Xây dựng tiến trình hướng dẫn giải bài tập phần chất khí (Vật lí 10 - nâng cao) theo hướng phát huy tính tích cực và tự lực của học sinh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
--------

NGUYỄN TIẾN QUÝ

XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH HƢỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP
PHẦN CHẤT KHÍ (VẬT LÍ 10 - NÂNG CAO) THEO HƢỚNG
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC VÀ TỰ LỰC CỦA HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

THÁI NGUYÊN - 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
--------

NGUYỄN TIẾN QUÝ

XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH HƢỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP PHẦN
CHẤT KHÍ (VẬT LÍ 10 - NÂNG CAO) THEO HƢỚNG PHÁT HUY
TÍNH TÍCH CỰC VÀ TỰ LỰC CỦA HỌC SINH

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp giảng dạy Vật lý
Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Việt

THÁI NGUYÊN - 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

i




LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ
nhiệt tình của các thầy giáo, cô giáo, các đồng nghiệp, bạn bè, ngƣời thân.
Với những tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn
sâu sắc tới cô giáo PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Việt đã tận tình đóng góp
những ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, khoa sau đại học, khoa Vật lí,
các thầy cô giáo giảng dạy cùng toàn thể các bạn học viên lớp cao học K.16
trƣờng ĐHSP – ĐHTN đã tận tình giảng dạy, góp nhiều ý kiến quý báu cho
tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu khoa học và làm luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo của
trƣờng THPT Chuyên Bắc Kạn đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn
này.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2010
Tác giả

Nguyễn Tiến Quý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

ii




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa có ai công bố trong
một công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2010
Tác giả

Nguyễn Tiến Quý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

iii




MỤC LỤC
Trang phụ bìa .................................................................................................. i
Lời cam đoan ................................................................................................. ii
Lời cảm ơn .................................................................................................... iii
Mục lục ......................................................................................................... iv
Danh mục các chữ viết tắt ............................................................................ vii

Danh mục các bảng ..................................................................................... viii
Danh mục các hình vẽ, biểu đồ và đồ thị ....................................................... ix
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
I. Lí do chọn đề tài ......................................................................................... 1
II. Mục đích của đề tài .................................................................................... 2
III. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 3
IV. Giả thuyết khoa học ................................................................................. 3
V. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3
VI. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 3
VII. Những đóng góp của đề tài .................................................................... 4
VIII. Cấu trúc của luận văn ............................................................................ 4
Chƣơng I: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. ....................................... 5
1.1. Bài tập trong dạy học vật lí ...................................................................... 5
1.1.1 Bài tập vật lí là gì .................................................................................. 5
1.1.2. Vai trò của bài tập trong dạy học vật lí ................................................. 5
1.1.3. Phân loại bài tập vật lí .......................................................................... 9
1.1.3.1. Phân loại bài tập tự luận……………………………………………...9
1.1.3.2. Phân loại bài tập trắc nghiệm khách quan…………………………..13
1.1.4. Tiến trình chung khi giải bài tập vật lí………………………………..18
1.2. Nghiên cứu tính tích cực và tự lực của học sinh ở trƣờng THPT ........... 20
1.2.1. Tính tích cực trong hoạt động nhận thức............................................. 20
1.2.2. Tính tự lực trong hoạt động nhận thức ................................................ 23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

iv

1.2.3. Vai trò của tính tích cực và tự lực của học sinh đối với quá trình dạy
học ở trƣờng THPT ............................................................................... 24
1.2.4. Các biện pháp phát huy tính tích cực và tự lực nhận thức ................... 25
1.3. Điều tra thực trạng của việc hƣớng dẫn giải bài tập vật lí theo hƣớng phát
huy tính tích cực và tự lực của học sinh ở trƣờng THPT Chuyên Bắc Kạn
............................................................................................................. 26
1.3.1. Mục đích tìm hiểu ................................................................................ 26
1.3.2. Kết quả tìm hiểu ................................................................................ 26
1.3.3. Nguyên nhân và biện pháp khắc phục ................................................ 27
Kết luận chƣơng I ....................................................................................... 29
Chƣơng II: Xây dựng tiến trình hƣớng dẫn giải bài tập phần chất khí
(Vật lí 10- Nâng cao) theo hƣớng phát huy tính tích cực và tự lực của học
sinh .............................................................................................................. 30
2.1. Xây dựng tiến trình hƣớng dẫn giải bài tập vật lí theo hƣớng phát huy
tính tích cực và tự lực của học sinh ....................................................... 30
2.2. Xây dựng tiến trình hƣớng dẫn giải bài tập phần chất khí (Vật lí 10- Nâng
cao) theo hƣớng phát huy tính tích cực và tự lực của học sinh .............. 40
2.2.1. Mục tiêu của kiến thức phần chất khí (Vật lí 10- Nâng cao) ............... 40
2.2.2. Vị trí và vai trò các kiến thức phần chất khí (Vật lí 10- Nâng cao) ..... 41
2.2.3. Nội dung kiến thức phần chất khí (Vật lí 10- Nâng cao) .................... 41
2.2.4. Phân loại các dạng bài tập phần chất khí (Vật lí 10- Nâng cao) ......... 43
2.2.4.1. Bài tập định lƣợng…………………………………………………….44
2.2.4.2. Bài tập đồ thị ................................................................................... 52
2.2.2.3. Bài tập trắc nghiệm khách quan ....................................................... 52
2.2.5. Xây dựng tiến trình hƣớng dẫn giải bài tập theo hƣớng phát huy tính
tích cực và tự lực của học sinh cho một số giờ thuộc phần phần chất khí
(Vật lí 10- Nâng cao) ........................................................................... 52

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

v




Kết luận chƣơng II ..................................................................................... 73
Chƣơng III: Thực nghiệm sƣ phạm .......................................................... 74
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ................................. 74
3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm .................................................. 74
3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm .................................................. 74
3.2. Đối tƣợng thực nghiệm ......................................................................... 74
3.3. Thời điểm thực nghiệm ......................................................................... 74
3. 4. Tồ chức thực nghiệm ............................................................................ 74
3.4.1. Công tác chuẩn bị cho thực nghiệm sƣ phạm ...................................... 74
3.4.1.1. Chọn lớp thực nghiệm và đối chứng ................................................ 74
3.4.1.2.Chọn các bài thực nghiệm sƣ phạm .................................................. 75
3.4.2. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm ......................................................... 75
3.5. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm .............................. 81
3.5.1. Tiêu chí đánh giá ............................................................................... 81
3.5.2. Các tham số thống kê đặc trƣng .......................................................... 82
3.5.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm .............................................. 83
3.5.3.1. Đánh giá định tính .......................................................................... 83
3.5.3.2. Đánh giá định lƣợng thông qua xử lí, phân tích bài kiểm tra bằng
phƣơng pháp thống kê ............................................................................ 84
Kết luận chƣơng III .................................................................................... 92
Kết luận chung ........................................................................................... 93
Tài liệu tham khảo ..................................................................................... 95
Phụ lục ........................................................................................................ 99

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

vi




NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

B-M

Bôi-lơ - Mariốt

C-M

Cla-pê-rôn - Men-đê-lê-ép

BTVL

Bài tập vật lí

ĐC

Đối chứng

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

PP

Phƣơng pháp

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông.

TNKQ

Trắc nghiệm khách quan

TNTL

Trắc nghiệm tự luận

TN

Thực nghiệm

TNSP

Thực nghiệm sƣ phạm

TTN

Trạng thái nhiệt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

vii




DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Kết quả học kỳ I của lớp thực nghiệm (10KC) và lớp đối chứng
(10T)…………………………………………………………………………75
Bảng 3.2: Thống kê biểu hiện của tính tích cực và tự lực của học sinh ......... 84
Bảng 3.3: Kết quả kiểm tra lần 1 .................................................................. 85
Bảng 3.4: Xếp loại kiểm tra lần 1 ................................................................. 85
Bảng 3.5: Phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 1 ..................................... 86
Bảng 3.6 : Kết quả kiểm tra lần 2 ................................................................. 88
Bảng 3.7 : Xếp loại kiểm tra lần 2 ................................................................ 88
Bảng 3.8 : Phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 2 .................................... 89
Bảng 3.9: Tổng hợp các tham số thống kê qua hai bài kiểm tra .................... 91

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

viii




DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ VÀ ĐỒ THỊ
Hình H2.1: Thuộc bài tập 21 ( Bài tập định lƣợng)……………………….48
Hình H2.2: Thuộc bài tập 22 ( Bài tập định lƣợng)……………………… 48
Hình H2.3: Thuộc bài tập 23 ( Bài tập định lƣợng)

…………………….48

Hình H2.4: Thuộc bài tập 25 ( Bài tập định lƣợng)……………………… 49
Hình H2.5a: Thuộc bài tập 28 ( Bài tập định lƣợng)……………………. .50
Hình H2.5b: Thuộc bài tập 28 ( Bài tập định lƣợng)……………………. 50
Hình H2.6: Thuộc bài tập 30 ( Bài tập định lƣợng)…………………….....51
Hình H2.7: Thuộc bài tập 31 ( Bài tập định lƣợng)……………………….51
Hình H2.8: Thuộc bài tập 3 ( Bài soạn T66)………………………………60
Biểu đồ 3.1: Biểu đồ xếp loại kiểm tra lần 1………………………………86
Đồ thị 3.1: Đồ thị đƣờng phân phối tần xuất lần 1………………………...87
Biểu đồ 3.2 : Biểu đồ xếp loại kiểm tra lần 2……………………………...89
Đồ thị 3.2 : Đồ thị đƣờng phân phối tần suất lần 2………………………..90

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

ix

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....