Sáng kiến kinh nghiệm tiếp nhận truyện Kiều

SKKN - Một số biện pháp giúp học sinh tiếp cận Truyện Kiều
A. phần mở đầu
1. Lí do chọn đề tài:
Trong xu thế phát triển hiện nay, đất nớc ta muốn phát triển bền vững, đẩy
mạnh công cuộc CNH, HĐH, nhanh chóng hoà nhập với thế giới thì nguồn lực con
ngời là vấn đề đợc đặt lên hàng đầu. Để có nguồn nhân lực có chất lợng, có đầy đủ
mọi năng lực đáp ứng yêu cầu xã hội thì đòi hỏi ngành Giáo dục &Đào tạo phải
đầu t, đổi mới một cách toàn diện.
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội, ngành GD&ĐT đã thực hiện
đổi mới chơng trình giáo dục phổ thông. Nghị quyết số 40/ 2000/ QH10, kì họp thứ
8, Quốc hội khoá X đã nêu mục tiêu của đổi mới chơng trình giáo dục phổ thông là
" ...xây dựng nội dung, chơng trình giáo dục toàn diện thế hệ trẻ đáp ứng yêu cầu
phát triển nguồn nhân lực, phục vụ CNH, HĐH đất nớc, phù hợp với thực tiễn và
truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nớc phát triển
trong khu vực và thế giới."
Năm học 2005- 2006 là năm đầu tiên thực hiện chơng trình thay sách lớp
10 đại trà trên toàn quốc. Thực hiện mục tiêu của đổi mới chơng trình giáo dục
Trung học phổ thông, tất cả các môn học đều có sự thay đổi cơ bản dựa trên cơ sở
phát huy mặt tích cực của chơng trình cũ, đa vào những nội dung, phơng pháp mới
nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại. Ngoài việc đổi mới sách giáo khoa, chơng
trình..., thì việc đổi mới phơng pháp giảng dạy cũng rất quan trọng.
Trong chơng trình Văn - Tiếng Việt lớp 10 trớc đây cũng nh chơng trình
Ngữ văn lớp 10 mới hiện nay, Truyện Kiều luôn chiếm một vị trí rất quan trọng.
Tuy nhiên, trong các giáo khoa, sách tham khảo hiện nay có rất nhiều bài nghiên
cứu nhng phần lớn đó là các bài mang tính bác học, đòi hỏi ngời đọc phải có một
trình độ hiểu biết sâu sắc về Truyện Kiều. Đối với học sinh Trung học phổ thông,
nhất là học sinh Bổ túc Trung học phổ thông, do trình độ, điều kiện còn hạn chế
mà nhiều em cha có những biện pháp tiếp cận thích hợp đối với Truyện Kiều.
Nhiều em còn cha biết hoàn cảnh ra đời, nội dung chính... cũng nh tóm tắt đợc
truyện.
Vì những lí do trên, tôi chọn đề tài "Một số biện pháp giúp học sinh tiếp

cận Truyện Kiều ."
2. Mục đích của đề tài:
Tóm lợc những nội dung chính, đề xuất một số biện pháp nhằm giúp cho
giáo viên, học sinh có cách tiếp cận, tìm hiểu, học tập về Truyện Kiều nói chung,
Giáo viên: Phạm Trung Kiên - TT GDTX Quảng Ninh
- 1 -
SKKN - Một số biện pháp giúp học sinh tiếp cận Truyện Kiều
cũng nh việc học tập các đoạn trích trong sách giáo khoa lớp 10 Bổ túc Trung học
phổ thông.
B. Nội dung.
Truyện Kiều là một tác phẩm văn học dài, có nội dung phong phú, nhiều
tình tiết, nhiều nhân vật, trong khi đó ở chơng trình phổ thông học sinh chỉ đợc học
một số đoạn riêng lẻ. Nếu ngời giáo viên không có sự đầu t kĩ lỡng, học sinh không
có sự chuẩn bị chu đáo thì dễ dẫn đến một cách hiểu cha thấu đáo, cha hoàn chỉnh
ở học sinh.
Theo bản thân tôi, để việc dạy thành công các đoạn trích trong SGK lớp 10
giáo viên có thể thực hiện theo các bớc sau đây:
+ Trớc hết giáo viên hớng dẫn cho học sinh nắm khái quát về nguồn
gốc, xuất xứ của tác phẩm, tác giả.
+ Tiếp theo giáo viên giúp học sinh nắm đợc cốt truyện, nội dung
chính, những giá trị về nội dung và nghệ thuật...
+ Sau đó giáo viên mới đi vào từng đoạn trích cụ thể, trong khi đi vào
từng đoạn trích cần đặt đoạn trích đó trong tổng thể chung của tác phẩm và trong
sự liên hệ, so sánh với các đoạn trích khác.
Với quan điểm đó, ngay từ tiết đầu tiên học về truyện Kiều nên cung cấp
cho học sinh những nội dung khái quát, những nội dung cơ bản đó là:
1. Về nguồn gốc, xuất xứ.
Truyn Kiu l tờn gi ph bin ca tỏc phm on Trng Tõn Thanh
ca i thi ho Nguyn Du. Tỏc phm ny ó a Nguyn Du lờn hng danh
nhõn vn hoỏ th gii. Theo i Nam chớnh biờn lit truyn, truyn c vit ra

sau khi ụng i s nh Thanh v v theo li truyn thỡ Phm Quý Thớch ó cho
khc in vo khong t nm 1820 n nm 1825. Bn khc in ú nay khụng cũn
na. Tỏc phm ny c vit bng ch Nụm, gm 3.254 cõu th theo th lc bỏt.
Ni dung ca truyn da theo tỏc phm Kim Võn Kiu truyn ca Thanh Tõm
Ti Nhõn ngời Trung Quc. Hin nay, Vit Nam lu truyn mt s d bn ca
tỏc phm ny. Bn nụm c nht cũn lu gi l bn "Liễu Văn Đờng" khc in nm
T c th 19 (1866), mi phỏt hin Ngh An.
Hng trm nm qua, Truyn Kiu vn luụn tn ti trong i sng ca dõn
tc Vit. õy l mt trong s ớt cỏc tỏc phm ln c nhiu ngi dõn mi
tng lp hc thuc lũng. i ỏp bng nhng ngụn t, li l trong truyn Kiu
cng ó tr thnh mt hỡnh thc sinh hot vn hoỏ ca mt s cng ng ngi
Vit nh ly Kiu, trũ Kiu, vnh Kiu, tranh Kiu, búi Kiu...
Truyn Kiu l tiu thuyt vit bng th lc bỏt. Truyn phn ỏnh xó hi
ng thi thụng qua cuc i ca nhõn vt chớnh Vng Thuý Kiu. Xuyờn
Giáo viên: Phạm Trung Kiên - TT GDTX Quảng Ninh
- 2 -
SKKN - Một số biện pháp giúp học sinh tiếp cận Truyện Kiều
sut tỏc phm l ch "tâm" theo nh Nguyn Du ó tõm nim "Linh Sơn chỉ tại
nhữ tâm đầu" (ngha l "Linh sơn chỉ ở tại lòng ngời thôi"). Ngy nay, Truyn
Kiu ca Nguyn Du l mt trong nhng tỏc phm vn hc Vit Nam c gii
thiu rng rói nht n vi cỏc du khỏch cng nh cỏc nh nghiờn cu nc
ngoi.
Bn on trng tõn thanh in nm 1902 v Kim Võn Kiu tõn tp khc in
nm 1906
2. Hoàn cảnh ra đời:
Theo Giỏo s Nguyn Lc ("T in Vn hc" tp II - Nh xut bn Khoa
hc Xó hi, 1984) trang 455 vit: "on trng tõn thanh l mt truyn th Nụm
vit bng th lc bỏt, da theo tỏc phm Kim Võn Kiu truyn ca Thanh Tõm
Ti Nhõn, Trung Quc. Cú thuyt núi Nguyn Du vit Truyn Kiu sau khi i s
Trung Quc (1814-1820). Cú thuyt núi Nguyn Du vit trc khi i s, cú th

vo thi gian lm Cai b Qung Bỡnh (1804-1809). Thuyt sau ny c nhiu
ngi chp nhn".
3. Nội dung Truyện Kiều:
Ni dung chớnh ca truyn xoay quanh quóng i lu lc sau khi bỏn mỡnh
chuc cha ca Thuý Kiu, nhõn vt chớnh trong truyn, mt cụ gỏi "sắc nớc hơng
trời" v cú ti "cầm kỳ thi hoạ".
Theo kch tớnh ca tỏc phm, cú th chia truyn thnh 13 phn nh nh
sau:
3.1. Mở b i .
Nguyn Du em thuyt "tài mệnh tơng đố" (ti v mnh ghột nhau) lm
lun cun truyn. Sau ú tỏc gi núi v gia th v t ti sc hai ch em Thuý -
Kiu.
Trăm năm trong cõi ngời ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trong thấy mà đau đớn lòng.

3.2. Kiều thăm mộ Đạm Tiên.
Vo khong thi vua Minh Th Tụng (1522-1566), trong mt gia ỡnh
viờn ngoi h Vng cú 3 ngi con, con c l Vng Thuý Kiu, sau l Thuý
Võn v Vng Quan l cu ỳt. Hai ch em Thỳy Kiu v Thuý Võn thỡ một ngời
một vẻ, mời phân vẹn mời, nhng so bề tài sắc thỡ Thuý Kiu li hn hn cụ em.
Trong mt ln i to m vo tit thanh minh, khi i qua m m Tiờn, mt nấm
đất bên đàng, Kiu ó khúc thng v khụng khi cm thy ỏi ngi cho mt kiếp
Giáo viên: Phạm Trung Kiên - TT GDTX Quảng Ninh
- 3 -
SKKN - Một số biện pháp giúp học sinh tiếp cận Truyện Kiều
hồng nhan "nổi danh tài sắc một thì" m gi õy "hơng khói vắng tanh". Vn l
mt con ngi giu tỡnh cm v tinh t nờn Kiu cng ó liờn cm ti thõn phn
ca mỡnh v ca nhng ngi ph n núi chung :

Đau đớn thay phận đàn bà,
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.

3.3. Kiều gặp Kim Trọng.
Cng trong ngy hụm ú, Kiu ó gp Kim Trng, l mt ngi vốn nhà
trâm anh, "đồng thân" vi Vng Quan, t lõu ó "trộm nhớ thầm yêu" nng.
Bờn cnh ú thỡ Kim Trng cng l ngi vào trong phong nhã, ra ngoài hào
hoa. Tuy cha kp núi vi nhau mt li nhng sau cuc gp g ny thỡ hai ngi
tình trong nh đã, mặt ngoài còn e. Tip sau ln gp g y l mi tng t:
Ngời đâu gặp gỡ làm chi
Trăm năm có biết duyên gì hay không.
Kim Trng vỡ tng t Kiu nờn ó quờn ht c thỳ vui hng ngy, tỡm
cỏch chuyn n gn nh Kiu. Sau ú my tun trng thỡ Kim, Kiu ó gp
nhau, Kiu ó nhn li Kim Trng v h ó trao i k vt cho nhau. Nhiu ln
Kim Trng cng mun "vợt rào" nhng Thuý Kiu l mt ngi sc so, cụ ó
thuyt phc c Kim Trng :
Vội chi liễu ép hoa nài,
Còn thân ắt lại đền bồi có khi!
Thấy lời đoan chính dễ nghe,
Chàng càng thêm nể thêm vì mời phân.

3.4. Kiều bán mình chuộc cha.
Tai ha ó t ngt p n Vng gia trong lỳc ngi thiu n cũn ang
thổn thức với mối tình đầu. Bn sai nha u trõu, mt nga ó ỏnh p cha v
em nng mt cỏch tn nhn trong ni oan kờu tri khụng thu. Trong hon cnh
bi ỏt nh vy, Kiu nh phi i n quyt nh bỏn mỡnh chuc cha, nhng
nng khụng quờn li hn c trm nm th chng ụm cm thuyn ai vi Kim
Trng trc khi chng v Liờu Dng chịu tang chỳ. Thuý Kiu ó nh cy
Thuý Võn thay mỡnh tr li hn c vi Kim Trng:
Cậy em em có chịu lời

Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ tha.
Trao duyờn cho em xong, nng cm thy xút thng cho thõn phn ca
chớnh mỡnh:
Giáo viên: Phạm Trung Kiên - TT GDTX Quảng Ninh
- 4 -
SKKN - Một số biện pháp giúp học sinh tiếp cận Truyện Kiều
Phận sao phận bạc nh vôi
Đã đành nớc chảy hoa trôi lỡ làng
Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây.

Do au thng quỏ nờn Thuý Kiu ó ngt i trờn tay ngi thõn.
3.5. Kiều rơi v o tay M ã Giám Sinh và Tú Bà.
Mó Giỏm Sinh vn l một đứa phong tình đã quen cựng vi Tỳ B m
hng buôn phấn bán hơng, chuyờn i mua gỏi cỏc chn v "lầu xanh". Thy
Thuý Kiu nh l mt mún hng ngon, nht quyt mua v, ly ting l lm v
nhng sau khi con ong đã tỏ đờng đi lối về, Thuý Kiu ó b Tỳ B bt phi tip
khỏch. Nng nht quyt khụng chu, t vn bng dao nhng khụng cht. Tỳ b
nh nhng b cho nng ra lu Ngng Bớch. ni ny, ni nh ngi thõn
luụn luụn p trong lũng :
Xót ngời tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ.

V ni bun ca ngi thiu n c th hin qua nhng cõu th cht
cha y cm xỳc :
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa.
Buồn trông ngọn nớc mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu.

3.6. Kiều mắc lừa Sở Khanh.
Sng mt mỡnh gia khụng gian mờnh mụng xa vng ú nờn khi gp S
Khanh, mt gó cú hình dong chải chuốt, áo khăn dịu d ng v cng khỏ "văn vẻ",
cụ nh ngi ang sp cht ui v c phao m khụng cũn bỡnh tnh nhn ra
li lng gt sỏo rng ca S Khanh.
Than ôi! sắc nớc hơng trời
Tiếc cho đâu bỗng lạc loài đến đây?

Kiu vi vng trao thõn cho S Khanh v cựng S Khanh trn thoỏt khi
lu Ngng Bớch. Cụ no ng mỡnh ó ri vo li do Tỳ b ging sn gi cụ
li vnh vin lu xanh. Cha kp cao chy xa bay thỡ Tỳ b n v lỳc ny nng
mi rừ bn cht con ngi S Khanh:
Bạc tình, nổi tiếng lầu xanh,
Giáo viên: Phạm Trung Kiên - TT GDTX Quảng Ninh
- 5 -