Các biện pháp đảm bảo tiền vay bằng tài sản của các tổ chức tín dụng

ĐẠI
• HỌC
• QUỐC GIA HÀ NỘI
• - KHOA LUẬT
•
Tiến sỹ luật học LẺ THỊ THU THUỶ
(Chủ biên)

CÁC BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM
TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN
CỦA CÁC TÔ CHỨC TÍN DỤNG
(Sách chuyên khảo)

NHÀ XUẤT BẢN Tư PHÁP
HÀ NỘI -2 0 06


THAM GIA BIỀN SOẠN:
T5. Lề Thi Thu Thuỷ - Khoa l u ậ t - 9HQC5HN, CHỦ bi(fn
(Chương 1,11, IV, VIII) (Chủ biền);
T5. Nguyễn Thuy Hiển - Cục triỉởnq Cục dảniỊ ky C^uôc (0 ia

q\ao àịch bảo dảm ' 3Ộ Tư pháp (Chương VI, Vlll);
T5. Pinh DUnq 5 ỹ - Phó Vụ triỉởnạ Vụ pháp chế - Vàn phòn^
Chính phủ (ChươHí^a V, Víll);
T5. Nguyễn Anh Sơn - Phó Vụ trưởng Vụ pháp chể - E^ộ
Công nghiệp (Chương V1ÍI);
TS. Nguyễn Uqọc l^hánh - V\ệr\ khoa học kiềm e á t ' Viện
kiẩm e á t nhân đân tô i CãO (Chương III, Vlll);
Th5. Nguyễn Thi vân Hoài và Trần Thu Hưcniíg ' Vu pháp
chế - N^ân hàng Nhà nước V iệ t Nam (Chương VII, VIII).

LỜI NÓI ĐẦU
Trong bối cảnh xá\' d ư n g nền kinh tê thị trườrig
địn h hướng xã hội chủ nghĩa, tín d ụ n g ngán h á n g là
hình thức tin d ụ n g chủ yếu va dỏng ưai trò quan trọng
trong việc p h á t triển kinh t ố ờ Việt Nam . Tin d ụ n g
ngân h à n g là công cụ thúc cỉấy các tô chức tín d ụ n g
thu I'ôn tạm thời nhàn rỗi i'à cho các chủ thê kinh tê
cấn thiết t a v sô'vỏn nàv. Nguồn vốn cho vay chủ yếu
của tô chức tín d ụ n g ỉà vốn h u y động (trong đó tiền
ựửi chiếm tv lệ d á n g kê). Chinh vi vậy nhiệm vụ đầu
ticn của tô chức tin d ụ n g lá bóu vệ tiển gửi cua khách
hàng. Nếu một khoản cho vay nào đo bị th ấ t thoat
{không thu hồi (tược) thi tntơc tiên làm cho tô chưc tin
d ụ n g rơi ưào tinh trạng không có khá n ă n g thanh
toán cho người gửi tiền. Do dó, t ổ chức tín d ụ n g p hả i
luôn luôn thận trọng trong việc cho vay n h ă m g iả m
thiểu n h ữ n g rủi ro trong hoạt dộng tín dụng.
M ặ t khóc, nhiệm vụ củn Ngán hàng tru ng ương
của bát ky quốc gia náo trên t h ế giới cũng là thực hiện
c h i n h s á c h tién tệ q u ố c gia, VỚI m ụ c d i c h d o m h ả o h ệ


thống ngán h a n g hoạt động một cơch co hiệu qua, an
toàn L'á 011 định. Nêu co sự th ấ t thoot trong hoạt độiìị<
tin d ụ n g nao do, du chi ở một ngán hang vá chi ơ mot
mưc nao Jo củng sẽ íỉc doa đến tinh an toan vò ổn đinh
cua toan hệ thống. Vi lẽ do. mọi tô chức tin d ụ n g phai
tuân thu qua trinh p h á n tich rũi ro trước khi cho ITÌV.

Báo đảm tiến vay la L'án đế vó cùng quan trọng trong
hoạt động cho vay của các tô chức tin dụng, hởi lẽ đày
chinh là các biện p h a p n h ằ m hạn chẽ rúi ro khi tô chức
tin d ụ n g cho khách h a n g cay vốn. Việc x ử lý tai sán
báo Jcim tién vay khònịỊ p h ả i lá cai dich nia các bẽn
trong quan hệ tin d ụ n g ngán h a n g monsí m uôn hướng
t(H, song trong điéu kiện nén kinh tê thị trườìig của nưưc
ta hiện nay thi có lẽ dâ y là biện p h a p hữu hiệu n h á t dè
bảo toàn vốn va\' của các t ổ chức tin dụng.
Chinh l i cáv, đê tao cơ sở p h á p /v đ ắ \ dủ cho coc
tô chức tin d ụ n g và khach h à n g hoạt dộng dươc thuận
lợi, hệ thông p h á p luật vể ngán hàng nói chung, VC
hảo đảm tiền vav nói riêng dược N h á nước ta không
ngừng hoàn thiện, tạo h à n h lang p h á p lý an toàn,
thông thoáng, p h ù hơp với chuẫn mưc, thông lé quốc
tê va diéu kiện thực tiến của Việt N am . Co thê nói, coc
q u \ dinh ohap lý vé bào d á m tién t’«v lá cac q u \ đinh
rất quan trọng, liên quan trực tiếp tới hoạt động tin
6


d u n g cua tó chức tín d ụ n g cũng n h ư dôi VỚI khách
hang va\' vỏn, n h ằ m tạo đỉèu hiện th uận lợi cho các tô
chức tin dụng, cá nhán, doanh nghiệp trong các giao
dịch dán sự, kinh t ế và thương m ọi cũng n h ư trong
hoạt động tin d ụ n g (nâng cao trách nhiệm của các chủ
thê vav i'ôn - s ứ d ụ n g vỏn vav có hiệu quá, đ ú n g mục
đích va trá nỢ đ ú n g h ạ m , d ồ n g thời, g o p p h ầ n bảo

đ ả m thu hồi vón va\' cho các tò chức tin dụng.

Cho đến thời điếm hiện n a \, trong hê thông p h á p
lu ậ t Việt N a m co rát nhiêu văn bán q u \ p h a m p h á p
luậ t thuộc nhieu n g à nh luật kh a c n h a u q uy đ ịn h về
hiện p h a p bào đ ả m như: các quy dịn h vé t h ế chấp
quvèn s ứ d ụ n g d á t của p h á p ỉuật VC d á t dai (L uậ t đất
đoi n á m 2003); các qu y định vé the chấp, cầm cô, bảo
lảnh trên lĩnh vực kin h tế, tài chinh, ngàn hàng, hàng
không, h à n g hái (Luật các tô chức tin dụriỉỉ n ă m 1997,
L u ậ t h ang hài)... T u \ nhiên, trong nội d u n g các quy
d in h n o v co nhiéu Lấn đ é khôn g còn p h u hỢp và việc

áp d ụ n g cac quy dịnh vé biện p h á p bảo đ ả m còn có
điếm chưa thông nhất, g à y lúng tu n g cho các cơ quan,
người thực hiện, kẽ cà chù thê áp d ụ n g p h á p luật.
Thực t r ạ n g trên cho tháy tinh thông n h á t của hệ
th ô n g p h a p luật thực địn h ớ Việt N a m chưa được bảo
d ả m . Dặc hiệt, với s ự ra dời cua Bộ luật dán s ự mới


(năìTi 2005/ nhiểu q u y đ ịn h vé các biện p h á p háo đ à m

tiền vay bằng tài sấn củng cần có n h ữ n g sứa đối cơ
bản cho p h ù hợp. Chính vi vậy, đ ế hiểu đ ú n g vá thực
hiện đ ú n g các quy định, cũ n g n h ư p h á t hiện n h ữ n g
vấn đ é còn thiếu đồng bộ của hệ thông p h á p lu ậ t vé
biện p h á p bảo đ ả m cần có s ự nghiên cứu cơ bản, hệ
th ố n g về các hiện p h á p bảo đ ả m nói c h u n g và các hiện
p h á p hảo đảm tiền vay nói riêng.

Cuốn sách: "Các biện p h á p bảo đ ả m tiên va y

b ằ n g tà i sản của các t ổ chức tin d u n g "góp p h ẩ n
tim ra các giải p h á p n h ă m n â n g cao hiệu quả thực
hiện các biện p h á p bảo d ả m tiền vay hằng tài sàn cua
các t ổ chức tín d ụ n g trên thực tê, cũng n h ư việc xảy
d ự n g và hoàn thiện p h á p lu ậ t về các hiện p h á p báo
đ ả m tiền vay băng tài sản.
X in trán trọng giới thiệu cùng hạn đọc.

T h án g 6 n ă m 2006

Nhà xuât bản Tư pháp

8


MỤC LỤC
Lời nói dầu

5

Chương I: Những vãn đế lý luận cơ bàn vế
báo dàm tiến vay và các biện pháp bảo dảm tiền
vay bằng tài sàn

16

I. Sư cấn thiết phải nghiên cứu và quy định vế
bảo đảm tiến vay

16

II. Khái niệm bào đảm tiền vay và tài sản bào
đảm tién vay

41

III. Vai trò của bảo đảm tién vay trong hoạt động
cho vay của các tổ chức tin dung

79

IV Khai niệm các biên pháp bảo đàm tién vay
bảng tai sản

88

V Các đâc điểm của các bién pháp bảo đảm tiến
vay bằng tài sản

98

Chương II: Bảo đảm tiến vay bằng tài sản
cầm cò của khách hãng vay
I. Khái níèm và đỏi tương cẩm cò’ tài sản

110
110

9

Il Hinh thức cấm cò’ tài sản

141

III. Chủ thể của hơp đổng cầm cố

151

IV. Đinh già tai sản cám cố

157

V. Quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia
hơp đống cầm cố

159

Chương III: Bào đảm tiền vay bằng tài sản thè
chấp của khách hàng vay

164

I. Chù thể thẻ chấp tài sản

169

II. Hinh thức thế chấp tai sản của khách hàng vay

172

III. Phạm VI bảo đảm thưc hién nghĩa vụ trong
thê cháp tai sản
IV. Tài sản thè chấp

180
181

V. Thé cháp có chuyển giao và thê chấp không
chuyển giao bát động sản cùa khach hang vay

188

VI. NÔI dung chủ yếu của hơp đống (giao dịch)
thé chấp tài sản

189

VII. NỘI dung cùa quan hệ thê chấp bất động sản
để bào đàm tiến vay

192

VIII. Các trường hợp xử lý bất động sản thế chấp
của khách hàng vay

10

194

IX.

Thủ tục xử lý bất đòng sản thế chấp của

khách hàng vay

Chuông IV: Bảo lãnh bằng tái sản của bên thứ ba

196
1gg

I. Khái niệm bảo lãnh và bảo lãnh bằng tài sản
của bên thứ ba

199

II. Đối tương của bảo lãnh bằng tài sản của bên
thứ ba
III. Hinh thức bảo lãnh

208
213

IV. Chủ thể tham gia quan hè bảo lảnh bằng tài
sản của bên thứ ba

222

V. Quyền và nghĩa vụ các bèn trong hợp đồng

bảo lãnh

226

Chương V: Bảo dảm tỉển vay bằng tải sản
hinh thành từ vốn vay

231

I. Cơ sở kinh té và pháp lý

232

II. Nội dung điếu chỉnh pháp luật

238

Chương VI: Đăng ký giao dịch bảo dảm tiền vay

250

I. Sự phân biệt biện pháp bảo đảm đối vât vá
biện pháp bảo đảm đòi nhàn
250
II. Khái niệm giao dich bảo đảm

253

III. Các phương thức công khai hoá giao dịch
11

bảo đảm

257

IV. về viéc xác định thứ tư ưu tiên thanh toán

259

V. Nguyên tắc đăng ký giao d|ch bảo đảm

262

VI. Nòi dung đăng ký giao d|ch bảo đảm

265

VII. Vấn để hiéu lực của viéc đâng ký giao dich
bảo đảm

266

VIII. Tổ chức hệ thống cơ quan đăng ký giao dịch
bảo đàm

Chương VII: xử lý tài sàn bảo dàm tiến vay

267
270

I. Những ván đề chung về xử lý tài sản bào đảm
tiến vay của các tổ chức tín dụng

270

II. Thực trang pháp luật vé xử lý tai sàn bảo đảm
tiẽn vay

281

Chương VIII: Phương hướng và giải pháp
hoàn thiện pháp luật về bảo dàm tiến vay bằng
tải sản của các tổ chức tin dụng ở Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay

316

I. Việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về
bảo đảm tiến vay bằng tài sản
II. Vấn đế áp dụng các biện pháp bào đảm tiền
vay bằng tài sản trong hoạt động cho vay của các
12

316


TCTD là bắt buộc hay thoả thuãn giữa các bèn

322

III. Vế đnh giả tài sàn bảo đàm va gia tn khoản vay

328

IV. Vé bào đảm tién vay đối VỚI DNNN

331

V. Về tài sản gắn lién với đất

334

VI. Vé bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba

336

VII. v ể thế cháp tài sản cùa khach hàng vay

340

VIII. Vế biẻn phap bảo đảm tién vay bằng tai sản
hinh thanh từ vón vay

366

IX. Vế còng chứng, đăng ký hơp đổng cấm cố.
thé chấp, bảo lãnh (giao dịch bảo đàm)

370

X. Vế thời han có hiéu lưc của hơp đổng bảo đảm

391

XI. Vé xử lý tai sản bảo đảm tiến vay

393

Kèt luận

408

Danh mục tài liệu tham khào

411

Nhũng vàn đế chủ yếu được đế cập trong
cuòn sách

424

13


DANH M Ụ C TỪ VIẾT TAT

B L D S : Bộ luật dân sự
D N N N : Doanh nghiệp n h à núóc
N g h ị định sô 0 8 / 2 0 0 0 / NĐ-CP: Nghị định sò

08/2000/NĐ-CP ngày 10 t h á n g 3 năm 2000 của Chính
phủ vể d ăn g kv giao dịch bảo đám
N g h ị định sô 1 6 5 / 1 9 9 9 ỉNĐ-CP: Nghị dịnh sỏ
16Õ/1999/NĐ-CP ngày 19 t h á n g 11 Iiăin 1999 vế ^iao
dịch báo đảm
N ghị định sô 1 7 8 / 1 9 9 9 / NĐ-CP: Nghị ciịnh sò
178/1999/NĐ-CP ngày 29 t h á n g 12 năm 1999 của ('hinh
phủ về báo đảm tiên vay của các tổ chức tín dụng
N g h ị dinh sô 8 5 / 2 0 0 2 / NĐ-CP: Nghị địiih sô
85/2002/NĐ-CP ngày 25 t h á n g 10 n ăm 2002 của Chính
p hủ sửa đối, bố sung Nghị dịnh số 178/1999/KĐ-rP
Quyêt định sô 9 9 2 ¡2001 / QĐ-NHNN: Quyết (lịnh sỏ
992/2001/QĐ-NHNN ngày 06/8/2001 cua Thống dốc
Ngân hàiig nhà nước về quy định mức cho va>' không có
14


bao dam bàng tài san của lìgân hàng thương mại cô’
phần, còng ty tài chính cô phán và ngân hàng liên doanh
TCTD. Tổ chức tín dụn g
Thông tư s ố 03 /2001 / T T L T -N H N N -B T P -B C A B TC-TCĐC: Thông tư số 03/2ÜÜ1/TTLT-BTP-BCABTC-TCĐC ngày 23/1/2001 của Xgân h à n g n h à nước.
Bộ Tư pháp. Bộ Công an. Bộ Tài chính, Tổng cục dịa
chinh hướng dản việc xử lý tài sán bao dam tiền vay
để th u hồi nỢcho các tô chức tín dụn g
T hông tư sò 0 6 / 2 0 0 0 / T T -N H N N : Thôiig tư sô
06/2000/TT-NHNX ngày ()•}/Ỉ/20Q0 của Ngân h à n g
n h à nước Viột Nam hướng dan thực hiện Nghị định sô
178/1999/NĐ-CP ngày 29/12/1999 của Chin h phủ về
bảo dảm tiền vay của các tô chức tín dụiig
T hông tư sỗ' 0 7 / 2 0 0 3 ỉ T T -N H N N : Thông tư sô'

07/2003/TT-XHNN ngày 19/5/200.'i của Ngâ n h à n g
n h à nước hướng dẫn thực hiçMi một sô quy dịnh về bảo
d á m tiền vay của các tố chức tín dụiig
T h ô n g tư sô' 12 ! 2000 ! T T L T N H N N - B T P - B T C -

TCĐC: Thông tư số 12 /2 0 0 0 /T T L T -N H \\-B T F -F ỈT C TC ĐC ngày 22 t h á n g 11 nãm 2000 hướng d ẫ n thực
hiện một sô giái p h á p vẽ bao (iam tiên vay của các
TCTI) theo quy dịnh tại Nghị quyết sô 11/2000/NQ-CP
ngày 31/7/2000
15


Chương I

NHỬNG VẤN ĐỂ LÝ LUẬN cơ BẢN
VỂ BẢO ĐẢM TIẾN VAY VÀ CÁC ĨỈIỆN PHÁP
BẢO ĐẢM TIỂN VAY BANG TẢI SAN

I.

SỊ ( Ấ \ T H Ỉ K T P HAI NÍ Ỉ HI KN ( I I

\ A Q l V OINH \ í :

B A O i) \ M I l f N \ \ \

Hoạt động cơ bán của TCTI) với tư cách t r u n g gian
t à i c h í n h l à h u y đ ộ n g v ố n đ ể ( l a u tư Ị ) h á t t r i ể n n ổ n
kinh t ế thông qua việc cho các doanh Iipiiiộp, ('á nhân
vay. Tuy nhiôn, ò Việt N a m hiệii nay. với hệ th ống :ài

chinh còn ỏ giai đoạn đẩu cú.n qiiá trìn h phát triên
theo cơ chê thị trường, trong khi nhii cẩu vòn của nền
kinh tế là rất lỏn nõn các TCTD có trách nhiệm hêt sức
nặng nc trong việc cung ứng vôn n h a m duy trì nhịp độ
tă n g trưởng của nền kinh tê. BÔIÌ cạ nh vai trò to lớn là
cung ứng vốn cho nên kinh tế. các T('T1) còn có trách
nhiệm hốt sức lớn lao dòi VỎI ngưòi gửi lien. Nhu' vạy.
cùng một lúc TCTD phai đáị) ứng nhu cầu sử cỉụn^ vòn
ngày càng tàng của xã hội. dồng thòi, phai hoạt động
có hiệu qua, an toàn để giữ vững Iiicm tin của ngưòi
16


Chưởng I. Những vãn dế lý luận cơ bàn vế bảo đàm tiến vay...

fíLíi tiốn. CỊua (lo (lam hao níĩuổii \’ôn clan tii' tín dụng để
phat inỏii kiiili tô. Muốn vạ\'. lìiột trong các vtHi tô rất
quíỉii trọng là hao tlam tiốn v a \ . là tài san và các vấn
d ế Ị ) h a p Iv t l a m b a o f h ( ) c á c t a i s a n I i à y clúỢc t ỉ ù i i g đ ế

bao tlam cho khoan \'ôn cho v;i>' cua T('T1) vỏi mục
liru Itao claiii an loan cho hoạt (lộn^ cho vay lìói riêng
vil hoạt ilộng tín (lụng nói chuii^ của T r ' r i ) ,
( ’() th ê n(')i. bao (lam tuMi v;i\ la vãn dế trọng tâm
ti'oim hoạt dộn^ clio va\’ ('U;i TC'!'!) hiện n a\. Khi cho
va\', 'l'('Tl) luoii "lo ìăníỉ'' vố "so p h ậ n " (‘U:i n h ữ n g
(lổii^ l i ề n tlã cnỊ) c h o k h á c l i hàiiỊí v a vì v ậ \ ' t h u ờ i i g áị)
(.lụiiịí n h i ế u h i ê n p h á ị ) k h á c n h ; u i tlê C'ó t h ố t h i i h ồ i

(liKic k h o a n võti (!ã c h o v a y (cộn^' VỎI k h o a i i lãi I i h â t

tlỊiih). llny nói ('ách kh;íc. hõii cho V:\y (T('TD) thưòng
v é u c á u 1)('mi ili v; i\ ( k l i á c h h à n ị í ) | ) h a i t h ự c l i i ộ i ì m ộ t
s ô b i õ n |)h;'iỊ) I i h i i i n l ) a o ( l a m

n^hĩa

v ụ t r ; i IIỢ v a y .

X g l i ĩ a \ ụ ti'íi Iì(t I ì a \ (lU(ic (ỊUV ( l ị n h I'ât c ụ t h ê t f o n g
hợp

(lõiiịí t il l ( l ụ n ^ cluỢc k y

k i ‘t g i ữ a

hôn

cho vay

r r c ' 1 ' 1 ) ) v a k h á c h h n n ị í v a \ V(')11 .

( ’ó thô nói. n^^hìa vụ ti'.'i nọ tion^ĩ hỢp doiifí tín
t h e o Ị)há|)

l u ậ t c u a c á c IIIKÌC CÙIIÍỊ l à m ộ t

dạng

c u a I i ^ h ĩ a v ụ d ư Ợ t ' (ịiiN’ ( l ị n h t c o n ^ l u ậ t ( l â i i s ự ' ‘.

{'lìãiìịi h a n : lí Ij<-ỉi hanịí S i í a Ihra Du'u S 1 9 fio h i n t (lãn s ự
náni /ÍA'/.') 'co /ui'11 ///(■ /ư 01/ 3: lí>í»>’.

.

liLi


Các biện pháp bảo đàm tiền vay bằng tái sản...

Nói chung, ỉỉộ luật dân sự của háu hốt các luíỏc tr(>n thô
giới đểu dà nh ph ần quan trọng dê quy định vế nghĩa vụ.
Bộ luật dân sự Cộng hoà Pháp (nám 1801) qu\’ clịtìh
nghĩa vụ từ Điều 1101 đến Dieu 1369; Bộ hiật dân SỊÌ
Xhậl Ban (năm 1896) quy dịiih nghĩa vụ ờ |)hán .'ỉ Bộ
luật dân sự và thương mại của Thái Lan (có hiệu lực từ
nãm 1925) quy định nghĩa vụ tại quyến 2 t ừ Đicu 191
đến Điều 152 và ỏ quyên 3 từ Diêu 453 dèn ỉ)icu 769.
lỉộ luật dân sự Việt Nam l)iin h à n h lẩn đáu náin 1995
(và gần đây là Bộ luật dân sự năm 2005). ( ’luúiiifí
“Nghĩa vụ d án sự L'à hiìp đồng dán sự" đưcic quy clịiih tù
Điều 280 đến Điểu 427. V'di sò lượng lớn các (liốu luạt
quy dịnh vể nghĩa vụ của Iỉ(} Luật dân sự các niuJc Iiéu
trên đã chứng tỏ vai trò (}uan trọng cùa chê địiih nà>trong sò các chê định của luật dán sự.
Một trong các nội du ng không th ế th iêu cua các
quy định vê nghĩa vụ dó lá các biện Ị)há|) háo tlani
thực hiện nghĩa vụ. Nhữiìg ỉ)iộn Ị)hÓỊ) hao (líiin thực
hiện Iighĩa vụ n h ư đặt cọc, p h ạ t VI p h ạ m , l)ao lãnh,
cầm cỏ đã được biết den trong Luật La Mã cô (!ại.

Nghĩa vụ trả nỢ tron^Ị hờỊ) dồng tin dụiig phát sinh
trên cd sỏ hoạt động cho vay của TCTD và khách hàiiịỉ“".
7’ỉ/v n h iè n , theo p h á p l u ậ t Vii'l N a m th i nịỉhĩa ưt/ n a y (tượr
d iề u c h ỉ n h r ấ t cụ th è t r o n g p h a p ỉ u ậ t n g á n h à n ịí lìa p h a /) ìiiật
ch li vẽ n n g a n h ).

18
¿CBPBü h


Chương I. NhũMg vãn đế lý luận cở bản về bảo đảm tiến vay.

lliẹn Iiay, ơ Việt Xam. các hiệii ị)háp báo dám
thực hiện nghĩa vụ tr á nỢ thoo hỢỊ) dồng tín dụng
ngãii h à n g (hay còn gọi là báo clam tiến vay) dưỢc quy
dịiih tr on g rất Iilìiổu vAn ban Ịiháp luật*, ( ’ó thê nói.
ớ \ ’iột X a m hiện n a \ ’ tổn tại liai hộ thông Ịìháị) luật
son^' liaiih diều c h i n h VC các- hiệiì pháịỉ hao đám: Một
ỉo: Hộ luật dán sự. các vãn l):iii hiiớiiịỉ dẫn thi hàn h
lỉô luật Iiày; Hai ỉa: Luật các T('TỈ), Nghị dịnh sô
17H/1999/N'Đ-('P \ ố bao (lam tiến vnv cua các TC'TI)
(sau t!â\- gọi là Nghị (tịnh sô 17S/1999/XĐ-CỈ’), Nghị
cỉịnh sô 85/2002/XỈ) - CP... Th(‘() Mfiuyôn tắc áp (lụng
|)h:t|) luật thi (lòi V(ii hoạt độii^ l)ao (tám tiến vay của
T (''ri) |)hai u'u tiôii ÚỊì dụng các quy ilịnh của pháp
luật chuyôn íigaiìh truỏc (Luật các T('TD và inột sỏ
vñii ban hướng d:\ii thi hành). Tuy nhiôn. n h ũ n g quan
hệ cap tin (lụn^ tliiỏi hình tliức fho va\’ cũng chi là
nhừiìỊí (|uaiì hệ |)hái sinh tù các quaii hệ d â n sự (mặc
dù no (’ù n g có Iihữiiịỉ (iẠc thù l iôiifi vố chu thè. VC dối

tiúíng. mục dioh..) nôn npoài viộc chịu sự diêu chỉnh
( ' u a c á c q u y |)hạni Ị ) h á p luật ( i ậ c t h ú t r o n g l ĩ i i h v ự c t í n
(lụng Iipân háng, thì nó còn chịu sự (liốu chinh của các

\'/ < / í / . L u ậ t cac T C T I ) n ă m ÌW)7. Ỉ A i á t d á t d a i nă/tí 2003,
Xịỉỉìi (Ỉiỉìh sò i 6 ñ ! Ì999 \ l ) CP. Xị^hi (ỉinh só 17H! ¡999 '\ ’Ị) CP.
S ị ỉ h t ítinlì H5/2002 Xỉ) - C ỉ \ .

19


Các biện pháp bào đảm tiền vay bằng tái sản...

quy p h ạ m pháp luột (iãn sụ có liõn (Ịuaii.
o Phcip. Hộ luật dán sự. Iiiộl sô các’ đạo luạt khác
như Luật vế th u tục chunỊí (tậ|) thô) Iifíáy 2 Õ/0 1; 19SÕ,
Luật về (lau tu' tíii chinh các h(iỊ) clồii^ nh;i iiiKíc \ à
hỢỊ) đồng tlược ký VỎI các tô chúc nhà niúíc n.L;;i\
3 0 / 1 0 / 1 9 3 5 . . . d ã q u y ctịnli r a t n h i e u c á c b i ệ i i Ị ) h á | )

dám tiềìi vay như cám cô ỉ)át độn^^ san. cẩni cô t;ii .-^an
(trong triíờiig hỢp châm (iứt quyển chiùm hüll lai .'-an
và trong trườiìg hỢỊ) khõiig chă m (lut qu\(Mi chiÌMii
hữu tài san), Cíim cỏ dạc l)iột (cam cô nha may, caiii cô
hỢ|ì dồng Iihà IIÚỎC).
o Lỉèn hatìịỉ Nga.

Bộ luạt (lãii sụ n a m ]99õ.

Liuật v ố c ẩ m cò h ã t ilôiifi s a n Iiáiii 19 9 8 ( s u a (!oi. l)ó

sung ngày .'ỈO/12/200 1). cá(' b iệ ii |)h;i|) hao đ ;iiii t it ‘ 11

vay fíoiii cam cô (dộii^ san. l)ãt (lôỉig sáii). |)hạt VI
|))iạin. c/un ịíiủ tài s;in. l);ío lãnh, l)ao l ã n h Ii^âii
hàng, (.tật rọc.
Xót vổ (‘ii góc (lộ lý luán và thực ticn ihi co lál
nhiêu Iv (lo (lê qu\ clỊiih và nghióii cứu
c;u' l)iện
Ị)háp bao (làm tiến va\-. T u y nhiòii. (j (lây chuiiị: tôi

xin n h â n m ạn h các lý (lo

bail sau;

X u ô t p h ú t tư tinh n ii ro trong lìDot đỏììịi cho irtv
cua T C TD
20


Chương I. Nhũng vàn để lý luận cơ bàn vế bào đàm tiền vay...

Co thỏ noi. sự t h à n h cỏn^ cua niỗi hoạt động kinh
cl o a i il ’. l u ô n

bị d e cloạ 1)(<1 i i h u i i Ị í r u i

1'(J n h á t

X l u ì i i ự 1 U 1 r o n à y l à n h ủ n ^ ' toil t l i ã t n i á các

doanh

p h a i C'liaj) n h ậ n

troiiỊí ho;it

dịnh.

nhà k in h

dộiiịí c u a

m inh.

Ti - oi i u h o ạ t clọiiíĩ l i g a n h a n ị í . ' l ' C ' l ' D l a t ô c h ứ c t r u n g

^ian tai cliính. kinh (loanli titMi tệ v;i dich vụ Iigâii

híUi^' I)â>- cùiiịí có thỏ (.01 la 'trung t á m " chửa dựng
r u i I'() c u a IUM1 k i n h t é . VỎI 1-át n h i ( * u l o ạ i r u i r o p h ú c
t ạ p l u õ i i g a n \'(>1 m ỏ i h o ạ t t l ộuị í k i n h ( l o a n h I i g â n h à n ị ỉ

(Iilui rui I'() vế Ii^;uốn vỏn. 1U1 10 Iñi siiát. rui ro ty fíici
h ô i iio;ti. )U1 r o t í n d ụ n ^ ' . r u i

1C t r o i i Ị í k i n h

doanh

chúnK l

hoa táp tru n g hao cấp. rui 1'()

It

\ : w ra V(ii hoạt (lộng

n g a n li;nití. Kill XLiñt hi('ii IUI ro. X h a míỏc' dà á|)
d u i i f í c a e biçMi [ i h á ị ) h a n h c h i i i h đ ẽ n ^ ă n

ngừa như

|)hat hành t h ê m tiền, han hanli các quy (lịnh vế quan
lý tiÍMi mạt cliặt chẽ... Trong ncn lanh tè thi trường
din h hiùitig xã lìỏi chu tìỊihĩa. V(ii sụ hiị ‘11 (liện cun các
C|U\' l i : ậ i n h ư c ạ n h t i - a n h . ('UIIỊ,' c á u . . . t h i h i ộ n tượiifí
m ã t k h n i i A n g t h a n h t o a i i . | th:\ s a n c u a ( l o a n h iiỊĩhiỘỊ’
(.ÌIÍỢC COI l à t ã t \-õu, clo v ậ y . l a n i t ; i n g n ^ u y c ơ x u á t h i ọ n
r u i r o t i o i i f í l ĩ i i h v ự c k i n h ( l o n n h n ^ ; ‘m h a n g . DíU' h i ộ t ,

I\III ro t u t \ x u d t lìit iì dot ( (// 1. (11 lìỊ^aiì lìditịi (f cai nưih thi' 1)
n i d l i i n l i lìLỊíitì iianii tỉd uãtìỊ^ lìixiii Í I I I I I Ì n I d u (i f )ưt . J.

‘21


Các biện pháp bảo đàm tiến vay bằng tài sàn...

một trong các vấn dế tối qu an trọng thu hut sự " q u a n

tảnì" lớn cua các TCTl) trong giai doạn hiện nay là rui
ro tín dụng, cụ thể là rủi ro khỏiig th u hồi điíỢc nợ khi
dến hạn của TCTD do không tr;i nỢ (hoặc không tra
nỢ đầy đủ) tín d ụ n g từ phía khách hàng, ('ó thê noi.
đây là loại rủi ro p h ố biên nhất trong hoạt độĩig till

dụng của TCTD. gắn liến vổi hoạt động cho vay cu:i
TCTD. Nêu tất ca các khoán diiu tư cùa ng ân h à n ^
dược t h a n h toán đíìy dủ cá gốc và lãi đ u n g h ạ n thi
npân hàn g không chịu bất cứ rủi ro tín dụnịí nào.
Trong xu t h ế hội n h ậ p kinh t ế quốc tế. hoạt đ ộ n g
tín dụng cua các TCTI) được thê hiện dưỏi Iihieu hinh
thức khác nhau, các tlịch vụ ngân h àn g cũng dược da
dạng hoá nhiều, đem lại n h ù n g Iiguồn thu n hàt tlịnh
c h o các n g â n h à n g , t u y Iihiên. h o ạ t d ộ n g c h o v a y vẫii

dược coi lá hoạt dộiiịí m a n g tính chát ti-u\en thòiiịí
khôiig chi cúa các Iigâii hàn g () Việt Xam nià ron cua
ngân h àn g ớ các núởc' có hộ thông ngân h an g Ị i h á t
triển m ạn h như Mỹ. Pháp... Hoạt cỉộng Iiay là hoạt
dộng cơ ban của TC'TI). dem lại nguồn lợi n h u ậ n chu
yèu cho các tô chức này. ước tíiih th u n h ậ p bìiih quân
mỗi nă m từ hoạt tlộng cho vay chiêm đôn 70"(ì tfonfí
tổng thu iihỘỊ) của Iigãii háng.
Theo pháp luật ngân h à n g ơ Việt Xam. cho i a \ la
90


Chương I. Nhũng vân dế tý luận cd bàn về bảo đảm tiến vay.

một hinh thức cấp tin dụng, theo đo T C T D giao cho
khnclì h a n g một khoan tiên dê s ư d ụ n g vao m ụ c đích
va thời gian n h ấ t định theo thoa thuận với nguyên tắc
co hoan tra cá góc ưa lãi.
'I'rong nghiệp vụ cho vay. TCTD giao niột khoản
tiếii n h ấ t định trong một thòi ^lan nhất định cho bên
cli vay dò d ù n g vào mục đích n h ấ t dịnh và bên đi vay
phai hoàn t r á cá gốc và lãi khi dến hạn. Diểii này có
Iighĩa là (lỏi với hìiih thức cho vay thì khoíiii tiển vay
clược chuyên giao trực tiÔỊ) hoặc iihậỊ) vào tài khoản
của bẽn di vay.
Hoạt (ỉộiig cho vay cùa T('T D thực chất là giao
dịch hỢ|) dồng. Chu thô th a m gia qiiaii hộ cho vay là

bén C'h() vay (TCTD) và t)ôn (.li vay (khách h à n g vay).
Hoạt clộiig Iiày tiêm âii rui 1‘() lỏii. Theo q u an cliểm của
Hìộl số tác gia thì hoạt (lônj: cho vay là hoạt (lộnịĩ tiêu
hiêu nhất oua h áu hỏt các ngân hàng, hoạt động này
(!òi hoi ngán h à n g Ị)hai tìm mọi cách dỏ kiêm soát
ctnỢc kha Iiáng hoàiì trá nợ cu a khách háng. ít n h ấ t

cũ n g là clự tính, phán cloáii khá n ăn g Iiàv. Tuy nhiên,
khỏnịí phái bao gicí dự tính ĩìày cùng chíiih xác tuyệt
(lòi và th(Ji gian qua đi thì kha nă ng p h án đoán lại
cà n g trơ nõn khó khãii hơii. Do vậy. rui ro chinh mà
23


Các biện pháp bào dàm tiến vay bằng tài sản...

n g â n h à n g p h á i dôi m ặ t là r u i r o till d ụ n ^ ' . ( ' ó t h è
nói. h o ạ t d ộ n g c h o v a y l uôii (.!i liếiì với r i n IO. k i n h
d o a n h t i n d ụ n g Iñ c h ấ p n h ậ n d ố i d á u VỎI I'UI ro. T í n h

r ủ i ro n à y x u à t Ị)hát t ù n h ữ n ị í clặc t h ù c u a (lối tuỢiiỊĩ
h o ạ t c i ộ n g c h o v a y , đ ặ c t h ù c u a u ị í u ồ t i vôiì c h o v a y i u;i
b ê n c h o v a y - T ('T 1 ). X ê u troiifí c á c h o ạ t tlộiig k in li
d o a n h k h á c , t i ề i i t ệ c h i d ú ọ c f o i l à t h u ỏ c tli) ịíiá t r ị . la
p h ư ơ n g t i ệ ĩ i t h a i i h t o á n t h i t i - o n g h o ạ t clộnịí c h o \ ’a y .
t i ề i i t ộ t r ở t h à i i h h á i i g h o á . B é n c h o v a > ’ f h i {•(') t l ì ẽ dòi
t i ề n c ủ a b ô n v a y s a u m ộ t tli()i h ạ i ì n h ấ t d ị n h . N ê u th()i
h ạ n c h o v a y c à n g ciài t h i n g u y c ơ r u i r o v à h á t t r ã c
c à n g l ỏ n . k h a I i ã n g t h u h ổ i nỢ cuM T C ' T I ) c ó t h ê k h o
t h ự c h i ệ n . X g o à i r a . v i ệ c C'h() v a y c u a

TC'ri)

c h u y t ‘u

d ự a v à o n g u ồ n vỏn h u y d ộ iig t ừ cá c tô c h ư c , cá n h ã n

trong xã hội. ('hình vì vậy. tlc) chức n ă n g It u n g ^Man

này cua các TCTl) nia các rui 1'0 trong hoụt clộn^ kinh
( l o a n h c u a k h á c h h à n g (Iiịĩiíời cli v a \ ) s ẽ a i i h h u ó i ì ị í
n g a y d ê n T C T I ) v à q u a d ỏ a n h h u í í n g ( l ẽ n ( | u \ c ' n lỢi

cùa ngiròi gửi tiền. \ ’à như vậN’, so vdi hoạt (lộn^f cho
vay tái sá n thõng thườnịí thi trong hoạt (lộng nà\'.
' I*(1S. M a i Sii'u. l ’TS. D à o Miiili 1’hiic. \ g u \ r n

T u ấ n - C â m n a n ị í qiKiìì ly I m (iuiìịi Uịỉáìì h n u ị í ■ XXH 'I'IkVii^'
kõ , Hii Nội.
t r. ') 1.

21


Chương I. Nhũng vân để lý luận cơ bàn vế bào đảm tiến vay...

ntíuòi cho v;i\' liùiig tai san cua i-hiiih minh tlê cho vay
Ii('*n khi

(li vay khõníí thục liiÇMi nghĩa vụ t r a nỢ

thi chi nịỉúòi cho vay phai triinh chịu hạu qua,
C'()

I ' át

iiliKHi nguyên nhân dan (li-n I'UÌ ro trong

ho;U ilọiiK ‘‘lio ''■¡VV

TC'ri), ('ó thi' kh;ii qiiat những

Iiịíu y rn n l i á n c h u yéii saii:

■ Tư plìia nsỊÒn hang: tlioii" tluKínjí. (.lo trinh dộ
\'éu kcni troiì^ n<ĩhiệ|i vụ. do iiKit sô cán hộ till d ụn g
1)Ị tli;i

th õ n ịí clổng VỚI kilíU'h lia iifí (lẽ im íu lọi cá

nlian. ilaii tlcti khỏii;^ th á m ilịnh ctn\ (lu ('¡u' (lự án cua
khach han^' khi clio vay. (lan đôn tinh

dụ án

klióii^'co tinli kha thi ti v n thục t(‘, khung cỏ kha năng
ihii liổi von tlc‘ tra IIỌ cho Ii^^an lian^;
T ư ph ia khach haníị'. Iit'u k h á ch li àn g là cá

nliá n

tlioii^ thiúíng do tlni iiliẠ|) klioiìg ôn (lịnh,

vice lam khoiiịí thuoiiịí xi.i\(‘n hoạc ihnt iiỊíhiẹị). hoạc'
iiluíiiỊí kho kh:ui \ t ‘ lioáii can h Ịíia (Imh (clau. ôm. ly
d ị . . . ) . í ) o i V(Í1 l õ c h ứ c : (io >u ( . l ụim \ <)U s a i i n ụ c d i c h ,

qiia t n n li ^an xuãt kinh iloMiih l)ị t h u a lo. t h ạ m chí

(laii iliMi |)h;i saii; lioậc kh;ich
t r ; i IIỢ t h i \ l ẹ c t h u liói

"cháy v" không

\ a lAi I i n (lụii.u ( l a y d u là

kliónu: cliac clian, do (ló. Iigaii

có tliê gập rủi ro

ti II (lụ ii^ .
25


Cac bien phap bao dam tien vay b^ng tai san...

Ngoai ra, nguyen n h n n d a n den rui ro tin clung
cung CO the t u phia N h a niidc (do t h a y doi cd che
chinh sach lam cho cac doanh nghiej) vay von gap
phai kho k h an ve tai chinh), hoac do cac yeu to khach
q u a i l n h u chiu i\nh hudng cua thj tr u d n g bien dong,
cac cuoc k h u n g hoang kinh te - tai chinh ciia cac nude
trong khu viic va tren th e gidi. do th ien tai... va lam
cho cac TCTD gap r a t nhi eu kho k h an trong viec thu
hoi nd diing ban.
Trong so"cac nguyen n h a n dan den riii ro tin dung
neu tren thi tam ly “chdy y, y Igi" ciia khach h an g
khong t r a nd ciang la nguyen n h a n r a t q u a n trong.
T a m ly nay dUdc coi n h u lii "hinh thitc cnghla sau hop dong", p h a t sinh do cac h a n h dong c6
tac dong den hieu qua nhiin g lai khong de diing quan
sat dude va vi the, nhijtng ngiidi thiJc hien cac h an h
dong nay c6 the theo duoi nhQng Idi ich ca n h a n ciia
minh tren cd sd gay ton hai cho ngiidi k h a c " ’. T am ly
y lai xuat hien khi thoa m an ba dieu kien; phai c6 sU
khac biet ve quyen Idi giOa cac ben; phai c6 mot cd sd
nao do de tao ra trao doi c6 Idi hay mot hinh thiic hdp

tac khac giCita cac chu the. tii do dan den mau t h u a n
'■ I’a u l Milgroin a n d -John Kolx' rl s ■ E c o n o m ic s. O i ^ i i i z a t i o n
anti ManagenuMi t. 1992.

26


Chương I. Nhũng vân đế lý luận cơ bản vế bảo đảm tiền vay...

vé quyến lợi; phái tồn tại n h ữ n g khó k h à n trong việc
xác định sự tuân t h ú các diếu kiện thoá th uận .
T âm lý y lại trong việc t i a IIỢ thường xáy ra sau
khi cấp tín dụng, Việc cho vay có tài sán báo đám
dóng vai trò rất lớn trong việc ng àn ngừa tâm ý này.
Lv thuxết hành l i (behaviour theory) và /V thuyết trò
chơi (game theory) dã chi ra l ầ n g khi thực hiện bất cứ
h à n h vi nào. mỗi cá n h â n luôn xem xét họ sẽ được gì
và mất gì, Nêu h à n h vi luòn m ang lại lợi ích mà
không bị tôn t h ấ t gì thì họ .sẽ thực hiện, còn trong
triiòng hợp ngiiỢc lại, họ t hư ờn g sẽ k h ô n g thực hiện.

Hoặc h à n h vi sẽ được thực hiện nêu lợi ích lón hơn chi
phí. Tài sán báo dcim tiền vay có vai trò rãt lỏn chính
l<à ơ chỗ này. Khi n h ữ n g khoan tín d ụ n g dược cấp mà
khỏiig có tài sán báo dám. |)hẩn vôn của bên vay t h a m
gia rất ít hoặc khỏiìg t h a m ^la vào dự án ciáu tư, thì
xu hưưng lát yêu la bôn vay sẽ thực hiộn cac dự an co

mức độ rui ro cao n h a m th u lợi n h u ậ n cao; nêu dự án
không thaiih công, cái mà họ (bôn vay vôn) mất là

không đ á n g kế. nịĩLíỢc lại Iiên ciự án t h à n h còng thi cái
họ clúỢc lại là rất lỏii. Hàiih vi C‘úa bêii vay sẽ hoàn

toàn Iiguọc lại khi họ phái m a n g tài san oua mình ra
de bao dam cho khoaii vay. Một khi tái sán đã được
dem ra bao đám thì ngúòi vay có khá n ã n g bị m ất nó
27