Vận dụng phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin trong dạy học phép biến hình ở lớp 11 trường THPT

-1-

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

Nguyễn Văn Duẩn

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP PHÁT HIỆN VÀ
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA
CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC
PHÉP BIẾN HÌNH Ở LỚP 11 TRƢỜNG THPT.

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học toán.
Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




-2-

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

Nguyễn Văn Duẩn

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP PHÁT HIỆN VÀ
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA
CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC
PHÉP BIẾN HÌNH Ở LỚP 11 TRƢỜNG THPT.

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học toán.
Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
TS. TRỊNH THANH HẢI

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




-3-

LỜI CẢM ƠN
Với tất cả lòng chân thành và tình cảm của mình, em xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc tới: Trƣờng ĐHSP–ĐHTN, Khoa Sau đại học, Ban chủ nhiệm
khoa Toán ĐHSP Thái Nguyên đã cho phép và tạo mọi điều kiện thuận lợi để
em hoàn thành luận văn.
Em xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trong bộ môn Phƣơng pháp
giảng dạy môn Toán đã đƣa ra nhiều ý kiến quý báu giúp đỡ em trong quá
trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài này.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo trong
tổ toán, các em học sinh lớp 11 trƣờng Trung học phổ thông Gang Thép, Thái
Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi, đã động viên, giúp đỡ em hoàn thành
nhiệm vụ nghiên cứu của mình.
Cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã thƣờng xuyên động viên và
giúp tôi hoàn thành luận văn. Cảm ơn các bạn học viên cùng nhóm chuyên
ngành Phƣơng pháp giảng dạy đã giúp tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện
luận văn này. Đặc biệt là sự quan tâm, giúp đỡ tận tình, chu đáo của TS Trịnh
Thanh Hải ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn khoa học trong suốt quá trình em
thực hiện đề tài.
Do điều kiện bản thân và thời gian có hạn, mặc dù đã cố gắng rất nhiều
song bản luận văn này chắc chắn không tránh khỏi sai sót. Em rất mong tiếp
tục nhận đƣợc sự chỉ dẫn, góp ý của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và các
bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011
Tác giả
Nguyễn Văn Duẩn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




-4-

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

CNTT

Công nghệ thông tin

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

PH&GQVĐ

Phát hiện và giải quyết vấn đề

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

Tr

Trang

?

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Câu hỏi




-5-

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

NỘI DUNG

5

Chương I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Dạy học toán theo phƣơng pháp phát hiện và giải quyết
vấn đề.

5

1.1.1. Cơ sở lí luận

5

1.1.2. Một số khái niệm cơ bản

6

1.1.3. Đặc điểm của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề

9

1.1.4. Các hình thức dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề.

10

1.1.5. Thực hiện dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề.

12

1.1.6. Những ƣu điểm và một số lƣu ý khi dạy học phát hiện và
giải quyết vấn đề.

1.2. Nội dung, chƣơng trình và mục tiêu dạy học nội dung
phép biến hình ở trƣờng THPT.
1.3. Thƣ̣c trạng của hoạt động dạy học toán và dạy học nội

13

14
15

dung phép biến hình ở trƣờng THPT.
1.4. Những yếu tố tích cực của CNTT có thể tích hợp vào quá
trình dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề.

17

1.5. Thiết kế câu hỏi “mở” với sự hỗ trợ của PMDH trong các

18

bƣớc của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề.

18

1.5.1. Câu hỏi mở.

18

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

-6-

1.5.2.Yêu cầu khi đặt câu hỏi.

20

1.5.3. Tƣơng tác với các PMDH khi đặt câu hỏi.
1.6. Kết luận chƣơng I

20

Chương II. VẬN DỤNG DẠY HỌC NỘI DUNG PHÉP BIẾN
HÌNH BẰNG PHƢƠNG PHÁP PHÁT HIỆN VÀ GIẢI

21

QUYẾT VẤN ĐỀ VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA PMDH.
2.1.Các bƣớc triển khai dạy học nội dung phép biến hình theo

21

phƣơng pháp phát hiện và giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của
PMDH.
21

2.1.1. Đề xuất quan điểm vận dụng
2.1.2. Đề xuất các bƣớc triển khai dạy học PH&GQVĐ với sự hỗ

25

trợ của PMDH.
30

2.1.3. Một số lƣu ý khi thực hiện dạy học.
2.2. Thiết kế một số giáo án dạy học chƣơng phép đồng dạng và
phép dời hình ở lớp 11 theo hƣớng phát hiện và giải quyết vấn

32

đề với sự hỗ trợ của PMDH.
2.2.1. Phép đối xứng trục

32

2.2.2. Phép đối xứng tâm

40

2.2.3. Phép quay

47

2.2.4. Phép vị tự

56

2.3. Kết luận chƣơng II

67

Chương III. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
3.1. Mục đích thực nghiệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

68
68




-7-

3.2. Tổ chức thực nghiệm

69

3.3. Nội dung thực nghiệm

70

3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm

71

3.4.1. Đánh giá định tính

69

3.4.2. Đánh giá định lƣợng

70

3.5. Kết luận chƣơng III

71

KẾT LUẬN

72

TÀI LIỆU THAM KHẢO

73

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




-1-

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xuất phát từ nhu cầu thực tế của thời đại, nhu cầu phát triển kinh tế của
đất nƣớc, Giáo dục Việt Nam đang đứng trƣớc bài toán phải đổi mới một cách

toàn diện từ mục tiêu giáo dục, nội dung đến phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy
học. Vì thế Nghị quyết Hội nghị lần thứ IV Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng
cộng sản Việt Nam [1] đã chỉ rõ: “Mục tiêu giáo dục đào tạo phải hướng vào
đào tạo những con người lao động tự chủ, sáng tạo, có năng lực giải quyết
các vấn đề thường gặp, qua đó mà góp phần tích cực thực hiện mục tiêu lớn
của đất nước là dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.
Luật giáo dục năm 2005 [2] đã đề ra: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông
là giúp học sinh (HS) phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm
mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và
sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây
dựng tư cách và trách nhiệm công dân chuẩn bị cho HS tiếp tục học lên hoặc
đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.Để thực
hiện mục tiêu trên, Luật giáo dục nƣớc ta đã quy định rõ: “Phương pháp giáo
dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của HS,
phù hợp với đặc điểm từng lớp học, từng môn học, bồi dưỡng năng lực tự học,
rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui hứng thú trong học tập cho HS”.[2-Điều 28, mục 2]
Những quy định trên phản ánh nhu cầu đổi mới phƣơng pháp giáo dục
để giải quyết mâu thuẫn giữa yêu cầu đào tạo con ngƣời mới với thực trạng lạc
hậu nói chung của phƣơng pháp giáo dục ở nƣớc ta hiện nay. Mâu thuẫn này
đã làm nảy sinh và thúc đẩy một cuộc vận động đổi mới phƣơng pháp dạy học
(PPDH) ở tất cả các cấp trong ngành giáo dục với định hƣớng: PPDH cần
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




-2-

hƣớng vào việc tổ chức cho HS học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự

giác, tích cực, chủ động và sáng tạo.
Theo TS Trịnh Thanh Hải và TS Đào Thái Lai [16] cho rằng: "Để đổi
mới PPDH, nâng cao chất lượng dạy học thì một trong các biện pháp khả thi
là biết kết PPDH truyền thống với PPDH không truyền thống trong đó có sự
kết hợp công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT) nói chung vàphần
mềm dạy học (PMDH) nói riêng như một công cụ đắc lực”.
Nếu việc khai thác phần mềm chỉ để đƣa ra các hình ảnh trực quan, sinh
động thì tác động của PMDH đến việc đổi mới PPDH vẫn còn ở mức hạn chế.
PMDH chỉ thực sự phát huy hiệu quả nếu ta khai thác chúng để tạo ra một môi
trƣờng có dụng ý sƣ phạm nhằm khuyến khích HS phát huy tính tích cực, khả
năng tƣ duy sáng tạo trong học tập hình học. Với sự hỗ trợ của PMDH ta có
thể thiết kế các hoạt động mà trong các điều kiện khác rất khó hoặc không thể
thực hiện đƣợc. Chính quá quá trình tƣơng tác với PMDH, HS sẽ phát hiện và
chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động, tích cực.
Trong chƣơng trình toán phổ thông, nội dung Phép dời hình và phép
đồng dạng là một trong những nội dung cơ bản, trọng tâm và cũng là vấn đề
khó. Vì HS lần đầu đƣợc làm quen với khái niệm biến hình nên HS còn có
những chỗ chƣa hiểu, giáo viên (GV) cũng còn gặp một số trở ngại, băn khoăn
khi dạy học. Hiện nay, nhiều GV đã sử dụng phƣơng pháp PH&GQVĐ để dạy
học nội dung này nhƣng chủ yếu mới dừng lại ở PPDH truyền thống hoặc có
sử dụng một số PMDH hỗ trợ nhƣng mới chỉ ở mức độ minh họa.
Xuất phát từ những lý do trên mà tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu cho
luận văn thạc sĩ là: “Vận dụng phƣơng pháp phát hiện và giải quyết vấn đề
với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin trong dạy học phép biến hình ở lớp
11 trƣờng THPT”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

-3-

2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học nội dung phép biến hình
ở lớp 11 trƣờng THPT theo hƣớng PH&GQVĐ với sự hỗ trợ của phần mềm
dạy học.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu về phƣơng pháp dạy học PH&GQVĐ và PMDH.
- Đề xuất biện pháp khai thác các PMDH trong dạy học phép biến hình
ở lớp 11 trƣờng THPT theo hƣớng PH&GQVĐ.
- Xây dựng một số giáo án dạy học chƣơng Phép dời hình và phép đồng
dạng của Hình học 11 theo hƣớng của đề tài.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài.
4. Đối tƣợng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Phƣơng pháp dạy học PH&GQVĐ và dạy học ứng dụng CNTT.
4.2. Khách thể nghiên cứu
Phƣơng pháp dạy học môn Toán.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất đƣợc biện pháp dạy học học nội dung phép biến hình ở lớp
11 theo phƣơng pháp PH&GQVĐ với sự hỗ trợ của PMDH một cách phù hợp
thì sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học nội dung này.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu các văn bản, tài liệu chỉ đạo của Bộ GD&ĐT liên quan
đến đổi mới PPDH và dạy học có ứng dụng CNTT.
- Nghiên cứu các tài liệu về phƣơng pháp dạy học PH&GQVĐ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not

read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not

read....

data error !!! can't not
read....