Kinh tế quốc tế bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NG

I H C PH M V N

NG

KHOA KINH T

BÀI GI NG
MÔN: KINH T QU C T
(Dùng cho đào t o tín ch )

Ng

i biên so n: ThS. Nguy n Hoàng Ngân

L u hành n i b - N m 2015
-0-


DANH M C CH

VI T T T

AFTA

: Khu v c m u d ch t do ASEAN

APEC

: Di n đàn h p tác kinh t Châu Á-Thái Bình D

ng

ASEAN : Hi p h i các qu c gia ông Nam Á
BOT

: H p đ ng Xây d ng – Kinh doanh – Chuy n giao

BTO

: H p đ ng Xây d ng - Chuy n giao - Kinh doanh

BT

: H p đ ng Xây d ng - Chuy n giao

CEPT

: Ch

CPCH

: Chi phí c h i

EU

: Liên minh Châu Âu

FDI

:

FTA

: Khu v c m u d ch t do

H-O

: Lý thuy t Heckscher – Ohlin

IBRD

: Ngân hàng tái thi t và phát tri n

ICSID

: Trung tâm gi i quy t tranh ch p đ u t qu c t

IDA

: Hi p h i phát tri n qu c t

IMF

: Qu ti n t qu c t

IFC

: Công ty tài chính qu c t

ISO

: T ch c Tiêu chu n qu c t

KTQT

: Kinh t qu c t

M&A

: Hình th c đ u t mua l i và sáp nh p

MFN

: Nguyên t c t i hu qu c

MIGA

: C quan b o đ m đ u t đa ph

NSL

: N ng su t lao đ ng

NT

: Nguyên t c đãi ng qu c gia

OECD

: T ch c h p tác và phát tri n kinh t

PPF

:

ODA

: H tr phát tri n chính th c

QG

: Qu c gia

WB

: Ngân hàng th gi i

WTO

: T ch c Th

ng trình Thu quan u đãi có hi u l c chung

u t tr c ti p n

c ngoài

ng

ng gi i h n kh n ng s n xu t

ng m i Th gi i
-1-


Ch

ng 1: NH NG V N

it

1.1.

CHUNG V KINH T QU C T

ng và n i dung môn h c kinh t qu c t

1.1.1. Khái ni m kinh t qu c t
Kinh t qu c t là m t môn khoa h c nghiên c u nh ng v n đ phân ph i và
s d ng các ngu n l c, tài nguyên gi a các n n kinh t c a các n c, các khu v c
thông qua con đ ng m u d ch, h p tác v i nhau nh m đ t đ c s cân đ i cung
c u v hàng hóa, d ch v , ti n t trong ph m vi m i n c và trên t ng th n n kinh
t toàn c u.
1.1.2.

it

ng nghiên c u c a môn h c kinh t qu c t

i t ng nghiên c u c a môn h c kinh t qu c t là m i quan h kinh t
gi a các qu c gia trong n n kinh t th gi i. M i quan h kinh t gi a các qu c gia
đ c bi u hi n c th qua vi c di chuy n ngu n l c gi a các qu c gia thông qua
trao đ i qu c t , h ng t i cân đ i cung c u các ngu n l c này trong n n kinh t th
gi i. Các ngu n l c trong n n kinh t th gi i t n t i d i d ng hàng hóa, d ch v ,
v n, s c lao đ ng, khoa h c công ngh ,… Quá trình trao đ i qu c t các ngu n l c,
t o nên s ph thu c v kinh t gi a các qu c gia và s ràng bu c v l i ích gi a
các ch th kinh t .
đ m b o l i ích c a mình, các ch th kinh t ph i nghiên
c u qui lu t v n đ ng c a các dòng ch y ngu n l c gi a các qu c gia, tìm hi u các
chính sách tác đ ng đ n các dòng ch y, t đó đ a ra bi n pháp đ đi u ch nh quá
trình trao đ i nh m đ t t i m c tiêu đã đ c xác đ nh.
1.1.3. N i dung nghiên c u môn h c kinh t qu c t
N i dung nghiên c u c a môn kinh t qu c t s xoay quanh nh ng v n đ
liên quan đ n các quan h kinh t qu c t nh :
o Nghiên c u các hi n t ng, quá trình kinh t di n ra trong l nh v c trao đ i qu c
t hàng hóa, d ch v , v n,...
o Nghiên c u xu h ng, đ c đi m phát tri n và nh ng nhân t tác đ ng đ n phát
tri n kinh t th gi i và th tr ng th gi i.
o Nghiên c u nh ng chính sách và bi n pháp kinh t c a các ch th tham gia.
N i dung c th :
1. Nh ng v n đ chung v KTQT
2. Th
3.

ng m i qu c t và chính sách th

ng m i qu c t

u t qu c t

4. Cán cân thanh toán qu c t và th tr

ng ti n t qu c t

-2-


5. Liên k t và h i nh p kinh t qu c t
Nh v y n i dung môn Kinh t qu c t nghiên c u lý lu n m i quan h kinh
t gi a các qu c gia c khía c nh vi mô và v mô.
1.2. Các hình th c kinh t qu c t
1.2.1. Th

ng m i qu c t

Th ng m i qu c t là s trao đ i hàng hóa và d ch v gi a các qu c gia,
thông qua mua bán và trao đ i, l y ti n t làm môi gi i, tuân theo quy t c trao đ i
ngang giá nh m đ a l i l i ích cho các bên.
Ho t đ ng th ng m i ra đ i s m nh t trong các quan h kinh t qu c t và
ngày nay nó v n gi v trí trung tâm trong các quan h kinh t qu c t . S d th ng
m i qu c t có vai trò quan tr ng nh v y b i vì k t qu c a các quan h kinh t
qu c t khác cu i cùng đ c th hi n t p trung trong th ng m i qu c t và quan h
hàng hóa - ti n t v n là quan h ph bi n nh t trong các quan h kinh t qu c t .
u t qu c t

1.2.2.

u t qu c t là m t hình th c di chuy n qu c t v v n, trong đó v n đ c
di chuy n t qu c gia này sang qu c gia khác đ th c hi n m t ho c m t s d án
đ u t nh m đem l i l i ích cho các bên tham gia.
V n đ u t qu c t có hai dòng chính: đ u t c a t nhân và h tr phát tri n
chính th c c a các chính ph , các t ch c qu c t .
-

u t c a t nhân:

+

u t tr c ti p n

+

u t gián ti p

u t c a t nhân đ

c th c hi n d

i hai hình th c:

c ngoài

- H tr phát tri n chính th c (ODA)
1.2.3. Trao đ i qu c t v khoa h c và công ngh
Trao đ i qu c t v khoa h c công ngh là hình th c quan h kinh t qu c t ,
qua đó s n ph m khoa h c công ngh c a m t qu c gia đ c trao đ i v i qu c gia
khác nh m đ t t i l i ích cao h n m i bên.

1.2.4. Trao đ i qu c t v s c lao đ ng
Trao đ i qu c t v s c lao đ ng là hình th c quan h kinh t qu c t , trong
đó ng i lao đ ng di chuy n t n
ki m s ng.

c này sang n

-3-

c khác nh m m c đích lao đ ng


Khi ng

i lao đ ng ra kh i m t n

c g i là ng

i xu t c , s c lao đ ng c a

ng i đó g i là s c lao đ ng xu t kh u. Khi ng i lao đ ng đ n m t n c khác g i
là ng i nh p c , s c lao đ ng c a ng i đó g i là s c lao đ ng nh p kh u.
1.2.5. Các d ch v thu ngo i t
Các d ch v thu ngo i t bao g m các ho t đ ng kinh t qu c t d i d ng
các d ch v qu c t nh du l ch qu c t , giao thông v n t i qu c t , thông tin liên l c
qu c t , b o hi m qu c t , thanh toán và tín d ng qu c t ,…
Y u t qu c t
đây th hi n ph m vi ho t đ ng ho c ch th s n xu t và
đ i t ng tiêu dùng thu c các qu c t ch khác nhau.
thu n ti n, ng i ta quy c

tính qu c t c a các d ch v này đ ng nh t v i hình th c thanh toán là vi c thu
ngo i t . Các d ch v thu ngo i t có quy mô ngày càng l n, n i dung ngày càng
phong phú và hình th c ngày càng tr nên đa d ng.
1.3. Xu th phát tri n kinh t th gi i
1.3.1. Xu th chuy n d ch t kinh t v t ch t sang kinh t tri th c
1.3.1.1. Kinh t v t ch t và kinh t tri th c
a. Kinh t v t ch t
Kinh t v t ch t là n n kinh t d a trên c s khai thác, s n xu t, phân ph i và
s d ng nh ng tài nguyên h u hình và h u h n.
b. Kinh t tri th c
“Kinh t tri th c là n n kinh t đ c xây d ng trên c s s n xu t, phân ph i
và s d ng tri th c, thông tin” ( báo cáo “n n kinh t l y c s là tri th c” c a t
ch c h p tác và phát tri n kinh t - Organization of Economic Co-operation and
Development- OECD)
T cu i nh ng n m 80, đ u nh ng n m 90 c a th k XX đ n nay xu th phát
tri n kinh t tri th c di n ra nhanh.
N n kinh t th gi i t t y u ph i phát tri n theo h ng kinh t tri th c, có nh
v y m i kh c ph c đ c h n ch c a kinh t v t ch t và đ m b o s phát tri n lâu
dài c a xã h i loài ng i và đây c ng chính là m t trong nh ng xu th phát tri n
kinh t th gi i hi n nay.
1.3.1.2. Bi u hi n c a xu th phát tri n kinh t tri th c
* C c u kinh t có s chuy n d ch t kinh t v t ch t sang kinh t d ch v
i v i các n

c phát tri n, xu t hi n xu th chuy n d ch c c u kinh t t s n

xu t v t ch t sang kinh t d ch v . T tr ng thu nh p t kinh t d ch v trong GDP

-4-

đã v

t tr i so v i thu nh p t s n xu t v t ch t và thu hút ngu n lao đ ng l n c a

xã h i. Xu th này xu t hi n t nh ng n m 70 c a th k XX, g n li n v i nh ng
đi u ki n c a n n kinh t phát tri n cao và ch u nh h

ng c a cu c cách m ng

khoa h c – k thu t.
i v i các n

c đang phát tri n, s chuy n d ch c c u kinh t theo h

ng

công nghi p hóa, gia t ng s n xu t công nghi p so v i s n xu t nông nghi p. Quá
trình chuy n d ch này ch u nh h

ng r t l n c a xu th toàn c u hóa và s tác đ ng

m nh m c a cu c cách m ng khoa h c – công ngh hi n đ i. Vì th

các n

c

đang phát tri n xu t hi n kh n ng và đi u ki n th c hi n đ ng th i hai xu th
chuy n d ch c c u kinh t trong n i b các ngành s n xu t v t ch t và chuy n d ch

t s n xu t v t ch t sang kinh t d ch v .
i v i toàn c u, c c u kinh t có s thay đ i m t cách c b n theo h

ng t

tr ng nông nghi p gi m nhanh, t tr ng công nghi p gi m ch m, t tr ng các ngành
d ch v t ng nhanh trong GDP c a th gi i.
Nông nghi p và công nghi p v n t ng tr

ng v s tuy t đ i nh ng t tr ng

c a chúng trong GDP thì gi m xu ng. T tr ng các ngành d ch v và các ngành có
hàm l

ng khoa h c cao t ng nhanh, nhi u ngành công nghi p m i ra đ i và phát

tri n v i t c đ cao nh : công ngh thông tin, công ngh ph n m m, công ngh sinh
h c,…
* C c u đ u t có s thay đ i
u t cho công nghi p khai khoáng và m t s ngành công nghi p truy n
th ng gi m c v s tuy t đ i và s t

ng đ i. T ng t tr ng đ u t v khoa h c –

công ngh và giáo d c – đào t o là nh ng ngành t o ra s n ph m tri th c, đáp ng
yêu c u phát tri n kinh t tri th c. Các ngành công ngh cao: tin h c, thông tin,
công ngh sinh h c, n ng l
n n kinh t tri th c, đ
giáo d c đ

ng và v t li u m i, công ngh v tr ,…là tr c t c a

c các n

c đ u t phát tri n nhanh.

nhi u n

c, ngành

c c i cách, th c hi n ch đ giáo d c su t đ i, đa d ng các hình th c

giáo d c đào t o nh m giúp ng

i lao đ ng theo k p đà ti n c a khoa h c – công

ngh hi n đ i.

-5-


* C c u trao đ i trong th

ng m i qu c t có s thay đ i.

N u so sánh t ng trao đ i th ng m i qu c t : t tr ng trao đ i hàng hóa gi m,
t tr ng trao đ i d ch v t ng. N u ch xem xét trao đ i hàng hóa h u hình: t tr ng
trao đ i nguyên li u thô và nông s n gi m đáng k , t tr ng trao đ i s n ph m ch
bi n t ng nhanh; t tr ng trao đ i s n ph m có hàm l ng lao đ ng cao gi m nhi u,
t tr ng traao đ i s n ph m có hàm l ng v n, tri th c cao t ng nhanh.

1.3.1.3. Tác đ ng c a xu th phát tri n kinh t tri th c
a. Tác đ ng tích c c
- Thúc đ y m nh m s phát tri n c a l c l ng s n xu t và phân công lao đ ng
qu c t
các qu c gia đ n trình đ cao, đ a l i s t ng tr ng s n xu t và l u
thông qu c t , làm chuy n bi n c c u kinh t các n c theo h ng có hi u qu .
- Làm t ng nhanh t tr ng các ngành kinh t tri th c, các ngành d ch v , các
ngành có hàm l ng khoa h c – công ngh cao.
- T o đi u ki n thu n l i đ truy n bá và chuy n giao ngày càng nhi u nh ng
thành t u v khoa h c – công ngh , v t ch c và qu n lý, v s n xu t và kinh
doanh. Các n c có c h i đón nh n nh ng thành t u phát tri n khoa h c – công
ngh , khoa h c kinh t và qu n lý c a th gi i.
- Các n c, đ c bi t là các n c đang phát tri n có c h i ti p c n nh ng ngu n
l c quan tr ng và c n thi t nh ngu n v n, ngu n tri th c và nh ng kinh nghi m v
qu n lý kinh t . T o đi u ki n cho nh ng n c này có kh n ng phát tri n, rút ng n
kho ng cách v i các n c khác trên th gi i.
b. Tác đ ng tiêu c c
- Xu th phát tri n kinh t tri th c có th làm gia t ng r t l n kho ng cách giàu
nghèo.
- Xu th này c ng có th làm cho các n c đang phát tri n trình đ công ngh
th p có nguy c b t t h u n u không có chính sách phát tri n khoa h c – công ngh
h p lý.
1.3.2. Xu th toàn c u, khu v c hóa
1.3.2.1. Qu c t hóa và toàn c u hóa
Trong “Tuyên ngôn c a
ng C ng s n”, C.Mác và Ph. ngghen đã vi t v
quá trình qu c t hóa t b n ch ngh a: “Qu c t hóa kinh t là s phát tri n kinh t
không ch trong m t qu c gia mà còn trên ph m vi toàn th gi i”. Th i k này, nói

-6-

đ n qu c t hóa t c là qu c t hóa kinh t , b i vì khi đó ch có kinh t mang tính
qu c t còn các v n đ khác ch a mang tính qu c t .
“Toàn c u hóa là quá trình hình thành th tr ng th gi i th ng nh t, h th ng
tài chính – tín d ng toàn c u, m r ng giao l u kinh t - khoa h c – công ngh gi a
các n c và gi i quy t các v n đ v chính tr , xã h i trên ph m vi toàn th gi i”.
Quá trình toàn c u hóa di n ra trên các l nh v c: kinh t (nh t là th ng m i,
đ u t u, tài chính,…), khoa h c – công ngh , v n hóa, thông tin, b o v môi tr ng
và l nh v c chính tr (bao g m c ngo i giao và quân s ). M c đ toàn c u hóa các
l nh v c trên không gi ng nhau, m nh m nh t là l nh v c kinh t , ch m nh t là l nh
v c chính tr .
1.3.2.2. Bi u hi n c a xu th toàn c u hóa kinh t
Quá trình qu c t hoá di n ra v i quy mô ngày càng l n, t c đ ngày càng cao
trong t t c các l nh v c s n xu t, th ng m i, đ u t , tài chính, d ch v …thúc đ y
xu th toàn c u hoá phát tri n c v chi u r ng và chi u sâu. Bi u hi n:
 Trong l nh v c s n xu t:
Nh ng th p k g n đây, phân công lao đ ng qu c t phát tri n nhanh và có
nh ng bi u hi n m i:
- Có s thay đ i sâu s c v c s c a phân công lao đ ng qu c t .
- Có s thay đ i v c ch hình thành phân công lao đ ng qu c t .
 Trong l nh v c đ u t :
-

Nh ng n m g n đây, đ u t qu c t tr thành tr ng đi m m i cho s t ng tr ng
kinh t . Hi n t ng đ u t l n nhau gi a các n c công nghi p phát tri n, gi a
các n c công nghi p phát tri n v i các n
đang phát tri n v i nhau ngày càng t ng.

-

u t tr c ti p

-

u t gián ti p (thông qua th tr

 Trong l nh v c th

c đang phát tri n, gi a các n

c

ng ch ng khoán)

ng m i:

-

Th ng m i qu c t ngày càng đóng vai trò quan tr ng đ i v i phát tri n kinh t
th gi i. S đ ng nh t th ng m i qu c t b ng s ra đ i h th ng tiêu chu n
c a T ch c Tiêu chu n qu c t (International Standard Organization – ISO) tr
thành tiêu chu n chung hàng hóa th ng m i qu c t .

-

S phát tri n c a các liên minh kinh t

-7-

-

Hình thành và phát tri n th tr

ng th gi i bao g m: th tr

ng hàng hóa, d ch

v , v n, ti n t , b t đ ng s n, s c lao đ ng, khoa h c – công ngh , thông
tin,…Quá trình toàn c u hóa thúc đ y t t c các lo i th tr ng phát tri n nhanh,
đ c bi t là th tr ng ti n t .
-

Vai trò ngày càng l n c a các ho t đ ng tài chính - ti n t , các công ty xuyên
qu c gia, các t ch c qu c t …

1.3.2.3. Tác đ ng c a xu th toàn c u hóa
a. Tác đ ng tích c c
- Thúc đ
đ ng qu c t
n c theo h
d ng l i th c

y m nh m s phát tri n
các qu c gia đ n trình đ
ng h p lý, có hi u qu h
a nhau đ phát tri n kinh t

c a l c l ng s n xu t và phân công lao

cao, làm chuy n d ch c c u kinh t các
n. Các n c d dàng h n trong vi c t n
c a n c mình.

- Quá trình hình thành th tr ng th gi i th ng nh t c v hàng hóa d ch v ,
v n, s c lao đ ng, khoa h c – công ngh ….làm cho các n c r t thu n l i trong
vi c b sung các ngu n l c t n

c ngoài, kh c ph c nh ng khó kh n bên trong.

b. Tác đ ng tiêu c c
- Làm tr m tr ng h n nh ng b t công trong xã h i, làm gia t ng kho ng cách
giàu nghèo trong t ng n

c và gi a các n

c.

- Làm thu h p quy n l c, ph m vi và hi u qu tác đ ng c a Nhà n
đ n s phát tri n c a qu c gia.

c dân t c

- Làm cho m i m t c a đ i s ng con ng i tr nên kém an toàn h n, t an
toàn kinh t , tài chính, v n hóa, xã h i, môi tr ng đ n an toàn chính tr , an ninh; t
an toàn c a t ng con ng i, t ng gia đình đ n an toàn c a qu c gia.
c bi t, đ i v i các n c đang phát tri n, xu th toàn c u hóa đang đ t ra
nh ng thách th c r t l n, n u v t qua đ c và th ng l i thì cái đ c r t l n, n u
không v t qua đ c thì cái m t c ng không nh , khi đó nh h ng tiêu c c s l n
át làm cho các n

c này khó khai thác đ

c nh ng tác đ ng tích c c

trên.

1.3.3. Xu th m c a kinh t qu c gia
1.3.3.1. óng c a và m c a kinh t qu c gia
Th p k 50, 60 c a th k XX, nhi u n c đang phát tri n Châu Á, Châu
M Latinh m i dành đ c đ c l p đ u phát tri n n n kinh t theo h ng “đóng c a
kinh t qu c gia”.

-8-


óng c a kinh t qu c gia là vi c phát tri n n n kinh t ch y u d a vào
ngu n l c trong n c (n i l c), s d ng không đáng k ngu n l c n c ngoài
(ngo i l c), n n kinh t trong n c ít có m i liên h v i th gi i bên ngoài.
T cu i nh ng n m 60, hàng lo t các n c đang phát tri n đã nh n th y
chính sách đóng c a kinh t qu c gia không còn phù h p và chuy n sang phát tri n
theo xu th m i – xu th m c a kinh t qu c gia.
n cu i nh ng n m 80, đ u
nh ng n m 90, các n
kinh t qu c gia.

c xã h i ch ngh a c ng đã chuy n đ i theo xu th m c a

M c a kinh t qu c gia là các n c phát tri n kinh t trong n c g n li n
v i kinh t khu v c và kinh t th gi i b ng vi c m r ng ho t đ ng kinh t đ i

ngo i. Phát tri n kinh t qu c gia, các n c không ch d a vào ngu n l c trong
n c mà còn d a vào ngu n l c ngoài n c. M r ng ho t đ ng kinh t đ i ngo i,
các n c l a ch n u tiên hàng đ u là m r ng ho t đ ng ngo i th
đ u t v i n c ngoài.

ng và h p tác

1.3.3.2. M c tiêu m c a kinh t qu c gia
Ngày nay, trên th gi i t t c các n c đ u th c hi n chính sách “m c a kinh
t ”. Tuy nhiên, do nh ng đi u ki n phát tri n kinh t có khác nhau, m c tiêu m c a
kinh t c a m i n c có khác nhau.
i v i các n c phát tri n, n n kinh t có l i th v v n và khoa h c – công
ngh , các y u t đi u ki n t nhiên và lao đ ng đã đ c khai thác có hi u qu . M c
tiêu m c a kinh t c a các n c phát tri n là khai thác l i th bên ngoài đ phát
tri n kinh t theo chi u sâu. M c a v i các n c đang phát tri n đ t n d ng các
y u t chi u r ng (tài nguyên, s c lao đ ng) và m c a v i các n c phát tri n khác
nh m tìm ki m y u t chi u sâu (công ngh , v n).
i v i các n c đang phát tri n, n n kinh t có l i th ti m n ng v đi u ki n
t nhiên và lao đ ng, h n ch v v n, kinh nghi m qu n lý và khoa h c – công
ngh . Các n c này m c a kinh t nh m khai thác l i th bên ngoài v v n, kinh
nghi m qu n lý và khoa h c – công ngh đ phát huy nh ng l i th ti m n ng, đáp
ng yêu c u phát tri n kinh t đ t n c.
1.3.3.3. Bi u hi n c a xu th m c a kinh t qu c gia
M t là, hi n nay các n c đ u th c hi n chi n l c kinh t m , phát tri n n n
kinh t qu c gia g n v i kinh t khu v c và kinh t th gi i, đ y m nh xu t kh u
hàng hóa (nh t là nh ng m t hàng có l i th c nh tranh), u tiên nh p kh u nguyên

-9-

li u, máy móc, thi t b ph c v s n xu t trong n
v in

c và t ng c

ng h p tác đ u t

c ngoài.

Hai là, các n c k t h p h i nh p kinh t khu v c và h i nh p kinh t th gi i.
H i nh p kinh t khu v c thì m c đ c nh tranh ch a cao, r i ro không l n, nh ng
l i ích thu đ c không nhi u. Ng c l i, h i nh p kinh t th gi i có ph m vi r ng
h n, m c đ c nh tranh quy t li t h n, r i ro có th l n h n nh ng c h i mang l i
l i ích l n h n. Các n c đ u có m c tiêu là h i nh p v ng ch c vào kinh t khu
v c, qua đó rút ra bài h c kinh nghi m, tranh th th i c đ h i nh p kinh t th
gi i m t cách hi u qu .
1.3.3.4. Tác đ ng c a xu th m c a kinh t qu c gia
a. Tác đ ng tích c c
- T o ra s c ép làm cho các doanh nghi p trong n c ph i không ng ng c i
ti n, nâng cao s c c nh tranh, làm thúc đ y m nh m s phát tri n c a l c l ng
s n xu t và phân công lao đ ng qu c t các qu c gia, làm chuy n d ch c c u kinh
t các n c theo h ng h p lý, có hi u qu h n.
- Xóa b d n s ng n cách gi a n n kinh t trong n c v i n n kinh t khu v c
và th gi i; thúc đ y trao đ i v i các n c, t n d ng l i th
trong n c và tranh
th đ c các y u t thu n l i bên ngoài.
-

i v i các n

c đang phát tri n, có th đi t t đón đ u trong quá trình th c

hi n công nghi p hóa thông qua vi c m c a kinh t v i bên ngoài, đón nh n v n
đ u t , công ngh , kinh nghi m qu n lý, phát tri n ngo i th ng và các ho t đ ng
kinh t đ i ngo i khác.
- Thúc đ y s xích l i g n nhau c a các dân t c, làm cho con ng i các n c
khác nhau ngày càng hi u nhau, có thi n chí v i nhau, cùng nhau xây d ng m t th
gi i hòa bình, n đ nh và phát tri n.
b. Tác đ ng tiêu c c
- Do các n

c đ u t ng c

thu c vào n n kinh t các n
t ng.

ng các quan h kinh t v i nhau nên m c đ ph

c khác, ph thu c vào n n kinh t th gi i ngày càng

- Áp l c c nh tranh ngày càng gia t ng, các doanh nghi p trong n c có s c
c nh tranh y u khó t n t i đ c th tr ng trong n c ch ch a nói đ n th tr ng
n c ngoài, d n đ n nguy c phá s n nhi u doanh nghi p.

-10-


1.4. Ch tr

ng c a

ng và Nhà n

c v h i nh p kinh t qu c t

Ch đ ng và tích c c h i nh p qu c t trên c s gi v ng đ ng l i đ i
ngo i đ c l p t ch , vì l i ích qu c gia, dân t c, vì hòa bình, h p tác và phát tri n,
chính sách đ i ngo i r ng m , đa ph ng hóa, đa d ng hóa quan h qu c t ; quán
tri t và v n d ng sáng t o các bài h c kinh nghi m và gi i quy t t t các m i quan
h l n đ c t ng k t trong C ng l nh; đ ng th i chú tr ng m t s quan đi m sau:
 Ch đ ng và tích c c h i nh p qu c t là đ nh h ng chi n l c l n c a ng
nh m th c hi n th ng l i nhi m v xây d ng và b o v T qu c Vi t Nam xã
h i ch ngh a.
 H i nh p qu c t là s nghi p c a toàn dân và c a c h th ng chính tr d i s
lãnh đ o c a
ng và s qu n lý c a Nhà n c. M i c ch , chính sách ph i
phát huy tính ch đ ng, tích c c và kh n ng sáng t o c a t t c các t ch c, cá
nhân, khai thác hi u qu các ti m n ng c a toàn xã h i, c a các t ng l p nhân
dân, bao g m c c ng đ ng ng i Vi t Nam đang sinh s ng và làm vi c
ngoài vào công cu c xây d ng và b o v T qu c.

n

c

 H i nh p qu c t trên c s phát huy t i đa n i l c; g n k t ch t ch và thúc đ y
quá trình hoàn thi n th ch , nâng cao ch t l ng ngu n nhân l c, hi n đ i hóa
k t c u h t ng, nâng cao s c m ng t ng h p và n ng l c c nh tranh qu c gia;
g n k t ch t ch v i vi c t ng c ng m c đ liên k t gi a các vùng, mi n, khu
v c trong n c.

 H i nh p kinh t là tr ng tâm, h i nh p trong các l nh v c khác ph i t o thu n
l i cho h i nh p kinh t và góp ph n tích c c vào phát tri n kinh t , c ng c
qu c phòng, b o đ m an ninh qu c gia, gi gìn và phát huy b n s c v n hóa dân
t c, thúc đ y phát tri n v n hóa, xã h i; h i nh p trong các l nh v c ph i đ c
th c hi n đ ng b trong m t chi n l c h i nh p qu c t t ng th v i l trình,
b c đi phù h p v i đi u ki n th c t và n ng l c c a đ t n c.
 H i nh p qu c t là quá trình v a h p tác v a đ u tranh; kiên đ nh l i ích qu c
gia, dân t c; ch đ ng d báo, x lý linh ho t m i tình hu ng, không đ r i vào
th b đ ng, đ i đ u; không tham gia vào các t p h p l c l ng, các liên minh
c a bên này ch ng bên kia.
 Nghiêm ch nh tuân th các cam k t qu c t mà Vi t Nam tham gia đi đôi v i
ch đ ng, tích c c tham gia xây d ng và t n d ng hi u qu các quy t c, lu t l
qu c t và tham gia các ho t đ ng c a c ng đ ng khu v c và qu c t ; ch đ ng
đ xu t sáng ki n, c ch h p tác trên nguyên t c cùng có l i; c ng c và nâng

-11-


cao vai trò trong c ng đ ng khu v c và qu c t , góp ph n tích c c vào cu c đ u
tranh vì hòa bình, đ c l p dân t c, dân ch và ti n b xã h i trên th gi i.

CÂU H I ÔN T P
1. Kinh t qu c t là gì? T i sao ph i nghiên c u Kinh t qu c t ?
2. Kinh t qu c t nghiên c u nh ng v n đ gì?
3. Phân tích xu th kinh t qu c t hi n nay?

-12-


Ch

ng 2: TH

NG M I QU C T

2.1. Khái ni m, vai trò và các hình th c th
2.1.1. Khái ni m và vai trò c a th

ng m i qu c t

ng m i qu c t

2.1.1.1. Khái ni m
Th ng m i qu c t là s trao đ i hàng hóa và d ch v gi a các qu c gia,
thông qua mua bán và trao đ i, l y ti n t làm môi gi i, tuân theo quy t c trao đ i
ngang giá nh m đ a l i l i ích cho các bên.
Th ng m i qu c t có t hàng ngàn n m nay, nó ra đ i s m nh t và hi n
nay v n gi v trí trung tâm trong các quan h kinh t qu c t .
2.1.1.2. Vai trò c a th

ng m i qu c t

- Thông qua ho t đ ng xu t, nh p kh u góp ph n vào vi c nâng cao hi u qu kinh
doanh, thúc đ y quá trình công nghi p hóa
- Góp ph n gi i quy t nh ng v n đ kinh t - xã h i quan tr ng c a đ t n
vi c làm, công ngh , s d ng tài nguyên có hi u qu

c: V n,

- m b o s th ng nh t gi a kinh t và chính tr trong ho t đ ng ngo i th

ch c quá trình l u thông hàng hóa gi a trong n c v i n c ngoài.

ng. T

2.1.2. Các hình th c th

ng m i qu c t

Th ng m i qu c t bao g m nhi u n i dung khác nhau. Trên giác đ m t
qu c gia đó chính là ho t đ ng ngo i th ng. N i dung c a th ng m i qu c t bao
g m:
- Xu t và nh p kh u hàng hóa h u hình
- Xu t nh p kh u hàng hóa vô hình
- Gia công qu c t :
Gia công qu c t là m t bên th c hi n nh n nguyên li u t phía n c ngoài
đ s n xu t ra hàng hóa và giao cho h đ nh n đ c công lao đ ng g i là phí gia
công.
Gia công qu c t g m gia công cho n

c ngoài và thuê n

c ngoài gia công.

- Tái xu t và chuy n kh u:
+ Trong ho t đ ng tái xu t, ng i ta ti n hành nh p kh u t m th i hàng hóa
t bên ngoài vào, sau đó l i ti n hành xu t kh u sang n c th ba v i đi u ki n
hàng hóa đó không qua gia công, ch bi n.

-13-

+ Trong ho t đ ng chuy n kh u không có hành vi mua bán mà ch th c hi n
các d ch v nh v n t i, quá c nh, l u kho l u bãi, b o qu n...
- Xu t kh u t i ch : là vi c bán hàng cho ng

ng trong n

c.

Theo nguyên t c này, vi c giành cho nhau nh ng u đãi và nhân nh
gi a các bên trong quan h kinh t buôn bán trên c s t ng x ng nhau.

ng

2.2. Nguyên t c c b n trong th
2.2.1. Nguyên t c t

in

c ngoài

th tr

ng m i qu c t

ng h

M c đ u đãi và đãi ng c a các qu c gia khác nhau ph thu c vào ti m l c
kinh t c a m i qu c gia. Vi c áp d ng nguyên t c này th ng gây b t l i cho bên
y u h n và mang tính phân bi t đ i x v i n c th ba.

2.2.2. Nguyên t c t i hu qu c (Most favoured nation - MFN)
Theo nguyên t c này, các bên tham gia buôn bán v i nhau s dành cho nhau
nh ng đi u ki n u đãi không kém h n nh ng u đãi mà mình đã, đang và s dành
cho n c th ba.
Nguyên t c này đ

c hi u theo 2 cách:

Cách m t: t t c nh ng u đãi và mi n gi m mà m t bên tham gia trong các
quan h kinh t - th ng m i qu c tê đã ho c s dành cho b t k m t n c th ba
nào, thì c ng đ c dành cho bên tham gia kia đ c h ng m t cách không đi u
ki n.
Cách hai: hàng hóa di chuy n t m t bên tham gia trong quan h kinh t
th ng m i này đ a vào lãnh th c a bên tham gia khia s không ph i ch u m c
thu và các phí t n cao h n, không b ch u nh ng th t c phi n hà h n so v i hàng
hóa nh p kh u t n c th 3 khác.
2.2.3. Nguyên t c đãi ng qu c gia (National Treatment - NT)
Nguyên t c đãi ng qu c gia là nguyên t c yêu c u các qu c gia th c hi n
nh ng bi n pháp nh m đ m b o cho s n ph m n c ngoài và c nhà cung c p
nh ng s n ph m đó c a n c ngoài đ c đ i x trên th tr ng n i đ a không kém
u đãi h n (ngang b ng) so v i s n ph m n i đ a cùng lo i và các nhà cung c p n i
đ a.
Nguyên t c đãi ng qu c gia th ng áp d ng theo nhi u c p đ : đ n gi n
nh t là trong các l nh v c thu , c c phí, đi u ki n giao nh n,…; ph c t p h n là áp
d ng m r ng sang các l nh v c khác nh th ng m i hàng hóa vô hình, s h u trí
tu , th ng m i d ch v và b t đ ng s n,…

-14-

M c đích c a nguyên t c này nh m t o s bình đ ng v c h i c nh tranh
gi a các nhà s n xu t kinh doanh n
n c.

c ngoài v i nhà s n xu t kinh doanh trong

2.2.4. Ch đ thu quan u đãi ph c p - GSP
Nguyên t c này t o ra ch đ đãi ng đ c bi t dành cho các n c đang và
ch m phát tri n trong quan h ngo i th ng v i các n c phát tri n, t c là hàng hóa
c a các n c đang và ch m phát tri n vào th tr ng các n c phát tri n đ c gi m
ho c mi n thu nh p kh u mà không bu c các n c này ph i gi m thu cho hàng
hóa c a các n c phát tri n.
2.3. Lý thuy t th

ng m i qu c t

2.3.1. Ch ngh a tr ng th

ng

Ch ngh a tr ng th ng xu t hi n và phát tri n Châu Âu, m nh m nh t là
Anh và Pháp t gi a th k 15, 16. Ch ngh a Tr ng th ng k t thúc th i k
hoàng kim c a mình vào gi a th k 18. Các tác gi tiêu bi u: Melon, Coltbert,
Jean Bodin; James Stewart; Thomas Mum.
2.3.1.1. C s ra đ i
-

Vàng và b c đ

c s d ng làm ti n t trong thanh toán gi a các qu c gia.

-

Vàng và b c đ

c coi là c a c i, th hi n s giàu có c a qu c gia.

-

Tích l y đ c nhi u vàng và b c giúp cho qu c gia có đ
thi t đ ti n hành chi n tranh.

2.3.1.2. T t

ng c b n c a ch ngh a tr ng th

c các ngu n l c c n

ng

-

Vàng b c đ c coi tr ng quá m c. Ch có vàng, b c và các kim lo i quý m i t o
ra s giàu có c a các qu c gia.

-

Mu n gia t ng kh i l ng ti n t c a m t n c thì con đ ng ch y u ph i phát
tri n ngo i th ng. Nh ng thuy t Tr ng th ng c ng nh n m nh trong ho t
đ ng ngo i th ng ph i th c hi n chính sách xu t siêu.

-

cao vai trò c a nhà n

c trong vi c đi u khi n kinh t .

Quan ni m v th ng m i: Vi c buôn bán v i n c ngoài không ph i xu t phát
t l i ích chung c a 2 phía mà ch có l i ích c a qu c gia mình. Cho r ng m u
d ch qu c t là 1 trò ch i có t ng b ng 0.

2.3.2. Lý thuy t l i th tuy t đ i c a Adam Smith
Lý thuy t l i th tuy t đ i đ c Adam Smith đ a ra trong tác ph m “S
th nh v ng c a các qu c gia” (The wealth of Nation) n m 1776.

-15-


2.3.2.1.

c đi m tình hình

-

T m t xã h i nông nghi p đ n gi n phát tri n thành m t xã h i kinh t ph c
t p.

-

Công nghi p phát tri n.

-

M u d ch t n i b đ a ph

ng đ

c m r ng ra toàn qu c và toàn c u.

- H th ng ngân hàng phát tri n, h th ng th
hành ti n t
-

Vai trò doanh nghi p đ

ng phi u ra đ i và b t đ u phát

c đ cao.

2.3.2.2. Quan đi m c a Adam Smith
- Kh ng đ nh vai trò c a cá nhân và h th ng kinh t t doanh. Chính ph không
c n can thi p vào các ho t đ ng m u d ch qu c t  Quan ni m bàn tay vô hình
(The invisible hand).
- Tính u vi t c a chuyên môn hoá.
- C s m u d ch gi a 2 qu c gia chính là l i th tuy t đ i. L i th tuy t đ i

đây

là chi phí s n xu t th p h n (nh ng ch có chi phí lao đ ng mà thôi). Ch ng h n,
QG I có l i th tuy t đ i v 1 s n ph m A nào đó và không có l i th tuy t đ i v

s n ph m B. Trong khi đó QG II có l i th tuy t đ i v s n ph m B và không có l i
th v s n ph m A. Khi đó, c 2 QG đ u có l i n u QG I chuyên môn hóa s n xu t
s n ph m A, QG II chuyên môn hóa s n xu t s n ph m B và trao đ i cho nhau.
2.3.2.3. Mô hình th

ng m i

a. Nh ng gi thi t
- Hai qu c gia – 2 s n ph m
- M t y u t s n xu t (lao đ ng)
- Giá tr hàng hóa tính theo lao đ ng
- Chi phí s n xu t không đ i
- Th tr

ng hàng hóa và y u t s n xu t là c nh tranh hoàn h o

- Chi phí v n chuy n b ng 0
- Lao đ ng có th di chuy n t do trong 1 qu c gia nh ng không th di chuy n gi a
các qu c gia
- M u d ch t do, không có thu quan, và các rào c n m u d ch.

-16-


b. Mô hình th

ng m i

Gi s 1 gi lao đ ng M s n xu t đ c 6 gi lúa mì (1 gi là 36 lít),
Anh trong 1 gi s n xu t đ c 1 gi . Trong khi đó 1 gi lao đ ng Anh s n xu t

đ c 5m v i, còn M ch đ c 4m. Các s li u trên đ c bi u th qua b ng sau:
NSL (S n ph m/gi )
Lúa mì (gi /ng
V i (mét/ng

i - gi )

i – gi )

M

Anh

6

1

4

5

Theo lý thuy t l i th tuy t đ i c a Adam Smith thì M s n xu t lúa mì có hi u
qu h n hay có l i th tuy t đ i so v i Anh, còn Anh có l i th tuy t đ i so v i M
trong s n xu t v i. Nh v y, M s chuyên môn hóa s n xu t lúa mì, Anh chuyên
môn hóa s n xu t v i và trao đ i cho nhau. M xu t kh u lúa mì, nh p kh u v i.
Anh xu t kh u v i, nh p kh u lúa mì. Sau khi trao đ i, c hai qu c gia đ u thu đ c
l i ích.
2.3.3. Lý thuy t l i th so sánh c a David Ricardo
David Ricardo đ a ra Lý thuy t l i th so sánh trong cu n “Nh ng nguyên
t c kinh t chính tr và thu ” vào n m 1817.

th t

C s các qu c gia giao th
ng đ i.

ng v i nhau là l i th so sánh hay còn g i là l i

2.3.3.1. Gi thi t
- Ch có hai qu c gia và 2 lo i s n ph m
- M t y u t s n xu t (lao đ ng)
- Chi phí s n xu t là c đ nh
- Th tr

ng hàng hóa và y u t s n xu t là c nh tranh hoàn h o

- Không có chi phí v n chuy n
- Lao đ ng có th di chuy n t do trong 1 qu c gia nh ng không th di chuy n gi a
các qu c gia
- M u d ch t do, không có thu quan, và các rào c n m u d ch.
2.3.3.2. N i dung c a lý thuy t
Theo quy lu t này, ngay c 1 qu c gia là “kém nh t” (t c là không có l i th
tuy t đ i đ s n xu t c 2 s n ph m) v n có l i khi giao th ng v i 1 qu c gia khác
đ c coi là “t t nh t” (t c là có l i th tuy t đ i đ s n xu t c 2 s n ph m).

-17-


Qu c gia nên chuyên môn hoá s n xu t và xu t kh u nh ng m t hàng có hi u
qu s n xu t cao h n (l i th so sánh) và nh p kh u nh ng m t hàng có hi u qu
s n xu t th p h n (không có l i th so sánh).

N u trong 1 th i gian nh t đ nh, QG 1 s n xu t đ c a1 s n ph m A, b 1 s n
ph m B; QG 2 s n xu t đ c a2 s n ph m A và b 2 s n ph m B thì QG 1 s Xu t
kh u A, Nh p kh u B và QG 2 s Xu t kh u B, Nh p kh u A, n u:
a1
a
> 2
b1
b2

ho c

a1
b
> 1
a2
b2

a1
a
< 2
b1
b2

ho c

a1
b
< 1
a2
b2

(2.1.1)
Ng

c l i n u:

(2.1.2)
thì: QG 1 s nh p kh u A, xu t kh u B; QG 2 s xu t kh u A, nh p kh u B
2.3.3.3. Minh h a b ng s li u
S n ph m
Lúa mì (gi /ng
V i (mét/ng
Bây gi 1 gi
Trong tr

i - gi )

i – gi )

Anh ch s n xu t đ

M

Anh

6

1

4

2

c 2m v i thay vì 5m nh tr

c đây.

ng h p này, Anh không có l i th tuy t đ i so v i M đ s n xu t

c 2 s n ph m (lúa mì và v i).
N u so sánh gi a lúa mì và v i thì Anh có l i th so sánh v v i, vì NSL
s n xu t v i c a Anh ch b ng 1 n a NSL s n xu t c a M (2 so v i 4), trong khi
NSL s n xu t lúa c a Anh nh h n 6 l n so v i NSL s n xu t lúa c a M (1 so
v i 6).
M có l i th tuy t đ i 2 s n ph m lúa mì và v i so v i Anh nh ng l i th
tuy t đ i s n xu t lúa mì l n h n (6 so v i 1) so v i v i (4 so v i 2) nên M có l i
th so sánh v lúa.
Theo quy lu t l i th so sánh c a David Ricardo thì M s chuyên môn hóa
s n xu t lúa mì và xu t kh u m t ph n đ đ i l y v i c a Anh. Còn Anh chuyên
môn hóa s n xu t v i và xu t kh u m t ph n đ đ i l y lúa mì c a M .

-18-


2.3.4. Lý thuy t chi phí c h i
Vào n m 1936, Gottfried Haberler đã c u Ricardo b ng cách d a trên lý
thuy t chi phí c h i đ gi i thích quy lu t l i th so sánh.
2.3.4.1. N i dung lý thuy t
Theo lý thuy t chi phí c h i thì chi phí c h i c a 1 s n ph m là s l ng
c a m t s n ph m khác mà ng i ta ph i hy sinh đ có đ tài nguyên làm t ng thêm

1 đ n v s n ph m th nh t
Ví d :
S n ph m

M

Anh

Lúa mì

6

1

V i

4

2

N u không có m u d ch thì M c n ph i b ra (hy sinh) 2/3 mét v i đ có đ
s tài nguyên s n xu t 1 gi lúa mì. Nh v y, chi phí c h i đ s n xu t 1 đ n v lúa
mì s là 2/3. Còn Anh, chi phí c h i đ s n xu t 1 đ n v lúa mì là 2 (1W = 2C).
Nh th , chi phí c h i đ s n xu t 1 đ n v lúa mì M th p h n Anh và M có
l i th so sánh (l i th chi phí) so v i Anh v lúa mì. C ng t ng t , chi phí c h i
đ s n xu t m t đ n v v i c a M là 3/2, c a Anh là 1/2. Do đó, Anh s có l i th
so sánh (l i th chi phí) so v i M v v i. K t qu này c ng đúng nh tr c đây đã
nghiên c u qua quy lu t l i th so sánh c a Ricardo, nh ng ch khác ch thay vì
gi i thích b i lý thuy t tính giá tr b ng lao đ ng, chúng ta đã gi i thích b ng lý
thuy t chi phí c h i, tránh đ c gi thi t cho r ng lao đ ng là y u t duy nh t hay

đ ng nh t đ t o ra s n ph m.
2.3.4.2.

ng gi i h n kh n ng s n xu t (PPF) v i chi phí c h i

Chi phí c h i có th minh h a b ng gi i h n kh n ng s n xu t.
ng gi i h n kh n ng s n xu t (v i chi phí c h i không đ i) là 1 đ ng
th ng, ch ra s k t h p thay th nhau c a 2 s n ph m mà qu c gia có th s n xu t
khi s d ng toàn b tài nguyên v i k thu t là t t nh t.

-19-


Ví d : B ng s li u v kh n ng s n xu t lúa mì và v i

M và

Anh (tri u gi lúa

mì hay tri u mét v i)
M

Anh

Lúa mì (W)

V i (C)

Lúa mì (W)

V i (C)

180

0

60

0

150

20

50

20

120

40

40

40

90

60

30

60

60

80

20

80

30

100

10

100

0

120

0

120

t l
3/2

t l
C
2
=
W
1

Gi s n u t p trung toàn b y u t s n xu t đ s n xu t lúa mì thì 1 n m M
s s n xu t đ c 180 tri u gi lúa mì. N u ch t p trung s n xu t v i thì đ c 120
mét v i. N u b t đi 30W thì s s n xu t thêm đ c 20C, t c là 30W = 20C (vì chi
phí c h i đã xem xét trên là chi phí c h i (CPCH) W/C = 2/3).
Gi i thích t
v i

ng t cho tr

ng h p c a Anh.
v i

M
đ ng gi i h n kh
n ng sx c a M

120

Anh
đ ng gi i h n kh
n ng sx c a Anh

120

100

A

80



60

Khi không có m u
d ch

80

A’


40

40
20

lúa mì
30

60

90

Hình 2.1.

120 160 180

20

40

60

lúa mì

ng gi i h n kh n ng s n xu t c a M và Anh

M i đi m trên đ ng (PPF) bi u hi n 1 s ph i h p gi a lúa mì và v i c a
m i qu c gia có th s n xu t. Ví d : t i đi m A, M s n xu t 90W, 60C. T i A’,
Anh s n xu t đ c 40W và 40C
Nh ng đi m n m bên trong đ
đ

ng PPF bi u th ngu n tài nguyên không

c s d ng hoàn toàn, không hi u qu .

-20-


Nh ng đi m n m bên ngoài đ

ng PPF là không th đ t t i b ng tài nguyên

và k thu t hi n có c a qu c gia.
 T i m i qu c gia, thì chi phí c h i (CPCH) là không đ i thì nó l i khác nhau
gi a các qu c gia và chính đi u này làm c s đ sinh ra m u d ch.
CFCH s n xu t 1 đ n v lúa mì PW/C = 2/3 ( M ); PW/C = 2 ( Anh)
CFCH s n xu t 1 đ n v v i PC/W = 3/2 ( M ); PC/W = 1/2 ( Anh)
PW/C

M th p h n

PC/W

Anh th p h n

Anh  M có l i th so sánh v lúa mì
M  Anh có l i th so sánh v v i

 Trong tr ng h p này: s khác nhau trong giá c so sánh gi a 2 qu c gia chính
là c s đ ti n hành m u d ch gi a 2 bên.
2.3.5. Lý thuy t H-O (Heckscher – Ohlin)
Lý thuy t này do 2 nhà kinh t h c Th y i n Eli Hecksher và Bertil Ohlin
đ a ra, do đó nó đ c g i là lý thuy t Hecksher – Ohlin.
2.3.5.1. Nh ng gi thi t c a lý thuy t H-O
- Gi đ nh n n kinh t th gi i có 2 qu c gia (QG 1 và QG 2), s n xu t 2 s n ph m
(X và Y), s d ng 2 y u t đ u vào là lao đ ng và t b n (L, K).
- Gi đ nh th tr

ng qu c t là th tr

ng c nh tranh hoàn h o

- Trình đ k thu t công ngh là nh nhau
- M i hàng hóa đ

c 2 qu c gia.

c s n xu t trong đi u ki n l i nhu n không đ i theo quy mô

- Hai QG có cùng nhu c u s thích nh nhau
- S n ph m X ch a đ ng hàm l ng (L) l n h n thì s n ph m Y ph i ch a đ ng
hàm l ng (K) t ng đ i l n h n.
- Quá trình chuyên môn hóa s n xu t gi a 2 QG là không hoàn toàn
- Các y u t s n xu t có th di chuy n trong 1 n
- Th

c nh ng không di chuy n qu c t

ng m i qu c t là t do

- Không có chi phí v n chuy n.
2.3.5.2. Y u t thâm d ng
Trong ph m vi c a 2 s n ph m (X) và (Y) và 2 y u t s n xu t (L) và (K),
chúng ta nói r ng s n ph m Y là s n ph m thâm d ng t b n (K) n u t s (K/L) s
d ng trong s n xu t s n ph m Y là l n h n (K/L) s d ng trong s n xu t s n ph m
X.

-21-

Ví d : N u có 2 đ n v t b n (2K) và 2 đ n v lao đ ng (2L) dùng đ s n
xu t m t đ n v s n xu t m t đ n v s n ph m Y, t s t b n / lao đ ng s là 1, t c
là K/L =2/2 =1. Gi s , c ng trong th i gian đó 1K và 4L dùng đ s n xu t m t đ n
v s n ph m X, t c là K/L = 1/4 đ i v i X. tr ng h p này có th nói r ng Y là
s n ph m thâm d ng t b n và X là s n ph m thâm d ng lao đ ng.
Có th minh h a y u t thâm d ng đ i v i s n ph m X và Y trong 2 qu c gia
b ng bi u đ sau:

QG 1

K
đ

đ

ng K/L đ/v sp’Y

QG 2

ng K/L đ/v sp’Y
8
đ

4

đ

ng K/L đ/v sp’X

2
1
0

ng K/L đ/v sp’X

4
2

L
2

4

8

0

1

2

4

L

Hình 2.2. Bi u đ các y u t thâm d ng đ i v i s n ph m X và Y trong 2 QG
Bi u đ này ch ra r ng QG 1 s n xu t 1Y v i 2K và 2L. V i 4K và 4L, qu c
gia này có th s n xu t 2Y. Vì t s K/L = 2/2 = 4/4 =1 đ i v i Y. Trên đ th , đó là
đ ng n i t g c t a đ , có đ nghiêng = 1. M t khác, 1K và 4L dùng đ s n xu t

1X, v i 2K và 8L s s n xu t đ c 2X. Do đó K/L. Trên đ th , đây là đ ng n i t
g c t a đ , có đ nghiêng = 1/4. Nh th , t s K/L = 1 đ i v i s n ph m Y là thâm
d ng t b n và s n ph m X là thâm d ng lao đ ng QG 1.
QG 2, K/L = 4 đ i v i Y và K/L = 1 đ i v i X. Vì th Y c ng là s n ph m
thâm d ng t b n và X c ng là s n ph m thâm d ng lao đ ng gi ng nh
QG 1.
Rõ ràng trên đ th , đ ng K/L đ i v i Y m i qu c gia có đ nghiêng l n h n so
v i đ ng K/L đ i v i s n ph m X.
2.3.5.3. Y u t d th a
Ch s d i dào c a 1 qu c gia v 1 y u t s n xu t nào đó, có th là lao đ ng
hay t b n.
Có 2 cách xác đ nh:
- Cách 1: o b ng nh ng đ n v v t ch t c th toàn b s l ng lao đ ng và t b n
s n dùng vào s n xu t c a qu c gia đó. Theo cách xác đ nh này, m t qu c gia là

-22-


th a t b n n u t s gi a t ng s t b n và t ng s lao đ ng l n h n t s này c a
m t qu c gia khác.
- Cách 2: Thông qua giá c y u t so sánh. Theo cách xác đ nh này, m t qu c gia là
th a t b n n u t s gi a giá c t b n và giá c lao đ ng (PK/PL) là th p h n t s
này c a n c khác và m t qu c gia đ c coi là th a lao đ ng n u t s gi a giá c
lao đ ng và giá c t b n (PL/PK) là th p h n t s này c a n c khác. H n n a,
chúng ta l i bi t r ng giá c c a t b n chính là lãi su t – r và giá c c a lao đ ng
chính là ti n l ng – w nên PK/PL = r/w.
2.3.5.4. N i dung lý thuy t H-O
V i nh ng gi thi t đã cho, lý thuy t H-O đ

c phát bi u nh sau: M t qu c

gia s xu t kh u s n ph m thâm d ng y u t mà qu c gia đó d th a t ng đ i và
nh p kh u s n ph m thâm d ng y u t mà qu c gia khan hi m t ng đ i.
2.4. Chính sách th

ng m i qu c t

2.4.1. Khái ni m và vai trò c a chính sách th

ng m i qu c t

2.4.1.1. Khái ni m
Chính sách th ng m i qu c t là m t h th ng các nguyên t c, công c và
bi n pháp thích h p mà nhà n c s d ng đ đi u ch nh các ho t đ ng th ng m i
qu c t c a m t qu c gia trong m t th i k nh t đ nh, nh m đ t đ
đ t ra trong chi n l c phát tri n kinh t - xã h i c a qu c gia đó.

c các m c tiêu

2.4.1.2. Vai trò
M t là, t o đi u ki n thu n l i cho các doanh nghi p trong n c m r ng th
tr ng ra n c ngoài, tham gia m nh m vào phân công lao đ ng qu c t và th ng
m i qu c t , khai thác tri t đ l i th so sánh c a n n kinh t trong n c.
Hai là, b o v th tr ng n i đ a, t o đi u ki n cho các doanh nghi p trong
n c đ ng v ng và v n lên trong ho t đ ng kinh doanh qu c t , thúc đ y s n xu t
trong n c phát tri n.
2.4.2. Phân lo i chính sách th
2.4.2.1. Chính sách t do th

ng m i qu c t

ng m i

Là chính sách ngo i th ng, trong đó nhà n c không can thi p tr c ti p vào
quá trình đi u ti t ngo i th ng, mà m c a hoàn toàn th tr ng n i đ a đ cho
hàng hóa và t b n đ c t do l u thông gi a trong và ngoài n c t o đi u ki n cho
th ng m i qu c t phát tri n trên c s quy lu t t do c nh tranh.

-23-


2.4.2.2. Chính sách b o h th
th

ng m i

Là chính sách ngo i th ng trong đó chính ph s d ng các bi n pháp ngo i
ng đ b o h n n s n xu t n i đ a tr c s c nh tranh c a hàng hóa nh p kh u

2.5. Các bi n pháp c b n th c hi n trong th

ng m i qu c t

2.5.1. Thu quan
2.5.1.1. Khái ni m
Thu quan là m t lo i thu đánh vào m i đ n v hàng xu t kh u hay nh p
kh u c a m t qu c gia.
2.5.1.2. Phân lo i
 Theo đ i t

ng: Thu xu t kh u và thu nh p kh u.

o Thu xu t kh u: là thu đánh trên hàng hoá xu t kh u.
o Thu nh p kh u: là thu đánh trên hàng hoá nh p kh u.
Thu quan có th đ

c áp d ng đ i v i c hàng hóa xu t kh u l n nh p

kh u. Tuy nhiên, trên th gi i thu quan nh p kh u v n là ch y u cho
nên ng i ta th ng hay dung thu t ng thu thu quan đ ch thu quan
nh p kh u.
 Theo ph ng pháp tính: thu quan tính theo giá tr , thu quan tính theo s
l ng và thu quan h n h p.
o Thu quan tính theo giá tr (The ad valorem tariff): đ

c coi là m t

lo i thu đánh b ng t l % theo giá tr c a hàng hoá m u d ch.
P1=P 0 (1+ t)

(2.2.1)

P : Giá 1 đ n v hàng hóa nh p kh u
0

t : T l % thu đánh vào giá hàng hóa
P1: Giá 1 đ n v hàng hóa sau khi n p thu
o Thu quan tính theo s l ng: là m t lo i thu đánh trên m i đ n v
v t ch t c a hàng hoá m u d ch.
P 1 = P0 +TS
P : Giá 1 đ n v hàng hóa nh p kh u

0

Ts: Thu tính theo đ n v hàng hóa
P1: Giá 1 đ n v hàng hóa sau khi n p thu

-24-

(2.2.2)