HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM ĐƠN GIẢN CHƯƠNG TỪ TRƯỜNG VÀ CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ VẬT LÝ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (292.75 KB, 26 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Văn Nguyên
HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ
DỤNG THÍ NGHIỆM ĐƠN GIẢN CHƯƠNG
“TỪ TRƯỜNG” VÀ “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”
VẬT LÝ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thành phố Hồ Chí Minh -2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Văn Nguyên
HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ
DỤNG THÍ NGHIỆM ĐƠN GIẢN CHƯƠNG
“TỪ TRƯỜNG” VÀ “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”
VẬT LÝ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lý
Mã số
: 60 14 01 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH
Thành phố Hồ Chí Minh – 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng công bố trong bất
kì công trình nghiên cứu khoa học nào khác.
Tác giả
Nguyễn Văn Nguyên
LỜI CẢM ƠN
Để thể hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ tận
tình về mọi mặt từ các thầy cô, gia đình, bạn bè và các học sinh.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Ban chủ nhiệm
Khoa vật lý và tổ bộ môn Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn vật lý Trường Đại
học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Đặc biệt với tất cả tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành
bày tỏ lòng biết ơn tới PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh người thầy đã giành nhiều
thời gian dìu dắt, trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình cho tôi trong suốt quá trình
nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với gia đình, bạn bè và các bạn
học viên K25 đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả
Nguyễn Văn Nguyên
MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt
Danh mục các bảng, hình vẽ
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............................... 6
1.1. Thí nghiệm trong dạy học vật lý theo định hướng phát triển năng lực ................... 6
1.1.1. Định nghĩa thí nghiệm vật lý.................................................................................. 6
1.1.2. Thí nghiệm đơn giản ............................................................................................... 8
1.1.3. Vai trò của thí nghiệm vật lý trong dạy học ......................................................... 9
1.1.4. Chức năng của thí nghiệm vật lý ......................................................................... 10
1.1.5. Những yêu cầu về mặt kĩ thuật và phương pháp dạy học đối với việc sử
dụng thí nghiệm trong dạy học vật lý ............................................................................ 16
1.2. Năng lực, năng lực chuyên biệt trong dạy học vật lý ở trường THPT .................. 17
1.2.1. Khái niệm về năng lực .......................................................................................... 17
1.2.2. Khái niệm về năng lực chung .............................................................................. 18
1.2.3. Khái niệm về năng lực chuyên biệt ..................................................................... 18
1.2.4. Hệ thống các năng lực chuyên biệt môn vật lý .................................................. 19
1.2.5. Phát triển năng lực chuyên biệt cho học sinh trong dạy học vật lý ................. 30
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .......................................................................................... 34
CHƯƠNG 2. HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ
THÍ NGHIỆM CHƯƠNG “TỪ TRƯỜNG” VÀ “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” ............. 36
2.1. Nội dung kiến thức chương “Từ trường” và “ Cảm ứng điện từ” .......................... 36
2.1.1. Từ trường ................................................................................................................ 36
2.1.2. Cảm ứng điện từ .................................................................................................... 41
2.2. Các thí nghiệm chương “Từ trường” và “ Cảm ứng điện từ” đã được sử dụng
giảng dạy trong trường THPT ............................................................................................ 45
2.3. Xây dựng và sử dụng các thí nghiệm......................................................................... 50
2.3.1. Thí nghiệm 1: Tương tác giữa nam châm (nam châm vĩnh cửu) với các vật
làm bằng sắt từ .................................................................................................................. 50
2.3.2. Thí nghiệm 2: Tương tác giữa nam châm với nam châm................................. 52
2.3.3. Thí nghiệm 3: Tương tác giữa dòng điện với dòng điện (hai dòng điện
thẳng song song) ............................................................................................................... 54
2.3.4. Thí nghiệm 4: Thí nghiệm về tương tác giức nam châm với dòng điện ........ 57
2.3.5. Thí nghiệm 5: Tương tác giữa dòng điện với nam châm ................................. 58
2.3.6. Thí nghiệm 6: Từ phổ của thanh nam châm thẳng ............................................ 59
2.3.7. Thí nghiệm 7: Từ phổ của thanh nam châm hình chữ U .................................. 60
2.3.8. Thí nghiệm 8: Từ phổ của dòng điện thẳng ....................................................... 61
2.3.9. Thí nghiệm 9: Từ phổ của dòng điện tròn .......................................................... 62
2.3.10. Thí nghiệm 10: Từ phổ của dòng điện chạy trong ống dây (thí nghiệm
chế tạo nam châm điện)................................................................................................... 63
2.3.11. Thí nghiệm 11: Từ phổ của hai nam châm đặt gần nhau ............................... 65
2.3.12. Thí nghiệm 12: Thí nghiệm về động cơ điện................................................... 66
2.3.13. Thí nghiệm 13: Thí nghiệm về máy phát điện................................................. 67
2.3.14. Thí nghiệm 14: Thí nghiệm về hiện tượng cảm ứng điện từ ......................... 68
2.3.15. Thí nghiệm 15: Thí nghiệm về hiện tượng tự cảm.......................................... 70
2.4. Xây dựng giáo án dạy học có sử dụng các thí nghiệm đã được xây dựng ............ 71
2.4.1. Giáo án dạy học bài “Từ trường” ........................................................................ 71
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 82
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..................................................................... 83
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm .................................................... 83
3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ................................................................... 83
3.1.2. Các nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ................................................................... 83
3.2. Đối tượng và nội dung của thực nghiệm sư phạm ................................................... 83
3.2.1. Đối tượng của thực nghiệm sư phạm .................................................................. 83
3.2.2. Nội dung của thực nghiệm sư phạm.................................................................... 84
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ........................................................................... 84
3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 84
3.3.2. Quan sát và ghi nhận thông tin trong quá trình dạy học ................................... 84
3.3.3. Hình thức đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ............................................ 89
3.4. Kết quả và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................. 89
3.4.1. Kết quả bài thực nghiệm số 1: Bài 19 “Từ trường” vật lý 11 THPT .............. 89
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................114
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...............................................................................................116
TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................................118
PHỤ LỤC ....................................................................................................................................... I
CÁC CHỮ VIẾT
Thứ tự
Các chữ viết tắt
Các chữ viết đủ
1
PGS
Phó giáo sư
2
TS
Tiến sĩ
3
GV
Giáo viên
4
HS
Học sinh
5
THPT
Trung học phổ thông
6
SGK
Sách giáo khoa
7
TNVL
Thí nghiệm vật lý
8
TNĐG
Thí nghiệm đơn giản
DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH
Bảng 1.1: Sơ đồ cấu trúc hoạt động làm thí nghiệm của HS
Bảng 1.2: Các năng lực chuyên biệt môn vật lý
Bảng 1.3: Nhóm các năng lực thành phần trong môn vật lý
Bảng 2.1: Các dụng cụ thí nghiệm sử dụng trong trường THPT
Bảng 2.2. Dụng cụ thí nghiệm tương tác giữa hai dòng điện thẳng
Bảng 2.3. Dụng cụ thí nghiệm tương tác giữa dòng điện với nam châm
Bảng 2.4. Dụng cụ thí nghiệm từ phổ của dòng điện thẳng
Bảng 2.5. Dụng cụ thí nghiệm từ phổ của dòng điện tròn
Bảng 2.6. Dụng cụ thí nghiệm từ phổ của dòng điện chạy trong ống dây
Hình 2.1. Sơ đồ tóm tắt nội dung kiến thức chương “Từ trường”
Hình 2.10. Sơ đồ tóm tắt nội dung chương “Cảm ứng điện từ”
Bảng 3.1. Phiếu học tập số 1
Bảng 3.2. Phiếu học tập số 2
Bảng 3.3. Phiếu học tập số 3
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
