andehit va ceton

1
1
Chương IV
Chương IV
HÓA HỌC CÁC HỢP CHẤT CACBON –
HÓA HỌC CÁC HỢP CHẤT CACBON –
ANDEHYD VÀ CETON
ANDEHYD VÀ CETON
Công thức tổng quát chung
Công thức tổng quát chung
:C
:C
n
n
H
H
2n+2-2a-k
2n+2-2a-k
(CHO)
(CHO)
k
k


Trong đó:
Trong đó:
n>=o ; nguyên
n>=o ; nguyên


a>=0 ;nguyên

a>=0 ;nguyên


k>=1 và nguyên
k>=1 và nguyên
Aldehyd và ceton là những hợp chất có chứa
Aldehyd và ceton là những hợp chất có chứa
nhóm định chức carbonyl(C>=O) và liên kết với
nhóm định chức carbonyl(C>=O) và liên kết với
gốc hydrocacbon(hoặc hydro) trong phân tử.
gốc hydrocacbon(hoặc hydro) trong phân tử.
Chúng còn được gọi là các hợp chất carbonyl
Chúng còn được gọi là các hợp chất carbonyl
hay hợp chất oxo.
hay hợp chất oxo.
2
2
Andehyd và ceton có thể xem là dẫn xuất
Andehyd và ceton có thể xem là dẫn xuất
của hydrocarbon trong đó 2 nguyên tử
của hydrocarbon trong đó 2 nguyên tử
hydro ở cùng 1 nguyên tử carbon được
hydro ở cùng 1 nguyên tử carbon được
thay thế bằng 1 nguyên tử oxy hóa trị II.
thay thế bằng 1 nguyên tử oxy hóa trị II.
Công thức:
Công thức:


O O

O O




|| ||
|| ||
R-C-H R-C-R’
R-C-H R-C-R’
Andehyde Ceton
Andehyde Ceton


3
3
1.Andehyd:
1.Andehyd:
Tên I.U.P.A.C :được gọi theo hydrocarbon tương ứng nhưng
Tên I.U.P.A.C :được gọi theo hydrocarbon tương ứng nhưng
thêm vào đuôi “al”.
thêm vào đuôi “al”.
Vd: CH
Vd: CH
3
3
-CH
-CH
2
2
-C=O :propanal

-C=O :propanal


|
|


H
H
Tên thường: tên acid cacbonylic tương ứng nhưng bỏ acid
Tên thường: tên acid cacbonylic tương ứng nhưng bỏ acid
trước tê gọi và thêm vào aldehyd trước tên thường của acid
trước tê gọi và thêm vào aldehyd trước tên thường của acid
cacbo hoặc bỏ “ic acid” mà thay bằng
cacbo hoặc bỏ “ic acid” mà thay bằng
Aldehyd phía sau tên gọi:
Aldehyd phía sau tên gọi:


O
O


||
||
Vd : CH
Vd : CH
3
3
-CH

-CH
2
2
-C- H :propion aldehyd
-C- H :propion aldehyd


H-C-H : formaldehyd
H-C-H : formaldehyd


4
4
2)Ceton:
2)Ceton:
Tên thường :gọi theo gốc hydrocarbon và thêm
Tên thường :gọi theo gốc hydrocarbon và thêm
chữ ceton trước tên gọi.
chữ ceton trước tên gọi.
Vd: CH
Vd: CH
3
3
-CH
-CH
2
2
-C- CH
-C- CH
3

3
:ethyl methy
:ethyl methy


||
||


O
O


Tên I.U.P.A.C : gọi theo gốc hydrocarbon tương
Tên I.U.P.A.C : gọi theo gốc hydrocarbon tương
ứng nhưng thêm “on”vào sau tên gọi:
ứng nhưng thêm “on”vào sau tên gọi:
Vd: CH
Vd: CH
3
3
-CH
-CH
2
2
-C- CH
-C- CH
3
3
: 2-butanone

: 2-butanone


||
||


O
O
II)Lý tính:
II)Lý tính:


Aldehyd formic và aldehyd acetic là 2 chất khí ở
Aldehyd formic và aldehyd acetic là 2 chất khí ở
điều kiện thường tan nhiều trong nước .
điều kiện thường tan nhiều trong nước .
5
5
*
*
Tính chất hóa học:
Tính chất hóa học:
Tính chất hóa học đặc trưng của aldehyd và caton
Tính chất hóa học đặc trưng của aldehyd và caton
là phản ứng cộng hợp : Đó là cộng hợp
là phản ứng cộng hợp : Đó là cộng hợp
nucleophin.
nucleophin.
1)Phản ứng cộng hợp nước

1)Phản ứng cộng hợp nước
:
:
-Phản ứng cộng hợp nước xảy ra dễ dàng với
-Phản ứng cộng hợp nước xảy ra dễ dàng với
aldehyd khi có mặt acid hoặc bazơ làm xúc tác,
aldehyd khi có mặt acid hoặc bazơ làm xúc tác,
ceton không xảy ra cộng hợp với nước.
ceton không xảy ra cộng hợp với nước.
Cơ chế:
Cơ chế:
6
6
H
H
3
3
C
C


H
H
3
3
C
C


ö-

ö-
H
H
2
2




H
H
3
3
C
C


ö
ö
H
H




\
\

\
\


/
/
\
\




/
/


¨
¨




C
C
=
=
ö
ö
: + :

: + :
ö
ö
H
H
2
2


C
C


C
C


/ /
/ /
\
\
/
/
\
\




H H

H H
:ö:-
:ö:-
H
H


ö
ö
H
H


¨ ¨
¨ ¨






(1) (2)
(1) (2)
7
7
(1)Trong bước nay nước tấn công vào
(1)Trong bước nay nước tấn công vào
nguyên tử cacbony-cacbon.
nguyên tử cacbony-cacbon.
(2)Proton bị mất đi từ nguyên tử oxy mang

(2)Proton bị mất đi từ nguyên tử oxy mang
điện dương và proton được nhận là mang
điện dương và proton được nhận là mang
điện tích âm.
điện tích âm.
Trường hợp trên là phản ứng xảy ra không
Trường hợp trên là phản ứng xảy ra không
có xúc tác tham gia. Aldehyd hoặc ceton
có xúc tác tham gia. Aldehyd hoặc ceton
khi phản ứng với nước hoặc alcolc có thể
khi phản ứng với nước hoặc alcolc có thể
có xúc tác là acid hoặc bazơ.
có xúc tác là acid hoặc bazơ.
*Chú ý
*Chú ý
: Formaldehyd + H
: Formaldehyd + H
2
2
O 100%
O 100%
gemdiol
gemdiol
8
8