Đại cương sinh lý nội tiết

Chương nội tiết
bài 1

đại cương sinh lý nội tiết,
chức năng nội tiết vùng dư
ới đồi


1- đại cương sinh lý nội tiết
1.1- Khái niệm chung
- Tuyến nội tiết: là tập hợp các tế bào
chế tiết, sx Hormon máu, không có
ống dẫn.
- Hệ thống tuyến nội tiết: gồm các
tuyến nội tiết tạo hệ thống tuyến NT
hoạt động như 1 hệ thống tin học rất
chặt chẽ.



Có tuyến h/đ suốt đời (T.yên).
Có tuyến h/đ một giai đoạn (B.trứng),
có tuyến mang tính sinh mạng (T.cận
giáp)
- Hormon: là chất hoá học do 1
nhóm tế bào, hoặc 1 tuyến NT SX ra,
thấm vào máu hoặc dịch tổ chức và
có t/d sinh học cao với các TB khác
của cơ thể.
Đặc điểm HM

1.2- Phân loại HM.
- Theo phạm vi T/d: HM địa phương
và HM chung:
+ HM địa phương: do 1 nhóm TB
bài tiết máu hoặc dịch tổ chức t/d
lên TB gần nơi BT. VD: histamin,
prostaglandin...
+ HM chung: do tuyến NT BT
máu t/d lên TB ở xa nơi SX. VD: GH, T3
T4 , các corticoid...


- Theo bản chất hoá học:

+ HM là steroid: HM vỏ thượng thận, HM
sinh dục.
+ HM cấu tạo từ a.amin tyrosin: HM
tuyến tuỷ thượng thận, T. giáp.
+ HM là protein, polypeptid: HM các
tuyến nội tiết còn lại và nhiều HM địa phư
ơng.
- Phân loại theo nơi SX:
HM của từng tuyến NT: d/đồi, t/yên...


- Ph©n lo¹i theo t/d SL:
+ HM t/d lªn CHVC vµ NL: GH, T3 T4 ,
adrenalin, glucocorticoid, insulin,
glucagon.

+ HM ®iÒu hoµ thµnh phÇn vµ thÓ tÝch
dÞch ngo¹i bµo: ADH, mineralocorticoid,
calcitonin, PTH.


+ HM điều hoà phát triển cơ thể:
GH, T3 T4 , Testosteron, Estrogen
+ HM điều hoà CN sinh sản: HM hướng sinh
dục vùng d/đ; HM sinh dục của tuyến yên,
tinh hoàn, buồng trứng.
+ HM điều hoà thích nghi cơ thể:
HM vùng d/đ, tyuến yên, T. thượng thận.


1.3- C¬ chÕ t¸c dông cña
hormon
Cã 2 c¬ chÕ:
- HM t¸c ®éng lªn receptor trªn mµng tÕ
bµo, lµ c¬ chÕ t¸c dông th«ng qua chÊt
truyÒn tin thø hai.
- HM t¸c ®éng lªn receptor bªn trong tÕ
bµo, lµ c¬ chÕ ho¹t ho¸ hÖ gen trong tÕ bµo.


1.3.1- Cơ chế tác dụng thông qua
chất truyền tin thứ hai.
- Sutherland nêu ra từ 1965
- Hormon đến gắn vào receptor đặc hiệu
trên màng tế bào, làm hoạt hoá protein G.
-Protein G thúc đẩy quá trình tạo nên chất

truyền tin thứ hai, gồm AMP vòng (AMPc),
GMPc, Ca++-Calmodulin và các mảnh
phospholipid màng .


* Tác dụng thông qua AMPc
Gồm các HM bản chất protein, peptid và
monoamin
- HM: chất TT thứ nhất gắn với Receptor
Đ/hiệu trên màng TB h/h adenylcyclase
ATP AMPc (Cyclic 3-5Adenosine
monophosphate), khi có mặt Mg++.

- AMPc (chất t/t thứ hai) h/h enzym
Proteinkinase A h/h một chuỗi enzym nội
bào PƯ sinh học t/d sinh lý của HM trên
TB đích.


Sau ®ã AMPc bÞ phosphodiesterase ph©n
gi¶i → 5, AMP m¹ch th¼ng bÊt ho¹t.
ATP

3’-5’-AMP


* Chất truyền tin thứ hai là Ca++- calmodulin.

- Loại protein vận chuyển Ca++ trong tế bào gọi là calmodulin. Nó
có 4 vị trí gắn ion Ca++.

- Bình thường calmodulin không gắn với Ca++, nó không hoạt động.


* ChÊt truyÒn tin thø hai lµ Ca++- calmodulin.

- HM ⇒ R mµng ⇒ t¨ng Ca++ vµo TB ⇒ t¹o
phøc hîp Ca++- calmodulin ho¹t ho¸.


Phức hợp calmodulin-Ca++
H/h Protein kinase C
Các phản ứng sinh học trong tế bào
tương tự tác dụng của
AMPc.
- Phức hợp calmodulin-Ca++ hoạt hoá
enzym myosin kinase, là enzym xúc tác
cho sự phosphoryl hoá myosin của cơ trơn
làm co cơ trơn.


* Chất truyền tin thứ hai là các mảnh phospholipid màng.

Mảnh phospholipid màng quan trọng nhất đó là phosphatidyl-inositol 4,5-biphosphat (PIP2).


PIP2
HM + R ⇒ h/h phospholipase C
Inositol 1, 4, 5-triphosphat (IP3)
vµ diacylglycerol (DAG)

Mét sè hormon t¸c dông qua trung gian
th«ng tin thø hai lµ DAG vµ IP3 nh­ TRH,
GnRH, TSH, Angiotensin II.


1.3.2- Tác dụng thông qua h.hoá hệ
gen.
-HM steroid và T3 -T4 qua màng TB gắn
R. đ/hiệu trong b/tương (hoặc trong nhân).
Phức HM-R vào nhân tế bào gắn đoạn
gen đ/h trên ADN. Một đoạn ADN mở xoắn
tổng hợp ARNm.
ARNm ribosom tổng hợp protein (Pr.
enzym, Pr.mang, Pr.cấu trúc) tham gia
PƯ s.học.


VD: aldosteron


1.4- Điều hoà hệ thống nội tiết
1.4.1- Cơ chế TK-TD
* Cơ chế điều hoà từ tuyến chỉ huy đến
tuyến đích (điều hoà xuôi theo hệ thống
dưới đồi tuyến yên tuyến đích) .
Vùng d/đ SX HM (RH) hoặc (IH)
tuyến yên SX HM tương ứng tuyến đích
SX HM.
VD: TRH TSH T3 T4

M«i tr­êng → §¹i n·o → Vá n·o
Hypothalamus
TuyÕn yªn
TuyÕn ®Ých
Hormon


* C¬ chÕ ®iÒu hoµ ng­îc
M«i tr­êng → §¹i n·o → Vá n·o
(3)

Hypothalamus
TuyÕn yªn
(1)

(2)

TuyÕn ®Ých
Hµm l­îng HM trong m¸u


- §H ng­îc ©m tÝnh:
khi HM t.®Ých t¨ng→ gi¶m tiÕt HM vïng
d/®, t.yªn → HM t.®Ých gi¶m tíi BT.
VD: T3 T4 t¨ng → gi¶m tiÕt TRH vµ TSH.
Cortisol t¨ng → gi¶m tiÕt CRH vµ ACTH

- ĐH ngược dương tính:
Khi HM t.đích tăng tăng tiết HM vùng
d/đ, t.yên HM t.đích tăng tiết hơn nữa.
VD: estrogen tăng LH tăng trong cơ
chế rụng trứng.
Hoặc stress glucocorticoid tăng
tiết ACTH tăng tiết glucocorticoid tăng
tiết hơn nữa.
HM t/đích còn a/hưởng lẫn nhau làm
tăng t/d của nhau (hiệp đồng), hoặc ƯC nhau
(đối lập).