tỉnh hưng yên

L IC M

N

Lu n v n “Nghiên c u, đánh giá hi n tr ng vƠ đ xu t các gi i pháp nơng
cao hi u qu qu n lý ch t th i r n t nh H ng YênẰ đ c hoàn thành ngoài s c
g ng n l c c a b n thân tác gi còn đ c s giúp đ nhi t tình c a các Th y, Cô,
c quan, b n bè và gia đình.
Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Cô giáo h ng d n: PGS TS. V
Hoàng Hoa, ng i đư gi ng d y và t n tình h ng d n c ng nh cung c p tài li u,
thông tin khoa h c c n thi t cho lu n v n.
Xin trân tr ng c m n các th y, cô giáo Phòng đào t o

i h c và Sau đ i h c,

khoa Môi tr ng- Tr ng
i h c Thu L i đư t n tình gi ng d y và giúp đ tác
gi trong su t quá trình h c t p, c ng nh quá trình th c hi n lu n v n này.
Xin trân tr ng c m n các đ ng nghi p t i C c Khí t ng th y v n và Bi n
đ i khí h u; S Tài nguyên và Môi tr ng t nh H ng Yên đư t n tình giúp đ , cung
c p tài li u đ lu n v n đ c chính xác và có tính c p thi t.
c bi t, đ hoàn thành lu n v n, tác gi đư nh n đ c s c v , đ ng viên
khích l th ng xuyên và giúp đ v nhi u m t c a gia đình và b n bè trong và
ngoài l p cao h c 20MT.
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, tháng 11 n m 2014
Tác gi lu n v n

Tr n Thu Huy n

L I CAM OAN
Mƣ s h c viên: 128440301006

Tên tôi là: Tr n Thu Huy n
L p: 20MT
Chuyên ngành: Khoa h c môi tr

Mƣ s : 60-85-02

ng

Khóa h c: K20 (2011 - 2014)
Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ

c chính tôi th c hi n d

is h

ng

d n c a PGS.TS V Hoàng Hoa v i đ tài nghiên c u trong lu n v n ắNghiên c u,
đánh giá hi n tr ng vƠ đ xu t các gi i pháp nơng cao hi u qu qu n lý ch t
th i r n t nh H ng YênẰ.
ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào
tr

c đây, do đó không có s sao chép c a b t kì lu n v n nào. N i dung c a lu n

v nđ

c th hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n tài li u, t li u nghiên c u và s

d ng trong lu n v n đ u đ

c trích d n ngu n.

N u x y ra v n đ gì v i n i dung lu n v n này, tôi xin ch u hoàn toàn trách
nhi m theo quy đ nh./.
ả N i ỏh ng 11/2014
NG

I VI T CAM OAN

Tr n Thu Huy n


DANH M C CÁC CH

VI T T T

CTR

:

Ch t th i r n

CTRSH

:

Ch t th i r n sinh ho t

CTRNH

:

Ch t th i r n nguy h i

BCL

:

Bưi chôn l p

PHN

:

Phân h y nhanh

PHC

:

Phân h y ch m

PLCTRTN

:

Phân lo i ch t th i r n t i ngu n

BOD

:

Nhu c u ôxy sinh hóa

TN&MT

:

Tài nguyên và Môi tr

URENCO

ng

Công ty trách nhi m h u h n M t thành viên
:

Môi tr

ng ô th Hà N i

KTXH

:

Kinh t Xư h i

UBND

:

NN&PTNN

:

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn

KCN

:

Khu công nghi p

BVTV

:

B o v th c v t

QCVN

:

Quy chu n Vi t Nam

TP

:

Thành ph

TCVN

:

Tiêu chu n Vi t Nam

BCLHVS

:

Bưi chôn l p h p v sinh

CHC

:

Ch t h u c

y ban nhân dân


M CL C
Trang
CH
NG 1 T NG QUAN V CH T TH I R N VÀ QU N Lụ CH T

TH I R N ................................................................................................................. 4
1.1. Ch t th i r n .................................................................................................. 4
1.1.1. Khái ni m ................................................................................................. 4
1.1.2. Ngu n g c phát sinh, phân lo i, và thành ph n ch t th i r n ................... 4
1.1.3. Các y u t nh h ng đ n thành ph n và kh i l ng ch t th i r n ......... 6
1.2. H th ng qu n lý vƠ x lý ch t th i r n ...................................................... 9
1.2.1. Phân lo i, ng n ng a và gi m thi u ch t th i r n t i ngu n ..................... 9
1.2.2. Tái s d ng, tái ch ch t th i r n và thu h i n ng l ng ......................... 9
1.2.3. Thu gom và v n chuy n ch t th i r n..................................................... 12
1.2.4. Các ph

ng pháp x lỦ ch t th i r n ...................................................... 12

1.3. Qu n lý vƠ x lý ch t th i r n trên th gi i .............................................. 13
1.3.1. Mô hình phân lo i và thu gom rác .......................................................... 13
1.3.2. X lỦ ch t th i r n trên th gi i .............................................................. 14
1.4. Qu n lý vƠ x lý ch t th i r n t i Vi t Nam ............................................. 15
1.4.1. Hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n t i Vi t Nam........................................ 15
1.4.2. Các ph
CH

NG 2

ng pháp x lỦ ch t th i r n t i Vi t Nam ................................ 18

ÁNH GIÁ HI N TR NG QU N Lụ CH T TH I R N T NH

H NG YểN ............................................................................................................. 28
2.1. i u ki n t nhiên vƠ kinh t xƣ h i .......................................................... 28
2.1.1. i u ki n t nhiên .................................................................................. 28

2.1.2. c đi m kinh t xư h i .......................................................................... 31
2.2. Hi n tr ng qu n lý vƠ x lý ch t th i r n t nh H ng Yên ....................... 33
2.2.1. Hi n tr ng qu n lý ch t th i r n sinh ho t đô th , nông thôn ................. 33
2.2.2. Hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n nông nghi p và làng ngh ................... 39
2.2.3. Hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n công nghi p......................................... 43
2.2.4. Hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n xây d ng và bùn th i đô th ................ 45
2.2.5. Hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n y t ...................................................... 48
2.3. Các t n t i trong qu n lý ch t th i r n t nh H ng Yên ........................... 50


CH
NG 3
XU T CÁC GI I PHÁP NỂNG CAO HI U QU QU N Lụ
CH T TH I R N T NH H NG YểN ................................................................ 55
3.1. Các gi i pháp qu n lý ch t th i r n nơng cao hi u qu qu n lý ch t th i
r n c a t nh H ng Yên ....................................................................................... 55
3.1.1. Ph ng pháp phân lo i ch t th i r n t i ngu n ...................................... 55
3.1.2. Ph ng pháp thu gom ch t th i r n ........................................................ 68
3.1.3. ào t o nâng cao n ng l c qu n lỦ ch t th i r n.................................... 73
3.1.4. Gi i pháp tuyên truy n nâng cao nh n th c c ng đ ng ......................... 74
3.1.5. Các gi i pháp đ u t khác ...................................................................... 75
3.2. Gi i pháp k thu t nơng cao hi u qu x lý ch t th i r n t nh H ng Yên76
3.2.1. Ph ng pháp x lỦ đ i v i ch t th i nông nghi p ................................. 76
3.2.2. Ph ng pháp x lỦ đ i v i ch t th i sinh ho t mang đi chôn l p .......... 79
CH

NG 4

XU T GI I PHÁP NỂNG CAO HI U QU

TH I R N SINH HO T CHO KHU X

Lụ CH T TH I

X
I

Lụ CH T
NG ........ 81

4.1. Gi i thi u chung ........................................................................................... 81
4.2. Thi t k s b ô chôn l p 2A theo ph ng pháp chôn l p h p v sinh đƣ
có trong k ho ch ................................................................................................ 83
4.2.1. D báo ch t th i r n chôn l p t i bưi rác i ng n m 2015 .............. 83
4.3. Ph ng pháp chôn l p bán hi u khí k t h p thu h i di n tích ............... 89
4.3.1. Gi i thi u ph ng pháp chôn l p bán hi u khí Fukuoka ....................... 89
4.3.2.

ng d ng ph

di n tích cho bưi rác

ng pháp chôn l p bán hi u khí Fukuoka k t h p thu h i
i

ng, V n Lâm, H ng Yên. .................................... 98

4.4. K t lu n ....................................................................................................... 104
K T LU N VÀ KI N NGH .............................................................................. 106
1. Các k t qu đƣ th c hi n đ c c a lu n v n ............................................. 106

2. Ki n ngh ........................................................................................................ 106
TÀI LI U THAM KH O .................................................................................... 107


DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1 Th ng kê di n tích, dân s và m t đ dân s t nh H ng Yên ...................31
B ng 2.2 Kh i l

ng CTR sinh ho t phát sinh t i các huy n/thành ph .................33

B ng 2.3 T l thành ph n CTR sinh ho t đô th t i các huy n/thành ph .............34
B ng 2.4 Hi n tr ng thu gom CTR sinh ho t trên đ a bàn t nh H ng Yên ..............36
B ng 2.5 S l

ng BCL CTR sinh ho t quy mô thôn, xư t i các huy n .................38

B ng 2.6 H s phát th i CTR làng ngh .................................................................43
B ng 2.7 Hi n tr ng phát sinh CTR công nghi p t nh H ng Yên n m 2012 ..........44
B ng 2.8 Kh i l

ng CTR xây d ng phát sinh trên đ a bàn t nh H ng Yên...........46

B ng 2.9 Thành ph n CTR xây d ng phát sinh t i các v trí đ b c a các đô th ..46
B ng 2.10 Hi n tr ng kh i l
B ng 2.11 Kh i l

ng bùn th i phát sinh t i các đô th t nh H ng Yên 47

ng CTR y t phát sinh trên đ a bàn t nh H ng Yên ..................49

B ng 4.1 Dân s c a t nh H ng Yên qua các n m ..................................................83
B ng 4.2 D báo dân s t nh H ng Yên đ n n m 2015 ..........................................84
B ng 4.3 Dân s t nh H ng Yên chia theo nhóm ....................................................84
B ng 4.4 D báo kh i l

ng CTR sinh ho t phát sinh và thu gom đ n n m 2015 .85

B ng 4.5 Thông s k thu t BCL.............................................................................87
B ng 4.6 i u ki n c a bưi chôn l p .......................................................................93
B ng 4.7 Th i gian th c hi n thi t k ô chôn l p 2A và thu h i di n tích các ô chôn
l p đư đóng c a .......................................................................................................101
B ng 4.8 Th i gian ho t đ ng c a 4 ô chôn l p thu c 2 ô chôn l p 1A và 1B đư thu
h i ............................................................................................................................102
B ng 4.9 B ng so sánh các ph

ng pháp chôn l p ch t th i .................................105


DANH M C HỊNH
Trang
Hình 1.1 S đ t ng quát c a quá trình lên men mêtan ............................................19
Hình 1.2 Ba giai đo n trong quá trình lên men mêtan ..............................................19
Hình 1.3 H m biogas xây b ng g ch có n p c đ nh ................................................19
Hình 1.4 H m biogas ch t li u composit ..................................................................20
Hình 1.5 H m biogas d ng túi nilong HDPE ............................................................21
Hình 1.6

ng

xây b ng xi m ng gay g c đ nh..................................................24

Hình 1.7

ng

d ng l

Hình 1.8 Thùng

i hay g r i ......................................................................25

kín ................................................................................................25

Hình 3.1 Mô hình phân lo i CTR sinh ho t t i các đô th và nông thôn ..................59
Hình 3.2 Mô hình phân lo i CTR nông nghi p.........................................................62
Hình 3.3 Mô hình phân lo i CTR làng ngh t i t nh H ng Yên ...............................63
Hình 3.4 Mô hình phân lo i CTR công nghi p t i ngu n .........................................65
Hình 3.5 Mô hình phân lo i CTR xây d ng..............................................................67
Hình 3.6 Mô hình phân lo i CTR y t .......................................................................68
Hình 3.7 Mô hình thu gom rác th i đ xu t cho m t khu v c ..................................72
Hình 3.9 Thùng

phân compost ...............................................................................79

Hình 4.1 C u trúc c a các lo i bưi chôn l p ..............................................................89
Hình 4.2 C u t o c a bưi chôn l p bán hi u khí .......................................................91
Hình 4.3 Vai trò c a các ng thu gom n

c th i ......................................................92

Hình 4.4 Lysimeter l n mô ph ng m t bưi chôn l p bán hi u khí và m t bưi chôn
l p k khí ....................................................................................................................92
Hình 4.5 Ph

ng pháp đo l

ng n

c b c h i và khí sinh ra ..................................93

Hình 4.6 S thay đ i ch s BOD và pH theo các tháng trong n

c r rác t 2

lysimeter ....................................................................................................................94


Hình 4.7 S thay đ i BOD trong n
Hình 4.8 S thay đ i d l

c rác theo th i gian ......................................95

ng b c h i theo chu kì 2 tháng .....................................95

Hình 4.9 S phát sinh khí ga t các bưi chôn l p ......................................................96
Hình 4.10 L

ng khí gas và ch t ô nhi m phát sinh t các bưi chôn l p .................97

Hình 4.11 T ng m t b ng khu x lỦ ch t th i

i

ng ..........................................98


1

M
1.

U

Tính c p thi t c a đ tƠi

Phát tri n kinh t xư h i và b o v môi tr ng luôn là n i dung không th tách
r i trong m i ho t đ ng nh m b o đ m phát tri n b n v ng. S t ng tr ng kinh t
m nh m đư giúp h n 20 tri u ng i dân Vi t Nam thoát đ c c nh nghèo đói trong
vòng ch a đ y m t th p k qua. Tuy nhiên, t ng tr ng kinh t m t cách nhanh
chóng s t o nên nh ng thách th c không l ng v môi tr ng mà trong đó ch t
th i r n (CTR) đư và đang tr thành m t trong nh ng v n đ c p bách Vi t Nam.
Th c t hi n nay, nhi u đô th n c ta ch a có khu x lỦ t ng h p ch t th i
r n bao g m tái ch ch t th i, lò đ t rác, bưi chôn l p h p v sinh, x lỦ ch t th i
nguy h i, ch t th i xây d ng, ch bi n phân vi sinh, bi n ch t th i thành n ng
l ng…
đ m b o phát tri n các đô th b n v ng và n đ nh, v n đ qu n lỦ và x lỦ
ch t th i r n ph i đ c nhìn nh n m t cách t ng h p, không ch đ n thu n là vi c t
ch c xây d ng m t bưi chôn l p h p v sinh cho m t đô th mà còn ph i đ c nhìn
nh n m t cách toàn di n nh vùng, liên đô th …M t khác vi c qu n lỦ và x lỦ ch t

th i r n mu n đ t đ c hi u qu t t c ng ph i đón đ u đ c s phát tri n ch
không ph i là ch y theo s phát tri n c a các đô th nh hi n nay. Nói m t cách
khác c n ph i l p quy ho ch qu n lỦ t ng h p ch t th i r n cho các vùng đô th và
nông thôn phù h p v i các quy ho ch phát tri n, đáp ng các m c tiêu c a Chi n
l c qu c gia v qu n lỦ t ng h p ch t th i r n và ng d ng các công ngh tiên ti n
trên th gi i nh m x lỦ an toàn, tri t đ và b n v ng ch t th i r n.
T nh H ng Yên n m trong vùng kinh t tr ng đi m B c B , có di n tích
kho ng 926,03m2. V i đi u ki n đ a lỦ thu n l i có qu c l 5 ch y qua, n i Hà N iH i Phòng, n m trong khu v c tr ng đi m tam giác kinh t B c B , H ng Yên có
nhi u u th đ phát tri n công nghi p và d ch v . Tuy nhiên, bên c nh quá trình
công nghi p hóa, đô th hóa m nh m , H ng Yên c ng đang ph i đ i m t v i các
thách th c v b o v môi tr ng, đ c bi t là v n đ qu n lỦ và x lỦ ch t th i r n.
góp ph n phát tri n kinh t -xư h i b n v ng, Nghiên c u, đánh giá hi n
tr ng và đ xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý ch t th i r n t nh
H ng Yên là h t s c c n thi t và có Ủ ngh a khoa h c, th c ti n to l n trong vi c
đ a ra các gi i pháp thích h p nh m nâng cao hi u qu qu n lỦ và x lỦ c a t nh
H ng Yên.


2

2.

M c đích nghiên c u c a đ tƠi

-

Nghiên c u, đánh giá hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n t nh H ng Yên

-

xu t đ c các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu qu n lỦ và x lỦ ch t th i
r n t nh H ng Yên

3.

it

ng, ph m vi nghiên c u

-

it

ng nghiên c u: Ch t th i r n trên đ a bàn t nh H ng Yên

-

Ph m vi nghiên c u: Qu n lỦ ch t th i r n trên đ a bàn t nh H ng Yên, và x
lỦ CTR sinh ho t t i bưi rác i ng, V n Lâm, H ng Yên.

4.

Cách ti p c n vƠ ph

ng pháp nghiên c u

Cách ti p c n: Trên c s v n d ng chính sách v phát tri n kinh t -xư h i cho
n c ta nói chung và cho đ a ph ng nói riêng, các v n b n pháp quy v qu n lỦ,
x lỦ ch t th i r n, lỦ lu n c a các môn chuyên ngành nh : Quy ho ch và qu n lý
ch t th i r n…cùng v i tình hình th c t qu n lỦ và x lỦ ch t th i r n c a t nh

H ng Yên.
tài s d ng các ph ng pháp chính đ nghiên c u, c th nh sau:
Ph ng pháp th ng kê t ng h p: phân tích t ng h p nh ng thông tin s li u
thu th p làm c s cho các nghiên c u chuyên sâu c a lu n v n.
Ph ng pháp k th a tài li u : Vi c đi u tra, kh o sát, đánh giá hi n tr ng
qu n lỦ và x lỦ ch t th i r n trên đ a bàn t nh H ng Yên đư có m t s c quan th c
hi n trong th i gian qua. Vi c th a k các k t qu , đánh giá các k t qu đư có đ tìm
ra nh ng v n đ c n b sung nâng cao là c n thi t.
Ph ng pháp tham kh o ý ki n chuyên gia: th m dò, ph ng v n, tham kh o
Ủ ki n c a các cán b đ u ngành, nh ng ng i tr c ti p làm vi c trong công tác v
sinh cùng các c quan liên quan (S TN&MT, Công ty Môi tr ng đô th H ng
Yên…)
5.

Ý ngh a khoa h c vƠ th c ti n áp d ng

Nghiên c u, đánh giá hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n trên đ a bàn t nh H ng
Yên đ xác đ nh nhu c u c p thi t v qu n lỦ và x lỦ ch t th i r n trên đ a bàn t nh.
Nghiên c u và đ xu t các gi i pháp c th , phù h p và kh thi nh m qu n lỦ
t t ch t th i r n, theo đó ch t th i r n đ c phân lo i t i ngu n, thu gom, tái s
d ng, tái ch và x lỦ tri t đ b ng nh ng công ngh tiên ti n, phù h p, h n ch t i
đa l ng ch t th i ph i chôn l p, nh m ti t ki m tài nguyên đ t và h n ch gây ô
nhi m môi tr ng.


3

6.

Nh ng k t qu đ t đ

c

Trong khuôn kh c a lu n v n này, tác gi đư t ng h p, phân tích và có nh ng
đánh giá c b n v tình hình qu n lỦ ch t th i r n t nh H ng Yên, các k t qu đ t đ c
c a lu n v n nh sau:
-

ánh giá đ c hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n t nh H ng Yên: hi n tr ng phân
lo i, thu gom, x lỦ ch t th i r n.

-

ánh giá đ
Yên

-

xu t các gi i pháp qu n lỦ ch t th i r n: khâu thu gom, phân lo i ch t th i
r n.

-

xu t gi i pháp x lỦ ch t th i r n đ i v i khu v c nông thôn, x lỦ ch t
th i sinh ho t t i bưi rác i ng.

7.

C u trúc c a lu n v n

c nh ng t n t i, h n ch trong qu n lỦ ch t th i r n t nh H ng

V i n i dung nh trên, c u trúc lu n v n ngoài ph n m đ u, k t lu n, n i
dung s g m 4 ch

ng c th nh sau:

-

Ch

ng 1: T ng quan v ch t th i r n và qu n lỦ ch t th i r n

-

Ch

ng 2: ánh giá hi n tr ng qu n lỦ ch t th i r n t nh H ng Yên

-

Ch ng 3:
H ng Yên

-

Ch ng 4:
xu t gi i pháp nâng cao hi u qu x lỦ ch t th i r n sinh ho t
cho khu x lỦ ch t th i i ng

xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lỦ ch t th i r n t nh


4

CH
NG 1
T NG QUAN V CH T TH I R N
VÀ QU N LÝ CH T TH I R N
1.1. Ch t th i r n
1.1.1. Khái ni m
th

Ch t th i r n (Solid Waste) là thu t ng dùng đ ch các ch t th i thông
ng d ng r n đ c phát sinh trong quá trình sinh ho t, s n xu t và các ho t

đ ng khác c a con ng
bùn

i. CTR có th bao g m c c n bùn, n u t l n

c trong c n

m c đ cho phép, x lỦ đ c c n bùn nh x lỦ CTR.
Ch t th i r n là nh ng thành ph n đ c th i b trong quá trình sinh ho t hay

trong quá trình s n xu t c a con ng i. Ch t th i r n là m t thu t ng đ ch nh ng
ch t t n t i d ng r n.
V t ch t mà con ng i th i b trong khu v c đô th mà không đòi h i đ c b i
th ng cho s v t b đó đ c g i là ch t th i r n. Ch t th i đó đ c coi nh ch t

th i r n đô th n u nh xư h i nhìn nh n nó là m t th mà thành ph có trách nhi m
thu gom và phân h y.
Ch t th i r n m c dù có tác đ ng tiêu c c đ n môi tr ng s ng, nh ng ngày
nay, m t ph n đáng k trong CTR có th thu h i, tái ch và tái s d ng l i đ c.
1.1.2. Ngu n g c phát sinh, phân lo i, và thành ph n ch t th i r n
1.1.2.1. NgỐ n g c ph ỏ sinh ch ỏ ỏh i r n
Ngu n g c phát sinh, thành ph n và t c đ phát sinh c a CTR là các c s
quan tr ng trong vi c thi t k , l a ch n công ngh x lỦ và đ xu t các bi n pháp
QLCTR. Có nhi u cách phân lo i ngu n g c phát sinh CTR khác nhau, nh ng phân
lo i theo cách thông th ng nh t là:
Rác h dân: Phát sinh t ho t đ ng s n xu t c a xí nghi p, h gia đình, các
bi t th . Thành ph n rác th i bao g m: th c ph m, gi y Carton, plastic, g , th y
tinh, can thi c, các kim lo i khác….ngoài ra các h gia đình còn có th ch a m t
ph n ch t th i đ c h i.
Rác quỨt đ ng: Phát sinh t ho t đ ng v sinh hè ph , khu vui ch i gi i trí
và làm đ p c nh quan. Ngu n rác này do ng i đi đ ng và các h dân s ng d c


5

hai bên đ ng x th i. Thành ph n c a chúng có th g m các lo i nh cành cây và
lá cây, gi y v n bao nilon, xác đ ng v t ch t.
Rác khu th ng m i: Phát sinh t các ho t đ ng buôn bán c a c a hàng bách
hóa,nhà hàng khách s n, siêu th v n phòng, giao d ch, nhà máy in. Các lo i ch t
th i t khu th ng m i bao g m: gi y carton, plastic, th c ph m, th y tinh. Ngoài ra
rác th ng m i còn ch a m t ph n ch t th i đ c h i.
Rác c quan công s : Phát sinh t c quan xí nghi p, tr ng h c, v n phòng
làm vi c. Thành ph n rác đây gi ng nh rác khu th ng m i.
Rác ch : Phát sinh t các ho t đ ng mua bán ch . Thành ph n ch y u là
rác h u c bao g m: rau, qu , qu h h ng.

Rác xà b n t các công trình xây d ng: Phát sinh t các ho t đ ng xây
d ng và tháo d các công trình xây d ng, đ ng giao thông. Các lo i ch t th i bao
g m nh g , thép, bêtông, g ch, th ch cao.
Rác b nh vi n: Bao g m rác sinh ho t và rác y t phát sinh t các ho t đ ng
khám b nh, đi u tr b nh và nuôi b nh trong các b nh vi n và c s y t . Rác y t có
thành ph n ph c t p bao g m các lo i b nh ph m, kim tiêm, chai l ch a thu c, các
l thu c quá h n s d ng có kh n ng lây nhi m đ c h i đ i v i s c kh e c ng
đ ng nên ph i đ c phân lo i và t ch c thu gom h p lỦ, v n chuy n và x lỦ riêng.
Rác công nghi p: Phát sinh t các ho t đ ng s n xu t c a xí nghi p, nhà máy
s n xu t xu t công nghi p (s n xu t v t li u xây d ng, nhà máy hóa ch t, nhà máy
l c d u, ác nhà máy chê bi n th c ph m). Thành ph n c a chúng bao g m ch t th i
đ c h i và không đ c h i. Ph n rác th i không đ c h i có th đ chung v i rác h
dân.
Rác nông nghi p: Các ho t đ ng thu ho ch trên đ ng ru ng, trang tr i, nông
tr ng các v n cây n qu , các lò gi t m gia súc.
1.1.2.2. Phân lo i ch ỏ ỏh i r n
Tùy theo m c đích nghiên c u, ch t th i r n đ

c phân chia theo các hình

th c khác nhau:
NgỐ n g c ph ỏ sinh: Ch t th i đ c phân lo i theo ngu n g c phát sinh đ c
trình bày trong ph n 1.1.2.1 bao g m ch t th i r n sinh ho t, ch t th i r n công
nghi p, ch t th i r n xây d ng, ch t th i t các nhà máy x lỦ, ch t th i r n nông
nghi p và ch t th i r n y t ...


6

Th nh ph n hóa h c: Ch t th i đ c chia thành rác h u c , rác vô c . Trong

đó rác vô c đ c chia thành rác vô c có th tái ch và vô c không th tái ch
- Rác h u c : Các lo i rau, c qu , trái cây, th c n th a...
- Rác vô c có th tái ch : Gi y, nh a, kim lo i, th y tinh…
- Rác vô c : cao su, s than, đ t đá, sành s v .
Theo m c đ ngỐy h i: ch t th i đ

c phân chia thành các lo i sau:

- Ch t th i nguy h i: bao g m các hóa ch t d ph n ng, các ch t đ c h i, ch t
th i sinh h c d th i r a, các ch t d cháy, d gây n , ch t th i phóng x ...
- Ch t th i không nguy h i: là nh ng ch t th i không ch a các ch t và h p
ch t có m t trong các đ c tính nguy h i tr c ti p ho c gián ti p.
- Ch t th i y t nguy h i: là nh ng ch t th i có ngu n g c t các ho t đ ng y
t , mà nó có đ c tính nguy h i tr c ti p ho c gián ti p đ n môi tr ng và s c kh e
c ng đ ng bao g m bông b ng, g t, kim tiêm, các b nh ph m và mô b c t b ...
1.1.2.3. Th nh ph n c a CTR
Thành ph n ch t th i r n bi u hi n s đóng góp và phân ph i c a các ph n
riêng bi t mà t đó t o nên dòng ch t th i, thông th ng đ c tính b ng ph n tr m
theo kh i l ng bao g m: gi y, ch t d o, h u c m kim lo i đen, kim lo i màu, th y
tinh, xa b n, nguy h i ti m tàng... Thông tin v thành ph n ch t th i r n đóng vai trò
r t quan tr ng trong vi c đánh giá và l a ch n nh ng thi t b thích h p đ x lỦ, các
quá trình x lỦ c ng nh vi c ho ch đ nh các h th ng, ch ng trình và k ho ch
qu n lỦ CTR.
Thông th

ng trong rác th i đô th , rác th i t các khu dân c và th

ng m i

chi m t l cao nh t t 50-75%. Giá tr phân b s thay đ i tùy thu c vào s m

r ng các ho t đ ng xây d ng, s a ch a, s m r ng c a các d ch v đô th . Thành
ph n riêng bi t c a CTR thay đ i theo v trí đ a lỦ, th i gian, mùa trong n m, đi u
ki n kinh t và tùy thu c vào thu nh p c a t ng qu c gia.
1.1.3. Các y u t
1.1.3.1. nh h

nh h

ng đ n thành ph n và kh i l

ng ch t th i r n

ng c a ho ỏ đ ng gi m ỏhi Ố ố ỏ i sinh ch ỏ ỏh i ỏ i ngỐ n

Vi c gi m thi u ch t th i t i ngu n có th đ c th c hi n qua các b c thi t
k , s n xu t và đóng s n ph m sao cho l ng ch t th i nh nh t, th tích v t li u s
d ng ít nh t và th i gian h u d ng c a s n ph m dài nh t. Vi c gi m ch t th i c ng


7

có th x y ra các gia đình và khu th ng m i ho c công nghi p thông qua khuynh
h ng mua m t cách ch n l c và tái s d ng s n ph m và v t li u. Hi n nay, gi m
thi u ch t th i t i ngu n ch a đ c th c hi n m t cách nghiêm ng t và đ ng b nên
khó có th
c tính đ c nh h ng th c s c a ch ng trình gi m thi u ch t th i
t i ngu n đ n t ng l ng ch t th i sinh ra. Tuy nhiên, gi m thi u ch t th i t i ngu n
tr thành y u t quan tr ng c a vi c gi m thi u kh i l
lai.

ng ch t th i r n trong t

ng

Ví d :
- Gi m thi u đóng gói không c n thi t ho c đóng gói quá th a;
- Phát tri n và s d ng các s n ph m có tính b n v ng kh n ng ph c h i cao h n;
- Thay th các lo i s n ph m ch s d ng m t l n b ng các s n ph m có kh n ng
tái s d ng đ c
- S d ng ít nguyên li u h n;
- T ng l ng v t li u có th tái sinh đ c trong s n ph m;
- Phát tri n các ch ng trình khuy n khích nhà s n xu t t o ra ít ch t th i;
Vi c gi m thi u ch t th i r n t i ngu n n m trong khuôn kh ho t đ ng
khuy n khích các h gia đình th c hi n phân lo i rác t i ngu n, t o c s t ng kh i
l ng tái ch , đ ng th i giúp gi m áp l c x lỦ rác b ng ph ng pháp chôn l p.
T i Hà N i n m 2007, d án “Th c hi n sang ki n 3R t i Hà N i góp ph n
phát tri n xư h i b n v ng” do công ty TNHH M t thành viên Môi tr ng đô th Hà
N i (URENCO) kéo dài trong 3 n m t i 4 qu n Hoàng Ki m, Hai Bà Tr ng, Ba
ình,
ng a đư mang l i nh ng hi u qu tích c c. D án này tuyên truy n,
khuy n khích ng i dân phân lo i rác th i ngay t i nhà: rác h u c (rau, c qu ,
th c n th a…) và rác vô c (chai l , g ch v , kim lo i…) tr c khi đ a vào xe thu
gom rác th i. Sau đó rác th i thay vì chôn l p s đ c t n d ng trong m t s ho t
đ ng có l i v kinh t l n nh ch n nuôi l n, s n xu t phân compost. Kêt qu mà
d án mang l i là gi m m t l ng l n rác th i sinh ho t phát sinh và mang đi chôn
l p.
1.1.3.2. nh h

ng c a ph p lỐ ỏ ố qỐan đi m c a qỐ n chúng

Cùng v i ch ng trình gi m thi u và tái sinh ch t th i t i ngu n, quan đi m
c a qu n chúng và pháp lu t c ng nh h ng đáng k đ n l ng ch t th i sinh ra.


8

ng

Vai trò c a qu n chúng: Kh i l ng ch t th i sinh ra s gi m đáng k n u
i dân s n lòng thay đ i Ủ mu n c a h , thay đ i cách s ng đ b o v tài

nguyên thiên nhiên và gi m gánh n ng kinh t liên quan đ n qu n lỦ CTR.
có
th thay đ i quan đi m c a quân chúng c n th c hi n ch ng trình giáo d c c ng
đ ng. Có th nói y u t con ng i quy t đ nh đ n vi c gi m thi u CTR t i ngu n.
Vi c th i b ch t th i sinh ho t x y ra m i lúc, m i n i v i kh i l ng ngày càng
t ng. C ng vì lỦ do đó mà vi c gi m thi u ch t th i t ngu n có th th c hi n đ c
hi u qu khi t t c m i ng i trong c ng đ ng hi u đ c nh ng tác h i c a vi c
không phân lo i và l i ích c a vi c phân lo i rác t i ngu n.
Vai trò c a pháp lu t: Y u t quan tr ng nh h

ng nh t đ n s phát sinh c a

m t s lo i ch t th i là quy đ nh c a đ a ph ng v s d ng các lo i v t li u đ c
bi t, nh t là v t li u đóng gói và ch t th i sinh ho t hàng ngày. C ng có th áp d ng
bi n pháp nh khuy n khích mua và bán v t li u tái sinh b ng cách gi m giá bán t
5-10%.
1.1.3.3. nh h

ng c a c c y Ố ỏ đ a lý ỏ nhiên đ n s ph ỏ sinh ch ỏ ỏh i

Các y u t đ a lỦ t nhiên nh v trí, mùa trong n m, chu k thu gom và đ c
đi m c a khu v c có th
thu gom.

nh h

V trí đ a lỦ: khí h u có th

ng đ n l
nh h

ng ch t th i sinh ra và l

ng đ n kh i l

m t s lo i ch t th i. Ví d , s bi n thiên kh i l

ng ch t th i

ng, th i gian phát sinh c a

ng rác v

n sinh ra t nh ng n i

khác ph thu c vào khí h u. nh ng vùng m áp, mùa tr ng tr t s kéo dài h n
nh ng n i khác, do đó rác v n thu gom đ c không nh ng có kh i l ng l n h n
đáng k mà th i gian phát sinh c ng lâu h n. Do tính bi n thiên kh i l ng c a m t
s thành ph n c a CTR theo khí h u, nên c n ph i th c hi n nghiên c u trong t ng

tr ng h p c th n u các giá tr này nh h ng đáng k đ n h th ng thi t k .
h

Mùa trong n m: kh i l ng c a m t s thành ph n ch t th i r n c ng b nh
ng c a mùa trong n m. Ví d , kh i l ng rác th c ph m liên quan đ n mùa

tr ng rau và trái cây.
T n su t thu gom: nhìn chung n u d ch v thu gom không b h n ch , CTR s
đ c thu gom nhi u h n. Tuy nhiên k t lu n này không cho phép áp d ng đ suy
lu n ra ch t th i r n s nhi u h n. Ví d n u h gia đình b gi i h n 1 ho c 2 thùng
ch a rác thì ng

i ch nhà ch có th ch a gi y báo hay các v t li u khác. Còn khi


9

d ch v thu gom không b h n ch thì ng
khác nhi u h n.

i ch nhà s có xu h

ng b các v t li u

c đi m khu v c: đ c đi m khu v c ph c v có nh h ng đ n CTR sinh ra.
Ví d , l ng rác v n sinh ra tính trên đ u ng i nh ng vùng nông thôn s nhi u
h n khu v c đô th .
1.2. H th ng qu n lý vƠ x lý ch t th i r n
-

Qu n lỦ CTR: là nh ng ho t đ ng c n thi t c a xư h i g m:
Phân lo i, ng n ng a và gi m thi u CTR
Tái s d ng và tái ch CTR
Thu gom, v n chuy n và x lý CTR
Nh m h n ch nh ng nh h ng b t l i c a chúng đ n môi tr

ng s ng.

1.2.1. Phân lo i, ng n ng a và gi m thi u ch t th i r n t i ngu n
Ng n ng a, gi m thi u CTR t ngu n s mang l i nhi u l i ích cho các h
gia đình, các c s , c ng nh toàn xư h i do vi c gi m các chi phí quan tr c, ki m
soát, thu gom, v n chuy n và x lỦ CTR…
M ỏ s gi i ph p ng n ng a gi m ỏhi Ố CTR
S d ng t i u nguyên li u b ng cách h n ch ch t th i và t n d ng l i các
nguyên li u th a, thay đ i công th c s n ph m đ t o ra ít ch t th i, nghiên
c u gi m l

-

ng bao bì và đóng gói s n ph m ho c thay b ng các v t li u d

phân h y, d tái ch (nh bao bì, gi y, g …thay cho bao nylon ho c các bao
bì b ng nh a t ng h p).
i v i các h dân, các c s , tr ng h c, công s …c n t n d ng l i các s n
ph m, s d ng ti t ki m h n v t d ng, n ng l ng trong công vi c và sinh
ho t h ng ngày đ h n ch vi c phát sinh ra các ch t th i.

-

Các c s công nghi p c n áp d ng quy trình s n xu t s ch h n ho c công

ngh s ch (thay đ i quy trình công ngh , áp d ng công ngh m i) v i m c
đích gi m thi u các ch t th i, gi m thi u chi phí thu gom, v n chuy n ch t th i
và ti t ki m nguyên, nhiên li u.

1.2.2. Tái s d ng, tái ch ch t th i r n và thu h i n ng l
-

ng

Tái s d ng (reuse) ho c t n d ng CTR: thu h i CTR đ d ng l i cho cùng
m t m c đích ho c s d ng cho m c đích khác. Ví d nh t n d ng các chai
l sau khi s d ng đ đ ng ch t l ng khác.


10

-

-

Tái ch (recycling) CTR: tái ch ch t th i đ tr thành nguyên li u ban đ u
ho c dung làm nguyên li u đ t o thành s n ph m có giá tr h n. Các ph li u
th ng đ c tái ch : gi y, kim lo i, th y tinh, nh a…
Thu h i n ng l ng: nhi u ch t th i có giá tr nhi t l ng cao (g , tr u, cao
su…), có th đ c s d ng nh là nhiên li u. T n d ng đ c giá tr nhi t
l ng c a CTR s có l i h n so v i vi c th i b đi.
Các v t li u có th thu h i t CTR dung cho tái ch ho c thu h i n ng l

ng

bao g m:
Ải y ố carỏon
Gi y và carton th

ng chi m t l 1,2-4,6% trong t ng l

ng CTR

-

Gi y và gi t báo: tái sinh b ng cách t y m c và in n s n xu t thành gi y m i

-

ho c carton m i, làm x p carton, x p tr n nhà;
Gi y ch t l ng cao: tái sinh đ s n xu t gi y in, gi y tr ng, gi y đánh máy,
có th tr c ti p thay th b t g ;

-

Gi y h n h p: g m t t c các lo i gi y, đ
t ng thích;

-

Thùng carton: là m t trong ng ng ngu n gi y ph li u riêng bi t đ tái ch .
Ngu n phát sinh ch y u là nh ng khu th ng m i (ch , siêu th , c quan,
tr

c tái sinh đ t o ra m t s n ph m

ng h c, c a hàng…).

Nh a hay plasỏic
Do đ c tính nh nên chi phí v n chuy n, tái sinh, tái ch các s n ph m nh a r
h n so v i kim lo i và th y tinh. Thành ph n nh a trong rác đô th t 1,2-4,2%.
Nh v y n u thu h i và tái ch l ng ph li u này s gi m đáng k th tích chôn l p
c n thi t. M t s ngu n s d ng nh a nh sau:
HDPE (High density polyethylene) hay l p nh a ch ng th m

-

bãi chôn l p:

nh a này sau tái sinh và tái ch đ c dùng đ ch t o thành các lo i kh n ph ,
túi đ ng hàng hóa, ng d n, thùng ch a n c, đ ch i tr em;
LDPE (Low density polyethylene): đ t o nh ng bao bì nilon, t m tr i b ng
nh a;
PVC (Polyvinyl chloride): đ t o ra h p đ ng th c n trong gia đình;


11

-

-

PP (polypropylene): đ s n xu t pin ôtô, n p thùng ch a, nhãn hi u c a các
chai l ho c dùng đ ch t o nh ng v t d ng đ ngoài tr i nh h p th ,
t ng rào…

PS (polystyrene): đ c dùng đ ch t o các lo i bao bì th c ph m, khay đ ng
th c n, ly u ng n c, đ dùng nhà b p…

Các nhà s n xu t s d ng đ c tính c a t t c các lo i nh a trên đ t o ra nh ng
s n ph m tiêu dung
Th y ỏinh
Trong thành ph n CTR sinh ho t t i các h gia đình, th y tinh chi m kho ng
0-0,4% trong đó ch y y u là mi ng chai và chúng đ
chai l th y tinh m i.

c dùng đ s n xu t các lo i

Lon nhôm ỏhi c
Vi c tái sinh lon nhôm và thi c hi n nay r t thành công Vi t Nam.N u tái
ch tri t đ s mang l i hi u qu kinh t vì nó s t o ra ngu n nhiên li u trong n c
n đ nh. Nh ng c n l u Ủ trong lúc thu gom không cho l n l n nh ng thành ph n
khác nh cát, s i…vì t p ch t thì công ngh tái ch s t n kém h n.
Kim lo i m Ố
H u h t kim lo i màu chi m t 0,01% trong thành ph n CTR sinh ho t t h
gia đình, chúng đ c thu h i t các đ dung đ ngoài tr i, đ dùng nhà b p, d ng
c , máy móc, v t li u xây d ng (dây đ ng, máng n c). H u nh nh ng ph ph m
c a kim lo i màu đ u đ c đi tái sinh thành các lo i khác.
Cao su
T t c ph li u cao su đ
r i đ ng.

c thu h i đ tái ch l p xe, làm nhiên li u và nh a

R c ỏh c ph m
Rác th c ph m chi m kho ng 63-69% trong t ng s CTR sinh ho t, m t s

rác th c ph m nh : th c ph m d , lá cây, rau qu …nên phân lo i đ s n xu t phân
compost, theo ph ng pháp k khí ho c hi u khí. N u áp d ng ph ng pháp k khí
ho c chôn l p v sinh c n thu gom khí sinh h c và t n d ng s n xu t đi n ho c s n
xu t khí hóa l ng.
Pin gia d ng


12

Pin gia d ng là m t trong nh ng lo i ch t th i nguy h i nên vi c tái ch r t
khó kh n vì h u nh có ít công ty có công ngh thích h p đ tái ch nó. Thêm vào
đó nó là s n ph m r t khó phân lo i (pin ti u, đ c bi t là đ ng h đeo tay, pin vi t
chì b ng) và chúng có th gây đ c do h i th y ngân hay chì.
1.2.3. Thu gom và v n chuy n ch t th i r n
Ho t đ ng thu gom và v n chuy n CTR (đ c bi t là rác th i đô th ) ph i đ m
b o nguyên t c: rác th i trong ngày nào đ c thu gom và v n chuy n đi trong ngày
đó. C n c vào kh i l ng và đ c đi m rác th i, c ly, th i gian, đ a đi m c a khu
v c mà xây d ng ph ng án thu gom, v n chuy n thích h p.
1.2.4. Các ph

ng pháp x lý ch t th i r n

Vi c l a ch n ph

ng pháp x lỦ CTR d a trên các y u t sau:

- Tính ch t v t lỦ (đ m, thành ph n, kích c …), tính ch t hóa h c (hàm l ng
ch t vô c , h u c , thành ph n C, N, O, S…) và giá tr nhi t l ng c a CTR, t
đó xác đ nh kh n ng tái s d ng, tái ch ho c t n d ng làm nhiên li u;
- Kh i l ng, kh n ng cung ng và t c đ gia t ng CTR hi n t i và t ng lai;

- i u ki n và kh n ng tài chính;
-

i u ki n v đ a đi m x lý, di n tích m t b ng, c s h t ng (đi n, đ
xá…);

- Nhu c u tiêu th c a th tr

ng

ng khu v c: đi n, nhi t, phân bón, khí đ t…

Các ph ng pháp x lý CTR ch y u hi n nay g m:
- Chôn l p rác: đ rác thành đ ng hay bãi h (open dump), bãi chôn l p h p v
sinh (sanitary landfill). H u h t các đô th đ u s d ng ph ng pháp chôn l p
CTR. Ph ng pháp này ít t n kém v m t đ u t công ngh nh ng t n kém qu
đ t và gây nhi u nh h ng đ n môi tr ng và s c kh e c ng đ ng.
- Ph ng pháp thiêu đ t rác. Ph ng pháp đ t là m t ph ng pháp hi u qu và
hi n nay đ c s d ng khá ph bi n. Quá trình đ t ch t th i là quá trình oxy hóa
hóa h c và bi n đ i ch t th i r n b ng oxy không khí d i tác d ng c a nhi t và
quá trình oxy hóa h c. V i ph ng pháp đ t, b ng cách đ t ch t th i th tích c a
CTR có th gi m đ n 80-90%. S n ph m cu i cùng c a quá trình đ t là các khí
và tro .
- Ch bi n phân vi sinh: ph ng pháp này d a trên kh n ng phân h y c a các
ch t h u c trong ch t th i b i vi sinh v t. Ph

ng pháp này đ

c ng d ng đ

13

chuy n ch t h u c thành phân bón (lên men k khí) ho c phân h y chung hoàn
toàn (lên men hi u khí)
1.3. Qu n lý vƠ x lý ch t th i r n trên th gi i
1.3.1. Mô hình phân lo i và thu gom rác
Hi n nay, m t s n c phát tri n trên th gi i đư có nh ng mô hình phân lo i
rác và thu gom hi u qu c th nh :
California: Nhà qu n lỦ cung c p đ n t ng h gia đình nhi u thùng rác khác
nhau sau đó rác s đ c thu gom, v n chuy n x lỦ ho c tái ch 3l n/tu n v i chi
phí ph i tr là 16,39 USD/tháng. T t c ch t th i r n đ c v n chuy n đ n bưi v i
giá 32,38 USD/t n. Phí thu gom rác đ c tính d a trên kh i l ng rác, kích th c
rác, theo cách này có th h n ch đ c đáng k l ng rác phát sinh, h n n a, đ
gi m giá thành thu gom rác, thành ph cho phép nhi u đ n v cùng đ u th u vi c
thu gom và chuyên ch rác.
Nh t B n: Các gia đình Nh t B n đư phân lo i ch t th i thành 3 lo i riêng
bi t cho vào 3 túi v i các màu s c theo quy đ nh: Rác h u c , rác vô c (gi y, v i,
th y tinh, kim lo i), rác còn l i. Rác h u c đ c đ a đ n nhà máy x lỦ rác th i
s n xu t phân vi sinh. Các lo i rác vô c đ c đ a đ n c s tái ch hàng hóa. Rác
còn l i đ c đ a đ n h m có n p đ y và ch y trong m t dòng n c co th i khí r t
m nh đ phân gi i chúng m t cách tri t đ , k t qu s đ c s n ph m là các c n rác
khônng còn mùi đ c đem nén thành các viên g ch lát hè r t x p có tác d ng hút
n c khi tr i m a (D n Danida 2007).
Singapore: Là n c đô th hóa 100% và là đô th s ch nh t th gi i. Rác th i
Singapore đ c thu gom và phân lo i b ng túi nilon. Các ch t th i có th đ c tái
ch đ c, đ c đ a v các nhà máy tái ch l i còn các lo i ch t th i khác đ a v
nhà máy khác đ thiêu h y. Singapore có 2 thành ph n chính tham gia vào thu
gom và x lỦ các rác th i sinh ho t t các khu dân c và công ty, h n 300 công ty t
nhân chuyên thu gom rác th i công nghi p và th ng m i. T t c các công ty này

đ uđ

c c p phép ho t đ ng và ch u s giám sát ki m tra tr c ti p c a S khoa h c

công ngh và môi tr ng. Ngoài ra, các h dân và các công ty Singapore đ c
khuy n khích t do thu gom rác th i tr c ti p t i nhà tr phí 17 đô la
Singapore/tháng, thu gom gián ti p t i các khu dân c ch tr phí 7 đô la/tháng (Lê
ảỐ nh Mai ố c ng s 2009).


14

Th y đi n: Chính ph Th y i n đư ch đ o c quan B o v Môi tr ng
(EPA) l p K ho ch ch t th i qu c gia, công tác qu n lỦ ch t th i Th y i n đư
làm cho vi c s d ng hi u qu tài nguyên t ng lên nhi u và ít gây tác đ ng môi
tr ng. L ng ch t th i sinh ho t đ c đem đi chôn l p gi m xu ng rõ r t n m
1994 là 1,38 tri u t n, đ n n m 2004 gi m xu ng còn 1,3 tri u t n. Vi c tái ch v t
li u (g m gi y lo i, ch t th i đóng gói, ch t th i di n và đi n t ) chi m 33,2% ch t
th i sinh ho t đ c x lỦ; t ng 1,8% so v i n m 2003.
i v i ch t th i khác, trách
nhi m tùy thu c vào ch c s s n xu t, kinh doanh, n i ch t th i phát sinh.
1.3.2. X lý ch t th i r n trên th gi i
Ngày nay, trên th gi i có nhi u cách x lỦ rác th i nh : công ngh sinh h c,
công ngh s d ng nhi t, công ngh Seraphin. Chi phí qu n lỦ cho rác th i các
n c phát tri n có th lên đ n 50% ngân sách nhà n c hàng n m. C s h t ng
tiêu h y an toàn rác th i th ng r t thi u th n. Kho ng 30% - 60% rác th i đô thi
không đ c cung c p d ch v thu gom (NgỐy n Th Anh ảoa 2006). T l rác th i
đ c x lỦ theo các ph ng pháp khác nhau m t s n c trên th gi i hiên nay
đ c th hiên b ng sau:
B ng 1.2 T l CTR x lỦ b ng ph

STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Tên qu c gia
Canađa
an M ch
Ph n Lan
Pháp
c
Ý
Th y Di n
Th y S
M

Tái ch
10
19
15
3
16
3
16

22
15

ng pháp khác nhau

Ch bi n phơn vi sinh Chôn l p
2
80
4
29
0
83
1
54
2
46
3
74
34
47
2
17
2
67
NgỐ n:

M : Theo d báo s l

m ts n

c
t
8
48
2
42
36
20
3
59
16

Th Lan ố c ng s

2007

ng CTR nói chung, rác th i sinh ho t nói riêng t i M

s ti p t c t ng t 540 tri u t n n m 1997 lên 43% t c 770,2 tri u t n đ n n m
2020. Trong khi đó l ng rác th i đem đ t, x lỦ ch 18%, 18% đ c tái sinh c ng
ch đ t 1/5. Và đi u nh c nh i h n là l ng rác th i đ c x lỦ, chôn l p không
tri t đ đang gây ô nhi m môi tr

ng.


15

Th y đi n: L ng ch t th i r n sinh ho t đ c x lỦ b ng ph ng pháp sinh
h c ngày càng t ng, trong n m 2004 t ng 7,7 % k t n m 2003. Ngoài ra ch t th i

sinh ho t đ c bi n ch t th i thành n ng l ng: Th y i n có 29 nhà máy thiêu
đ t ch t th i sinh ho t; trong n m 2004 các nhà máy này đư x lỦ đ c 1,94 tri u
t n hay 46,7 % ch t th i r n sinh ho t, t ng 4,1% so v i n m 2003. N m 2005, t ng
l

ng ch t th i sinh ho t đ c thiêu đ t là 216kg/ng i/n m.
Singapore: Là m t n c nh không có di n tích đ t đ chôn l p ch t th i r n

nh nh ng qu c gia khác nên ph i k t h p x lỦ rác b ng ph
l p, c n
cháy đ

ng pháp đ t và chôn

c Singapore có 3 nhà máy đ t rác. Nh ng thành ph n ch t th i r n không
c chôn l p

bưi rác ngoài bi n. Bưi chôn l p rác Semakau đ

c xây d ng

b ng cách đ p đê ng n n c bi n m đ o nh ngoài kh i Singapore. Rác th i t
các ngu n khác nhau sau khi thu gom đ c đ a đ n trung tâm phân lo i rác. đây
rác đ c phân lo i ra nh ng thành ph n cháy đ c và thành ph n không cháy đ c.
Nh ng ch t cháy đ c chuy n t i các nhà máy đ t rác còn nh ng ch t không cháy
đ c ch đ n c ng trung chuy n, đ lên xe t i đ đ a đi chôn l p.
Nh t B n: Theo s li u th ng kê c a B Môi Tr ng Nh t B n, h ng n m
Nh t B n có kho ng 450 tri u t n rác th i, trong đó ch t th i r n sinh ho t chi m 87
tri u t n. i v i rác th i sinh ho t c a các gia đình kho ng 35% đ c tái ch thành
phân bón h u c , góp ph n gi m b t nhu c u s n xu t và nh p kh u phân bón, giúp

c i thi n đ

c tình tr ng x lỦ rác th i sinh ho t. Nh t B n c ng đư ng d ng thành

công công ngh chôn l p Bán hi u khí (Fukuoka) mang l i nhi u l i ích v kinh t
và môi tr ng.
1.4. Qu n lý vƠ x lý ch t th i r n t i Vi t Nam
1.4.1. Hi n tr ng qu n lý ch t th i r n t i Vi t Nam
1.4.1.1. Ch ỏ ỏh i r n sinh ho ỏ đô ỏh
V phân lo i CTR: vi c phân lo i CTR t i ngu n các đô th v n ch a đ c
tri n khai r ng rưi, vì v y h u h t các đô th n c ta, vi c thu gom rác ch a phân
lo i v n là ch y u.
Ch ng trình 3R (vi t t t c a 3 t Reduce - Gi m thi u, Reuse - Tái s d ng,
Recycle - Tái ch ), v i n n t ng c b n là ho t đ ng phân lo i t i ngu n. Phân lo i
ch t th i t i ngu n s giúp gi m thi u l ng rác th i chôn l p, rác th i h u c đ c
tái ch thành s n ph m có ích, các ch t th i nh nh a, gi y, kim lo i đ

c tái ch


16

thành nguyên li u đ u vào ho c s n ph m tái ch . Các thành ph đư áp d ng th
nghi m phân lo i rác t i ngu n, đi n hình nh Tp.HCM, Hà N i, à N ng nh ng
ch a đem l i hi u qu cao. Tuy nhiên, đ tri n khai nhân r ng ho t đ ng này c n
phát tri n đ ng b c s h t ng nh : Các thi t b thu gom phân lo i, đ a đi m t p
k t và trung chuy n, c s h t ng cho công tác tái ch , tái s d ng nh nhà máy
làm phân h u c , các c s tái ch ch t th i, nhân l c, các ch
cao Ủ th c tham gia c a ng i dân.

ng trình nh m nâng

V công ỏ c ỏhỐ gom CTR: Công tác thu gom CTR sinh ho t m c dù đư đ c
chính quy n các c p quan tâm, nh ng do l ng CTR sinh ho t ngày càng t ng, n ng
l c thu gom còn h n ch v thi t b l n nhân l c nên t l thu gom v n ch a đ t yêu
c u. M t khác, do nh n th c c a ng i dân còn ch a cao nên l ng rác b v t b a
bưi ra môi tr ng còn nhi u, vi c thu gom có phân lo i t i ngu n v n ch a đ c áp
d ng r ng rưi do thi u đ u t cho h t ng c s c ng nh thi t b , nhân l c.
Thu gom thông th ng s d ng 2 hình th c là thu gom s c p (ng i dân t
thu gom vào các thùng, túi ch a sau đó đ c công nhân thu gom vào các thùng rác
đ y tay c nh ) và thu gom th c p (rác các h gia đình đ c công nhân thu gom
vào các xe đ y tay sau đó chuy n đ n các xe ép rác chuyên d ng và chuy n đ n khu
x lỦ, ho c t i các ch , khu dân c có đ t container ch a rác, công ty môi tr ng đô
th s có xe chuyên d ng ch container đ n khu x lỦ). Theo đánh giá hi n nay, h u
h t các đô th m i ch có các đi m t p k t rác, tuy nhiên các đi m t p k t này c ng
ch a đ m b o các tiêu chu n v v sinh môi tr ng.
Công tác xư h i hóa vi c thu gom và v n chuy n ch t th i đang đ

c th c hi n

r ng rưi nhi u n i, ch các đô th l n c p thành ph m i có URENCO đ m nh n
vi c thu gom, v n chuy n và x lỦ CTR đô th , ngoài ra v n có s tham gia c a các
công ty c ph n ho c công ty t nhân. T i các đô th nh c p th tr n, ph n l n là
các h p tác xư, t đ i thu gom, t ch c t nhân đ m nhi m vi c thu gom v n
chuy n v i chi phí thu gom th a thu n v i ng i dân đ ng th i có s ch đ o c a
chính quy n đ a ph

ng.

Công tác thu gom CTR đô th trong nh ng n m g n đây đư đ c quan tâm

h n, các URENCO nhi u đ a ph ng đư quan tâm trang b thêm ph ng ti n và
nhân l c cho khâu thu gom nh ng vi c đ u t ch đ c th c hi n v i các thành ph
l n nh Hà N i, Tp. H Chí Minh. T l thu gom trung bình các đô th t 72%
n m 2004 t ng lên kho ng 80 - 82% n m 2008 và đ t kho ng 83 - 85% cho n m
2010. M c dù t l thu gom có t ng nh ng v n còn kho ng 15 ÷ 17% CTR đô th


17

đ c th i ra môi tr ng và v t vào bưi đ t, h đ t, ao h , ho c đ t l thiên gây ô
nhi m môi tr ng (B o c o môi ỏr ng qỐ c gia 2011)
Theo báo cáo c a các S TN&MT n m 2010 m t s đô th đ c bi t, đô th lo i
1, có t l thu gom đ t m c cao h n nh Hà N i đ t kho ng 90 - 95% 4 qu n n i
thành c , Tp. H Chí Minh đ t 90 - 97%, Hu , à N ng, H i Phòng đ u đ t kho ng
90% khu v c n i thành, các đô th lo i 2 c ng có c i thi n đáng k , đa s các đô
th lo i 2 và 3 đ u đ t t l thu gom khu v c n i thành đ t trên 80%. các đô th
lo i 4 và 5 thì công tác thu gom đ c c i thi n không nhi u do ngu n l c v n h n
ch , thu gom ph n l n do các h p tác xư ho c t nhân th c hi n nên thi u v n đ u
t trang thi t b thu gom. M t khác, Ủ th c ng i dân
cao do có gia đình không s d ng d ch v thu gom rác.

các đô th này c ng ch a

1.4.1.2. Ch ỏ ỏh i r n nông ỏhôn
đ

V phân lo i CTR sinh ho ỏ nông ỏhôn: Vi c phân lo i CTR SH nông thôn
c ti n hành ngay t i h gia đình đ i v i m t s lo i ch t th i nh gi y, bìa các

tông, kim lo i (đ bán), th c ph m, th c n th a (s d ng cho ch n nuôi)... Các

CTR SH khác không s d ng đ

c h u h t không đ

c phân lo i mà đ l n l n, bao

g m c các lo i rác có kh n ng phân h y và khó phân h y nh túi nilon, th y tinh,
cành cây, lá cây, hoa qu ôi th i, xác đ ng v t ch t...và đem đi x lỦ.
V ỏhỐ gom CTR sinh ho ỏ nông ỏhôn: hi n nay t t c các th xư, huy n, th
tr n đư thành l p các công ty môi tr ng đô th có ch c n ng thu gom, qu n lý và
x lỦ rác th i nh ng hi u qu c a các công ty còn kém ch đ t t 30 – 70 %, l ng
rác th i còn l i ng i ta đ b a bưi xu ng các sông h , ao, khu đ t tr ng các vùng
nông thôn, các đô th nh ch a có các khu x lỦ rác th i t p trung nên hi n tr ng rác
th i đ c đ b a bưi làm ô nhi m môi tr ng đ t, n c và không khí. Vi c qu n lỦ
ch t th i r n t i nông thôn đang trong tình tr ng r t y u kém do: Ch t th i ch a
đ c phân lo i, l ng thu gom đ t th p, x lỦ và các bưi chôn l p ch t th i không
đ m b o các tiêu chu n v môi tr ng theo quy đ nh.
Theo th ng kê (B o c o môi ỏr ng QỐ c Ảia 2012) t l thu gom CTR sinh
ho t t i khu v c nông thôn vào kho ng 40 - 55%, trong đó có kho ng 60% s thôn
ho c xư t ch c thu d n đ nh k , trên 40% thôn, xư đư hình thành các t thu gom rác
th i t qu n. Vi c thu gom rác còn r t thô s b ng các xe c i ti n, nhi u xư không
có quy ho ch các bưi rác t p trung, bưi rác công c ng, không quy đ nh ch t p trung
rác, không có ng i và ph ng ti n chuyên ch rác. Do đó, các bưi rác t phát đư