skkn HIỆU QUẢ CỦA VIỆC sử DỤNG PHẦN mềm WORKING MODEL để hỗ TRỢ DẠY HỌC vật LÍ TRÊN BẢNG TƯƠNG TÁC

HIỆU QUẢ CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHẦN MỀM WORKING
MODEL ĐỂ HỖ TRỢ DẠY HỌC VẬT LÍ TRÊN BẢNG TƯƠNG
TÁC
Tác giả: Ths. Trần Nhật Trung; Ths. Trương Thị Thế Đăng
Đơn vị công tác: Trường THPT Lê Thánh Tông, Gia Lai
(Bài báo đã được đăng trên tạp chí dạy và học này nay số tháng 11-2014)

Vài năm trở lại đây, việc đưa bảng tương tác vào sử dụng trong nhà trường
diễn ra khá mạnh mẽ là nhờ sự quan tâm của các lãnh đạo ngành giáo dục và hỗ trợ
tích cực từ xã hội. Những lợi ích của bảng tương tác thì tương đối rõ ràng, ngoài
giúp tăng sự hứng thú cho người học, tạo sự tương tác thầy và trò, khi sử dụng
bảng tương tác giáo viên có thể lưu trữ dữ liệu như máy tính, có công cụ sử dụng
như trên bảng phấn, có thể ghi chép, tương tác với các đối tương trên bảng làm cho
tiết học trở nên sinh động hơn. Tuy nhiên, những tính năng ưu việt của bảng tương
tác không bộc lộ hết nếu không có sự hỗ trợ của các phần mềm ứng dụng để tạo ra
các hiệu ứng và các đối tượng tương tác cho bảng tương tác mà phần mềm
Working Model cũng đóng một vai trò như vậy. Sử dụng phần mềm Working
Model để hỗ trợ dạy học vật lí trên bảng tương tác là một hướng mới mà chúng tôi
đã áp dụng và thu được nhiều kết quả khả quan.
1. Sự tương thích khi sử dụng phần mềm Working Model để hỗ trợ dạy
học trên bảng tương tác
Sự tương thích ở đây được hiểu là hoạt động tương thích và có thể kết hợp với
nhau. Phần mềm Working Model chạy ổn định trên tất cả các hệ điều hành
Windown và không xung đột với các phần mềm khác kể cả những phần mềm dùng
cho bảng tương tác. Cụ thể là phần mềm ActivInspire, là phần mềm soạn bài giảng


nằm trong hệ thống dạy và học tương tác (Digital Interative Classroom) có thể liên
kết dễ dàng với phần mềm Working Model.
2. Tạo ra môi trường tương tác vật lí ảo trên bảng tương tác khi sử dụng
phần mềm Working Model

Working Model tạo ra môi trường ảo trong máy tính, cho phép ta xây dựng
các mô phỏng về hiện tượng vật lí để nghiên cứu chi tiết các quá trình cơ học biên
đổi nhanh trong trường trọng lực, trường điện từ, hay động học hay tĩnh học vật
rắn trong các tình huống giả sử lí tưởng hay giống với thực tế. Qua thực tế sử dụng
cho thấy, phần mềm này có khả năng đáp ứng đầy đủ các tính năng cần thiết của
một bộ phần mềm mô phỏng. Working Model được dùng để mô phỏng các quá
trình cơ học biến đổi nhanh, phân tích các kết cấu tĩnh hoặc có thể phân tích động
lực học cho các hệ thống cơ học. Trong dạy học Vật lí sự hỗ trợ của phần mềm là
rất cần thiết, các quá trình cơ học biến đổi nhanh và thí nghiệm cơ học tĩnh hoặc
động được thiết kế dễ dàng. Trong các quá trình cơ học biến đổi nhanh Working
Model còn cho phép ta tương tác, thay đổi các thông số của các đối tượng đang
khảo sát và xem ảnh hoạt nghiệm của chúng. Vì vậy, ta có thể quan sát các quá
trình cơ học dưới nhiều khía cạch khác nhau như lực tác dụng, tọa độ, vận tốc và
quỹ đạo chuyển động của vật …
Kết hợp giữa bảng tương tác và chương trình mô phỏng các hiện tượng vật lí
được xây dựng trên phần mềm Working Model cho phép giáo viên và học sinh
tương tác với các hiện tượng vật lí trên bảng như tương tác trên đối tượng thật để
khám phá ra bản chất của hiện tượng dễ dàng và sinh động hơn.
3. Dạy học vật lí trên bảng tương tác có sự hỗ trợ của phần mềm Working
Model
Tại trường THPT Lê Thánh Tông, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai chúng tôi, từ
ngày được trang phòng học có sử dụng bảng tương tác, không khí trường như đang
đón một luồng sinh khí mới; phương tiện dạy học mới hiện đại và sự háo hức của


thầy cô trong các tổ bộ môn. Qua hơn một năm nghiên cứu và sử dụng, chúng tôi
thấy hệ thống bảng tương tác cho phép giáo viên tích hợp dễ dàng với các phương
tiện camera, phim ảnh và nhiều tư liệu dạy học khác được số hóa.
Đối với tổ bộ môn vật lí của chúng tôi, hiệu quả nhất là chúng tôi đã sử dụng
thành công phần mềm Working Model để hỗ trợ cho dạy học trên bản tương tác khi

dạy học các bài trong chương động học và động lực học như chuyển động thẳng
đều, chuyển động thẳng biến đổi đều, rơi tự do, tổng hợp và phân tích lực, 3 định
luật Niutơn, chuyển động ném (bao gồm chuyển động ném ngang và chuyển động
ném xiên),… Phần mềm không chỉ hỗ trợ cho giáo viên và học sinh nghiên cứu về
tính chất, định luật các hiện tượng vật lí, bên cạnh đó phần mềm còn giúp cho giáo
viên và học sinh kiểm chứng định lượng lại các bài tập.
Khi dạy học trong phòng học có trang bị bảng tương tác, chúng tôi nhận thấy
có sự khác biệt rõ rệt giữa cách tiếp cận kiến thức vật lí đã được số hóa so với các
phương thức truyền thống. Trước đây, trong giờ vật lí học sinh quan sát các mô
phỏng về hiện tượng vật lí do giáo viên trình diễn trên máy tính một cách thụ động,
theo dõi các tình huống đã được giáo viên chọn và soạn theo một kịch bản có sẵn.
Trên bảng tương tác, học sinh chủ động tương tác trực tiếp với các hiện tượng vật
lí đã được mô phỏng lại, chủ động trong cách phát hiện các định luật, các tính chất
vật lí.

Hình vẽ 1: Cách tiếp cận truyền

Hình vẽ 2: Cách tiếp cận mới khi sử dụng bảng tương tác


thống

4. Hiệu quả đem lại khi sử dụng phần mềm Working Model để hỗ trợ dạy
học vật lí trên bảng tương tác
Phương tiện dạy học hiện đại và cách tiếp cận kiến thức mới kết hợp với sự hỗ
trợ của công cụ mô phỏng chính xác đã mang lại cho giờ học vật lí những hiệu quả
sau:
4.1. Đối với không khí lớp học
- Tạo ra môi trường tương tác toàn diện, thu hút và lôi cuốn học sinh đến với
các hiện tượng vật lí hơn.

- Tạo ra không khí giờ học vui nhộn, sôi nổi, học sinh không bị ức chế trong
giờ học nhờ sự thân thiện giữa thầy giáo và phương tiện dạy học. Đặc biệt khi giáo
viên kết hợp nhịp nhàng hợp lí giữa người dạy, người học và phương tiện dạy học.
- Tạo ra môi trường lớp học đa phương tiện có tính tương tác cao bao gồm các
tương tác giữa giáo viên và học sinh, học sinh và phương tiện dạy học, giáo viên và
phương tiên dạy học.
4.2. Đối với học sinh
- Phần mềm Working Model kích thích khả năng tư duy, sáng tạo giúp cho học
sinh dễ dàng tiếp thu các định luật, tính chất vật lí và liên hệ các kiến thức đó đối
với các hiện tượng xảy ra trong tự nhiên.
- Sự tương tác toàn diện trong lớp học giúp cho học sinh chủ động trong khi
giải quyết các vấn đề trong học tập. Chủ động tìm kiếm thông tin, chủ động trao
đổi với giáo viên, thảo luận nhóm làm phát huy năng lực tự học và tự giải quyết
vấn đề cho học sinh.
- Khi học và thao tác trên phần mềm Working Model và bảng tương tác giúp
cho học sinh vận dụng được nhiều kiến thức và kĩ năng khác nhau trong đó có kiến
thức tin học; kĩ năng quan sát, thu nhận và xử lí thông tin; kĩ năng đồ họa …


- Học sinh được làm các bài tập và kiểm chứng lại các kết quả trên phần mềm
Working Model, giúp cho học sinh thấy mối liên hệ nhất định giữa các công thức
và hiện tượng vật lí.
4.3. Đối với giáo viên
- Dạy học vật lí trên bảng tương có sự hỗ trợ của phần mềm Working Model
giúp cho giáo viên soạn bài giảng vật lí dễ dàng, truyền tải một số kiến thức vật lí
dễ dàng và định lượng hơn.
- So với cách dạy học truyền thống, khi dạy học trên bảng tương tác giáo viên
được quan sát học sinh hoạt động nhiều hơn. Trên cơ sở đó, giáo viên có thể điều
chỉnh các hiểu biết sai lệch của học sinh; hướng dẫn cách giải quyết vấn đề khi học
sinh gặp khó khăn lúc vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các nhiệm vụ học

tập; ứng dụng và giải thích các hiện tượng vật lí trong đời sống hằng ngày.
5. Kết luận
Khi dạy học vật lí trên bảng tương tác có sự hỗ trợ của mềm Working Model
đã mang lại những hiệu quả và tín hiệu đáng phấn khởi. Cách tiếp cận với môi
trường dạy học mới sẽ làm phong phú thêm các phương tiện, phương pháp dạy
học, cách học vật lí. Xu hướng dạy học trên hoàn toàn phù hợp với chủ trương
“dạy học định hướng phát triển năng lực học sinh” và “vận dụng kiến thức liên
môn trong dạy học” của ngành giáo dục hiện nay.
* Tài liệu tham khảo

[1] Trần Nhật Trung (2010) Chuyên đề “Sử dụng phần mềm Working
Model để mô phỏng các hiện tượng vật lí.
[2] Lê Công Triêm (2005), Sử dụng máy vi tính trong dạy học vật lí,
NXB Giáo dục.