VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN TRÍ TUỆ KHÔNG GIAN VÀO VIỆC NÂNG CAO KHẢ NĂNG NGÔN NGỮ MIÊU TẢ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Đặng Thị Kim Phượng

VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM
PHÁT TRIỂN TRÍ TUỆ KHÔNG GIAN
VÀO VIỆC NÂNG CAO KHẢ NĂNG NGÔN
NGỮ MIÊU TẢ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Đặng Thị Kim Phượng

VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM
PHÁT TRIỂN TRÍ TUỆ KHÔNG GIAN
VÀO VIỆC NÂNG CAO KHẢ NĂNG NGÔN
NGỮ MIÊU TẢ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục Tiểu học)
Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. HOÀNG THỊ TUYẾT

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu
trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào
khác.
Tác giả

Đặng Thị Kim Phượng


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành công trình nghiên cứu này tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp
đỡ nhiệt tính của các tập thể và cá nhân. Trước hết, với lòng kính trọng và biết ơn
sâu sắc, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn tới PGS.TS. Hoàng Thị Tuyết, người đã
tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu.
Tôi xin cảm ơn sự dìu dắt, giúp đỡ của các thầy cô giáo Trường Đại học Sư phạm
TP. Hồ Chí Minh trong suốt 2 năm qua, giúp tôi có được kiến thức và kỹ năng
cũng như phương pháp nghiên cứu cơ bản để có thể thực hiện được luận văn này.
Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu trường Tiểu học
Nguyển Thị Minh Khai đã tạo điều kiện cho tôi được theo học 2 năm tại trường
cũng như giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự hợp
tác, giúp đỡ nhiệt tình của tập thể giáo viên và học sinh trong trường. Cuối cùng,
tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè và các đồng nghiệp đã quan tâm, chia sẻ, động
viên tôi vượt qua khó khăn trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Tác giả

Đặng Thị Kim Phượng

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình vẽ, biểu đồ
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................. 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................... 7
4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu .................................................. 7
5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 8
6. Đóng góp của đề tài ............................................................................................. 8
7. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 8
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
QUAN ĐIỂM TRÍ TUỆ KHÔNG GIAN NHẰM NÂNG CAO KHẢ
NĂNG NGÔN NGỮ MIÊU TẢ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC .............. 9
1.1. Ngôn ngữ miêu tả, văn bản miêu tả và việc dạy học ngôn ngữ miêu tả .... 9
1.1.1. Ngôn ngữ miêu tả ....................................................................................9
1.1.2. Văn bản miêu tả .......................................................................................9
1.1.3. Việc dạy học ngôn ngữ miêu tả ở Việt Nam..................................... 10
1.2. Ngôn ngữ không gian và trí tuệ không gian ................................................12
1.2.1. Ngôn ngữ không gian........................................................................... 12
1.2.2. Trí tuệ không gian ................................................................................ 17
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................21

Chương 2. THỰC TRẠNG KHẢ NĂNG NGÔN NGỮ MIÊU TẢ CỦA HỌC
SINH LỚP 5 TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 12 ....................................................22
2.1. Mục đích, phương pháp, công cụ khảo sát ..................................................22
2.1.1. Mục đích và mẫu khảo sát .................................................................... 22
2.1.2. Phương pháp và công cụ khảo sát ....................................................... 22
2.1.3. Cách thức tiến hành ............................................................................... 23
2.1.4. Cách thức đánh giá ................................................................................ 24
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng ...........................................................................25
2.2.1. Sự thể hiện nhận thức về khái niệm và các mối quan hệ không
gian ......................................................................................................... 25
2.2.2. Khả năng nhận biết các thành tố ảnh hưởng đến ngôn ngữ không
gian ......................................................................................................... 28
2.2.3. Khả năng sử dụng các giác quan và lựa chọn trình tự khi miêu tả .. 31
2.2.4. Khả năng sử dụng các biện pháp tu từ khi miêu tả............................ 33
2.2.5. Khả năng lập luận không gian.............................................................. 34
2.2.6. Các khả năng khác ................................................................................. 35
Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................39
Chương 3. BÀN LUẬN CÁC KẾT QUẢ KHẢO SÁT VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP
PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MIÊU TẢ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC
THEO QUAN ĐIỂM TRÍ TUỆ KHÔNG GIAN .......................................40
3.1. Bàn luận ...........................................................................................................40
3.2. Một vài đề xuất trong dạy học ......................................................................41
3.2.1. Về chương trình, nội dung dạy học ..................................................... 41
3.2.2. Về phương pháp, phương tiện dạy học ............................................... 43
Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................44
KẾT LUẬN ............................................................................................................................45
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................46

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GV

: giáo viên

GT

: giao tiếp

HS

: học sinh

NNKG : ngôn ngữ không gian
NNMT : ngôn ngữ miêu tả
SGK

: sách giáo khoa

TTKG : trí tuệ không gian
TH

: tiểu học

VBMT : văn bản miêu tả
VMT

: văn miêu tả

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê số từ chỉ quan hệ không gian trong miêu tả vật, nơi
chốn .......................................................................................................... 26
Bảng 2.2. Thống kê số từ chỉ quan hệ không gian trong miêu tả người, bản
đồ .............................................................................................................. 27
Bảng 2.3. Thống kê số từ chỉ các thành tố ảnh hưởng đến ngôn ngữ không gian
khi miêu tả vật, nơi chốn ....................................................................... 28
Bảng 2.4. Thống kê số từ chỉ các thành tố ảnh hưởng đến ngôn ngữ không gian
khi miêu tả miêu tả người, bản đồ ........................................................ 30
Bảng 2.5. Thống kê số học sinh sử dụng các giác quan trong miêu tả............... 31
Bảng 2.6. Thống kê số học sinh biết lựa chọn trình tự miêu tả ........................... 32
Bảng 2.7. Thống kê số học sinh biết sử dụng các biện pháp tu từ miêu tả ........ 33
Bảng 2.8. Thống kê lỗi chính tả ở học sinh ........................................................... 35


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 1.1. Hệ thống phân tích và định hướng hành vi ........................................... 14


DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ
Biểu đồ 2.1. Khả năng lý luận không gian của học sinh ...................................... 35
Biểu đồ 2.2. Cấu trúc bài văn của học sinh ............................................................ 36
Biểu đồ 2.3. Tỉ lệ học sinh thể hiện được các nhân tố của hoạt động giao tiếp 37


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not

read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....