Chức năng tuyến thượng thận và tuyến tụy nội tiết Đại học Y Hà Nôi

Bµi 4

chøc n¨ng tuyÕn
th­îng thËn
vµ tuyÕn tuþ néi tiÕt


chức năng
tuyến thượng thận
Nằm ở cực trên 2 thận.
Tuyến có 2 fần: vỏ thượng thận = 2/3,
tuỷ thượng thận = 1/3 khối lượng.


Vỏ thượng thận:
Tổ chức tuyến, chia 3 lớp, SX 3 nhóm
hormon:
- Lớp cầu, SX Mineralocorticoid
- Lớp bó, SX Glucocorticoid
- Lớp lưới, SX Androgen
Tuỷ thượng thận:
Coi là hạch giao cảm khổng lồ, SX
catecholamin.


1.1- Hormon vá th­îng thËn.
B¶n chÊt: steroid
, tõ tiÒn chÊt lµ
cholesterol.
Tªn chung:
corticosteroid

hay corticoid.
Cã nh©n c¬ b¶n: CyclopentanoPerhydrophenan thren


1.1.1-Nhãm glucocorticoid.
-B¶n chÊt: lµ mét
steroid cã nhãm
=O hoÆc nhãm
- OH ë vÞ trÝ C11
hoÆc C17.
Gåm 3 chÊt chÝnh:
- Cortison, Cortisol (hay Hydrocortisol) vµ
Corticosteron.


* Tác dụng của Cortisol:
+ Tác dụng trên chuyển hoá.
Trên CH glucid:
. Tăng tân tạo đường ở gan.
. Giảm thoái biến glucose ở TB.
. Tăng tổng hợp và dự trữ glycogen
ở gan.
Kết quả là tăng glucose máu.


Trªn CH protid:
. T¨ng v/c acid amin vµo TB, tæng hîp
protein ë gan.
. T¨ng tho¸i biÕn protein ë c¸c m« ngoµi
gan.

. T¨ng t©n t¹o ®­êng tõ acid amin.

Trªn CH lipid:
. T¨ng huy ®éng lipid ë gan vµ c¸c m«...
. T¨ng oxy ho¸ acid bÐo ë c¸c m«.
• Lµm ph©n bè l¹i mì


+Tác dụng chống viêm:
Là chất chống viêm mạnh nhất
Tác động lên tất cả các giai đoạn của quá
trình viêm:
- ổn định màng lysosom .
- ức chế g.fóng các chất gây viêm:
histamin, bradykinin
. Làm giảm sốt, tăng hồi phục t/c viêm...


+ TD chống dị ứng.
- Trung hoà phức hợp KN - KT nên ức chế gf
các sản phẩm gây dị ứng như histamin,
serotonin...

+ TD chống stress (có ý nghĩa sinh

mạng) Do huy động VC và năng lượng cho
TB, tăng nhanh chuyển dịcg vào hệ
T.hoàn

+ Tác dụng khác
TD lên tế bào máu và miễn dịch.
- Liều thấp: tăng sinh K.Thể và BC N.
- Liều cao: giảm BC E (nghiệm pháp Thorn)
giảm BC L, teo mô bạch huyết, teo tuyến
ức.
ức chế MD, ngăn chặn loại bỏ mảnh ghép.
Tăng tiết HCl dịch dạ dày :
Viêm loét, chảy máu d.dày- tá tràng.
Dùng lâu gây tích nước, teo cơ, xốp xương.


* §iÒu hoµ bµi tiÕt:

Do trôc d­íi ®åi - tuyÕn yªn - th­îng thËn
(CRH, ACTH, Cortisol).

1.1.2- Nhãm mineralocorticoid.
ë C13 cã nhãm aldehyt (-CHO)

Gåm hai chÊt:
Aldosteron vµ DOC
(deoxycorticosteron)


- Tác dụng:
+ Tăng tái hấp thu Na+ , tăng thải K+ ở ống
lượn xa (giữ nước). Tác dụng của
aldosteron mạnh hơn DOC # 50 lần.
+Tham gia duy trì thể tích dịch ngoài bào.

+ Tăng thải H+
+ Có tác dụng lên CH nhưng rất yếu.


- Điều hoà bài tiết.
Nồng độ Na+ giảm có ảnh hưởng trực tiếp
lên vỏ thượng thận tiết aldosteron.
[K+] tăng có ảnh hưởng t.tiếp lên vỏ thư
ợng thận gây bài tiết aldosteron.
Hệ RAA (Renin Algiotensin Aldosteron)
ACTH (nhưng rất yếu).


1.1.3- Nhãm androgen.
Gåm 3 chÊt chÝnh: androsteron,
androstendion,
dehydroepiandrosteron
C¸c androgen th­êng lµ dÉn chÊt ®Ó
tæng hîp hormon SD
- BT androgen kh«ng biÓu hiÖn râ Td.


- ë nam khi thõa androgen tr­íc dËy th×
→ dËy th× sím.
- ë n÷ khi thõa androgen tr­íc dËy th×
g©y ¸i nam gi¶, ng­ßi lín g©y nam ho¸ .


1.2. Rối loạn chức năng vỏ thượng thận
1.2.1- Nhược năng vỏ TT.

+ Bệnh Addison (bệnh da đen)
Là bệnh nhược năng vỏ TT mạn tính nguyên
phát.
- Mệt mỏi, vô lực; da khô, sạm đen; HA giảm
- Suy thượng thận cấp do gặp stress.


+ Bệnh Simmond: nhược năng vỏ TT
thứ phát do tuyến yên (kèm nhược
năng nhiều tuyến NT khác.
1.2.2- Cường năng vỏ thượng thận
- Bệnh Cushing (do ưu năng tuyến yên) và
hội chứng Cushing (do ưu năng vỏ TT):
Da khô, mỏng, ứ mỡ ở cổ, thân, chân tay
gầy; léot dạ dày- tá tràng; tăng HA, đái đư
ờng, rối loạn kinh nguyệt...


- BÖnh t¨ng s¶n th­îng thËn bÈm sinh
(héi chøng sinh dôc-th­îng thËn).
Do RL enzym tæng hîp cortisol vµ
aldosteron → t¨ng ACTH → t¨ng T.hîp
androgen


1.2- Hormon tuû th­îng thËn
Lµ Catecholamin: adrenalin vµ noradrenalin
tõ acid amin tyrosin

Các HM này chỉ được BT khi có tác nhân
kích thích cơ thể (nóng, lạnh, đau, stress..).

1.2.1-Cơ chế tác dụng:
HM gắn vào các receptor hoặc trên
màng tế bào. - gắn R và R 1 Hưng phấn
- gắn R 2 ức chế
Trong đó noradrenalin gắn vào receptor ,
adrenalin gắn vào receptor lẫn 1 và 2.


R- có mặt trên màng TB cơ thành mạch
da, mạch hệ tiêu hoá, mạch lách, cơ tia
đồng tử, cơ dựng lông.
R- 1 có mặt trên màng TB cơ tim, nút
xoang, nút nhĩ thất.
R- 2 có mặt trên màng TB cơ ống tiêu hoá,
cơ phế quản Reissessen...


- Thµnh m¹ch c¬ x­¬ng, m¹ch vµnh, m¹ch
gan, m¹ch n·o: cã R- β 2.
- Mµng TB gan cã c¶ receptor α vµ β 2.


1.2.2- Tác dụng của catecholamin
trên các cơ quan:
* Trên cơ tim: Tăng hoạt động
+ Trên mạch máu: co mạch da, mạch lách,
mạch hệ tiêu hoá, giãn mạch vành, mạch

não, mạch cơ xương, mạch gan; co và giãn
mạch thận tuỳ liều lượng.


+ Trên cơ trơn
- Giãn cơ ống tiêu hoá, d.dày, tử cung,
b.quang,
- Giãn đồng tử.
- Giãn cơ tiểu phế quản làm dễ thở.


+ Hoạt hoá hệ thống lưới đi lên gây thức
tỉnh.
+ KT bài tiết một số hormon: ACTH, TSH...
+ Tăng CHCS, tăng quá trình chuyển
glycogen thành glucose, tăng đường máu.