Để hiểu thêm về SKKN

MỘT CÁCH HIỂU VỀ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM VÀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Cập nhật lúc 09h41, ngày 11/12/2007
Đây là vấn đề tuy đơn giản, nhưng để phân biệt rõ ràng trong khuôn khổ một bài báo thì không dễ
chút nào bởi cách hiểu và lí giải các khái niệm trên không phải luôn luôn tương đồng. Người viết bài
này hi vọng sẽ góp thêm tiếng nói của mình vào chủ đề rất "rộng" và "mở" mang tính khoa học đang
được giáo giới Hà Nội quan tâm.
Viết sáng kiến kinh nghiệm (SKKN) là viết lại một cách rõ ràng, hệ thống những kinh nghiệm
của bản thân đối với công việc mình đảm trách đã mang lại hiệu quả thiết thực, mà nếu người
khác không có kinh nghiệm thì không thể đạt được kết quả, hiệu quả công việc như mong muốn.
Cho nên, khi viết SKKN, người viết cần nêu, giải quyết từng vấn đề bằng phương pháp, biện
pháp thực hiện cụ thể, biết cách đối chiếu so sánh thông qua các số liệu để nêu bật tác dụng của
cách làm do kinh nghiệm của bản thân người thực hiện đem lại. Sau khi đã đặt vấn đề, giải quyết
vấn đề một cách rõ ràng, người viết phải biết kết luận vấn đề để từ đó nêu khuyến nghị, đề xuất ý
kiến… nhằm thỏa mãn những ý tưởng, cách tiếp cận, phát triển và kết luận của SKKN. Tuy
nhiên, đối với SKKN, không nhất thiết phải có một số mục như: Lịch sử vấn đề, cơ sở khoa học
(cơ sở lí luận và cơ sở thực tế), tài liệu tham khảo, phụ lục… vì đó là những nội dung, mục…
không thể thiếu được của nghiên cứu khoa học (NCKH) mà chúng tôi sẽ trình bày dưới đây.
Khác với viết SKKN, làm NCKH là thực hiện một đề tài không còn đơn thuần mang tính chủ
quan, cá nhân nữa, mặc dù có thể chỉ một người chủ trì. Vì vậy, đã gọi là đề tài NCKH, ngoài
những tiêu chí mang tính nội dung và hình thức, bao giờ cũng phải có cơ sở khoa học - một trong
những nội dung cần thiết để tạo nên sự phân biệt cơ bản giữa công trình NCKH và SKKN. Theo
Vũ Cao Đàm thì “NCKH là một hoạt động xã hội, hướng vào việc tìm kiếm những điều mà khoa
học chưa biết, hoặc là phát hiện bản chất sự vật, phát triển nhận thức khoa học về thế giới, hoặc là
sáng tạo phương pháp mới và phương tiện kĩ thuật mới để cải tạo thế giới”. Theo đó, nếu nhìn
nhận một cách tổng quát thì NCKH có thể được chia thành 3 loại hình sau:
-Phát hiện hoặc phát minh cái mới.
-Ứng dụng cái mới vào thực tiễn.
-Nhận thức lại, tổng hợp, phân tích những nội dung đã nêu nhưng có bổ sung những điểm
mới.
Thực tế NCKH của chúng ta hiện nay có lẽ chỉ dừng lại ở mảng ứng dụng và nhận thức lại, sắp
xếp thành từng nội dung theo mục đích nghiên cứu trong quá trình làm NCKH.

Điều cần thiết và quan trọng là người làm NCKH phải tuân thủ những nội dung, quy định, yêu
cầu và quy trình một cách nghiêm túc. Chẳng hạn, cần phải có nhận thức đúng đắn rằng sau mỗi
công trình, đề tài NCKH là đóng góp của tác giả, đóng góp thiết thực, cụ thể, dù là rất nhỏ. Để
thực hiện được điều đó, mỗi đề tài NCKH cần hội đủ các yếu tố cơ bản sau: Lí do, mục tiêu
nghiên cứu, nội dung nghiên cứu (là cái gì?), Lịch sử vấn đề (vấn đề này đã có tác giả nào
nghiên cứu và nghiên cứu đến đâu), Cơ sở khoa học (cả lí thuyết và thực tiễn), Phương pháp
nghiên cứu, Phạm vi nghiên cứu, ý nghĩa (lí luận và thực tiễn), Dự kiến những đóng góp của
đề tài, Kết luận khoa học, Tài liệu tham khảo (được sắp xếp theo trình tự hoặc hệ thống nhất
định, không sắp xếp tùy tiện, phi hệ thống - điều này cũng thể hiện tính khoa học trong NCKH),
Phụ lục. Điều quan trọng nữa là người làm nghiên cứu khoa học phải phân biệt rõ ràng phần phụ
văn và phần chính văn; kiểu kết luận của văn bản khoa học và kiểu kết luận của văn bản nghệ
thuật hoặc hành chính sự nghiệp. Đây là điều không hề đơn giản nhưng không phải không làm
được. Quan điểm của chúng tôi là không cần quá chuẩn mực (thực sự rất khó xác định chuẩn lí
tưởng trong NCKH mang tính đại cương), quá bác học đến mức đọc xong không ai có thể hiểu
nổi, quá dông dài dễ sa đà vào giải thích thuật ngữ, khái niệm… mà sáo rỗng, không có đóng góp
gì.
Như vậy, SKKN và NCKH có những điểm tương đồng vì đều mang tính cấu trúc và nội dung
được thể hiện bằng văn phong nên lập luận phải chặt chẽ, lô gíc, mạch lạc, hệ thống… cho dù
mức độ cao, thấp có thể khác nhau.
Tuy nhiên, theo quan niệm của chúng tôi, giữa SKKN và NCKH có một số điểm khác nhau cơ
bản như sau:
SKKN NCKH
- Thiên về miêu tả nội dung công việc dựa
theo kinh nghiệm cá nhân, theo cách nhìn
chủ quan của người thể hiện nhiều hơn.
- Nghiên cứu vấn đề không những chỉ dựa
vào kinh nghiệm của bản thân mà còn phải
dựa vào thực tế khách quan để điều chỉnh
cho phù hợp. Vì vậy, NCKH phải mang tính
khách quan, không phụ thuộc vào bản thân

người nghiên cứu.
- Không nhất thiết phải có những mục như
lịch sử vấn đề, cơ sở khoa học, tài liệu tham
khảo, phụ lục.
- NCKH nhất thiết phải có những mục như
lịch sử vấn đề, cơ sở khoa học, tài liệu tham
khảo, phụ lục.
- Qua thực tiễn, bằng trải nghiệm bản thân,
người viết đúc kết kinh nghiệm nhằm giúp
mọi người áp dụng dễ dàng để mang lại hiệu
quả tốt hơn.
- Bằng nhận thức của bản thân, tác giả có
thể làm mới một vấn đề dựa trên những cơ
sở khoa học (lí luận và thực tiễn) và được
thực hiện bằng (những) phương pháp khoa
học.