ĐÁNH GIÁ kết QUẢ học tập môn GIÁO dục học của SINH VIÊN sư PHẠM THEO TIẾP cận ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG VĨNH PHÚC

B GIO DC V O TO
TRNG I HC S PHM H NI
----&----

TRN TUYT NHUNG

ĐáNH GIá KếT QUả HọC TậP MÔN GIáO DụC HọC CủA
SINH VIÊN SƯ PHạM THEO TIếP CậN ĐáNH GIá QUá TRìNH
ở TRƯờNG CAO ĐẳNG VĩNH PHúC
Chuyờn ngnh: Giỏo dc hc (Lý lun v lch s giỏo dc hc)
Mó s: 60.14.01.01

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc: PGS. TS TRN TH TUYT OANH


HÀ NỘI - 2013

2


Lời cảm ơn!
===**===
Bằng tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn cô giáo
PGS. TS. Trần Thị Tuyết Oanh, người trực tiếp hướng dẫn tận tình và đầy
tinh thần trách nhiệm giúp em hoàn thành công trình nghiên cứu này.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong khoa Tâm lý giáo
dục – Trường Đại học sư phạm Hà Nội, đặc biệt là các thầy, cô giáo trong tổ
Lí luận dạy học đã động viên và cho em những ý kiến quý báu giúp em hoàn
thiện nội dung của luận văn.

Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy, cô giáo bộ môn Tâm
lý giáo dục và sinh viên K15 Khoa tự nhiên, K15 Khoa xã hội trường Cao
đẳng Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra
và làm thực nghiệm tại trường.
Xin cảm ơn gia đình, bạn bè và người thân đã động viên và tạo mọi
điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Do giới hạn thời gian và năng lực thực hiện nên luận văn không tránh
khỏi còn có những hạn chế nhất định. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo,
những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô và đồng nghiệp.
Hà Nội, tháng 10 năm 2013
Tác giả

Trần Tuyết Nhung


MỤC LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CĐ:

Cao đẳng

CĐSP:

Cao đẳng sư phạm

ĐGKQHT:

Đánh giá kết quả học tập

ĐT:

Đối tượng

GDH:

Giáo dục học

GV:

Giảng viên

KQHT:

Kết quả học tập

KT:

Kiểm tra

KTĐG:

Kiểm tra đánh giá

KTĐGKQHT:

Kiểm tra đánh giá kết quả học tập

NCGD:

Nghiên cứu giáo dục

NXB:

Nhà xuất bản

PP:

Phương pháp

PPDH:

Phương pháp dạy học

QTDH:

Quá trình dạy học

SP:

Sư phạm

SV:

Sinh viên

THCS:

Trung học cơ sở

DANH MỤC BẢNG


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong văn kiện đại hội Đảng IX nêu rõ: “nhiệm vụ của ngành giáo dục
và đào tạo là: đào tạo lớp người lao động có kiến thức cơ bản, làm chủ kĩ
năng nghề nghiệp, quan tâm hiệu quả thiết thực, nhạy cảm với cái mới, có ý
thức vươn lên về khoa học công nghệ” và cần phải “đổi mới phương pháp
dạy và học, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo của người học,
coi trọng thực hành, thực nghiệm ngoại khóa, làm chủ kiến thức, tránh nhồi
nhét, học vẹt, học chay”. Xuất phát từ quan điểm chỉ đạo nêu trên, ngành
giáo dục nước ta đang tiến hành những cải cách to lớn về mọi mặt nhằm
nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu
của công cuộc đổi mới. Một trong những vấn đề cải cách hiện rất được quan
tâm và mang tính thời sự cao đó là đổi mới về kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của người học.
Kiểm tra – đánh giá là một bộ phận hợp thành rất quan trọng của quá
trình giáo dục – đào tạo. Trong quá trình giáo dục nói chung, quá trình dạy
học nói riêng, kiểm tra đánh giá là một khâu không thể tách rời. Đánh giá có
vai trò tích cực trong việc điều chỉnh hệ thống, là cơ sở để đổi mới phương
pháp dạy học. Đánh giá chính xác kết quả học tập của sinh viên là cơ sở quan
trọng để có những định hướng đúng trong dạy học, đảm bảo nâng cao chất
lượng giáo dục. Một trong những cách đánh giá mang lại hiệu quả cao là đánh
giá trong cả quá trình dạy học chứ không đơn thuần là chỉ đánh giá kết quả
cuối cùng. Việc đánh giá phải căn cứ vào mục tiêu học tập và hướng dẫn sinh
viên tự đánh giá kiến thức của bản thân.
Đánh giá trong cả quá trình dạy học sẽ giúp cho giảng viên thu được

những thông tin ngược nhanh chóng, kịp thời từ phía người học, trên cơ sở đó

1


rèn luyện và nâng cao thái độ học tập tích cực, điều chỉnh và hoàn thiện hoạt
động học của người học, hoạt động dạy của chính mình. Đánh giá thường
xuyên, liên tục, có hệ thống KQHT của người học còn tăng cường khả năng
phát triển của người học, chuẩn bị cho những bước tiếp theo.
Thực trạng trong những năm gần đây cho thấy, chất lượng kiểm tra,
đánh giá KQHT chưa thực sự đánh giá đúng thực chất năng lực học tập của
sinh viên. Không nói riêng gì giáo dục phổ thông, ngay ở bậc giáo dục đại học,
trong các trường cao đẳng, đại học hiện nay, đánh giá KQHT chỉ tập trung vào
việc đánh giá kiến thức hàn lâm, sách vở, phương pháp, phương tiện, hình thức
kiểm tra còn dập khuân theo phương pháp truyền thống. Kết quả đánh giá chủ
yếu dựa trên cơ sở đánh giá tổng kết (thi cuối khóa), các phương pháp kiểm tra,
đánh giá chưa có sự phối hợp nhuần nhuyễn, chưa được thực hiện thường
xuyên, liên tục trong cả quá trình dạy học, khiến sinh viên học theo kiểu đối
phó, học gạo, học tủ, sinh viên không có cơ hội được thể hiện hết năng lực của
mình, không kịp thời nhận thấy những thiếu sót, nhược điểm của mình trong
quá trình học để sửa chữa, tất cả làm giảm chất lượng đào tạo nói chung.
Trong hệ thống các khoa sư phạm của các trường chuyên nghiệp và các
trường sư phạm hiện nay. Môn giáo dục học là một môn học nằm trong chương
trình đào tạo về khoa học giáo dục cho sinh viên sư phạm, thể hiện trực tiếp đặc
trưng nghề nghiệp của trường sư phạm, trang bị cho người học những lí luận cơ
bản, hiện đại về giáo dục học, hình thành những kĩ năng vận dụng để sinh viên
sau khi ra trường có thể tiến hành tốt hoạt động dạy học và giáo dục ở nhà
trường. Do vậy, học giáo dục học là một điều cần thiết cho tất cả các sinh viên
sư phạm. và để có kết quả cao trong học tập các môn học nói chung, môn giáo
dục học nói riêng, trong quá trình dạy học không thể thiếu đánh giá KQHT.

Song thực tế, môn GDH được coi là môn chung không phải là môn chuyên
ngành, vì vậy, sinh viên ít chú trọng học, tính tự giác, tích cực chưa cao.

2


Vấn đề tìm ra giải pháp để nâng cao hiệu quả đánh giá kết quả học tập
môn giáo dục học, có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào
tạo giảng viên của các trường sư phạm. Một trong những giải pháp được đưa
ra là tăng cường đánh giá quá trình. Cho đến nay, có nhiều công trình nghiên
cứu về kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên, sinh viên nhưng vấn đề
kiểm tra đánh giá quá trình có rất ít các công trình nghiên cứu.
Trường cao đẳng Vĩnh Phúc là một trường đào tạo theo hướng đa ngành,
với nòng cốt là đào tạo đội ngũ giảng viên ở các bậc học cho các trường trên
toàn tỉnh Vĩnh Phúc. Tuy nhiên, trên thực tế việc kiểm tra đánh giá KQHT môn
GDH chưa thực sự mang lại hiệu quả, còn nghèo nàn về phương pháp đánh giá,
nặng về hình thức tự luận, xem nhẹ đánh giá ý thức, thái độ, chỉ quan tâm tới kết
quả thi để xếp loại sinh viên, đánh giá mang tính áp đặt nên không khuyến khích
được tính chủ động và sáng tạo của sinh viên. Sinh viên không có ý thức tự giác
trong học tập, học thụ động, có tâm lí chờ đợi thi mới học
Xuất phát từ các vấn đề lí luận và thực tiễn nêu trên, chúng tôi chọn đề
tài: “Đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của sinh viên sư phạm
theo tiếp cận đánh giá quá trình ở trường cao đẳng Vĩnh Phúc”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận về đánh giá kết quả học tập và thực trạng kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo tiếp cận quá trình ở trường cao
đẳng Vĩnh Phúc. Xác định các biện pháp đánh giá kết quả học tập của sinh viên
theo tiếp cận đánh giá quá trình nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá, sử dụng
đánh giá tác động vào việc nâng cao chất lượng dạy học môn giáo dục học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của sinh viên cao
đẳng sư phạm.

3


3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của sinh viên
theo tiếp cận đánh giá quá trình ở trường cao đẳng Vĩnh Phúc.
4. Giả thuyết khoa học
Việc đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của sinh viên sư phạm
trường cao đẳng Vĩnh Phúc, dù đã có đổi mới nhưng chủ yếu là quan tâm tới
kết quả thi cuối kì mà chưa sử dụng kiểm tra đánh giá để điều chỉnh, hỗ trợ
cho quá trình dạy học, điều này ảnh hưởng tới chất lượng dạy học môn giáo
dục học. Nếu giảng viên sử dụng đa dạng các phương pháp và hình thức kiểm
tra đánh giá trong suốt quá trình dạy học, phù hợp với đối tượng, với tính chất
môn học, với điều kiện của nhà trường, thì sẽ nâng cao chất lượng học tập
môn giáo dục học của sinh viên sư phạm và góp phần nâng cao chất lượng
đào tạo giảng viên của nhà trường.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo
tiếp cận đánh giá quá trình
5.2. Khảo sát thực trạng đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học cho sinh
viên sư phạm trường cao đẳng Vĩnh Phúc.
5.3. Xác định các biện pháp đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của
sinh viên sư phạm theo tiếp cận đánh giá quá trình ở trường Cao đẳng Vĩnh
Phúc và thực nghiệm sư phạm.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Đề tài nghiên cứu việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn giáo

dục học theo tiếp cận đánh giá quá trình của sinh viên chuyên ngành sư phạm
của trường cao đẳng Vĩnh Phúc.
- Thực nghiệm sư phạm tại 2 khoa tự nhiên và xã hội ở trường Cao
đẳng Vĩnh Phúc.

4


7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
Phân tích, tổng hợp các tài liệu có liên quan đến vấn đề kiểm tra đánh giá
kết quả học tập của sinh viên nói chung và vấn đề kiểm tra đánh giá kết quả
học tập môn giáo dục học của sinh viên trường đại học, cao đẳng sư phạm.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra
- Lập phiếu điều tra: Một phiếu điều tra dành cho giảng viên và hai
dành cho sinh viên.
- Địa bàn điều tra: trường cao đẳng Vĩnh Phúc
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát các giờ học, giờ kiểm tra môn giáo dục học của giảng viên và
sinh viên sư phạm ở trường Cao đẳng Vĩnh Phúc.
7.2.3. Phương pháp chuyên gia
Hỏi ý kiến các nhà khoa học giáo dục về vấn đề kiểm tra đánh giá và
biện pháp đề xuất.
7.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Sử dụng phương pháp này để đánh giá chất lượng và hiệu quả của kiểm
tra đánh giá theo tiếp cận đánh giá quá trình.
7.2.5. Phương pháp phỏng vấn
Gặp gỡ, trao đổi với giảng viên và sinh viên về cách thức đánh giá kết
quả học tập môn giáo dục học, các khó khăn gặp phải…

7.2.6. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu kết quả thực hiện các bài tập làm việc nhóm, các bài
kiểm tra giữa kì và cuối kì của sinh viên, các bài chấm, sổ đầu bài ghi
nhận xét của giảng viên trên lớp, về tập thể lớp trong quá trình dạy và học
môn giáo dục học.

5


7.3. Phương pháp sử dụng toán thống kê
Sử dụng một số công thức toán học để lập bảng, thống kê, xử lý thông
tin và số liệu thu được.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài dự
kiến gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của đánh giá kết quả học tập môn giáo dục
học theo tiếp cận đánh giá quá trình.
Chương 2: Thực trạng đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của
sinh viên sư phạm trường cao đẳng Vĩnh Phúc.
Chương 3: Các biện pháp đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học
theo tiếp cận đánh giá quá trình và thực nghiệm sư phạm.

6


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
MÔN GIÁO DỤC HỌC THEO TIẾP CẬN ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH Ở
TRƯỜNG CAO ĐẲNG
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề

Mọi hoạt động giáo dục đều bắt đầu từ việc xác định mục tiêu và kết
thúc bằng đánh giá. Đánh giá lại cần dựa vào kết quả của kiểm tra. Vì vậy,
kiểm tra đánh giá có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, là khâu không thể
thiếu của quá trình dạy học, thường là khâu cuối cùng, đồng thời cũng lại là
xuất phát điểm cung cấp những mối liên hệ ngược của quá trình dạy học,
của đánh giá chất lượng đào tạo. Về cơ bản kiểm tra đánh giá chi phối hoạt
động giảng dạy và học tập của nhà trường, thực tiễn dạy học đã chứng
minh: muốn hoàn thiện và nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học thì
không thể không có kiểm tra đánh giá.
Vì vậy, cùng với sự ra đời của lí luận dạy học, trong lịch sử phát
triển của giáo dục và nhà trường, lí luận về kiểm tra đánh giá là một phạm
trù được các nhà nghiên cứu và hoạt động thực tiễn về giáo dục rất quan
tâm nghiên cứu.
1.1.1. Trên thế giới
Vào thế kỉ thứ XVIII, nhà giáo dục người Đức I.B Bazelov (1724 1790) đã sáng lập ra trường phái giáo dục “Bắc ái”. Ông là người đầu tiên đề
xuất một hệ thống đánh giá tri thức trong trường học và chia hệ thống đánh
giá làm 12 bậc khác nhau. Nhưng khi đem áp dụng vào thực tiễn dạy học chỉ
có 3 bậc đánh giá phù hợp với trình độ nhận thức của sinh viên là: tốt, trung
bình và kém.
Từ những năm 50 đến đầu thập kỉ 70 của thế kỉ XX, một số quốc gia đã

7


rất quan tâm tới việc nâng cao chất lượng giáo dục trên cơ sở phát huy tính
tích cực, độc lập của người học. Việc nghiên cứu về kiểm tra đánh giá thành
tích học tập của sinh viên giai đoạn này chủ yếu góp phần hoàn thiện quá
trình dạy học. Các công trình nghiên cứu tập trung vào hai vấn đề:
Thứ nhất, một số công trình tập trung nghiên cứu và làm sáng tỏ chức
năng của kiểm tra đánh giá, đặc biệt chức năng dạy học và giáo dục. Bước

đầu các tác giả đã vạch ra rằng tổ chức tốt việc kiểm tra đánh giá tri thức sẽ
góp phần phát huy tính tích cực học tập của sinh viên.
Thứ hai, một số công trình tìm ra các hình thức đánh giá tri thức thích
hợp với từng sinh viên, từng môn học. Có thể kể đến hai công trình của F.I
Petvnovsxki, X.E Aung (cơ sở và thực tiễn của kiểm tra tri thức - 1958).
Từ những năm 70 trở lại đây, trên thế giới có nhiều công trình nghiên
cứu từng vấn đề cụ thể trong kiểm tra đánh giá, và đề cập tới đánh giá kết quả
học tập của sinh viên phải được thực hiện theo một quá trình, nổi bật như nhà
giáo dục V.M Palonski đòi hỏi: đánh giá kiến thức phải thực hiện một quá
trình, quá trình đó bao gồm một số yếu tố như: nhận thức đúng mục đích kiểm
tra đánh giá, xuất phát từ mục đích dạy học, xác định đúng các bậc thang đánh
giá kết quả nắm tri thức của sinh viên, làm cơ sở cho việc đánh giá khách
quan và xác định các hình thức phù hợp. Ngoài ra, còn một số các tác giả
nghiên cứu về các nguyên tắc của kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo tính
thường xuyên, hệ thống, khách quan trong đánh giá tri thức của sinh viên như:
“các hướng nâng cao tính khách quan trong việc đánh giá tri thức của sinh
viên” của tác giả A.M Levitov. Thời kì này phương tiện đánh giá, điểm số,
test được sử dụng rộng rãi, tự kiểm tra, tự đánh giá cũng được nghiên cứu như
công trình của B.R Goyal – nhà giáo dục người Ấn Độ. [18; 7]
Từ năm 1984, ở Liên Xô (cũ) có văn bản hướng dẫn đánh giá tri thức,
kĩ năng, kĩ xảo về từng môn học cho các loại đối tượng sinh viên khác nhau.

8


Tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề chưa được giải quyết như: chưa đưa ra được
một hệ thống tiêu chuẩn đánh giá tri thức và cách tổ chức, quản lý việc kiểm
tra đánh giá tri thức của sinh viên trong nhà trường.
Trong cuốn sách Assessment and Evaluation của tác giả Carol Boston
trường đại học Maryland (Mỹ), đã chỉ ra rằng các nỗ lực tăng cường đánh giá

quá trình tạo ra những thành tích học tập có ý nghĩa, đánh giá quá trình làm
tăng các tiêu chuẩn học thuật trong lớp và họ khuyến khích việc sử dụng đánh
giá quá trình trong dạy học. Dù có nghiên cứu về đánh giá quá trình, tuy nhiên
chưa thực sự chỉ ra tầm quan trọng của đánh giá quá trình, phương pháp đánh
giá, nội dung cũng như các công cụ đánh giá. [52]
Như vậy, vấn đề kiểm tra đánh giá được nghiên cứu theo những quan
điểm, trường phái khác nhau, song các tác giả đều nhấn mạnh đến ý nghĩa, vai
trò của kiểm tra đánh giá, xây dựng cơ sở lý thuyết và thực tiễn, quy trình
kiểm tra đánh giá.
1.1.2. Ở Việt Nam
Kế thừa những thành tựu nghiên cứu về kiểm tra đánh giá kết quả học
tập của sinh viên của các nước trên thế giới, nhiều tác giả đã nghiên cứu và có
nhiều bài viết cũng như các công trình bàn về các khía cạnh khác nhau của
vấn đề này, được đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành, các kỉ yếu khoa học
và các cuộc hội thảo cấp quốc gia bàn về kiểm tra đánh giá chất lượng học tập
của sinh viên. Những công trình nghiên cứu, các hội nghị, hội thảo khoa học,
các bài viết về các lĩnh vực đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong giáo
dục ở nước ta thường tập trung vào các hướng sau:
Các tác giả Nguyễn Xuân Sách [38], Nguyễn Lân [23], Hàn Liên Hải
[12], Nguyễn Gia Cốc [9]… đã đưa ra những quan điểm nghiên cứu về kiểm
tra đánh giá theo những góc độ khác nhau, phân tích các vấn đề của quá
trình đánh giá, tiêu chí đánh giá, mức độ đánh giá, tính khoa học, tính khách

9


quan, tính toàn diện, khâu tổ chức coi thi và ra đề thi… trong kiểm tra đánh
giá. Một số tác giả khác như: Trần Bá Hoành [15], Bùi Tường [47], Lê Văn
Hồng [18]… trong bài viết của mình đã đưa ra những phương án nhằm nâng
cao chất lượng kiểm tra tri thức của sinh viên qua các phương tiện kiểm tra

bằng máy kiểm tra.
Các nghiên cứu có hệ thống những cơ sở lí luận chung của vấn đề
kiểm tra đánh giá tri thức của sinh viên. Tiêu biểu là các tác giả: Lê Khánh
Bằng [4], Hà Thị Đức [11], Trần Bá Hoành [15], Đặng Vũ Hoạt [17], Hà
Thế Ngữ [28]… như: “một số vấn đề kiểm tra đánh giá tri thức của sinh
viên”, “Đánh giá trong giáo dục”, “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất
lượng học tập của sinh viên phổ thông”. Trong đó nổi bật là tác giả Đặng Vũ
Hoạt [17] – với tư cách là người nghiên cứu sâu về lý luận dạy học, trong
những bài viết của mình, tác giả đã trình bày những vấn đề về vị trí, chức
năng và các quan điểm kiểm tra đánh giá tri thức của sinh viên dưới góc độ
lý luận dạy học hiện nay. Theo tác giả “khi kiểm tra đánh giá tri thức, kĩ
năng, kĩ xảo chúng ta cần kiểm tra thường xuyên, có hệ thống, có kế hoạch,
kết hợp nhiều dạng, nhiều phương pháp kiểm tra; Cần giáo dục cho sinh viên
ý thức đúng đắn đối với việc kiểm tra; Ý thức tự kiểm tra… Đồng thời cần
bồi dưỡng cho sinh viên ý thức tự đánh giá một cách đúng đắn và khiêm
tốn”. Và để kiểm tra đánh giá đạt hiệu quả tốt cần đảm bảo tính toàn diện
của kiểm tra đánh giá, đảm bảo tính phát triển, tính khách quan, chính xác,
công bằng, tránh hình thức, thiên vị hay thành kiến, không quá dễ dãi nhưng
cũng không quá khắt khe. Điều đó chẳng những giúp cho việc kiểm tra đánh
giá kết quả học tập của sinh viên mang lại hiệu quả cao, mà còn góp phần
hình thành và phát triển toàn diện nhân cách sinh viên.
Các nghiên cứu cải tiến phương thức, quy trình kĩ thuật và quản lý hoạt
động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong các môn học, các
ngành học hoặc trong phạm vi các cơ sở đào tạo của một số tác giả khác
10


Các nghiên cứu ứng dụng các kĩ thuật, công cụ kiểm tra đánh giá kết quả
học tập vào các môn học cụ thể như của tác giả: Đặng Bá Lãm với nghiên cứu
“kiểm tra đánh giá trong dạy – học đại học”. Trần Thị Tuyết Oanh với luận án

tiến sĩ giáo dục học: “Xây dựng, sử dụng câu trắc nghiệm khách quan và câu tự
luận ngắn trong đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học”. Ngoài ra còn có
các công trình luận văn thạc sĩ cũng nghiên cứu về vấn đề này như luận văn
thạc sĩ: “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra đánh giá kết quả học tập
môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông” của tác giả Ông Thị Hải,
hay đề tài luận văn thạc sĩ: “Phối hợp trắc nghiệm khách quan và trắc nghiệm
tự luận trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn toán” của tác giả Nguyễn
Phi Cơ, luận văn thạc sĩ: “Biện pháp khách quan hóa việc kiểm tra đánh giá kết
quả học tập môn giáo dục học của sinh viên trường đại học sư phạm” của Mai
Quốc Khánh… Các công trình đã phản ánh khá đậm nét các nguyên tắc kiểm
tra đánh giá, phương pháp kiểm tra đánh giá, hình thức kiểm tra đánh giá nhằm
góp phần nâng cao độ tin cậy, tính hiệu quả của đánh giá kết quả học tập.
Các tác giả Phan Thị Hồng Vinh [48], Trần Thị Tuyết Oanh [32], Hà
Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt [28], Hà Thị Đức [11], Nguyễn Hữu Châu [8]…
Trong các bài viết và công trình nghiên cứu đã thể hiện sự nghiên cứu sâu về
lí luận của kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên, chỉ rõ mục đích, ý
nghĩa của kiểm tra đánh giá, các phương pháp, hình thức, các nguyên tắc và
yêu cầu khi kiểm tra đánh giá. Các tác giả đều cho rằng khi KTĐG kết quả
học tập của người học cần phải thực hiện thường xuyên liên tục trong cả quá
trình, điều này góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục, tuy nhiên
mức độ phản ánh chưa rõ nét.
Nhìn chung, vấn đề KTĐG trong quá trình dạy học, giáo dục đã nhận
được rất nhiều sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, với những mức độ và
khía cạnh khác nhau. Song các bài viết, các công trình nghiên cứu chủ yếu

11


tiếp cận KTĐG theo kết quả học tập (trên cơ sở điểm kiểm tra kết thúc môn
học), nghĩa là vẫn hướng tới kết quả cuối cùng mà ít đề cập tới vấn đề đánh

giá KQHT theo cả quá trình dạy học, để tăng độ tin cậy và nâng cao hiệu quả
của KTĐG KQHT và mặc dù có rất nhiều công trình nghiên cứu về
ĐGKQHT với các góc độ khác nhau, tuy nhiên ít có công trình nghiên cứu
kiểm tra đánh giá theo đánh giá quá trình. Vì vậy, với đề tài: “Đánh giá kết
quả học tập môn giáo dục học của sinh viên sư phạm theo tiếp cận đánh giá
quá trình ở trường cao đẳng Vĩnh Phúc” hy vọng sẽ góp phần làm cho việc
đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong các trường cao đẳng sư phạm
hiện nay được hoàn thiện và toàn diện hơn.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Đánh giá
Có rất nhiều tài liệu nghiên cứu và đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau
về đánh giá. Tùy thuộc vào cấp độ đánh giá, đối tượng đánh giá, mục đích
đánh giá mà mỗi định nghĩa nhấn mạnh hơn vào khía cạnh nào đó của lĩnh
vực cần đánh giá như khía cạnh giá trị, hay sự tương hợp giữa mục tiêu và
việc thực hiện.
Đánh giá theo quan điểm của xã hội học là thái độ đối với những hiện
tượng xã hội, hành vi của con người, xác định những giá trị của chúng tương
xứng với những nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức nhất định (khen ngợi hay
lên án, đồng tình hay phản đối) được xác định bằng vị trí xã hội, thế giới
quan, trình độ văn hóa. Mặt khác, có tính động cơ, phương tiện, mục đích
hành động, điều kiện và vị trí của nó trong cả hệ thống, cách xử sự của cá
nhân, là điều kiện cần thiết cho việc đánh giá đúng đắn. Việc đánh giá là sự
việc có giá trị với ý nghĩa cuối cùng dẫn đến sự cải tiến hoạt động của cá
nhân và tập thể. [21;12]
Trong lĩnh vực giáo dục, đánh giá là bộ phận hợp thành rất quan trọng,

12


một khâu không thể tách rời với quá trình giáo dục và đào tạo. Nếu coi quá

trình giáo dục và đào tạo là một hệ thống thì đánh giá đóng vai trò phản hồi
của hệ thống, đánh giá có vai trò tích cực trong việc điều chỉnh hệ thống, là cơ
sở cho việc đổi mới giáo dục và đào tạo. Chính vì vậy đánh giá là một trong
những vấn đề luôn được quan tâm.
Có rất nhiều định nghĩa về đánh giá trong lĩnh vực giáo dục, có định
nghĩa phản ánh việc đánh giá ở cấp độ chung nhất và nhấn mạnh vào khía
cạnh giá trị. Coi đánh giá là sự thu thập và lí giải một cách có hệ thống những
bằng chứng dẫn tới sự phán xét về mặt giá trị, như định nghĩa của C. E Beeby
(1997): “Đánh giá là sự thu thập và lí giải một cách có hệ thống những bằng
chứng dẫn tới sự phán xét về giá trị theo quan điểm hành động” hay theo P. E.
Griffin (1996): “Đánh giá là đưa ra phán quyết về giá trị một sự kiện, nó bao
hàm việc thu thập thông tin sử dụng trong việc định giá của một chương trình,
một sản phẩm, một tiến trình, mục tiêu hay tiềm năng ứng dụng của một cách
thức đưa ra nhằm mục đích nhất định”.
Một số định nghĩa lại nhấn mạnh đến khía cạnh cần phải đi đến quyết
định nào đó, có thể quyết định về người học, về người dạy, về chương
trình… như định nghĩa của Marger: “Đánh giá là việc miêu tả tình hình của
sinh viên và giảng viên để quyết định công việc cần phải tiếp tục và giúp
sinh viên tiến bộ” (1993).
Nhiều định nghĩa về đánh giá nhấn mạnh đến sự phù hợp giữa mục tiêu
và việc thực hiện, đây là định nghĩa được quan tâm nhiều nhất. Theo R. Tiler:
“Quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện các mục tiêu
của chương trình giáo dục” (1984). Nhìn chung, các quan niệm về đánh giá đều
được xem xét phù hợp với mục đích, đối tượng cụ thể cần đánh giá. [32;8]
Nhà nghiên cứu Bador Data (UNICEF) coi: kiểm tra đánh giá là quá
trình liên quan tới việc thực hiện các mục tiêu của giáo dục trên các mặt,

13

không chỉ là kết quả mà cả các thông số gián tiếp về những tác động ảnh
hưởng của nó. [52]
Tác giả Hoàng Đức Nhuận và Lê Đức Phúc trong cuốn “Cơ sở lý luận
của việc đánh giá chất lượng học tập của sinh viên phổ thông” đã đưa ra định
nghĩa: “Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập và xử lý kịp thời, có hệ
thống những thông tin về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân của chất lượng
và hiệu quả giáo dục căn cứ vào mục tiêu dạy học, mục tiêu đào tạo làm cơ sở
cho những chủ trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo”.[29]
Theo tác giả Phan Trọng Ngọ: “Đánh giá trong dạy học bao gồm việc
thu thập thông tin về một lĩnh vực nào đó trong dạy học; nhận xét và phán xét
đối tượng, trên cơ sở đối chiếu các thông tin thu nhận được với mục tiêu được
xác định ban đầu”. [27;402]
Nhìn chung, các quan niệm về đánh giá đều được xem xét phù hợp với
mục đích, đối tượng cụ thể cần đánh giá.
Trong giáo dục, thực hiện một quá trình đánh giá nhằm chủ yếu đo xem
những mục tiêu giáo dục đã đạt được đến mức độ nào. Đánh giá thể hiện ở sự
xem xét mức độ thích đáng giữa toàn bộ các thông tin với toàn bộ các tiêu
chuẩn tương ứng với mục tiêu xác định nhằm đưa ra quyết định.
Từ đó chúng ta có thể đưa ra khái niệm chung về đánh giá trong giáo
dục là quá trình tiến hành có hệ thống để xác định mức độ mà đối tượng đạt
được các mục tiêu giáo dục nhất định, làm cơ sở cho những chủ trương, biện
pháp và hành động giáo dục tiếp theo. Nó bao gồm sự mô tả về định tính hay
định lượng những kết quả đạt được và so sánh với mục tiêu giáo dục đã xác
định. Sự đánh giá này cho phép xác định mục tiêu giáo dục đặt ra có phù hợp
hay không phù hợp, nó xác định mức độ đạt được mục tiêu giáo dục cũng như
tiến trình thực hiện mục tiêu như thế nào.[32;9]
Khi nghiên cứu về đánh giá, có hai khái niệm liên quan mà chúng ta
cần làm rõ sau đây:
14

* Tự đánh giá
Tự đánh giá của cá nhân, về bản chất, là sự tự nhận xét, đánh giá, là
phát biểu của chủ thể về chính mình. Để tự đánh giá được chủ thể phải tiến
hành thu thập thông tin, phân tích, so sánh, tổng hợp…để rút ra nhận định, kết
luận về bản thân mình, tỏ thái độ với chính mình. Tự đánh giá có giá trị định
hướng, điều chỉnh hành vi, hoạt động của chủ thể nhằm vươn tới mức độ hoàn
thiện hơn. [35;8]
Như vậy, tự đánh giá không chỉ đơn giản là một phương tiện đánh giá
bổ tích mà còn là một chỉ số về tính tự lập của cá nhân. Nó cũng được coi như
một mục tiêu cần đạt tới trong quá trình giáo dục và được sử dụng thường
xuyên. Tự đánh giá của cá nhân là tự mình xác định mức độ rèn luyện phẩm
chất đạo đức, mức độ lĩnh hội và nắm vững tri thức, kĩ năng, kĩ xảo so với các
chuẩn mực, yêu cầu của giáo dục trong từng giai đoạn. Tự đánh giá không
tách rời hành động tự học và tự giáo dục vì nó đảm bảo cho quá trình này tiến
triển đúng hướng và vững chắc theo mục tiêu đã định.
Tự đánh giá có mối quan hệ chặt chẽ với đánh giá bởi tự đánh giá phản
ánh những nỗ lực của cá nhân chủ thể, khi đặt trong mối tương quan với đánh
giá, nó còn phản ánh nhiều chỉ số của quá trình đánh giá như tính khách quan,
độ giá trị, tính hiệu quả. Trong công trình nghiên cứu, nhằm làm rõ tác động
của đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận đánh giá quá trình đối với hiệu quả
dạy học, chúng tôi coi tự đánh giá là một khái niệm cần làm rõ.
* Kiểm tra
Khái niệm kiểm tra thường đi cùng với đánh giá, thông thường trong
đánh giá đã hàm chứa cả kiểm tra, nhưng đây không phải là hai khái niệm
đồng nhất mà là riêng biệt
Theo từ điển tiếng việt của viện ngôn ngữ học thì kiểm tra được định
nghĩa: “Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá nhận xét”. Như vậy

15

kiểm tra là tiền đề, là bước đầu tiên để đánh giá, để đưa ra nhận xét hay quyết
định nào đó trong thực tế. [34;504]
Có thể hiểu kiểm tra là việc đưa ra một số câu hỏi hoặc yêu cầu cho đối
tượng thực hiện, các phương án phản hồi đem lại thông tin nhất định cho chủ
thể. Nếu coi đánh giá là một quá trình thì kiểm tra là một khâu quan trọng trong
đó, muốn đánh giá chính xác phải thực hiện những công việc của kiểm tra.
Trong quá trình dạy học, kiểm tra nhằm tập hợp các dữ liệu cho phép
làm rõ các đặc trưng về số lượng và chất lượng của kết quả dạy học. Kiểm tra
và đánh giá là hai công việc đan xen nhằm miêu tả và tập hợp những bằng
chứng về thành tích học tập của sinh viên, kiểm tra là phương tiện để đánh
giá, đánh giá nhất thiết phải dựa trên các thông tin của kiểm tra. Do vậy, dù
trên tên đề tài không đưa ra nhưng do mối quan hệ đặc biệt giữa kiểm tra và
đánh giá, trong đánh giá đã hàm chứa cả quy trình kiểm tra, chúng tôi không
có nghĩa là bỏ qua hay coi nhẹ khâu kiểm tra, ngược lại để có những nhận
định, đánh giá chính xác về vấn đề nghiên cứu, chúng tôi thấy rằng kiểm tra là
một khái niệm cần làm rõ và trong quá trình nghiên cứu phải thực hiện
nghiêm túc quá trình kiểm tra.
1.2.2. Kết quả học tập
Theo lí luận dạy học, học tập về bản chất là hoạt động nhận thức của
người được thực hiện dưới sự tổ chức, điều khiển của nhà sư phạm, mục đích
của hoạt động học tập là tiếp thu nền văn hóa nhân loại và chuyển hóa chúng
thành năng lực tinh thần của mỗi cá nhân. Đối tượng của hoạt động dạy học là
hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ xảo tương ứng được thực hiện ở nội dung của
môn học, bài học bằng hệ thống khái niệm khoa học và khái niệm môn học.
Do đó, kết quả học tập thể hiện chất lượng của quá trình dạy học, kết quả học
tập đích thực chỉ xuất hiện khi có những biến đổi tích cực trong nhận thức,
hành vi của người học.

16


Kết quả học tập được hiểu là: mức độ mà người học đạt được so với
các mục tiêu đã xác định hay mức độ mà người học đạt được trong tương
quan chung với những người cùng học khác.
1.2.3. Đánh giá kết quả học tập
KQHT thể hiện chất lượng của QTDH. Đánh giá kết quả học tập dù
hiểu theo nghĩa nào thì cũng phản ánh kết quả mà sinh viên đạt được sau một
giai đoạn học tập.
Như vậy đánh giá kết quả học tập của sinh viên là đánh giá mức độ
hoàn thành các mục tiêu đề ra cho sinh viên sau một giai đoạn học tập. Các
mục tiêu này thể hiện ở từng môn học cụ thể. Đánh giá KQHT là xác định
mức độ nắm được kiếm thức, kĩ năng, kĩ xảo của sinh viên so với yêu cầu
của chương trình đề ra.
Đánh giá kết quả học tập bao gồm: quá trình thu thập thông tin; quá
trình xử lý thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu đã xác định
của sinh viên, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giảng
viên, cho nhà trường và cho bản thân sinh viên, để giúp họ học tập tiến bộ
hơn. Kết quả của việc đánh giá được thể hiện chủ yếu bằng điểm số theo
thang điểm đã được quy định, ngoài ra việc đánh giá còn được thể hiện
bằng lời nhận xét của giảng viên.
1.2.4. Đánh giá quá trình
Việc kiểm tra đánh giá KQHT của sinh viên, sinh viên là một trong
những chức năng quan trọng trong việc điều chỉnh QTDH, có ý nghĩa to lớn
trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.
Trong khi nhiều nhà giáo dục đang tập trung chủ yếu đánh giá kết quả
học tập của sinh viên thông qua các kì thi, thì điều quan trọng cần chú ý là
trong suốt thời gian giảng dạy, giảng viên có những cơ hội để đánh giá tình
hình học tập của sinh viên, từ đó sử dụng dữ liệu thông tin này để tạo ra

17


những thay đổi có lợi cho việc học tập của sinh viên và giảng dạy của giảng
viên. Điều đó chỉ có thể thực hiện khi giảng viên sử dụng đánh giá quá trình.
Như vậy, đánh giá quá trình là việc sử dụng đánh giá mang tính chuẩn
đoán nhằm cung cấp phản hồi cho giảng viên và sinh viên trong suốt quá trình
dạy học. Theo nghĩa rộng là quá trình tiến hành một cách có hệ thống,
thường xuyên, liên tục bao gồm tất cả các hoạt động của giảng viên và sinh
viên đã thực hiện để thu thập thông tin, nhằm xác nhận mức độ mà đối tượng
đạt được qua đó điều chỉnh hoạt động dạy học. Theo định nghĩa này, đánh giá
bao gồm các quan sát của giảng viên, thảo luận trong lớp học, phân tích các
việc làm của sinh viên, chẳng hạn như bài tập về nhà và các bài kiểm tra, viết
tiểu luận hay thu hoạch. Việc đánh giá trở thành quá trình khi thông tin được
sử dụng để điều chỉnh việc giảng dạy và học tập sao cho đáp ứng các yêu cầu
của mục tiêu đã xác định.
Dạng đánh giá này được xem là trái ngược với đánh giá tổng kết –
thường diễn ra sau một quá trình giảng dạy, đánh giá quá trình là đánh giá
diễn ra một cách thường xuyên, liên tục trong suốt quá trình dạy học và đánh
giá người học toàn diện hơn trên các mặt, cả về kiến thức, kĩ năng, thái độ.
Lúc này đánh giá được hình dung như một quá trình thực hiện tuyến tính theo
QTDH, có các khâu, các công đoạn và nội dung đánh giá tương ứng với các
khâu, các công đoạn trong dạy học.
1.3. Lý luận về đánh giá kết quả học tập của sinh viên
1.3.1. Ý nghĩa và chức năng cơ bản của đánh giá kết quả học tập của sinh viên
* Ý nghĩa của đánh giá kết quả học tập của sinh viên.
Bất cứ một hoạt động nào của con người diễn ra trong thực tiễn đời
sống, đều phải tuân theo một quy trình thực hiện và đánh giá là đích cuối
cùng để nhận định, xem xét hoạt động đó có đạt hay không. Trong QTDH

cũng vậy, đánh giá là một bộ phận hợp thành không thể thiếu, không chỉ là

18


khâu kết thúc quá trình mà còn mang ý nghĩa đối với việc điều chỉnh trở lại
toàn bộ các khâu khác.
Việc đánh giá KQHT của người học trước hết là đánh giá kết quả nắm
tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, đảm bảo cho hoạt động học tập nói riêng, hoạt động
dạy học nói chung thu được kết quả phù hợp với các yêu cầu, mục đích dạy
học đã đề ra. Có như vậy, QTDH mới thực sự góp phần xứng đáng vào sự
nghiệp đào tạo những con người mới theo đúng “mẫu đặt hàng” của xã hội,
tránh được tình trạng tùy tiện, làm đến đâu hay đến đó trong hoạt động học
cũng như trong hoạt động dạy.
Đối với giảng viên, kết quả kiểm tra đánh giá chẳng những phản ánh
thành tích học tập của sinh viên mà qua đó mỗi giảng viên tự đánh giá vốn tri
thức, trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm, nhân cách và uy tín của mình
với sinh viên, trên cơ sở đó không ngừng nâng cao và hoàn thiện chính mình
cả về trình độ học vấn, nghệ thuật sư phạm và nhân cách người thầy. Thông
quá đánh giá kết quả học tập của sinh viên, giảng viên thu được những thông
tin ngược từ sinh viên, phát hiện thực trạng KQHT của sinh viên cũng như
những nguyên nhân cơ bản dẫn tới thực trạng kết quả đó, đó là cơ sở thực tế
để giảng viên điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động học của sinh viên và hướng
dẫn sinh viên tự điều chỉnh, tự hoàn thiện hoạt động học của bản thân.
Đối với sinh viên, nhân vật trung tâm của quá trình dạy học, kiểm tra
đánh giá có tác dụng thúc đẩy quá trình học tập phát triển không ngừng, qua
kết quả đánh giá của giảng viên, sinh viên tự nhìn nhận lại, tự đánh giá mức
độ chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng so với yêu cầu của môn học và tự mình ôn tập,
củng cố, bổ sung hoàn thiện học vấn bằng các phương pháp tự học với hệ
thống thao tác tư duy của chính mình. Do đó, đánh giá chẳng những là biện

pháp để hoàn thiện nội dung học tập mà còn là điều kiện để rèn luyện phương
pháp và hình thành thái độ học tập tích cực cho sinh viên.

19