Tiết 32: Đất nước ( Nguyễn Đình Thi)

Nguyễn Thị Phơng Lan Giáo án Văn học 12
Tiết 32: Giảng văn Ngày soạn: 04/ 11 / 2007.
Đất nớc
(Nguyễn Đình Thi)
A/ Mục tiêu bài học
Giúp học sinh:
- Thấy đợc vẻ đẹp của mùa thu đất nớc, rung cảm với cái đẹp của câu thơ và
suy nghĩ sâu lắng về đất nớc trong bài thơ.
- Nắm đợc những nét nghệ thuật đặc sắc: Về kết cấu, sự sáng tạo của hình
ảnh, nhịp điệu, ngôn ngữ, qua đó có ý niệm riêng về thơ của Nguyễn Đình
Thi.
B/ Phơng tiện thực hiện
- Sách giáo khoa.
- Sách giáo viên
- Sách tham khảo.
C/ Cách thức tiến hành
Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách đọc hiểu, gợi tìm kết hợp với các biện
pháp trao đổi thảo luận và trả lời câu hỏi.
D/ Tiến trình dạy học
1. ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ
3. Giới thiệu bài mới
Đất nớc hai tiếng thiêng liêng ấy đã lắng sâu vào tâm hồn ngời Việt. Đất nớc
chính là ngọn nguồn của mọi cảm hứng thi ca, nhà thơ Tố Hữu từng thốt lên:
Việt Nam tổ quốc ta ơi!
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả dập dờn
Mây mù che đỉnh Tr ờng Sơn sớm chiều
và chúng ta sẽ găp hình ảnh đất nớc Rũ bùn đứng dậy sáng loà trong bài thơ
Đất nớc của Nguyễn Đình Thi.
Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt

? Qua phần chuẩn bị bài ở nhà,
một em hãy cho biết phần tiểu
dẫn SGK trình bày mấy nội
dung?
- Trình bày 03 nội dung:
+ Về tác giả
+ Về tác phẩm
(Xuất xứ bài thơ)
I/ Tiểu dẫn
1. Tác giả
- Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003)
Trơng THPT Vân Nham Hữu Lũng Lạng Sơn
1
Nguyễn Thị Phơng Lan Giáo án Văn học 12
GV:
-1958-1989 làm Tổng th ký
Hội nhà văn Việt Nam.
- Từ 1995 là Chủ tịch Uỷ ban
toàn quốc Liên hiệp các Hội
văn học nghệ thuật.
- Sinh ra ở Luông Phabăng Lào , quê ở Hà Nội.
- Ông tham gia kháng chiến và giữ nhiều chức vụ
quan trọng của Đảng.
- Ông viết văn, làm thơ soạn nhạc, soạn kịch, viết lí
luận phê bìnhở lĩnh vực nào tâm hồn cũng gắn bó
thiết tha với quê hơng đất nớc.
- Ông đợc nhà nớc phong tặng giả thởng Hồ Chí
Minh về văn học nghệ thuật ( đợt I/ 1996 )
? Em hãy kể tên một số tác
phẩm tiêu biểu của Nguyễn

Đình Thi?
2. Tác phẩm
- Truyện
- Tiểu luận
- Thơ:
- Kịch
?Em hãy cho biết xuất xứ bài
thơ?
Bài thơ đợc hình thành trên
ba mảng thơ khác nhau:
+ sáng mát trong nh sáng
năm xa (1948).
+ Đêm mít tinh (1949).
+ và phần sau đơc hoàn
thành vào năm 1955.
GV: Cuối bài thơ có ghi thời
gian sáng tác 1948-1955. Nh
vậy là cảm xúc không đến với
tác giả trong một lúc, mà đợc
tác giả ấp ủ suốt trong thời
gian kháng chiến chống Pháp.
Bài thơ là kết quả của cả một
quá trình cảm xúc và suy
nghĩ. Vì thế những hình ảnh
trong thơ có bề rộng và chiều
sâu rất đáng kể.
3. Xuất xứ
Bài thơ Đất n ớc đợc tác giả viết từ năm 1948, sau
nhiều lần sửa chữa nghiền ngẫm, đến năm 1955
mới hoàn thành. Tuy vậy bài thơ vẫn liền mạch và

nhất quán.
Gọi một học sinh đọc bài thơ II/ Đọc hiểu văn bản
?Theo em nên phân tích bài
thơ nh thế nào?
Bài thơ chia làm hai phần:
- Phần 1: Từ đầu đến Những buổi ngày xa
Trơng THPT Vân Nham Hữu Lũng Lạng Sơn
2
Nguyễn Thị Phơng Lan Giáo án Văn học 12
vọng nói về: Mùa thu đất nớc trong hoài
niệm của nhà thơ.
- Phần 2: Còn lại: Hình ảnh đất nớc kháng
chiến đau thơng mà anh hùng tình nghĩa.
?Mùa thu đất nớc đợc tác giả
cảm nhận qua những chi tiết
hình ảnh nào?
GV:
Bài thơ mở ra bắt đầu từ một
sáng mùa thu hiện tại ở chiến
khu Viết Bắc. ấy là một sáng
thu tiết trời mát lành trong
trẻo và thoảng hơng cốm mới
Ra đi nhớ cốm làng Vòng
Nhớ cau Nam Phổ , nhớ trầu
chợ Dinh
GV:
Vậy là tín hiệu vào thu không
còn là những hình ảnh ớc lệ t-
ợng trng nh ngô đồng rụng,
sen tàn, giếng ngọcmà là

một hơng vị dân dã quen
thuộc từ ngàn đời.
1/ Mùa thu đất nớc
- Mùa thu hiện lên trong cảm nhân của nhà thơ:
+ Sáng mát trong
+ Gió thổi
+ Hơng cốm mới
->Đó là hơng vị quen thuộc khơi nguồn cho cảm
hứng về mùa thu và suy ngẫm về đất nớc. Đó chính
là nét đặc trng của mùa thu Hà Nội.
Trơng THPT Vân Nham Hữu Lũng Lạng Sơn
3
Nguyễn Thị Phơng Lan Giáo án Văn học 12
?Không khí mùa thu Hà Nội
trở về trong tâm tởng nhà thơ
nh thế nào?
GV: Mùa thu là mùa nhạy
cảm với tâm hồn thi nhân, có
không ít nhà thơ viết về mùa
thu:
Ao thu lạnh lẽo nớc trong
veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo
teo ( Nguyễn Khuyến)
Thu đên nơi nơi động tiếng
huyền ( thơ duyên Xuân
Diệu)
?Đoạn thơ sử dụng biên pháp
nghệ thuật gì?
?Hình ảnh ngời ra đi đợc miêu

tả nh thế nào?
GV:
Đoạn thơ là bức tranh thu đ-
ợm buồn, nổi lên trên cái nề
ấy là hình ảnh ngời ra đi lặng
lẽ, trĩu nặng tâm t, nhng đầy
cơng quyết dứt khoát.
GV:
Nét tâm trạng này cũng đã đ-
ợc ngân lên trong ca khúc rất
nổi tiếng của Nguyễn Đình
Thi viết về Hà Nội.
a/ Mùa thu Hà Nội
+ Sáng chớm lạnh cái se lạnh đầu mùa
+ Những phố dài con phố dai thêm ra
+ xao xác hơi may- âm thanh nhẹ
+ Nắng, lá rơi đầy
Bức tranh thu Hà Nội hiện lên đẹp, đợm buồn, Đây
là mùa thu bớc vào cuộc kháng chiến nên mùa thu
đẹp dới cái nhìn của tác giả có chút xao xuyến,
bâng khuâng.
- Nghệ thuật:+ Đảo ngữ ( xao xác hơi may).
+ Cách ngắt nhịp 4/3
- Hình ảnh ngời ra đi lặng lẽ, trĩu nằng tâm t,
nhng đầy cơng quyết dứt khoát.
Ngời Hà Nội hôm nay ra đi
Mang trong mình bao nhiêu nỗi nhớ
Những ánh đèn qua ô cửa sổ
Bầu trời đêm cháy bỏng tình yêu
(Hà Nội Trái tim hồng)

?Em hiểu nh thế nào về câu thơ
Mùa thu nay khác rồi?
+ đứng vui giữa núi đồi
+ gió thổi
+ tre phấp phới
+ trời thu thay áo mới
b/ Mùa thu kháng chiến
- Mùa thu nay khác rồi
+ Mùa thu nay con ngời đang lặng lẽ giã từ
những phố dài hu quạnh của Hà Nội tạm chiếm
bay lợn giữa một không gian thoáng rộng của
núi đồi, trời xanh bát ngát
Trơng THPT Vân Nham Hữu Lũng Lạng Sơn
4
Nguyễn Thị Phơng Lan Giáo án Văn học 12
+ trong biếc Nói cời thiết
tha
GV:
Mùa thu với tấm áo mới tơi
đẹp, với ngọn gió mát lành
mạnh mẽ đang náo nức say
mê trong niềm vui lớn của cả
dân tộc, của đất nớc.
+ Nếu mùa thu xa bao trùm là nỗi buồn thì mùa
thu nay là niềm vui, sự thay đôir ấy đợc kết
bằng hình ảnh mùa thu thay áo mới
-> Câu thơ nh một tiếng reo vui. Mùa thu với ngọn
gió tự do, phóng khoáng đang ào ạt thổi
?Tác giả đã sử dụng biện pháp
nghệ thuật gì?

GV:
Trớc kia để diễn tả bầu trời
thu Nguyễn Khuyến gọi là
da trời thì Nguyễn Đình Thi
lại miêu tả là áo trời .
- Nghệ thuật:
+ Nhân hoá ( Trời thu thay áo mới )
+ Giọng thơ: nhanh, rộn ràng, cảnh sắc thiên
nhên trong trẻo.
-> Sự chuyển biến của bức tranh mùa thu cũng là sự
chuyển đổi của đất nớc, của dân tộc theo chiều h-
ớng tốt đẹp.
?ở 5 câu thơ tiếp theo tác giả
đã khẳng định điều gì?
+ Trời xanh
+ Núi rừng
+ Cánh đồng thơm mát
+ Ngả đờng bát ngát
+ Dòng sông đỏ nặng phù sa
- 5 câu thơ tiếp: khẳng định
+ Đất nớc là của chúng ta: đất nớc với hơng vị,
chiều rộng, chiều dài, độ sâu và màu sắc dễ cảm. +
Niềm tự hào đợc làm chủ trời xanh, núi rừng, cánh
đồng, ngả đờng, dòng sông, làm chủ đất nớc.
?Tác giả đã sử dụng biện pháp
nghệ thuật gì?
- Nghệ thuật :
+ Điệp từ, điệp ngữ, điệp câu để khẳng định
quyền sở hữu thuộc về nhân dân.
+ Sử dụng thanh bằng trắc nhịp nhàng.

GV:
Từ sự cảm nhân về đất nớc
theo chiều không gian với
niềm tự hào đợc làm chủ tác
giả chuển sang cảm nhân đất
nớc theo chiều dài thời gian
với niềm tự hào về truyền
Trơng THPT Vân Nham Hữu Lũng Lạng Sơn
5