XƯNG HÔ TRONG VĂN HÓA GIAO TIẾP NGƯỜI VIỆT Ở HẬU GIANG

Header Page 1 of 126.

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH

ISO 9001:2008

NGŨ DIỄM THƯ

XƯNG HÔ TRONG VĂN HÓA
GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI VIỆT
Ở HẬU GIANG
Chuyên ngành: Văn hóa học
Mã số: 60310640

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS NGUYỄN TRI NGUYÊN

TRÀ VINH, NĂM 2015
Footer Page 1 of 126.


Header Page 2 of 126.

-1-

PHẦN MỞ ĐẦU
1- Lý do chọn đề tài
Giới trẻ ngày nay rất dễ ảnh hưởng những thông

tin từ các trang mạng xã hội, từ phim ảnh và môi trường
sống… Dẫn đến việc xưng hô không chuẩn mực, bắt
chước cách xưng hô trong phim nước ngoài, nói trống
không, làm mất dần nét đặc trưng của xưng hô trong
văn hóa giao tiếp của người Việt.
Bên cạnh đó, việc xưng hô thân mật hoá cao,
xưng hô mang tính tập thể, cộng đồng diễn ra ở các
trường học, cơ quan nhà nước cũng làm ảnh hưởng đến
khả năng phát triển toàn diện của học sinh và có nhiều
hạn chế kéo theo ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả
của công việc ở các cơ quan nhà nước.
Trước sự biến đổi xưng hô trong giao tiếp, những
người có trách nhiệm trong ngành văn hóa, giáo dục
cần có giải pháp bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô
của người Việt ở các vùng, miền trong cả nước.
Từ trước đến nay, cũng có nhiều tác giả nghiên cứu và
viết tài liệu văn hóa xưng hô của người Việt. Các
nghiên cứu đề cập đến cơ sở lý luận và cách xưng hô
của người Việt dưới góc độ văn hóa. Tuy nhiên, chưa
có đề tài nghiên cứu xưng hô trong văn hóa giao tiếp
của người Việt ở địa phương cụ thể, cũng như chưa có
giải pháp để bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô của
người Việt ở địa phương.
Để góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, cần
phải bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô của người
Việt. Đây là việc làm cấp bách và cần thiết trong giai
đoạn hiện nay.
Footer Page 2 of 126.

Header Page 3 of 126.

-2-

Với mong muốn góp phần bảo tồn và phát huy
văn hóa xưng hô của người Việt ở Hậu Giang, đồng
thời, nhằm vận dụng những kiến thức được học ở
chương trình cao học, tôi chọn đề tài “Xưng hô trong
văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang” làm vấn
đề nghiên cứu.
2- Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Văn hóa giao tiếp được thể hiện trong việc sử
dụng từ xưng hô lịch sự. Nó có ý nghĩa đặc biệt trong
đời sống tinh thần của người dân nên đã được nhiều tác
giả nghiên cứu, từ việc nghiên cứu lý luận đến thực tế.
Các công trình nghiên cứu:
- GS.TS Nguyễn Thiện Giáp nghiên cứu đề tài “Mối
quan hệ giao tiếp và cách xưng hô của người Việt”, bài
viết được đăng trên trang thông tin www.vanhoahoc.vn
ngày 19/4/2008.
- PGS.TS Hoàng Kim Ngọc, trường Đại học Văn
hóa Hà Nội nghiên cứu đề tài “Từ xưng hô và văn hóa
giao tiếp”, bài viết được đăng trên Nghiên cứu văn hóa
số 4, Tạp chí nghiên cứu văn hóa trường Đại học Văn
hóa Hà Nội.
- Tháng 10/2012, Thạc sĩ Trương Thị Minh
Phương, Trường Đại học Yersin Đà Lạt nghiên cứu đề
tài “Từ xưng hô trong giao tiếp của người Việt”.
- Tác giả Nguyễn Thị Diễm Phương viết bài
“Văn hóa xưng hô của người Việt”, trích Việt Nam học

và tiếng Việt các hướng tiếp cận, Nhà xuất bản Khoa
học Xã hội, xuất bản năm 2011.
3- Mục tiêu nghiên cứu

Footer Page 3 of 126.


Header Page 4 of 126.

-3-

- Tìm hiểu về xưng hô trong văn hóa giao tiếp
của người Việt ở Hậu Giang theo truyền thống và hiện
đại.
- Phân tích hình thức và đặc trưng xưng hô trong
văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang và các
yếu tố ảnh hưởng đến xưng hô trong giao tiếp của
người Việt ở Hậu Giang hiện nay.
- Qua đó đưa ra các giải pháp để bảo tồn và phát
huy văn hóa xưng hô của người Việt ở Hậu Giang, góp
phần giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc.
4- Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu cách xưng hô trong văn hoá giao tiếp
của người Việt ở Hậu Giang.
5- Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của xưng
hô trong văn hóa giao tiếp.
- Nghiên cứu hình thức và đặc trưng xưng hô
trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang.
- Khảo sát thực trạng và đánh giá các yếu tố ảnh

hướng đến xưng hô trong giao tiếp của người Việt ở
Hậu Giang.
- Đề xuất các giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy
văn hóa xưng hô của người Việt ở Hậu Giang.
6- Phạm vi và giới hạn của đề tài
Do thời gian có hạn, đề tài chỉ tập trung nghiên
cứu cách xưng hô trong văn hoá giao tiếp của người
Việt ở Hậu Giang bằng hình thức phát phiếu điều tra,
phỏng vấn sâu tại các trường học, cơ quan hành chính
nhà nước, hộ gia đình ở các lứa tuổi học sinh tiểu học,
học sinh trung học cơ sở, cán bộ, giáo viên, nhân viên
Footer Page 4 of 126.


Header Page 5 of 126.

-4-

và người dân có tuổi đời từ 30 đến 60 tuổi. Trên cơ sở
đó đề xuất một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy
văn hoá xưng hô của người Việt ở Hậu Giang.
7- Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp điều tra (Anket): Xây dựng phiếu
điều tra dùng cho học sinh tiểu học, trung học cơ sở,
cán bộ, giáo viên, nhân viên và phụ huynh học sinh,
tiến hành phát phiếu điều tra trực tiếp và hướng dẫn học
sinh, giáo viên, nhân viên, phụ huynh học sinh trả lời.
Thu lại phiếu điều tra tại trường, ngay sau khi đối
tượng nghiên cứu trả lời xong.
Đề tài đã sử dụng các phương pháp phân tích, so

sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu liên quan
nhằm xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu.
Đề tài đã sử dụng phương pháp phân tích, so sánh,
tổng hợp: Để hiểu được hình thức và đặc trưng xưng hô
trong văn hoá giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang,
chúng tôi tiến hành lí giải, phân tích cách sử dụng ngôn
từ xưng hô trong văn hoá giao tiếp của người Việt ở
Hậu Giang, so sánh cách xưng hô trong văn hoá giao
tiếp truyền thống và hiện đại, các nhân tố chi phối cách
sử dụng ngôn từ xưng hô trong văn hoá giao tiếp của
người Việt ở Hậu Giang.
Phương pháp thống kê: Nhằm xử lí thông tin thu
được một cách chính xác, khoa học để đưa ra kết luận
về đối tượng nghiên cứu.
Sử dụng các phương pháp khác: Bên cạnh việc sử
dụng chủ yếu các phương pháp trên, đề tài còn sử dụng
một số phương pháp như: diễn dịch, quy nạp,…

Footer Page 5 of 126.


Header Page 6 of 126.

-5-

Từ những phân tích lí giải của các ngữ liệu, mệnh
đề, chúng tôi rút ra những vấn đề khoa học có ý nghĩa
thực tiễn qua từng chương, mục.
8- Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
8.1. Ý nghĩa khoa học

Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo, cung
cấp thông tin về hình thức và đặc trưng xưng hô trong
văn hoá giao tiếp.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu giúp các nhà quản lí đánh
giá thực trạng xưng hô trong giao tiếp của người Việt ở
Hậu Giang.
- Kết quả nghiên cứu giúp các nhà quản lí văn
hoá, giáo dục định hướng giáo dục văn hóa xưng hô ở
gia đình, nhà trường và xã hội.
9- Bố cục luận văn
Luận văn gồm có 3 phần:
Phần mở đầu
Phần nội dung nghiên cứu gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn.
- Chương 2: Hình thức và đặc trưng xưng hô trong
văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang.
- Chương 3: Bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô
của người Việt ở Hậu Giang.
Phần kết luận và khuyến nghị.
- Danh mục tài liệu tham khảo.
- Phụ lục.

Footer Page 6 of 126.


Header Page 7 of 126.

-6-

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Khái niệm xưng hô
Tự xưng mình và gọi người khác là gì đó khi nói
với nhau để biểu thị tính chất của mối quan hệ với
nhau. Xưng hô là hành vi lời nói rất phổ biến trong giao
tiếp hàng ngày. Xưng hô thể hiện khả năng ứng xử, văn
hóa giao tiếp và trình độ tri thức của những người tham
gia giao tiếp.
1.1.2. Khái niệm văn hóa
Văn hóa là một quá trình hoạt động của con người
tự do, biến đổi thế giới tự nhiên thành thế giới tự nhiên
thứ hai có cấu trúc cao hơn và có dấu ấn người (có tính
người) trong quá trình đó con người hình thành cái
thiên nhiên bên trong của chính mình (cảnh quan nội tại
của chính mình), đồng thời thể hiện thái độ (ứng xử)
với thiên nhiên thứ nhất, lẫn thiên nhiên thứ hai và ứng
xử đối với chính mình. Văn hóa là một hình thái xã hội
toàn diện gồm ba hình thái: chuẩn mực, giá trị và biểu
tượng.
1.1.3. Khái niệm giao tiếp
Giao tiếp là quá trình hình thành và phát triển sự
tiếp xúc giữa người với người được phát sinh từ nhu
cầu trong hoạt động chung, bao gồm sự trao đổi thông
tin, xây dựng chiến lược tương tác thống nhất tri giác
và tìm hiểu người khác nhằm đạt được mục đích nào
đó.
1.1.4. Khái niệm văn hóa giao tiếp

Footer Page 7 of 126.


Header Page 8 of 126.

-7-

Văn hóa giao tiếp là một bộ phận trong tổng thể
văn hóa nhằm chỉ quan hệ giao tiếp có văn hóa của mỗi
người trong xã hội (giao tiếp một cách lịch sự, thái độ
thân thiện, cởi mở, chân thành, thể hiện sự tôn trọng
nhau), là tổ hợp các thành tố: lời nói, cử chỉ, hành vi,
thái độ, cách ứng xử,…
1.1.5. Vai trò của ngôn ngữ trong văn hóa giao
tiếp
1.1.6. Phương tiện giao tiếp ngôn ngữ
1.1.7. Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và giao tiếp
1.1.7.1. Tính văn hóa của ngôn ngữ
1.1.7.2. Tính ngôn ngữ của văn hóa
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Hậu Giang
1.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
1.2.3. Lịch sử hình thành
1.2.4. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong giao tiếp
của người Việt ở Hậu Giang
1.2.4.1. Xưng hô bằng danh từ thân tộc
1.2.4.2. Xưng hô bằng từ chỉ chức nghiệp
1.2.4.3. Xưng hô bằng đại từ
1.2.4.4. Xưng hô bằng tên riêng
Tiểu kết chương 1

Từ cơ sở nghiên cứu lí luận, thực tiễn và nhận
thức của bản thân, trong chương 1, tác giả đã trình bày,
phân tích để thống nhất những vấn đề chung có tính lí
thuyết và thực tiễn như sau:
Vấn đề thứ nhất: Trình bày các khái niệm xưng
hô, văn hóa, giao tiếp, văn hóa giao tiếp, vai trò của
Footer Page 8 of 126.


Header Page 9 of 126.

-8-

ngôn ngữ trong văn hóa giao tiếp, phương tiện giao tiếp
ngôn ngữ, mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa. Qua
đó để tìm mối liên hệ nội tại xưng hô và văn hóa giao
tiếp.
Vấn đề thứ hai: Nêu ra vùng văn hóa cần nghiên
cứu đó là điều kiện tự nhiên, xã hội và lịch sử hình
thành tỉnh Hậu Giang để thấy được sự chi phối đặc
trưng văn hóa xưng hô theo vùng.
Vấn đề thứ ba: Trình bày, phân tích, so sánh hệ
thống từ ngữ xưng hô trong giao tiếp của người Việt ở
Hậu Giang truyền thống và hiện đại. Trong đó nêu khái
lược các từ ngữ dùng để xưng hô trong giao tiếp thời kì
cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX và hiện nay.
Qua ba vấn đề trên với những cơ sở lí thuyết
chung làm nền tảng, cơ sở để tác giả tiếp tục nghiên
cứu, nhận diện hình thức và đặc trưng xưng hô trong
văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang.

CHƯƠNG 2
HÌNH THỨC VÀ ĐẶC TRƯNG XƯNG HÔ
TRONG VĂN HÓA GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI
VIỆT
Ở HẬU GIANG
2.1. Tính thân mật trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang
2.1.1. Xưng hô theo họ hàng thân tộc truyền
thống
2.1.2. Xưng hô theo họ hàng thân tộc hiện đại
Tính thân mật trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang hiện đại có chút khác biệt so với người Việt
Footer Page 9 of 126.


Header Page 10 of 126.

-9-

truyền thống. Tuy nhiên, ở mỗi thời đại đều phản ánh
được đặc trưng của xưng hô trong giao tiếp và tính thân
mật trong xưng hô đã phản ánh đặc trưng văn hóa xưng
hô.
2.2. Tính khiêm nhường trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang
2.2.1. Tính khiêm nhường trong xưng hô của
người Việt ở Hậu Giang truyền thống
Trong môi trường làm nông nghiệp có lịch sử lâu
đời, con người cần tranh thủ sự hỗ trợ của người khác
nên người Việt thường xuyên trau chuốt lời ăn tiếng nói

của mình. Chính vì vậy, người Việt thường có lối
“xưng khiêm, hô tôn”, tức tự hạ thấp mình và nâng
người khác lên cao.
2.2.2. Tính khiêm nhường trong xưng hô của
người Việt ở Hậu Giang hiện đại
Ngày nay, người Việt ở Hậu Giang vẫn thể hiện
rất rõ tính khiêm nhường trong xưng hô, nhưng có chút
biến đổi so với trước đây.
2.3. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang
2.3.1. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang truyền thống
2.3.1.1. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô ở gia
đình, họ hàng
2.3.1.2. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô ngoài
xã hội
2.3.2. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô của
người Việt ở Hậu Giang hiện đại
Footer Page 10 of 126.


Header Page 11 of 126.

-10-

2.3.2.1. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô ở gia
đình, họ hàng
2.3.2.2. Tính tôn ti, thứ bậc trong xưng hô ngoài
xã hội
2.4. Tính linh hoạt trong xưng hô của người Việt ở

Hậu Giang
2.4.1. Tính linh hoạt trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang truyền thống
Do văn hóa gốc nông nghiệp, đời sống gắn liền
với mưa nắng, thời tiết cho nên người dân rất linh hoạt
ứng biến trong mọi hoàn cảnh. Nhờ vậy, họ có cách tổ
chức và tư duy linh hoạt nên xưng hô của người Việt
nói chung có tính linh hoạt cao, quan hệ xưng hô phụ
thuộc vào tuổi tác, địa vị xã hội và không gian giao
tiếp.
2.4.2. Tính linh hoạt trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang hiện đại
Dù ở thời đại nào, người Việt cũng có tính linh
hoạt cao. Vì vậy, trong hiện đại, việc sử dụng khá linh
hoạt các từ ngữ dùng để xưng hô tùy vào mục đích và
hoàn cảnh giao tiếp không khác nhiều so với truyền
thống. Với cách xưng hô tự nhiên, ứng biến linh hoạt
trong mọi tình huống đã làm nên đặc trưng xưng hô
trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang.
2.5. Tính cộng đồng trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang
2.5.1. Tính cộng đồng trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang truyền thống
Từ cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, cách xưng hô
mang tính cộng đồng đã thể hiện trong đời sống thường
Footer Page 11 of 126.


Header Page 12 of 126.

-11-

ngày của người dân, kể cả gia đình quan chức. Thường
khi giao tiếp với nhau, họ cũng thể hiện sự ràng buộc
người đó trong cộng đồng. Họ thường sử dụng cách
gọi: má thằng Hai, ba sắp nhỏ, má nó,…
2.5.2. Tính cộng đồng trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang hiện đại
Tính cộng đồng trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang truyền thống đến nay vẫn tồn tại. Tuy nhiên
tính cộng đồng trong xưng hô của người Việt ở Hậu
Giang ngày nay thể hiện rõ hơn. Chúng ta vẫn thường
nghe những cách gọi như trước đây: ông nội sắp nhỏ,
ba tụi nó, dì út nó,… Ngày nay, xưng hô mang tính
cộng đồng còn thể hiện ở các cơ quan, công sở, thể hiện
cá nhân gắn kết với tập thể đơn vị.
2.6. Tính bình dân trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang
2.6.1. Tính bình dân trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang truyền thống
Tính bình dân trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang đã được hình thành từ những người nông
dân chân lấm tay bùn, họ ít được học hành, họ sống đơn
giản, bình dị, họ phải lao động vất vả, luôn tranh thủ
thời gian lo làm lụng, nên cách nói của họ cũng đơn
giản, nói cho gọn, cho nhanh.
2.6.2. Tính bình dân trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang hiện đại
Từ truyền thống đến hiện đại, cách sử dụng từ
xưng hô đều thể hiện được tính bình dân của người Việt

ở Hậu Giang. Họ thường sử dụng các từ xưng hô như:
tui, mình ên, ba sắp nhỏ, má nó,… và các từ khiếm diện
Footer Page 12 of 126.


Header Page 13 of 126.

-12-

mang thanh hỏi. Trong giao tiếp, sử dụng từ xưng hô
bình dân đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng không
làm biến đổi văn hóa xưng hô của người Việt ở Hậu
Giang mà nó còn thể hiện sắc thái địa phương.
Tiểu kết chương 2
Trong chương 2, tác giả đã nghiên cứu, trình bày,
phân tích, so sánh về đặc trưng xưng hô qua đó nhận
diện văn hóa xưng hô của người Việt ở Hậu Giang. Nội
dung tập trung vào những vấn đề sau:
Luận văn nghiên cứu tính thân mật, tính khiêm
nhường, tính tôn ti, thứ bậc, tính linh hoạt, tính cộng
đồng, tập thể và tính bình dân trong xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang theo truyền thống thông qua tài liệu
tham khảo và các tác phẩm văn học thời kì cuối thế kỉ
XIX, đầu thế kỉ XX để hiểu rõ đặc trưng xưng hô trong
văn hóa giao tiếp của người Việt truyền thống.
Nghiên cứu về tính thân mật, tính khiêm nhường,
tính tôn ti, thứ bậc, tính linh hoạt, tính cộng đồng, tập
thể và tính bình dân trong xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang hiện đại thông qua khảo sát, phỏng vấn các
đối tượng học sinh, cán bộ công chức và người dân ở

địa phương để hiểu rõ đặc trưng xưng hô trong văn hóa
giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang hiện nay.
Qua nghiên cứu, tác giả kết hợp phân tích, so sánh
sự giống nhau và những điểm khác biệt về xưng hô
trong văn hóa giao tiếp của người Việt truyền thống và
xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Bắc
Bộ với xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người Việt
ở Hậu Giang hiện nay.
Những nội dung nghiên cứu phân tích, so sánh
trên là cơ sở để tác giả tiếp tục nghiên cứu xây dựng
Footer Page 13 of 126.


Header Page 14 of 126.

-13-

chuẩn mực xưng hô, đề xuất những giải pháp, những
kiến nghị nhằm “Bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô
của người Việt ở Hậu Giang”.
CHƯƠNG 3
BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY VĂN HÓA XƯNG HÔ
CỦA NGƯỜI VIỆT
Ở HẬU GIANG
3.1. Giá trị xưng hô trong văn hóa giao tiếp của
người Việt ở Hậu Giang
3.1.1. Giá trị tinh thần trong đời sống cá nhân,
gia đình và xã hội
Mỗi cá nhân, ai cũng muốn được tôn trọng, được
mọi người đối xử với mình một cách lịch sự, tế nhị,

được gọi theo cách gọi mà mình thích. Trong gia đình,
nếu xưng hô không có tôn ti, thứ bậc, không sử dụng
danh từ thân tộc để xưng hô thì dẫn đến hiện tượng
không phân biệt được ai lớn ai nhỏ, không thể hiện
được sự tôn trọng, khiêm nhường trong xưng hô. Trong
đời sống xã hội, sử dụng từ xưng hô lịch sự, tế nhị, linh
hoạt, thể hiện tính khiêm nhường trong xưng hô dẫn
đến mục đích giao tiếp thành công.
3.1.2. Thể hiện bản sắc văn hóa địa phương
Trong những hoàn cảnh giao tiếp không long
trọng, các bên giao tiếp thường sử dụng các từ xưng hô
có sắc thái biểu cảm, sắc thái địa phương. Bản sắc văn
hóa địa phương được thể hiện thông qua việc sử dụng
hệ thống từ xưng hô mang nét đặc trưng của địa
phương.

Footer Page 14 of 126.


Header Page 15 of 126.

-14-

3.2. Một số vấn đề đặt ra đối với xưng hô trong giao
tiếp hiện nay
3.2.1. Sự biến đổi xưng hô trong giao tiếp của
người Việt ở Hậu Giang hiện nay
3.2.1.1. Những ảnh hưởng thông tin từ các trang
mạng xã hội
3.2.1.2. Ảnh hưởng của quá trình hòa nhập ngoại

lai
3.2.2. Sự thân mật hóa cao trong xưng hô của
người Việt ở Hậu Giang hiện nay
3.2.2.1. Sự thân mật hóa cao trong xưng hô ở
trường học
3.2.2.2. Sự thân mật hóa cao ở các cơ quan hành
chính nhà nước
3.2.3. Lạm dụng cách xưng hô mang tính cộng
đồng ở các cơ quan hành chính nhà nước
3.3. Giải pháp bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô
của người Việt ở Hậu Giang
3.3.1. Nâng cao nhận thức cho người dân về vai
trò của xưng hô trong văn hóa giao tiếp
* Mục tiêu của giải pháp
Nâng cao nhận thức cho người dân về vai trò của
xưng hô trong văn hóa giao tiếp nhằm từng bước hình
thành thói quen xưng hô chuẩn mực trong giao tiếp, thể
hiện đặc trưng xưng hô trong văn hóa giao tiếp của
người Việt ở Hậu Giang, hạn chế tình trạng xưng hô
thiếu văn hóa trong giao tiếp, dẫn đến xung đột trong
mối quan hệ giữa người với người.
* Nội dung và cách thức thực hiện
Footer Page 15 of 126.


Header Page 16 of 126.

-15-

- Tuyên truyền về vai trò của xưng hô trong văn

hóa giao tiếp.
- Tổ chức các hoạt động, các phong trào thi đua.
* Điều kiện thực hiện giải pháp
Ngành Văn hóa - Thông tin cần phối hợp với các
ngành liên quan tuyên truyền nâng cao nhận thức cho
người dân về vai trò và tầm quan trọng của xưng hô
trong văn hóa giao tiếp, thường xuyên tổ chức hội nghị,
hội thảo, tổ chức các hội thi nhằm tạo điều kiện cho
người dân giao lưu, học tập kinh nghiệm những gia
đình văn hóa tiêu biểu, xưng hô chuẩn mực.
3.3.2. Xây dựng văn hóa xưng hô trong gia đình,
nhà trường và các cơ quan hành chính nhà nước
* Mục tiêu của giải pháp
- Bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô của người
Việt ở Hậu Giang.
- Định hướng cho người dân áp dụng các chuẩn
mực xưng hô trong giao tiếp vào các quy định thực hiện
gia đình văn hóa, nếp sống văn mình.
- Giúp các trường học áp dụng chuẩn mực xưng
hô trong giao tiếp vào quy tắc ứng xử ở trường học, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học
sinh, xây dựng cơ quan trường học có đời sống văn hóa
tốt.
- Giúp các cơ quan hành chính nhà nước áp dụng
chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp vào quy tắc ứng xử
ở cơ quan, góp phần xây dựng cơ quan có đời sống văn
hóa tốt.
* Nội dung và cách thức thực hiện
Footer Page 16 of 126.

Header Page 17 of 126.

-16-

Để đạt được hiệu quả giao tiếp mong muốn, bảo
tồn và phát huy văn hóa của người Việt ở Hậu Giang,
cần áp dụng chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở gia
đình, nhà trường và các cơ quan hành chính nhà nước
sau đây:
- Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở gia đình:
Xây dựng văn hóa xưng hô trong gia đình với hệ
chuẩn mực đối với ông bà, đối với cha mẹ, đối với vợ
(hoặc chồng), đối với anh chị, đối với em, đối với con,
đối với cháu.
- Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà
trường
Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà trường
dành cho cán bộ, giáo viên, nhân viên đối với cấp trên,
đối với cấp dưới, đối với đồng nghiệp, đối với phụ
huynh học sinh và đối với học sinh.
Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà trường
dành cho học sinh đối với thầy cô giáo, đối với bạn bè,
đối với người lớn và đối với người nhỏ hơn.
Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà trường
dành cho phụ huynh học sinh đối với cán bộ quản lí
trường và đối với giáo viên.
- Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở các cơ
quan hành chính nhà nước dành cho lãnh đạo, cán bộ,
nhân viên

Xây dựng chuẩn mực xưng hô qua các mối quan
hệ đối với cấp trên, đối với cấp dưới và đối với dân.
* Điều kiện thực hiện giải pháp
3.3.3. Giáo dục xưng hô trong giao tiếp ở gia
đình, nhà trường và xã hội
Footer Page 17 of 126.


Header Page 18 of 126.

-17-

3.3.3.1. Giáo dục xưng hô trong giao tiếp ở gia
đình
- Người lớn phải gương mẫu sử dụng từ xưng hô
chuẩn mực trong giao tiếp để làm gương cho trẻ.
- Giáo dục xưng hô theo tôn ti, thứ bậc trong gia
đình qua các mối quan hệ ông bà và cháu, cha mẹ và
con, anh chị và em. Không gọi mày xưng tao trong giao
tiếp ở gia đình.
- Gia đình cần phối hợp với nhà trường trong việc
giáo dục trẻ sử dụng từ xưng hô chuẩn mực trong giao
tiếp, đặc biệt là trẻ đang học mầm non và tiểu học.
- Đối với trẻ vị thành niên, gia đình nên quan tâm
và nhắc nhở các em, phân tích cho các em biết thế nào
là cách xưng hô chuẩn mực.
- Đối với người lớn, cần sử dụng từ xưng hô
chuẩn mực trong giao tiếp để làm gương cho con em
trong nhà và mọi người xung quanh.
3.3.3.2. Giáo dục xưng hô trong giao tiếp ở nhà

trường
- Xây dựng quy tắc ứng xử trong nhà trường.
- Thực hiện nội dung giáo dục xưng hô trong văn
hóa giao tiếp cho học sinh qua các tiết học dành cho nội
dung giáo dục địa phương.
- Thực hiện lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục
xưng hô trong giao tiếp vào các môn học.
- Lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục xưng hô
trong giao tiếp vào hoạt động ngoài giờ lên lớp.
- Lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục xưng hô
trong giao tiếp vào các hoạt động tập thể.
- Giáo dục học sinh mọi lúc, mọi nơi.
Footer Page 18 of 126.


Header Page 19 of 126.

-18-

3.3.3.3. Giáo dục xưng hô trong giao tiếp ở xã hội
Để giáo dục xưng hô trong giao tiếp ở xã hội
thành công, cần áp dụng nhiều giải pháp thiết thực như:
- Xây dựng các thiết chế văn hóa cần bổ sung tiêu
chí về xưng hô trong văn hóa giao tiếp.
- Tuyên truyền thông qua các phương tiện thông
tin đại chúng để người dân hiểu được xưng hô theo
chuẩn mực có giá trị trong đời sống tinh thần của mỗi
cá nhân, gia đình và xã hội. Phê phán, phản ánh cách
xưng hô, thái độ giao tiếp không văn hóa, đồng thời nói
rõ sự tác hại của việc xưng hô suồng sã, thiếu tôn trọng

người khác.
- Các cấp quản lí, các ngành hữu quan cần quan
tâm tuyên truyền, sử dụng pano, áp phích mang tính
giáo dục như: xưng hô thể hiện văn hóa của mỗi người,
mỗi gia đình; văn hóa giao tiếp thể hiện qua cách sử
dụng từ xưng hô chuẩn mực;…
- Người lớn cần làm gương cho trẻ em bởi vì trẻ
em thường bắt chước hành vi của người lớn.
- Các cơ quan, đơn vị, các tổ chức xã hội cần xây
dựng quy tắc ứng xử và được công khai nơi tiếp dân.
Trong đó cần thể hiện rõ cách xưng hô của thủ trưởng,
nhân viên và nhân dân. Quy định cách xưng hô, chào
hỏi qua điện thoại và trực tiếp.
Tiểu kết chương 3
Trong chương 3, tác giả luận văn đã tập trung
nghiên cứu, trình bày và phân tích những nội dung sau:
Luận văn đã nghiên cứu, trình bày giá trị xưng hô
trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang và
phân tích những vấn đề đặt ra đối với xưng hô trong
Footer Page 19 of 126.


Header Page 20 of 126.

-19-

giao tiếp hiện nay, những yếu tố ảnh hưởng đến xưng
hô trong giao tiếp, nguy cơ làm mất dần đặc trưng xưng
hô trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang.
Đây là những cơ sở để tác giả luận văn đưa ra

những giải pháp bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô
của người Việt ở Hậu Giang. Để bảo tồn và phát huy
văn hóa xưng của người Việt ở Hậu Giang, cần áp dụng
chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở gia đình, nhà
trường và các cơ quan hành chính nhà nước với hệ
chuẩn mực sau đây:
- Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở gia đình;
- Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà
trường;
-Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà trường
dành cho cán bộ, giáo viên, nhân viên;
-Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà trường
dành cho học sinh;
-Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở nhà trường
dành cho phụ huynh học sinh;
- Chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp ở các cơ
quan hành chính nhà nước dành cho lãnh đạo, cán bộ,
nhân viên.
Để thực hiện các giải pháp trên, tác giả đã kiến
nghị, đề xuất đến các cơ quan chủ quản từng cấp có
thẩm quyền: Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Văn hóa –
Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch
tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hậu Giang để xem
xét ngăn chặn những ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa
xưng hô và đưa các giải pháp vào áp dụng thực hiện nội
dung giáo dục văn hóa địa phương, thực hiện tuyên
Footer Page 20 of 126.


Header Page 21 of 126.

-20-

truyền, tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức
của người dân về vai trò của xưng hô trong văn hóa
giao tiếp.
PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
Qua nghiên cứu những vấn đề chung về cơ sở lý
luận và thực tiễn, về đặc trưng xưng hô trong văn hóa
giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang. Tác giả xin tổng
hợp kết luận những vấn đề đã trình bày, phân tích của
luận văn.
Về cơ sở lý luận và thực tiễn: Luận văn đã căn cứ
vào một số vấn đề đặt ra đối với thực tiễn xưng hô
trong giao tiếp để xây dựng một cơ sở lý luận thống
nhất nhằm định hướng cho thực tiễn xưng hô trong văn
hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang, qua việc
phân tích hình thức và đặc trưng xưng hô trong văn hóa
giao tiếp của người Việt ở Hậu Giang và những vấn đề
ảnh hưởng đến xưng hô trong văn hóa giao tiếp hiện
nay, từ đó đề ra các giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy
văn hóa xưng hô của người Việt ở Hậu Giang.
Để có cơ sở phân tích vấn đề thực tiễn đặt ra, luận
văn đã nghiên cứu, trình bày và lựa chọn phân tích
nhằm thống nhất những lý luận cơ bản chung; các khái
niệm xưng hô, văn hóa, giao tiếp, văn hóa giao tiếp, vai
trò của ngôn ngữ trong văn hóa giao tiếp, phương tiện
giao tiếp ngôn ngữ và mối quan hệ giữa ngôn ngữ và
văn hóa, đi sâu nghiên cứu giải quyết những vấn đề lý

luận và thực tiễn xưng hô trong giao tiếp của người
Footer Page 21 of 126.


Header Page 22 of 126.

-21-

Việt ở Hậu Giang. Xác định rõ hình thức và đặc trưng
xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu
Giang. Về thực trạng xưng hô trong giao tiếp hiện nay,
luận văn đã nghiên cứu và phân tích những yếu tố ảnh
hưởng đến xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người
Việt ở Hậu Giang, chủ yếu đề cập đến yếu tố ảnh
hưởng từ những thông tin trên các trang mạng xã hội,
ảnh hưởng của quá trình hòa nhập ngoại lai, sự thân
mật hóa cao và việc lạm dụng tính cộng đồng, tập thể
trong xưng hô ở trường học và cơ quan nhà nước.
Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn, những yếu tố
ảnh hưởng đến văn hóa xưng hô hiện nay, tác giả đề
xuất các giải pháp giải quyết các vấn đề đặt ra hiện nay.
Giải pháp thứ nhất là: Nâng cao nhận thức cho
người dân về vai trò của xưng hô trong văn hóa giao
tiếp. Trong giải pháp này cần thực hiện là: tăng cường
sự lãnh đạo của ngành văn hóa, giáo dục đối với các
hoạt động tuyên truyền giáo dục văn hóa xưng hô.
Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về vai
trò xưng hô trong văn hóa giao tiếp, tổ chức các hoạt
động, các phong trào thi đua nhằm tuyên truyền, giáo
dục ý thức sử dụng ngôn từ xưng hô chuẩn mực, phê

phán cách sử dụng ngôn từ xưng hô không chuẩn mực
trong giao tiếp. Đây là giải pháp căn bản nhằm thay đổi
cách tạo ý thức, nền tảng vững chắc để điều chỉnh cách
xưng hô của người dân, hướng người dân vào việc
xưng hô chuẩn mực để đạt được mục đích giao tiếp,
góp phần xây dựng gia đình văn hóa.
Giải pháp thứ hai: Xây dựng văn hóa xưng hô
trong giao tiếp ở gia đình, nhà trường và các cơ quan
hành chính nhà nước. Đây là giải pháp đề xuất các
Footer Page 22 of 126.


Header Page 23 of 126.

-22-

chuẩn mực xưng hô cho các đối tượng ở gia đình, nhà
trường và cơ quan hành chính nhà nước nhằm định
hướng cho các gia đình giáo dục con em tại nhà, các
trường học, các cơ quan hành chính nhà nước lựa chọn
bổ sung vào quy tắc ứng xử ở cơ quan, đơn vị.
Giải pháp thứ ba: Giáo dục xưng hô trong giao
tiếp ở gia đình, nhà trường và xã hội. Trong giải pháp
này xác định các mối quan hệ trong giao tiếp để giáo
dục học sinh, xác định vai trò của người phụ trách giáo
dục ở gia đình, ở nhà trường và ngoài xã hội. Đây là
giải pháp nhằm giúp cho thế hệ trẻ lựa chọn từ xưng hô
chuẩn mực trong giao tiếp, qua đó giữ gìn đặc trưng
xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người Việt ở Hậu
Giang.

Như vậy, những giải pháp mà chúng tôi đề xuất sẽ
được áp dụng trong việc xây dựng gia đình văn hóa,
xây dựng cơ quan, trường học có đời sống văn hóa tốt ở
địa phương. Đồng thời lồng ghép, tích hợp nội dung
giáo dục văn hóa xưng hô trong giao tiếp vào các môn
học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học
sinh các cấp học. Những giải pháp này được sử dụng có
hiệu quả nhất khi được các ngành, các cấp quan tâm
triển khai thực hiện.
2. Khuyến nghị
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo
- Cần chỉ đạo các cấp học thực hiện lồng ghép,
tích hợp nội dung giáo dục xưng hô trong văn hóa giao
tiếp vào các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp.
- Chỉ đạo Sở Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn các
trường áp dụng nội dung văn hóa xưng hô của người
Footer Page 23 of 126.


Header Page 24 of 126.

-23-

Việt ở Hậu Giang vào thực hiện chương trình giáo dục
văn hóa địa phương.
2.2. Đối với Bộ Văn hóa - Thể Thao và Du lịch
- Xây dựng các thiết chế văn hóa cần chú trọng
nội dung văn hóa xưng hô.
- Xây dựng các tiêu chí đánh giá, xếp loại gia đình

văn hóa, cơ quan, trường học có đời sống văn hóa cần
chú trọng nội dung xưng hô trong văn hóa giao tiếp ở
gia đình, nhà trường và các cơ quan.
- Cần tổ chức các hội thi tuyên truyền viên giỏi,
sáng tác, tiểu phẩm nội dung về văn hóa xưng hô.
2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo
- Hướng dẫn các đơn vị trực thuộc thực hiện giáo
dục xưng hô trong văn hóa giao tiếp vào các tiết giáo
dục văn hóa địa phương.
- Tổ chức tập huấn cho cán bộ, giáo viên về việc
áp dụng thực hiện giáo dục xưng hô trong văn hóa giao
tiếp vào các tiết giáo dục văn hóa địa phương.
- Hướng dẫn thực hiện lồng ghép, tích hợp vào các
môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo
chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
2.4. Đối với Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch
- Tăng cường công tuyên truyền nâng cao nhận
thức cho người dân về vai trò và tầm quan trọng của
xưng hô trong văn hóa giao tiếp.
- Cần phát động mạnh mẽ hơn nữa phong trào
toàn dân xây dựng gia đình văn hóa, nếp sống văn
minh. Trong đó cần chú trọng văn hóa xưng hô.

Footer Page 24 of 126.


Header Page 25 of 126.

-24-

- Tổ chức các phong trào, hội thi như tuyên truyền
viên giỏi, sáng tác, tiểu phẩm,… với nội dung xưng hô
trong văn hóa giao tiếp.
- Tổ chức hội nghị điển hình, hội thảo rút kinh
nghiệm về việc thực hiện các tiêu chí xây dựng gia đình
văn hóa, cơ quan, trường học có đời sống văn hóa.
- Thường xuyên giám sát, kiểm tra và đánh giá
thực hiện; động viên, khuyến khích và có khen thưởng
kịp thời những gương điển hình trong quá trình thực
hiện các chuẩn mực xưng hô trong giao tiếp.
Đề tài “Xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người
Việt ở Hậu Giang” là một vấn đề khá mới và phức tạp,
những giải pháp và ý kiến đề xuất của tác giả luận văn
mới chỉ là ý tưởng cá nhân với những nghiên cứu bước
đầu còn mang tính chủ quan, chắc chắn sẽ không tránh
khỏi nhiều hạn chế và khiếm khuyết, tác giả rất mong
nhận được sự quan tâm, góp ý chân thành và sự giúp đỡ
nhiệt tình của quý Thầy, Cô, các Nhà nghiên cứu khoa
học để cho luận văn được bổ sung hoàn chỉnh, có tính
khả thi và khả năng ứng dụng vào thực tiễn, góp phần
bảo tồn và phát huy văn hóa xưng hô của người Việt ở
Hậu Giang.

Footer Page 25 of 126.