Nghiên cứu khả năng thích ứng của một số giống lúa thuộc loài phụ Japonica tại Thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

PHẠM THU HÀ

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA MỘT SỐ
GIỐNG LÚA CÓ TRIỂN VỌNG THUỘC LOÀI PHỤ
JAPONICA TẠI THÀNH PHỐ YÊN BÁI, TỈNH YÊN BÁI
Chuyên ngành: Trồng trọt
Mã số: 60.62.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên, 2011
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

PHẠM THU HÀ

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG CỦA MỘT SỐ
GIỐNG LÚA CÓ TRIỂN VỌNG THUỘC LOÀI PHỤ
JAPONICA TẠI THÀNH PHỐ YÊN BÁI, TỈNH YÊN BÁI

Chuyên ngành: Trồng trọt
Mã số: 60.62.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. TRẦN NGỌC NGOẠN
TS. ĐẶNG QUÝ NHÂN

Thái Nguyên, 2011
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




3

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận
văn này là hoàn toàn trung thực, chƣa hề sử dụng cho bảo vệ một học vị
nào. Mọi sự giúp đỡ cho hoàn thành luận văn đều đã đƣợc cảm ơn. Các
thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn này đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc tham
khảo.
Tác giả

Phạm Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

4

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian thực tập thực hiện đề tài, tôi đã nhận đƣợc sự quan
tâm, giúp đỡ của Ban giám hiệu, Khoa đào tạo sau đại học trƣờng Đại học
Nông Lâm Thái Nguyên, Thành ủy, UBND thành phố Yên Bái, Ủy ban nhân
dân xã Tân Thịnh, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Yên Bái.
Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
GS.TS Trần Ngọc Ngoạn - phó Hiệu trƣởng, TS Đặng Quý Nhân
Trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên là những ngƣời Thầy đã tận tình giúp
đỡ tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Ban giám hiệu, Khoa đào tạo sau đại học trƣờng Đại học Nông Lâm
Thái Nguyên, và các thầy cô giáo đã giảng dạy, truyền đạt kiến thức, tạo điều
kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập.
Thành ủy, UBND thành phố Yên Bái, Ủy ban nhân dân xã Tân Thịnh,
Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Yên Bái, cùng bạn bè đồng
nghiệp và ngƣời thân đã quan tâm giúp đỡ và động viên tối trong quá trình
học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin trân trọng cảm ơn !

Tác giả

Phạm Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

5

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 7
1. Đặt vấn đề ........................................................................................................... 8
2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................ 10
2.1 Mục tiêu tổng quát:……………………………………………………………...3
2.2 Mục tiêu cụ thể: ............................................................................................... 11
3. Ý nghĩa của đề tài .............................................................................................. 11
Chƣơng 1............................................................................................................... 12
TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...................................................................................... 12
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ............................................................................... 12
1.2. Tình hình sản xuất và nghiên cứu lúa trên thế giới .......................................... 14
1.2.1. Tình hình sản xuất lúa trên thế giới .............................................................. 14
1.2.2. Tình hình nghiên cứu lúa trên thế giới ......................................................... 19
1.2.3. Tình hình nghiên cứu giống lúa thuộc loài phụ Japonica trên thế giới................. 26
1.3. Tình hình sản xuất và nghiên cứu lúa ở Việt Nam ........................................... 28
1.3.1. Tình hình sản xuất lúa trong nƣớc ................................................................ 28
1.3.2. Tình hình nghiên cứu lúa trong nƣớc ........................................................... 33
1.3.3. Tình hình nghiên cứu chọn tạo giống lúa chất lƣợng ở Việt Nam ................. 36
1.3.4. Tình hình sản xuất lúa gạo chất lƣợng cao ở Việt Nam ................................ 39
1.3.5. Tình hình nhập nội và sản xuất giống lúa thuộc loài phụ Japonica
..................... 40
Chƣơng 2............................................................................................................... 44
ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................ 44
2.1. Đối tƣợng, nội dung và địa điểm nghiên cứu................................................... 44
2.1.1 Đối tƣợng nghiên cứu ................................................................................... 44
2.1.2. Nội dung nghiên cứu .................................................................................... 44
2.1.3.Thời gian, địa điểm tiến hành nghiên cứu ..................................................... 45
2.2. Bố trí thí nghiệm ............................................................................................ 45

2.3 Các chỉ tiêu cần theo dõi:……………………………………………
.38
2.3.1. Chỉ tiêu chất lƣợng mạ……………………………………………….

. .38

2.3.2. Chỉ tiêu về khả năng đẻ nhánh ..................................................................... 47
2.3.3. Chiều cao cây cuối cùng .............................................................................. 47
2.3.4. Các chỉ tiêu về sâu bệnh hại ......................................................................... 47
2.3.5. Tính chịu lạnh ở giai đoạn mạ ...................................................................... 50
2.3.6. Tính chống đổ .............................................................................................. 50
2.3.7. Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất ................................................ 50
2.3.8. Đánh giá phẩm chất, chất lƣợng các giống lúa ............................................ 51
2.3.9. Đánh giá hiệu quả kinh tế ............................................................................ 52
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




6

2.4. Phƣơng pháp sử lý số liệu ............................................................................... 52
Chƣơng 3............................................................................................................... 53
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................................................... 53
3.2. Kết quả thí nghiệm so sánh ở vụ Mùa 2010 và vụ Xuân 2011 ......................... 55
3.2.1 Sinh trƣởng và phát triển của mạ .................................................................. 55
3.2.2. Các thời kỳ sinh trƣởng, phát triển của các giống lúa thí nghiệm .................. 57
3.2.3. Chiều cao cây của các giống lúa thí nghiệm ................................................. 59
3.2.4. Khả năng đẻ nhánh của các giống lúa thí nghiệm ......................................... 61
3.2.5. Khả năng chống chịu sâu bệnh chính hại lúa ................................................ 63

3.2.6 Tính chống đổ ............................................................................................... 65
3.2.7 Các yếu tố cấu thành năng suất lúa ............................................................... 65
3.2.7.1. Chiều dài bông .......................................................................................... 66
3.2.7.2. Số bông/m2 ............................................................................................... 67
3.2.7.3. Số hạt/bông ............................................................................................... 68
3.2.7.4. Số hạt chắc/bông ...................................................................................... 69
3.2.7.5. Khối lƣợng 1000 hạt ................................................................................. 69
3.2.7.6. Năng suất lý thuyết .................................................................................. 70
3.2.7.7. Năng suất thực thu của các giống lúa thí nghiệm ....................................... 71
3.3. Phẩm chất và chất lƣợng các giống lúa ........................................................... 72
3.3.1 Chất lƣợng xay xát ........................................................................................ 74
3.3.2. Chất lƣợng thƣơng trƣờng ............................................................................ 74
3.3.3. Chất lƣợng chế biến (chất lƣợng cơm) ......................................................... 75
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ................................................................................... 76
1.Kết luận .............................................................................................................. 76
2. Đề nghị .............................................................................................................. 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 78

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




7

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Diện tích, năng suất và sản lƣợng lúa của thế giới từ năm 1995 -2009 ... 16
Bảng 1.2 Tình hình sản xuất lúa của 10 nƣớc đứng đầu thế giới năm 2009 ........... 19
Bảng 1.3: Diện tích, năng suất và sản lƣợng lúa của Việt Nam giai đoạn từ năm
1961 đến năm 2009 ............................................................................................... 32

Bảng 3.1:Tình hình sử dụng đất đai của Thành phố Yên Bái ................................. 53
Biểu đồ 3.1: Tình hình sử dụng đất đai của thành phố Yên Bái .............................. 53
Bảng 3.2. Diện tích, năng suất, sản lƣợng lúa giai đoạn 2005-2010 ...................... 54
Biểu đồ 3.2: Diện tích, năng suất, sản lƣợng lúa giai đoạn 2005-2010 ................... 54
Bảng 3.3. Sinh trƣởng và phát triển của mạ vụ Mùa 2010 và vụ Xuân 2011 .......... 56
Bảng 3.4. Các thời kỳ sinh trƣởng, phát triển của các giống lúa ............................. 58
Bảng 3.5. Chiều cao cây cuối cùng của các giống lúa thí nghiệm .......................... 60
Bảng 3.6. Khả năng đẻ nhánh của các giống lúa thí nghiệm vụ mùa 2010 ............. 61
Bảng 3.7. Khả năng đẻ nhánh của các giống lúa thí nghiệm vụ Xuân 2011 ............ 62
Bảng 3.8 Tình hình sâu bệnh hại các giống lúa thí nghiệm .................................... 64
Bảng 3.9: Các yếu tố cấu thành và năng suất của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa
2010 ...................................................................................................................... 66
Bảng 3.10: Các yếu tố cấu thành và năng suất của các giống lúa thí nghiệm .......... 67
vụ Xuân 2011 ........................................................................................................ 67
Biểu đồ 3.3: Năng suất lý thuyết và năng suất thực thu .......................................... 72
Bảng 3.11. Chất lƣợng gạo của các giống lúa tham gia thí nghiệm ........................ 73

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




8

MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Cây lúa (Oryza sativa . L) là cây trồng có từ lâu đời và gắn liền với quá
trình phát triển của loài ngƣời. Từ buổi ban đầu của nền văn minh, cây lúa là
cây đƣợc trồng gắn liền với quá trình phát triển của loài ngƣời và đã trở thành
cây lƣơng thực chính của Châu Á nói chung, ngƣời Việt Nam ta nói riêng và

có vai trò quan trọng trong nét văn hoá ẩm thực của dân tộc ta.
Khi xã hội càng phát triển, nhu cầu ăn ngon của ngƣời dân ngày càng
tăng vì cây lúa đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày
của ngƣời dân trong và ngoài nƣớc.
Diện tích trồng lúa trên thế giới không ngừng tăng, hiện có khoảng 154
triệu ha. Tổng sản lƣợng lúa gạo đạt trên 615 triệu tấn, cung cấp cho cả thế
giới [FAO STAT 2005].
Tại Việt Nam từ khi giành đƣợc độc lập (1945) đến nay, diện tích trồng
lúa gạo không ngừng đƣợc mở rộng, năng suất ngày càng tăng, nhân dân ta có
truyền thống cần cù trong lao động, thông minh sáng tạo trong thực hiện lao
động sản xuất, biết tận dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất để
không ngừng nâng cao năng suất của lúa gạo. Từ những năm đầu thực hiện
công cuộc đổi mới của đất nƣớc (1986) chúng ta vẫn nằm trong các nƣớc
thiếu lƣơng thực trầm trọng, song với đƣờng lối đổi mới của Đảng ngành
nông nghiệp đã có bƣớc khởi sắc, chúng ta từ một nƣớc nhập khẩu lƣơng thực
đã trở thành nƣớc xuất khẩu lƣơng thực đứng thứ 2 thế giới (sau Thái Lan).
Thành phố Yên Bái là đô thị loại 2, là trung tâm chính trị, kinh tế của
tỉnh Yên Bái. Thành phố Yên Bái có dân số 94.915 ngƣời, đời sống vật chất
không ngừng nâng cao, nhu cầu lƣơng thực ngày càng tăng theo xu hƣớng sử
dụng gạo có chất lƣợng trong bữa ăn hàng ngày của ngƣời dân đô thị. Nhƣng
hiện tại mới có vài nơi gieo trồng lúa có chất lƣợng cao với quy mô nhỏ hẹp với
tổng diện tích ƣớc khoảng 80 ha, số lƣợng này chỉ đủ cung cấp cho nhu cầu tiêu
dùng tại chỗ từ 5-10%, còn lại toàn bộ lƣợng thiếu hụt phải nhập từ các tỉnh lân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




9

cận khác. Trong khi đó đất đai Yên Bái màu mỡ, lao động dƣ thừa, khí hậu ôn
hoà phù hợp cho mở rộng, phát triển diện tích lúa có triển vọng về năng suất
và chất lƣợng.
Sở dĩ chúng ta chƣa khai thác lợi thế về tiềm năng và thị trƣờng tiêu thụ
bởi những năm qua chúng ta chƣa có đề tài nghiên cứu và ứng dụng đƣa các
giống lúa có năng suất cao, chất lƣợng tốt vào sản suất và nâng cao hiệu quả
kinh tế trên đơn vị diện tích. Ngƣời dân chủ yếu trồng lúa bằng những giống
lúa thuần, theo tính chất tự phát, thiếu bộ giống tốt, thiếu kỹ thuật, thiếu định
hƣớng từ các cơ quan quản lý và các nhà chuyên môn, do đó diện tích lúa chất
lƣợng tại thành phố Yên Bái còn ít, năng suất thấp vì vậy hiệu quả kinh tế đem
lại không cao.
Cơ cấu giống lúa nhất là giống chất lƣợng có giá thành cao, có hiệu quả
kinh tế tại địa bàn Thành phố còn đơn điệu, chƣa có nhiều giống có năng suất
cao, chất lƣợng tốt phù hợp với thị hiếu ngƣời tiêu dùng, ổn định và có thể
sản xuất bền vững, đảm bảo đáp ứng đƣợc mục tiêu chung của xã hội.
Thành phố Yên Bái có diện tích đất tự nhiên 10.815 ha, trong đó diện
tích đất nông nghiệp là 2.833 ha, đất 2 vụ lúa có 728 ha. Hàng năm diện tích
đất 2 vụ ở Thành phố Yên Bái thƣờng đƣợc trồng 2 vụ lúa nƣớc vào vụ Xuân
và vụ Mùa.
Việc khai thác và sử dụng đất 2 vụ trong vụ Xuân và vụ Mùa hiện nay
ở Thành phố Yên Bái đang đƣợc thúc đẩy theo hƣớng chuyển dịch cơ cấu sản
xuất, nhằm nâng cao năng suất, chất lƣợng và hiệu quả kinh tế góp phần
không nhỏ trong công cuộc xoá đói giảm nghèo của Thành phố, giải quyết
vấn đề lƣơng thực nhất là gạo có chất lƣợng cho ngƣời dân tại địa phƣơng và
các vùng lân cận, tận dụng nguồn lao động nông nhàn sẵn có, ngoài ra khai
thác đất 2 vụ gieo trồng bằng các giống lúa triển vọng cũng góp phần làm
thay đổi tập quán, phƣơng thức sản xuất tự cung, tự cấp, chuyển sang sản xuất
hàng hoá của một bộ phận nông dân nông thôn, đó là những mặt tích cực mà
việc chuyển dịch cơ cấu sản xuất nhất là chuyển dịch cơ cấu giống lúa trong
nông nghiệp đem lại cho nông dân.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




10

Tuy nhiên do bƣớc đầu triển khai thực hiện việc chuyển đổi cơ cấu cây
trồng nhất là giống lúa có triển vọng còn gặp phải khó khăn đó là thay đổi tập
quán lâu đời của ngƣời dân khi họ chỉ biết sản xuất ra các sản phẩm tự cung,
tự cấp, họ ít quan tâm đến sản xuất hàng hoá. Vì vậy ngƣời dân còn đang lúng
túng chƣa tìm ra đƣợc giống lúa có triển vọng về năng suất và chất lƣợng, có
giá trị kinh tế vào sản xuất.
Mục tiêu phấn đấu trong thời gian tới là góp phần nâng cao thu nhập cho
nông dân trên đơn vị diện tích, thực hiện thành công chủ trƣơng chuyển dịch cơ
cấu cây trồng trong vụ Xuân và vụ Mùa tiến tới khai thác các cây trồng vụ
đông. Xây dựng thành công mô hình những cánh đồng đạt và vƣợt 50 triệu
đồng trên 1 ha theo phong trào thi đua mà ngành nông nghiệp phát động.
Để thực hiện chủ trƣơng của Thành uỷ, Uỷ ban nhân dân Thành phố
Yên Bái về thực hiện chủ trƣơng chuyển dịch cơ cấu cây trồng theo hƣớng
mở rộng diện tích gieo cây lúa có triển vọng nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế
trên đơn vị diện tích, góp phần cung cấp lƣơng thực lúa gạo chất lƣợng phục
vụ cho tiêu dùng tại chỗ, theo hƣớng đó Thành phố Yên Bái cũng cần có vùng
chuyên canh gieo cấy lúa triển vọng về năng suất khá và chất lƣợng tốt, có
hiệu quả kinh tế, để thoả mãn cho nhu cầu tiêu dùng tại chỗ và cung cấp cho 1
số tỉnh bạn, Hà Nội và có thể tham gia vào chƣơng trình xuất khẩu chung của
toàn ngành. Tuy nhiên muốn làm đƣợc điều đó, trƣớc hết cần phải có nghiên
cứu thử nghiệm ban đầu để làm mô hình khuyến cáo mở rộng.
Xuất phát từ tình hình trên chúng tôi thực hiện đề tài:"Nghiên cứu khả
năng thích ứng của một số giống lúa thuộc loài phụ Japonica tại Thành

phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái"
2. Mục tiêu của đề tài
2.1 Mục tiêu tổng quát:
- Đánh giá khả năng thích ứng của một số giống lúa thuần thuộc loài
phụ Japonica trong vụ mùa và vụ xuân nhằm bƣớc đầu xác định đƣợc giống
có khả năng đạt năng suất cao và phù hợp với điều kiện của tỉnh Yên Bái để
khuyến cáo phát triển bổ sung cơ cấu giống lúa của địa phƣơng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....