Máy công cụ 1 bài giảng dành cho sinh viên Đại học và cao đẳng

TR
NG
I H C PH M V N
NG
KHOA K THU T CÔNG NGH
-----  -----

BÀI GI NG

MÁY CÔNG C 1

B c Cao đ ng – Ngành Công ngh k thu t c khí

GV: ThS. Tr n V n Thùy

Qu ng Ngãi , 12/2014


M CL C
L i nói đ u............................................................................................ Trang 01
CH

NG 1:

1.1.

ic

NG H C MÁY CÔNG C

ng v máy c t kim lo i................................................................. 02

1.1.1. Khái ni m v máy.............................................................................. 02
1.1.2. Khái ni m v máy công c ................................................................ 02
1.1.3. Khái ni m v máy c t kim lo i .......................................................... 02
1.1.4. Phân lo i máy c t kim lo i................................................................. 03
1.1.5. Ký hi u máy c t kim lo i................................................................... 04
1.2. Chuy n đ ng t o hình c a máy c t kim lo i........................................... 04
1.2.1. Ph

ng pháp hình thành b m t gia công........................................... 04

1.2.2. Chuy n đ ng t o hình c a máy c t kim lo i....................................... 06
1.3. Ph

ng pháp t o hình.............................................................................. 08

1.3.1. Ph

ng pháp đ nh hình...................................................................... 08

1.3.2. Ph

ng pháp theo v t ........................................................................ 08

1.3.3. Ph

ng pháp bao hình ....................................................................... 09

1.4. S đ k t c u đ ng h c............................................................................. 09
1.4.1. Khái ni m.......................................................................................... 09

1.4.2. Xích truy n đ ng............................................................................... 09
1.4.3. T h p chuy n đ ng .......................................................................... 13
1.5. i u ch nh chuy n đ ng........................................................................... 13
1.5.1. i u ch nh xích v n t c ..................................................................... 14
1.5.2. i u ch nh xích c t renvit.................................................................. 14
CH

NG 2: CÁC C

C U TRUY N

NG VÀ I U KHI N

2.1. Chuy n đ ng c a máy công c ................................................................ 16
2.1.1. Khái ni m v chuy n đ ng ................................................................ 16
2.1.2. Các đ i l

ng đ c tr ng c a chuy n đ ng.......................................... 17

2.1.3 T s truy n ....................................................................................... 17
2.2. Các c c u truy n đ ng............................................................................ 18
i


2.2.1. Truy n đ ng phân c p ...................................................................... 18
2.2.2. Truy n đ ng vô c p .......................................................................... 24
2.3. C c u đi u khi n c khí.......................................................................... 27
2.3.1. Ch c n ng và yêu c u........................................................................ 27
2.3.2. K t c u c a c c u đi u khi n............................................................ 28
2.3.3. C c u đi u khi n b ng c khí........................................................... 29

CH

NG 3: MÁY TI N

3.1.

ic

ng v máy ti n.............................................................................. 36

3.1.1. Khái ni m.......................................................................................... 36
3.1.2. Công d ng......................................................................................... 36
3.1.3. Phân lo i............................................................................................ 37
3.1.4. Các b ph n chính ............................................................................. 38
3.2. Máy ti n Renvít v n n ng T620............................................................... 39
3.2.1.

c tính k thu t ............................................................................... 39

3.2.2. S đ k t c u đ ng h c...................................................................... 39
3.2.3. S đ đ ng h c.................................................................................. 40
3.3. C t renvít ................................................................................................. 44
3.3.1. C t ren tiêu chu n............................................................................... 44
3.3.2. C t ren không tiêu chu n .................................................................... 46
3.3.3. C t ren chính xác................................................................................ 47
3.3.4. C t ren m t đ u .................................................................................. 47
3.4. Các c c u đ c bi t................................................................................... 47
3.4.1. ai c b đôi ...................................................................................... 47
3.4.2. Ly h p m t chi u................................................................................ 48
3.4.3. Ch c đi u ch nh.................................................................................. 49

3.4.4. C c u an toàn bàn xe dao .................................................................. 50
3.4.5. C m tr c chính ................................................................................... 50
3.5. i u ch nh máy ti n.................................................................................. 51
3.5.1. i u ch nh đ ti n côn ....................................................................... 51
3.5.2. i u ch nh máy đ ti n ren ................................................................ 52
3.6. M t s máy ti n khác ............................................................................... 54

ii


3.6.1 Máy ti n c t....................................................................................... 54
3.6.2. Máy ti n revolver ............................................................................. 55
3.6.3. Máy ti n đ ng .................................................................................. 55
CH

NG 4: MÁY PHAY

4.1.

ic

ng v máy phay............................................................................ 57

4.1.1. Khái ni m.......................................................................................... 57
4.1.2. Công d ng......................................................................................... 57
4.1.3. Phân lo i............................................................................................ 57
4.1.4. Các b ph n chính ............................................................................. 57
4.2. Máy phay v n n ng n m ngang P82 ....................................................... 58
4.2.1.

c tính k thu t ............................................................................... 58

4.2.2. S đ k t c u đ ng h c...................................................................... 58
4.2.3. S đ đ ng h c.................................................................................. 59
4.3.

u phân đ v n n ng ............................................................................ 61

4.3.1.

u phân đ v n n ng có đ a phân đ ............................................... 62

4.3.2.

u phân đ v n n ng không có đ a phân đ .................................... 66

4.4. Các c c u đ c bi t................................................................................... 68
4.5. Các lo i máy phay khác ........................................................................... 71
CH

NG 5: MÁY GIA CÔNG BÁNH R NG TR

5.1.

ic

ng v máy gia công bánh r ng .................................................... 73

5.1.1. Khái ni m ......................................................................................... 73
5.1.2. Công d ng......................................................................................... 75

5.1.3. Phân lo i............................................................................................ 75
5.2. Máy phay r ng E3-5................................................................................. 75
5.2.1.

c tính k thu t ............................................................................... 75

5.2.2. S đ k t c u đ ng h c...................................................................... 75
5.2.3. S đ đ ng h c.................................................................................. 76
5.3. Máy l n r ng 5M324A ............................................................................. 77
5.3.1.

c tính k thu t ............................................................................... 77

5.3.2. S đ k t c u đ ng h c...................................................................... 78

iii


5.3.3. S đ đ ng h c.................................................................................. 78
5.4. Máy x c r ng 514 ..................................................................................... 83
5.4.1.

c tính k thu t ............................................................................... 83

5.4.2. S đ k t c u đ ng h c...................................................................... 84
5.4.3. S đ đ ng h c.................................................................................. 84
Tài li u tham kh o .......................................................................................... 89

iv

L I NÓI

U

Máy công c c a ngành ch t o máy ph n l n là các máy c t kim lo i. Là lo i
thi t b c b n đ t o nên các máy móc và d ng c c a nhi u ngành khác nhau. Do đó,
m i qu c gia đ u có chính sách nh m phát tri n v s l

ng và ch t l

ng c a máy

công c nói chung và máy c t kim lo i nói riêng và c ng chính lo i trang thi t b k
thu t này đ
c am in

c xem là m t y u t đ c tr ng cho trình đ s n xu t, trình đ phát tri n
c.

Bài gi ng Máy công c 1 đ
do Tr

ng

i h c Ph m V n

c biên so n theo n i dung phân ph i ch

ng xây d ng. N i dung đ

ng n g n, d hi u và trên c s k th a nh ng n i dung đ

ng trình

c xây d ng theo tinh th n
c gi ng d y

k t h p v i nh ng n i dung m i nh m đáp ng yêu c u nâng cao ch t l

các tr

ng,

ng đào t o

ph c v s nghi p công nghiêp hóa, hi n đ i hóa.
N i dung c a bài gi ng Máy công c 1 bao g m 5 ch

ng và s gi i thi u cho

sinh viên các ki n th c t ng quát v đ ng h c c a máy c t kim lo i, nguyên lý làm
vi c và c u t o c a các c c u truy n d n th

ng dùng trong máy. Bài gi ng c ng

cung c p cho sinh viên nh ng ki n th c c b n v nguyên lý ho t đ ng, ký hi u, các
chuy n đ ng trong máy, các xích truy n đ ng, s đ đ ng h c, c u t o và kh n ng
công ngh c a các lo i máy c t kim lo i nh : Máy ti n, máy phay….

ng th i c ng

rèn luy n cho sinh viên các k n ng tính toán, thi t k trong k thu t.
Tuy tác gi có nhi u c g ng khi biên so n, nh ng bài gi ng ch c không tránh
kh i nh ng sai sót. Tác gi mong nh n đ

c nhi u ý ki n đóng góp, xây d ng c a b n

đ c và đ ng nghi p đ n i dung bài gi ng đ

c hoàn thi n h n. Chúng tôi xin chân

thành c m n.
M i ý ki n đóng góp xin liên h qua email:
Qu ng Ngãi, tháng 12/2014
Ng

1

i biên so n


Ch

ng 1
NG H C MÁY CÔNG C

1.1

IC

NG V MÁY CÔNG C

1.1.1 Khái ni m v máy
- Máy là t t c nh ng khí c ho t đ ng theo nguyên t c c h c dùng đ bi n đ i
n ng l

ng ho c làm thay đ i m t cách có ý th c v hình dáng ho c v trí c a v t th
- C u trúc, hình dáng và kích th

c c a máy r t khác nhau. Tùy theo đ c đi m

s d ng c a nó, ta có th phân thành hai nhóm l n:
- Máy dùng đ bi n đ i n ng l
thích h p h n đ

ng t d ng này sang d ng khác đ s d ng

c g i là máy bi n đ i n ng l

ng

- Máy dùng đ th c hi n m t công vi c nh t đ nh đ

c g i là máy công c

1.1.2 Khái ni m v máy công c
Máy công c là lo i máy dùng đ thay đ i hình dáng và kích th

c c a các v t

th cho phù h p v i nhu c u s d ng. Theo tiêu chu n Vi t Nam, máy công c bao
g m n m lo i:
-

Máy c t kim lo i

-

Máy gia công g

-

Máy gia công áp l c

-

Máy hàn

-

Máy đúc

1.1.3 Khái ni m v máy c t kim lo i
Nh ng máy công c dùng đ bi n đ i hình dáng c a các v t th kim lo i b ng
cách l y đi m t ph n th tích trên v t th
nhau , đ

y v i nh ng d ng c và chuy n đ ng khác

c g i là máy c t kim lo i. V t th c n làm bi n đ i hình dáng g i là phôi hay

chi ti t gia công. L p kim lo i b c t b kh i chi ti t g i là phoi c t; D ng c tr c ti p
c tb l pl

ng d gia công ra kh i chi ti t g i là dao c t.

Toàn b quá trình làm thay đ i hình dáng c a v t th b ng ph

ng pháp c t nh

trên g i là quá trình gia công c t và nh ng máy công c th c hi n quá trình gia công
c t g i là máy c t kim lo i.

2


Ngoài ph

ng pháp gia công c t, ng

i ta còn dùng nhi u ph

ng pháp gia

công khác nh : gia công cán ngu i, cán nóng, rèn, d p, hàn,…Th c hi n các ph
pháp gia công này, ta có các lo i máy c t kim lo i t
Môn h c này l y máy c t kim lo i làm đ i t

ng

ng ng.
ng nghiên c u vì đây là lo i máy

có s ph i h p nhi u chuy n đ ng ph c t p nh t, đ t tr ng nh t, có yêu c u r t cao v
thi t k và yêu c u kh t khe trong ch t o.
1.1.4 Phân lo i máy c t kim lo i
Phân lo i Máy c t kim lo i có th đ
a. Phân lo i theo ph

c ti n hành theo nhi u ph

ng pháp c t

- Máy ti n
- Máy phay
- Máy khoan
- Máy doa…
b. Phân lo i theo trình đ v n n ng
- Máy v n n ng
- Máy chuyên môn hóa
- Máy chuyên dùng
c. Phân lo i theo đ chính xác
- Máy chính xác th

ng

- Máy chính xác nâng cao
- Máy chính xác cao
- Máy chính xác đ c bi t cao

d. Phân lo i theo m c đ t đ ng hóa
- Máy t đ ng
- Máy bán t đ ng
- Máy t h p
e. Phân lo i theo kh i l

ng

- Máy lo i nh ( 1 t n)
- Máy lo i trung bình ( 10 t n)
- Máy lo i trung bình n ng (10 30 t n)
- Máy lo i n ng (30 100 t n)
- Máy lo i đ c bi t n ng (>100 t n)

3

ng pháp sau:


1.1.5 Ký hi u máy c t kim lo i
xác đ nh các lo i máy theo s phân lo i trên, ng

-

b ng các ký hi u. Các ký hi u máy m i n
-

n

c ta, Máy c t kim lo i đ

i ta đ t tên cho máy

c đ u khác nhau.

c ký hi u nh sau : Dùng ch cái đ ch lo i

máy nh ch T đ ch máy ti n, B (bào), P (phay)… và các ch s khác đ ch m c đ
v n n ng, kích th

c chính.

Ví d 1 :

Máy T620
T : máy ti n
6 : lo i máy ti n v n n ng thông th
20 : m t ph n m

ng

i c a chi u cao t b ng máy đ n đ

ng tâm máy

Máy K135

Ví d 2 :

K : máy khoan

1 : Lo i khoan đ ng
35 : đ
1.2 CHUY N
1.2.1 Ph

ng kính m i khoan l n nh t gia công đ

c trên máy (mm)

NG T O HÌNH C A MÁY C T KIM LO I

ng pháp hình thành b m t gia công

B m t hình h c c a nh ng chi ti t máy r t đa d ng và ch t o các b m t này
có r t nhi u ph

ng pháp khác nhau. Tuy nhiên, ta ch nghiên c u ph

thành các d ng b m t th

ng pháp hình

ng gia công trên máy c t kim lo i. Các d ng b m t th

ng

g p là:
a. B m t tròn xoay
Các lo i b m t tròn xoay đ
t

ng đ i v i m t đ

c t o thành do m t đ

ng chu n

Hình 1.1: Các d ng b m t tròn xoay
4

ng sinh chuy n đ ng


Hình 1.1a th hi n m t tr đ
quay chung quanh đ

c hình thành do đ

ng sinh là m t đ

ng th ng

ng chu n là vòng tròn.

N uđ

ng sinh không song song v i tr c quay s cho ra m t côn (H.1.1b)

N uđ

ng sinh là đ

ng cong hay đ

ng g p khúc, ta s có m t tròn xoay

(H.1.1c,d)
b. M t ph ng, m t cong và m t g p khúc
Các d ng m t ph ng, m t cong, g p khúc đ
đ

ng th ng, đ

ng cong, ho c đ

c t o thành b i đ

ng g p khúc di đ ng trên đ

ng sinh là

ng chu n là đ

ng

th ng (H.1.2)

Hình 1.2: Các d ng m t ph ng
c. B m t đ c bi t
Các d ng m t đ c bi t c ng đ

t

ng đ i v i m t đ

ch có tính ch t t

c hình thành b i m t đ

ng chu n. Tuy nhiên vi c phân bi t đ

ng sinh chuy n đ ng

ng sinh và đ

ng chu n

ng đ i.

Hình 1.3 trình bày các d ng m t tr , m t nón không tròn xoay. Ngoài ra b m t
đ c bi t còn có d ng thân khai , arsimet, cánh turbin, mái chèo…

Hình 1.3: Các d ng b m t đ c bi t
Tóm l i, t ph

ng pháp hình thành các d ng b m t nói trên, n u xét trong l nh

v c ch t o máy thì có th chia đ
-

ng sinh ra làm hai nhóm:

ng sinh do các chuy n đ ng th ng và quay tròn đ u c a máy t o nên nh :

ng th ng, đ

ng tròn hay cung tròn, đ

ng thân khai, đ
5

ng xo n c…


-

ng sinh do các chuy n đ ng th ng và quay tròn không đ u c a máy t o

nên nh :

ng Parabol, hyperbol, ellip, xo n logarit… K t c u máy đ th c hi n các

chuy n đ ng này r t ph c t p.
Nh ng đ

ng sinh nói trên chuy n đ ng t

ng đ i v i m t đ

ng chu n s t o

ra b m t c a các chi ti t gia công. Do đó, m t máy c t kim lo i mu n t o đ
gia công ph i truy n cho c c u ch p hành các chuy n đ ng t
sinh và đ

cb m t

ng đ i đ t o ra đ

ng

ng chu n

Nh ng chuy n đ ng c n thi t đ t o nên đ

ng sinh và đ

ng chu n đ

cg i

là chuy n đ ng t o hình c a máy c t kim lo i
1.2.2 Chuy n đ ng t o hình c a máy c t kim lo i
a. Khái ni m
- Chuy n đ ng t o hình là bao g m m i chuy n đ ng t

ng đ i gi a dao và

phôi đ hình thành b m t gia công.
- Chuy n đ ng t o hình g m có chuy n đ ng quay tròn và chuy n đ ng th ng.
Trong đó, m i chuy n đ ng quay tròn hay chuy n đ ng th ng g i là chuy n đ ng

thành ph n c a chuy n đ ng t o hình.
- Chuy n đ ng t o hình có th do dao th c hi n ho c do phôi th c hi n, ho c
đ ng th i c dao và phôi cùng th c hi n.
Ví d : Chuy n đ ng t o hình đ t o nên m t tr c a chi ti t gia công g m có
hai chuy n đ ng thành ph n I và II (H.1.4)

Hình 1.4: Các chuy n đ ng t o hình b m t
b. Phân lo i
C n c

vào m i quan h gi a các chuy n đ ng thành ph n, ng

chuy n đ ng t o hình ra làm hai lo i :
- Chuy n đ ng t o hình đ n gi n
- Chuy n đ ng t o hình ph c t p

6

i ta chia


- Chuy n đ ng t o hình đ n gi n : là chuy n đ ng t o hình do các chuy n
đ ng thành ph n (chuy n đ ng th ng hay vòng) đ c l p th c hi n, không ph thu c
vào chuy n đ ng khác theo b t kì qui lu t nào.
Ví d :
-

hình 1.5a chuy n đ ng t o hình đ c t đ t m t tr . Phôi th c hi n chuy n

đ ng quay, dao t nh ti n theo ph

đ

ng h

ng kính. Hai chuy n đ ng c a dao và phôi

c th c hi n đ c l p.
-

hình 1.5b chuy n đ ng t o hình đ t o nên m t tr có th ch do chuy n

đ ng thành ph n I th c hi n ho c do chuy n đ ng thành ph n II th c hi n.

Hình 1.5: Chuy n đ ng t o hình đ n gi n
- Chuy n đ ng t o hình ph c t p: là chuy n đ ng t o hình do hai hay nhi u
chuy n đ ng thành ph n t o nên. Các chuy n đ ng này liên h v i nhau theo m t qui
lu t nh t đ nh.
Ví d :
- Chuy n đ ng t o hình đ

ng xo n c. Phôi chuy n đ ng quay, dao chuy n

đ ng t nh ti n. Hai chuy n đ ng này b ràng bu c nhau: Khi phôi quay m t vòng thì
yêu c u dao ph i t nh ti n m t b

c ren t (H.1.6a)

- Chuy n đ ng t o hình m t côn. Chuy n đ ng t nh ti n II c a dao song song
v iđ

ng sinh c a m t côn là t ng h p c a hai chuy n đ ng th ng 1 và 2 (H.1.6b)

Hình 1.6: Chuy n đ ng t o hình ph c t p
7


Chuy n đ ng t o hình có khi còn g m ba chuy n đ ng thành ph n ho c nhi u
h n, nh ng trong máy c t kim lo i hi m khi dùng s chuy n đ ng thành ph n l n h n
4, vì c c u này r t ph c t p.
1.3 PH

NG PHÁP T O HÌNH
hình thành các d ng b m t c a các chi ti t b ng kim lo i, ng

nhi u ph

i ta dùng r t

ng pháp ch t o nh : úc, cán, ép, c t g t… Máy c t kim lo i t o hình chi

ti t gia công b ng cách c t phoi v i các ph

ng pháp sau:

Hình 1.7: Các ph
1.3.1 Ph

ng pháp t o hình

ng pháp đ nh hình

nh hình là ph

ng pháp t o hình b ng cách đ l

sinh c a b m t gia công (H1.7a).

đây l

i dao c t trùng v i đ

i dao m i ch hình thành m t đ

Mu n hình thành b m t gia công, ta ph i cho đ

ng

ng sinh.

ng sinh chuy n đ ng theo đ

ng

chu n.
-N uđ

ng chu n là đ

ng th ng, ta s có b m t gia công là m t đ nh hình.

Máy th c hi n là máy bào đ nh hình ho c phay chép hình.

-N uđ

ng chu n là đ

ng tròn, ta s có m t tròn xoay đ nh hình. Máy th c

hi n là máy ti n chép hình.
-N uđ
Các đ

ng chu n là đ

ng cong, b m t gia công s có d ng cam.

ng chu n này có th đ

c hình thành b ng m u chép hình, b ng cam,

ho c đi u ch nh và ph i h p các xích truy n đ ng c a máy.
1.3.2 Ph
Ph

ng pháp theo v t
ng pháp theo v t còn g i là ph

ng pháp qu tích là ph

thành b m t gia công do t ng c ng các v t chuy n đ ng c a l

ng pháp hình

i dao t o nên

(H.1.7b). Nói m t cách khác: Qu tích các v t chuy n đ ng c a dao c t là đ
c a b m t gia công.
8

ng sinh


Theo hình 1.7b, đ t o nên đ
ng

ng sinh là t ng c a các v t chuy n đ ng A,

i ta có th dùng xích ch y dao , dùng th

c chép hình… ây là ph

ng pháp t o

hình c a máy ti n, phay đ nh hình, mài, khoan.
1.3.3 Ph

ng pháp bao hình

Ph

ng pháp bao hình là ph

ng pháp t o hình do l

i dao chuy n đ ng t o

thành nhi u b m t ph , ti p tuy n liên t c v i b m t gia công. Qu tích c a nh ng
đi m ti p tuy n này chính là đ
c al

ng sinh c a b m t gia công (hay còn g i là hình bao

i c t). Hình 1.7c gi i thi u ph

ng pháp bao hình trên máy x c r ng.

d ng thân khai c a r ng chính là hình bao c a các m t c t do các l

đây

i c t hình thành

các đi m 1, 2, 3…
Trên máy c t kim lo i, m i máy không ch th c hi n m t ph
hình, mà th

ng đ

th dùng ph

ng pháp chép hình và ph

1.4 S

c dùng các ph

K TC U

ng pháp t o

ng pháp ph i h p v i nhau nh trên máy ti n có
ng pháp theo v t.

NG H C

1.4.1 Khái ni m
S đ k t c u đ ng h c là m t lo i s đ qui

c, bi u th v n t t nh ng k t c u

c b n th c hi n chuy n đ ng, bi u th nh ng m i liên h v chuy n đ ng và t h p
các chuy n đ ng c a máy
Ví d :

bi u th các k t c u c b n th c hi n chuy n đ ng, m i liên h và s

t h p chuy n đ ng c a máy ti n, ng

i ta dùng s đ k t c u đ ng h c (H.1.8)

Hình 1.8: S đ k t c u đ ng h c c a máy ti n
1.4.2 Xích truy n đ ng
- Chu i n i li n ngu n chuy n đ ng v i các c c u ch p hành hay n i li n gi a

các c c u ch p hành v i nhau g i là xích truy n đ ng

9


- Trong xích truy n đ ng có các c c u đi u ch nh hay các c c u ch p hành g i
là các khâu c a xích truy n đ ng
Ví d : Theo hình 1.8, ta có:
iv: là b ph n bi n đ i v n t c c a tr c chính
is: là b ph n bi n đ i l

ng ch y dao

=> iv , is là nh ng khâu đi u ch nh c a xích truy n đ ng. Tr s c a iv , is g i là
ch c đi u ch nh c a máy. Nó bi u th t s truy n c n đi u ch nh trong xích truy n
đ ng.
- Nhi u xích truy n đ ng h p l i thành s đ k t c u đ ng h c c a máy
1.4.2.1 Xích chuy n đ ng t o hình
Tùy theo tính ch t c a chuy n đ ng t o hình, các xích truy n đ ng đ th c hi n
chuy n đ ng t o hình có th là đ n gi n ho c ph c t p. Có ba lo i s đ k t c u đ ng
h c c b n th c hi n chuy n đ ng t o hình nh sau:
a. Xích t o hình đ n gi n
S đ k t c u đ ng h c th c hi n chuy n đ ng t o hình đ n gi n bao g m các
xích truy n đ ng th c hi n các chuy n đ ng thành ph n đ c l p nh
Phay, Mài… Ng

các máy Khoan,

i ta có th dùng riêng t ng đ ng c cho t ng xích truy n đ ng.

Hình 1.9 là s đ k t c u đ ng h c c a máy phay, đ c tr ng cho lo i xích t o hình này.

Hình 1.9: S đ k t c u đ ng h c máy phay
b. Xích t o hình ph c t p
S đ k t c u đ ng h c th c hi n chuy n đ ng t o hình ph c t p bao g m vi c
t h p hai ho c m t s chuy n đ ng thành ph n v i nhi u xích truy n đ ng và nhi u
khâu trung gian. Hình 1.10 là s đ k t c u đ ng h c c a máy ti n Renvit, đ c tr ng
cho lo i xích t o hình này.

10


Hình 1.10: S đ k t c u đ ng h c máy ti n ren vit
c. Xích t o hình h n h p
Bao g m xích t o hình v a đ n gi n, v a ph c t p. Hình 1.11 là s đ k t c u
đ ng h c c a máy phay renvit, đ c tr ng cho lo i xích t o hình này.

Hình 1.11: S đ k t c u đ ng h c máy phay renvit
1.4.2.2 Xích phân đ
Trong máy c t kim lo i, ngoài các xích th c hi n chuy n đ ng t o hình, còn có
xích phân đ . Xích phân đ không th c hi n chuy n đ ng t o hình, nh ng c n thi t đ
hình thành các b m t gi ng nhau , phân b đ u nhau trên b m t c a chi ti t gia công.
Ví d khi gia công bánh r ng, then hoa.
có th xét đ n m i liên h gi a chuy n đ ng phân đ và chuy n đ ng t o
hình, ta đ c p m t vài chuy n đ ng phân đ đ n gi n nh sau (H.1.12)

11


Hình 1.12: S đ xích phân đ

a. Phân đ b ng tay; b. Phân đ b ng đ ng c
T h p chuy n đ ng phân đ và chuy n đ ng t o hình có r t nhi u ph

ng án

ph thu c vào đ c tính c a chuy n đ ng trong t ng máy. Hình 1.13 là s đ k t c u
đ ng h c máy phay r ng , đ c tr ng cho t h p chuy n đ ng phân đ và chuy n đ ng
t o hình.

Hình 1.13: S đ k t c u đ ng h c máy phay r ng
1.4.2.3 Xích vi sai
hình thành m t s b m t gia công, trên m t s máy c t kim lo i c n lo i
xích truy n đ ng t ng h p đ bù tr m t s chuy n đ ng truy n đ n khâu ch p hành.
Lo i c c u t ng h p chuy n đ ng th

ng dùng nh t là c c u vi sai và xích truy n

đ ng th c hi n t ng h p chuy n đ ng g i là xích vi sai.
Thông th

ng chuy n đ ng vi sai đ

c dùng trong tr

ng h p c n truy n đ n

khâu ch p hành m t chuy n đ ng ph có chu k , khi không c n ng ng chuy n đ ng
c a các khâu ch p hành. Có khi ng

i ta dùng xích vi sai đ th c hi n m t chuy n

12


đ ng không đ u. Hình 1.14 là s đ k t c u đ ng h c c a máy ti n h t l ng dùng xích
vi sai.

Hình 1.14: S đ k t c u đ ng h c dùng xích vi sai
1.4.3 T h p chuy n đ ng
Mu n t o thành nh ng chuy n đ ng t o hình trên máy, t c là mu n xác đ nh
chuy n đ ng t

ng đ i gi a dao c t và phôi, ta c n bi t các m i liên h v chuy n

đ ng và s t h p các chuy n đ ng gi a nh ng khâu ch p hành v i ngu n truy n đ ng
và gi a nh ng khâu ch p hành v i nhau.
M i liên h v chuy n đ ng và s t h p các chuy n đ ng đ

c bi u th b ng

m t lo i s đ g i là s đ k t c u đ ng h c.
1.5 I U CH NH CHUY N

NG

Khi chuy n vi c gia công m t chi ti t này sang m t chi ti t khác, các thông s
trong xích truy n đ ng s thay đ i m t ph n ho c toàn b . Do đó, trong m i nhóm
truy n đ ng máy c n có m t c c u đi u ch nh.
i u ch nh chuy n đ ng c a máy, v c n b n là v n đ xác đ nh các thông s
c a c c u đi u ch nh. Các thông s này s d n đ n l

cu i cùng c a xích truy n đ ng. L

ng thay đ i c n thi t

khâu

ng thay đ i trên khâu cu i cùng g i là l

ng di

đ ng tính toán.
Mu n xác đ nh các thông s đi u ch nh, tr
đ ng đ l p ph

ng trình truy n đ ng. T ph

c tiên ph i c n c vào xích truy n

ng trình truy n đ ng, ta tìm ra quan h

gi a các thông s c a c c u đi u ch nh g i là công th c đi u ch nh. Công th c đi u
ch nh này ph thu c vào l

ng di đ ng tính toán và các h s c đ nh c a xích truy n

đ ng.
13


D a vào công th c đi u ch nh đ xác đ nh nh ng tr s ch a bi t c a thông s

đi u ch nh, sau đó ti n hành đi u ch nh máy, t c là đi u ch nh nh ng khâu bi n đ i
c a c c u đi u ch nh. B

c k ti p là k p ch t phôi, dao… đ gia công th m t chi

ti t làm m u. Ki m nghi m chi ti t m u, n u đúng yêu c u s cho máy làm vi c bình
th

ng
Ví d : i u ch nh máy ti n renvit theo s đ k t c u đ ng h c

hình 1.15:

Hình 1.15: S đ k t c u đ ng h c c a máy ti n
Th c hi n các b

c đi u ch nh sau:

1.5.1 i u ch nh xích v n t c
Mu n thay đ i v n t c c a chuy n đ ng vòng V cho phù h p v i chi ti t gia
công, ta ph i ti n hành đi u ch nh xích v n t c. Trong tr

ng h p này:

- Khâu cu i cùng: Tr c đ ng c đi n và tr c chính mang phôi
-L

ng di đ ng tính toán: n đ(v/f) c a đ ng c đi n t

ng ng v i: nf(v/f) c a

phôi
- Ph

ng trình truy n đ ng:

nđc x iv = nf

iv : T s truy n c a h p t c đ (c c u đi u ch nh)
- Công th c đi u ch nh :
Hai l

iV 

nf
nđc

ng di đ ng tính toán n f và nđc đã bi t. Ta xác đ nh đ

ch nh iv. (th c t khi đi u ch nh , là đi u ch nh l
tr

c thông s đi u

ng di đ ng n đcx iv đã đ

c)

1.5.2 i u ch nh xích c t renvit
- Khâu cu i cùng c a xích c t renvit: Tr c chính mang phôi và bàn dao

14

c tính


-L

ng di đ ng tính toán: 1 vòng quay c a tr c chính mang phôi  m t b

c

ren t(mm) c a ren vít
- Ph

ng trình truy n đ ng:

1v x isx tx =t

is: T s truy n ch y dao (c c u đi u ch nh)
tx: B

c ren c a vitme

- Công th c đi u ch nh :

is 

t
tx

t và tx là nh ng tr s đã bi t. Ta xác đ nh is và đi u ch nh các bánh r ng thay
th .

CÂU H I ÔN T P CH

NG 1

1. Trình bày chuy n đ ng t o hình c a máy c t kim lo i
2. Trình bày xích truy n đ ng trong máy c t kim lo i.
3. Ký hi u máy c t kim lo i
4. T h p chuy n đ ng trong máy c t kim lo i.
5. Trình bày ph

ng pháp đi u ch nh chuy n đ ng trong máy c t kim lo i.

15


Ch

ng 2
CÁC C

2.1 CHUY N

C U TRUY N

NG VÀ I U KHI N

NG C A MÁY C T KIM LO I

2.1.1 Khái ni m v chuy n đ ng
th c hi n nhi m v gia công, t c là hình thành các b m t c n thi t trên chi ti t
gia công, máy c t kim lo i c n có nh ng chuy n đ ng t

ng đ i gi a dao và phôi theo

m t qui lu t nh t đ nh đ

ng v m t công ngh , chuy n

c g i là chuy n đ ng t o hình.

đ ng t o hình có hai d ng c b n : Chuy n đ ng chính và chuy n đ ng ch y dao
- Chuy n đ ng chính :
+ Chuy n đ ng chính là chuy n đ ng t o ra v n t c c t đ th c hi n quá trình
c t. Trong b t k ph

ng pháp c t nào, nó là v n t c l n nh t.

+ V n t c c t c a chuy n đ ng chính ký hi u là v
+ Chuy n đ ng chính có th là chuy n đ ng vòng hay chuy n đ ng th ng.
- Chuy n đ ng ch y dao :
+ Chuy n đ ng ch y dao là chuy n đ ng đ m b o quá trình c t đ

c th c hi n

liên t c.
+ Chuy n đ ng ch y dao ký hi u là s

Chuy n đ ng chính và chuy n đ ng ch y dao đ
kim lo i đ

c th c hi n trên m t s máy c t

c trình bày trên hình 2.1

Hình 2.1 : Chuy n đ ng chính và chuy n đ ng ch y dao
16


C hai chuy n đ ng chính và chuy n đ ng ch y dao đ u có th do dao hay do phôi
th c hi n, và c hai đ u có th là chuy n đ ng liên t c ho c chuy n đ ng gián đo n. Hai
chuy n đ ng này g i là chuy n đ ng c b n c a máy.
2.1.2 Các đ i l

ng đ c tr ng c a chuy n đ ng

a. V n t c c t
Là l

ng d ch chuy n t

ng đ i c a m t đi m trên l

i c t c a dao so v i chi ti t

gia công trong m t phút ( m/phút).
i v i nhóm máy có chuy n đ ng chính là chuy n đ ng quay vòng nh : Máy
ti n, máy khoan, máy phay…thì ta có :

-V nt cc t:

v

dn
1000

(m / phút )

[2.1]

i v i nhóm máy có chuy n đ ng chính là chuy n đ ng th ng nh : Máy bào,
máy x c, máy chu t…thì ta có :
-V nt cc t:

2Ln htk
1000

v

(m / phút )

[2.2]

Trong đó :
d -đ

ng kính c a phôi hay c a dao c t, mm

n - s vòng quay c a tr c chính, vòng/phút

L – đ dài chuy n đ ng c a dao hay phôi, mm
T - th i gian c n thi t đ gia công chi ti t, phút
b. L

ng ch y dao S

Là l

ng d ch chuy n d c ho c ngang c a dao so v i phôi cho m t vòng quay c a

phôi (mm/vòng),
i v i nhóm máy có chuy n đ ng chính là chuy n đ ng quay vòng nh : Máy
ti n, máy khoan, máy phay…thì ta có :
-L

ng ch y dao : s 

L
nT

( mm / vòng )

[2.3]

i v i nhóm máy có chuy n đ ng chính là chuy n đ ng th ng nh : Máy bào,
máy x c, máy chu t…thì ta có :
-L

ng ch y dao:

s

B
n htk T

Trong đó :
17

(mm / htk )

[2.4]


L - đ dài chuy n đ ng c a dao hay phôi, mm
B - chi u r ng c a b m t gia công, mm
n htk - s hành trình kép trên m t phút
T - th i gian c n thi t đ gia công chi ti t, phút
2.1.3 T s truy n
Các c c u trong máy c t kim lo i nh :

ai truy n, Xích, Bánh r ng, Tr c vít –

Bánh vít…là t s gi a s vòng quay n2 c a tr c b đ ng và n1 c a tr c ch đ ng, đ

c

ký hi u là i :
i

n2

n1

Ví d :
- Trong truy n đ ng bánh r ng :
i

n2 Z1

n1 Z 2

Z1 – S r ng c a bánh r ng ch đ ng,
Z2 – S r ng c a bánh r ng b đ ng.
- Trong truy n đ ng ai :
i

n2 D1

n1 D2

D1 –

ng kính c a Puli ch đ ng,

D2 –

ng kính c a Puli b đ ng.

- Trong truy n đ ng Tr c vít – Bánh vít :
i

n2 k

n1 Z

k – S đ u m i c a tr c vít,
Z – S r ng c a bánh vít.
N u trong xích truy n đ ng c a m t máy có n c c u th c hi n, thì t s truy n
chung c a máy b ng tích các t s truy n c a t ng c c u riêng biêt, ngh a là :
i = i1.i2.i3…in
2.2 CÁC C

C U TRUY N

NG

C c u truy n d n trong máy c t kim lo i có th chia ra làm hai nhóm : Truy n
d n vô c p và Truy n d n phân c p
2.2.1 Truy n d n phân c p
18


đ m b o vi c thay đ i s vòng quay, h p t c đ máy công c có th là h p t c
đ vô c p hay phân c p. Tùy thu c vào nguyên t c truy n đ ng , tùy thu c vào nguyên
t c th c hi n t s truy n , vào ph m vi s d ng… H p t c đ phân c p c ng có r t nhi u
k t c u khác nhau.

đây ta ch xét đ n m t s c c u truy n đ ng đi n hình trong các

lo i h p t c đ đi n hình
a. C c u Puli- ai truy n

H p t c đ dùng c c u Puli - đai truy n là lo i đ n gi n nh t và c nh t.

c

th hi n trên hình 2.2
u đi m :
- Truy n đ ng r t êm, do đó r t phù h p v i truy n đ ng c a tr c chính các lo i
máy chính xác nh máy ti n chính xác, mài doa...
- K t c u đ n gi n
Nh

c đi m :

- Không b o đ m t s truy n chính xác vì hi n t
thông s hình h c nh : đ

t và nh h

ng c a các

ng kính Puli, b dày đai truy n.

- Không th c hi n đ
kích th

ng tr

c nhi u t s truy n. Mu n t ng s t s truy n, s d n đ n

c c ng k nh.

Hình 2.2 : C c u Puli – ai truy n
b. C c u bánh r ng di tr

t

19


Hình 2.3: C c u bánh r ng di tr
C c u bánh r ng di tr
c , đ c bi t là

t [H.2.3] là lo i đ

t

c dùng ph bi n nh t trong máy công

các máy v n n ng. Nó bao g m m t s bánh r ng n kh p nhau đ th c

hi n m t s t s truy n c đ nh gi a hai tr c, t o nên m t nhóm truy n đ ng. Mu n m
r ng ph m vi đi u ch nh s vòng quay, ta m c n i ti p các nhóm truy n đ ng v i nhau
mà không làm t ng kích th


c c a h p.

u đi m :

- Vi c th c hi n t s truy n và đi u ch nh v n t c đ
- Có th truy n đ

c d dàng

c momen và công su t l n v i kích th

ct

ng đ i nh .

- Vì ch có nh ng bánh r ng làm vi c m i n kh p vào nhau, nên ti ng n nh , các
bánh r ng ít mòn, đ t n th t n ng l
 Nh

c hi u su t truy n đ ng.

c đi m :

- Ch dùng đ
dùng đ

ng, nâng cao đ

c bánh r ng th ng : r t khó dùng đ

c bánh r ng nghiêng và không

c bánh r ng hình ch V.
- Kích th

c c a h p theo chi u tr c t

ng đ i l n. Thông th

chi u tr c c a m t nhóm truy n đ ng :l < 2bp.
b – chi u r ng bánh r ng
p – s t s truy n trong m t nhóm truy n đ ng
c. C c u bánh r ng – ly h p

20

ng kích th

c theo