BÀI GIẢNG điện tử KINH tế CHÍNH TRỊ CHUYÊN đề CHỦ NGHĨA tư bản độc QUYỀN và CHỦ NGHĨA tư bản độc QUYỀN NHÀ nước

CHUYÊN ĐỀ
chñ nghÜa t b¶n ®éc
quyÒn vµ chñ nghÜa t
b¶n ®éc quyÒn nhµ níc


Mục đích, yêu cầu:
Mục đích: Thông qua nghiên cứu bài này thấy rõ bản chất kinh tế
và chính trị của chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà
nước; dù hình thức của nó có sự thay đổi song về bản chất vẫn là
chủ nghĩa tư bản.
Yêu cầu:
Trong quá trình nghiên cứu phải có tài liệu, tập trung cao độ, nghe
kết hợp ghi những nội dung chính để làm cơ sở nghiên cứu.
Nắm chắc các đặc điểm kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền.
Nguyên nhân hình thành và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc
quyền nhà nước.
Thông qua nghiên cứu bài, người học xem xét đánh giá bản chất
chủ nghĩa tư bản hiện nay.


Nội dung gồm: 2 phần lớn, trọng tâm phần I; trọng điểm phần 2
của phần I
Thời gian: 4 tiết
Phương pháp: Học nhóm, thuyết trình kết hợp nêu vấn đề là
chính kết hợp gợi mở để người học nghiên cứu nghiên cứu.
Vật chất, tài liệu: Giáo trình kinh tế chính trị Mác Lênin. Nxb
CTQG năm 2006 – 2008 dùng cho đối tượng không chuyên về
kinh tế – quản trị kinh doanh; Tập giáo trình tài liệu Khoa Lí luận
Mác Lênin biên soạn 2008.
Tham khảo thêm: Giáo trình kinh tế chính trị Mác Lênin. Nxb

CTQG năm 2006 – 2008 dùng cho chuyên về kinh tế – quản trị
kinh doanh; Giáo trình kinh tế chính trị Mác Lênin. Nxb CTQG
HCM năm 1999.


I. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN

Tình huống: Tại sao nói bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền
là sự thống trị của các tổ chức độc quyền?
Yêu cầu đạt được:
- Chỉ rõ nguyên nhân hình thành CNTB và bản chất của nó.
- Các đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyền
- Trong các đặc điểm đó, đặc điểm nào quan trọng nhất
- Ý nghĩa nghiên cứu
Cách thức tổ chức:
- Các nhóm theo phân công chuẩn bị 15 phút, cử người phát biểu
theo chuẩn bị
- Thảo luận lớp 45 phút theo từng vấn đề giảng viên đạt ra
- Giáo viên nhận xét kết luận 10 phút


I.Chủ nghĩa t bản độc quyền
1.Nguyên nhân hình thành CNTB độc quyền

Nguyên
nhân
hình
thành
CNTB
độc

quyền

Do sự phát triển của LLSX
dới tác động của KHKT
Do cạnh tranh tự do
Do khủng hoảng kinh tế
Do các xí nghiệp và công tylớn cạnh tranh
với nhau khó phân thắng bại nên nảy sinh
xu hớng thoả hiệp hình thành các tổ chức
độc quyền


Xét về bản chất, CNTB độc quyền là
một nấc thang phát triển mới của CNTB
Chủ nghĩa t bản độc quyền là CNTB
trong đó ở hầu hết các nghành, các lĩnh vực
của nền kinh tế tồn tại các tổ chứcTBĐQ và
chúng chi phối sự phát triển của toàn bộ nền
kinh tế.
S ra i ca ch ngha t bn c quyn vn khụng
lm thay i c bn cht ca ch ngha t bn.
Bn thõn quy lut li nhun c quyn cng ch l mt
hỡnh thỏi bin tng ca quy lut giỏ tr thng d


2.Đặc điểm kinh tế của CNTB độc quyền
Đặc điểm 1: Tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền
Tích tụ,
tập
trung

sản xuất

Có ít
xí nghiệp lớn
Cạnh tranh
gay gắt

Thoả
hiệp

Tổ chức
độc quyền

Tổ chức độc quyền là liên minh giữa những TB lớn để tập trung
vào trong tay một phần lớn (thậm chí toàn bộ) sản phẩm của
ngành đó, cho phép liên minh này phát huy ảnh hởng quyết
định đến QTSX và lu thông của ngành đó
So sánh mức độ phụ thuộc lẫn nhau giữa các nhà t bản trong
các hình thức độc quyền?


Các hình thức tổ chức độc quyền
Hình thức

Liên minh
theo chiều
ngang

Liên minh
theo

chiều dọc

Tổ chức
độc quyền

Liên kết

Độc lập

Cácten

Giá cả,
sản lợng

Sản xuất,
Tiêu thụ

Xanhđica

HĐQT
Sản xuất
điều hànhviệc
mua,bán

Tơrớt

Hội đồng quản trị điều
hành sản xuất,tiêu thụ

Côngxoocxiom

Liên kết giữa các t/c độc
quyền ở các ngành có liên
quan về kinh tế - kỹ thuật

Côngglômêrat
Consơn

Liên kết nhiều ngành
nghề,lĩnh vực


Đặc điểm 2: T bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chính

Phá sản
Ngân hàng
nhỏ

Tổ chức
Tổ chức
độc quyền độc quyền
ngân hàng công nghiệp

Sát nhập
T bản tài chính


Đặc điểm 3: Xuất khẩu t bản
Xuất khẩu TB là XK giá trị ra nớc ngoài nhằm mục đích
chiếm đoạt giá trị thặng d và các nguồn lợi khác ở các nớc

NK TB.

Hình thức
xuất khẩu
t bản

Đầu t
trực tiếp

Mục
tiêu
Đầu t
gián tiếp

Kinh
tế

Chính
trị


1.Tại sao nói xuất khẩu t bản
là XK TB "thừa tơng đối" ?

3.Tại sao nói XKTB là sự
ăn bám bình phơng của
CNTB?

2.Tại sao nói xuất khẩu t
bản là một tất yếu khách

quan ?


Đặc điểm 4: Sự phân chia thế giới về kinh tế giữa các
liên minh độc quyền quốc tế
Tại sao sự mở rộng xuất khẩu t bản tất yếu dẫn đến
sự phân chia thế giới về kinh tế giữa các tổ chức độc
quyền?

Tích tụ,
tập trung
t bản

Các
tổ chức
độc quyền

Xuất khẩu
t bản

Hình thành tổ
chức độc quyền
quốc tế

Hãy nêu dẫn chứng về sự phân chia không đều về thị trờng
và lãnh thổ giữa các nớc t bản vào thế kỷ 20?


Đặc điểm 5: Sự phân chia lại thế giới về lãnh thổ
giữa các cờng quốc đế quốc

Tại sao nói còn chủ nghĩa t bản thì còn có
nguy cơ xảy ra chiến tranh thế giới?



Trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña CNTB
®éc quyÒn th× ®Æc ®iÓm nµo lµ quan
träng nhÊt?V× sao?


II - CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
1 - Nguyên nhân hình thành và bản chất chủ nghĩa tư bản độc
quyền nhà nước
Do trình độ xã hội hoá lực lượng sản xuất dẫn đến yêu cầu
khách quan là nhà nước phải đại biểu cho toàn xã hội đứng
ra quản lý và điều tiết nền sản xuất.

a.
Nguyên
nhân
hình
thành

Do sự phát triển của phân công lao động xã hội làm xuất
hiện một số ngành mà các tổ chức độc quyền tư bản tư
nhân không thể hoặc không muốn đầu tư
Do sự thống trị của của các tổ chức độc quyền làm sâu sắc
thêm sự đối kháng giữa giai cấp tư sản với gia cấp vô sản
và nhân dân lao động

Cùng với xu thế quốc tế hoá đời sống kinh tế, sự bành
trướng của liên minh độc quyền quốc tế vấp phải những
hàng rào các quốc gia dân tộc, sự xung đột lợi ích kinh tế
giữa các đối thủ cạnh tranh trên thị trường thế giới
Sự ra đời và ngày càng phát triển của hệ thống xã hội chủ
nghĩa, của phong trào giải phóng dân tộc và phong trào
công nhân ở các nước đế quốc


b. Bản chất

Chủ nghĩa
tư bản
độc
quyền
nhà nước
là sự can
thiệp trực
tiếp của
nhà nước
tư bản
vào quá
trình kinh
tế

Chủ nghĩa
tư bản độc
quyền nhà
nước là sự
kết hợp

hay dung
hợp giữa
các tổ
chức độc
quyền và
bộ máy
nhà nước
tư sản

Chủ nghĩa
tư bản
độc
quyền
nhà nước
còn là sự
phụ thuộc
của cơ
quan nhà
nước tư
bản với
các tổ
chức độc
quyền.

Chủ nghĩa
tư bản
độc
quyền là
hình thức
mới của

quan hệ
sản xuất
tư bản
chủ nghĩa


2.Nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn chñ yÕu cña CNTB §QNN


b. H×nh thành vµ
ph¸t triÓn së h÷u Nhà níc
X©y
dùng
DNNN
b»ng
vèn ng©n
s¸ch

Quèc h÷u
ho¸ c¸c
XNTN
b»ng c¸ch
mua l¹i

Nhµ níc
mua cæ
phÇn
cña c¸c
DNTN

Më réng
DNNN
b»ng vèn
tÝch luü
cña c¸c
DNTN


§èi ngo¹i
DNNN

c.§iÒu tiÕt
kinh tÕ cña
nhµ níc
t s¶n

Tµi chÝnh
TiÒn tÖ

KÕ ho¹ch

T¹i sao nãi CNTB ®éc quyÒn nhµ níc lµ nÊc
thang tét cïng cña CNTB?


5.Giao nhiệm vụ nghiên cứu:
1. Phân tích nguyên nhân hình thành, bản chất, đặc điểm
của chủ nghĩa tư bản độc quyền?
2. Phân tích nguyên nhân hình thành, bản chất, đặc điểm
của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước?

3. từ vấn đề nghiên cứu đồng chí xem xét đánh giá chủ
nghĩa tư bản hiện nay?
4. Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền và CNTB độc
quyền nhà nước van những biểu hiện mới của CNTB ngày
nay
6.Rút kinh nghiệm