Di tích lịch sử văn hóa phục vụ du lịch huyện thạnh phú, tỉnh bến tre (tóm tắt trích đoạn)

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
____________________________

ISO 9001:2008

TRẦN THỊ MINH TRÚC

DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA
PHỤC VỤ DU LỊCH
HUYỆN THẠNH PHÚ, TỈNH BẾN TRE
Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC
Mã số: 60310640

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HẬU

TRÀ VINH, NĂM 2015


TÓM TẮT
Di tích lịch sử - văn hóa là những bằng chứng vật chất có ý nghĩa quan trọng,
minh chứng về lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc. Di tích giúp cho
con người biết được cội nguồn của dân tộc mình, hiểu về truyền thống lịch sử, đặc
trưng văn hoá của đất nước và do đó có tác động tới việc hình thành nhân cách con
người Việt Nam hiện đại.
Nhiều di tích còn là những công trình có giá trị kinh tế to lớn nếu bị mất đi
không đơn thuần là mất tài sản vật chất, mà là mất đi những giá trị tinh thần lớn lao
không gì bù đắp nổi. Đồng thời, di tích còn mang ý nghĩa là nguồn lực quan trọng
cho phát triển kinh tế, nếu được khai thác và sử dụng tốt sẽ góp phần không nhỏ cho
phát triển kinh tế đất nước. Ngày nay thì càng có ý nghĩa to lớn hơn khi đất nước

đang phát huy tối đa nguồn nội lực để phát triển.
Cùng với hệ thống di sản văn hoá cả nước, di sản văn hóa trên đất cù lao xứ dừa
Bến Tre cũng được hun đúc, kết tinh từ cội nguồn thưở ông cha đi mở cõi, là truyền
thống được những cư dân mở đất phương Nam mang theo trong huyết quản, trong
phong cách ứng xử đến vùng đất mới, trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm của lịch sử
tạo nên nét văn hoá riêng của vùng đất ba dãy cù lao xứ dừa, vùng đất mà sử sách còn
ghi lại là đất nê địa sình lầy, trên bờ thì đầy thú dữ nguy hiểm, dưới sông thì cá sấu
nhiều vô số kể.
So với nhiều huyện khác của tỉnh Bến Tre, Thạnh Phú là vùng đất mới nhưng lại
được nhiều người biết đến là một trong những vùng đất “địa linh nhân kiệt” nằm ở cuối
cù lao Minh, các di tích được trải dài ở từng tiểu vùng. Nhiều năm qua, các di tích lịch
sử - văn hóa đã được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và nhân dân tổ chức nhiều hoạt động
để giữ gìn, phát huy giá trị. Toàn huyện hiện có 02 di tích được công nhận là di tích
cấp quốc gia, 02 di tích được Ủy ban nhân dân tỉnh công nhận là di tích cấp tỉnh, 02
làng nghề, 57 cơ sở thờ tự của các tôn giáo tín ngưỡng (gồm đình, chùa, miếu).Các di
tích cấp quốc gia đều đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân

-iii-


tỉnh đầu tư tôn tạo, trong đó tiêu biểu là Di tích kiến trúc nghệ thuật nhà cổ Huỳnh
Phủ (Hương Liêm) và khu mộ.
Hiện tại, một số dự án đã được triển khai như: Đề án "Bảo tồn tôn tạo và phát
huy các giá trị di tích lịch sử đường Hồ Chí Minh trên biển" tại xã Thạnh Phong,
huyện Thạnh Phú... Các công trình thực hiện với phương thức đầu tư đa dạng; xây
dựng quy hoạch tượng, tượng đài, bia, di tích lịch sử, đền thờ danh nhân đã được Ủy
ban nhân dân tỉnh phê duyệt.
Các làng nghề truyền thống cũng tạo nên nét riêng của huyện, đem đến nguồn
lợi kinh tế, góp phần giải quyết việc làm cho nhân dân. Những điều đó tạo cho người
dân nơi đây sự tự hào và gắn bó mật thiết với quê hương xứ sở.

Tiếp nối, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp của các thế hệ tiền nhân, trải qua
mỗi giai đoạn lịch sử nhiều thế hệ, người Thạnh Phú luôn có tinh thần đoàn kết, vượt
qua mọi khó khăn trong cuộc sống và luôn trong tư thế sẵn sàng mở cửa để đón nhận
tinh hoa văn hóa của các vùng, các địa phương khác, tạo nên những kỳ tích trong lao
động xây dựng quê hương, biến vùng đất cù lao nê địa đầm lầy thành những làng mạc
trù phú và sẵn sàng chiến đấu chống ngoại xâm để bảo vệ đất nước, quê hương, để
giữ gìn nét đẹp văn hoá của ông cha truyền lại.
Nhiều năm qua, Đảng và chính quyền các cấp, các ngành, đã quan tâm đầu tư,
nhất là ngành văn hóa đã có nhiều kế hoạch, chương trình bảo tồn, trùng tu, tôn tạo
nhiều di tích trên toàn huyện. Sau khi các di tích được tu bổ, tôn tạo đã trở thành
những sản phẩm du lịch văn hóa hoàn chỉnh, tạo ra những tuyến, tour, điểm đến du
lịch khá hấp dẫn, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các địa phương.
Những kết quả đạt được trên lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử
- văn hóa của Thạnh Phú cũng đã góp phần tạo ra những dấu ấn đặc biệt để quảng bá
hình ảnh đất nước, con người Thạnh Phú đến với mọi người trong và ngoài tỉnh. Là
người dân Việt Nam nói chung hay Thạnh Phú nói riêng, chúng ta đều tự hào với kho
tàng di sản văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

-iv-


MỤC LỤC
Trang tựa
Quyết định giao đề tài
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii
TÓM TẮT ................................................................................................................ iii
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... viii
DANH SÁCH CÁC ĐỐI TƯỢNG PHỎNG VẤN ................................................. x
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1

1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. ............................................................................. 4
4.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................4
4.2. Phạm vi nghiên cứu .....................................................................................4
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................. 4
5.1. Phương pháp luận ........................................................................................4
5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ..................................................................4
6. Những đóng góp của luận văn .................................................................................... 5
7. Bố cục luận văn............................................................................................................ 5
PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................... 6
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG .......................................... 6
1.1. Khái niệm về di tích lịch sử - văn hóa ..................................................................... 6
1.1.1. Di tích .......................................................................................................6
1.1.2. Di tích lịch sử - văn hóa ...........................................................................8
1.2. Các loại di tích lịch sử - văn hóa ...........................................................................10
1.2.1. Di tích khảo cổ .......................................................................................10
1.2.2. Di tích lịch sử .........................................................................................11
-v-


1.2.3. Di tích kiến trúc- nghệ thuật ...................................................................12
1.2.4. Di tích cách mạng - kháng chiến ............................................................13
1.2.5. Danh lam thắng cảnh ..............................................................................14
1.3. Khái niệm du lịch văn hóa .....................................................................................14
1.3.1. Du lịch ....................................................................................................14
1.3.2. Du lịch văn hóa.......................................................................................17
1.3.3. Vai trò của văn hoá với du lịch ..............................................................18
1.4. Khái quát về huyện Thạnh Phú..............................................................................19

1.4.1. Lịch sử hình thành ..................................................................................19
1.4.2. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................21
1.4.2.1. Vị trí địa lý .................................................................................... 21
1.4.2.2. Khí hậu .......................................................................................... 22
1.4.2.3. Địa hình......................................................................................... 23
1.4.2.4. Thủy văn ....................................................................................... 23
1.4.3. Đặc điểm về dân cư, kinh tế, văn hoá xã hội..........................................24
1.4.3.1. Dân cư ........................................................................................... 24
1.4.3.2. Kinh tế........................................................................................... 26
1.4.3.3. Văn hoá, xã hội ............................................................................. 27
CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ CÁC DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA; DANH LAM
THẮNG CẢNH VÀ LÀNG NGHỀ HUYỆN THẠNH PHÚ .............................. 30
2.1. Các di tích lịch sử - văn hóa tiêu biểu huyện Thạnh Phú .....................................30
2.1.1. Di tích lịch sử cách mạng và tín ngưỡng tôn giáo: Chùa An Linh.........30
2.1.2. Di tích kiến trúc nghệ thuật Nhà cổ Huỳnh Phủ (Hương Liêm) và khu mộ ...33
2.1.3. Di tích cách mạng ...................................................................................37
2.1.3.1. Di tích đầu cầu tiếp nhận vũ khí Bắc – Nam ................................ 37
2.1.3.2. Nơi làm lễ xuất quân của Tiểu đoàn 307 ...................................... 41
2.1.3.3. Sự kiện Quân sự 30/10/1967 xã Mỹ Hưng ................................... 45
2.2. Danh lam thắng cảnh: Biển Cồn Bửng .................................................................49
2.3. Làng nghề................................................................................................................51

-vi-


2.3.1. Làng nghề đúc lu ....................................................................................52
2.3.2. Làng nghề bó chổi ..................................................................................53
2.4. Giá trị các di tích lịch sử - văn hóa Thạnh Phú.....................................................57
2.4.1. Giá trị cố kết cộng đồng .........................................................................60
2.4.2. Hướng về nguồn cội ...............................................................................60

2.4.3. Cân bằng đời sống tâm linh ....................................................................60
2.4.4. Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.........................................61
CHƯƠNG 3: HOẠT ĐỘNG DU LỊCH HUYỆN THẠNH PHÚ VỚI VIỆC
PHÁT HUY GIÁ TRỊ HỆ THỐNG DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA, DANH
LAM THẮNG CẢNH VÀ LÀNG NGHỀ ............................................................. 63
3.1. Thực trạng hoạt động du lịch huyện Thạnh Phú ..................................................63
3.1.1. Cơ chế chính sách ...................................................................................63
3.1.2. Tổ chức quản lý ......................................................................................64
3.1.3. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch ...............................................................65
3.1.4. Số lượng khách .......................................................................................66
3.1.5. Sản phẩm du lịch văn hóa.......................................................................68
3.2. Hoạt động du lịch góp phần phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa .........68
3.3. Một số giải pháp nhằm khai thác các di tích lịch sử - văn hóa Thạnh Phú để phát
triển du lịch văn hóa. ..........................................................................................................71
3.3.1. Tăng cường hoạt động tuyên truyền, quảng bá cho các di tích. .............71
3.3.2. Bảo tồn, tôn tạo và tu bổ các di tích .......................................................72
3.3.3. Xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật và cơ sở hạ tầng đến các di tích.........73
3.3.4. Đào tạo nguồn nhân lực..........................................................................75
3.3.5. Nâng cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng về du lịch .......................76
3.3.6. Tăng cường sự liên kết của các cấp, các ngành .....................................78
3.3.6.1. Tăng cường công tác quản lý nhà nước về du lịch ....................... 78
3.3.6.2. Về tăng cường công tác chỉ đạo, lãnh đạo của các cấp, các ngành .. 78
3.4. Một số khuyến nghị ................................................................................................79
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 82

-vii-


TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 85
PHỤ LỤC ................................................................................................................. 89

PHỤ LỤC 1: TƯ LIỆU PHỎNG VẤN .......................................................................89
PHỤ LỤC 2: TƯ LIỆU HÌNH ẢNH ..........................................................................97

-viii-


DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT
TS

: Tiến sĩ

PGS

: Phó giáo sư

GS

: Giáo sư

TSKH

: Tiến sĩ khoa học

ĐCSVN

: Đảng Cộng sản Việt Nam

ĐBSCL

: Đồng bằng sông Cửu Long

Tp.HCM

: Thành phố Hồ Chí Minh

ĐHSP

: Đại học sư phạm

HN

: Hà Nội

NXB

: Nhà xuất bản

VHTT

: Văn hóa thông tin

-ix-


DANH SÁCH CÁC ĐỐI TƯỢNG PHỎNG VẤN
1. Ông Huỳnh Ngọc Chất, xã Đại Điền, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre.
2. Bà Huỳnh Thị Luyến Em, xã Mỹ An, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre.
3. Ông Nguyễn Văn Chiến xã Thạnh Hải, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre.
4. Cô Nguyễn Hải Yến, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ.
5. Chị Cao Bích Liên, quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh.

-x-


-1PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây hoạt động du lịch trở nên
hết sức đa dạng, phong phú với nhiều loại hình hấp dẫn.
Một trong những loại hình được quan tâm, phát triển mạnh
nhất là du lịch văn hoá. Loại hình du lịch này đã đáp ứng
được nhu cầu tham quan giải trí, lòng ham hiểu biết và
mang ý nghĩa giáo dục rất cao. Không những chiếm một vị
trí đặc biệt quan trọng mà chúng còn được coi là nền tảng
phát triển của ngành du lịch. Hệ thống các di tích lịch sử
văn hoá bao gồm đình, chùa, đền, miếu... Hầu hết, chúng
đều gắn liền với các lễ hội, các nghi thức cầu cúng, các
phong tục tập quán của cộng đồng và những trò chơi dân
gian. Qua đó đã phản ánh cuộc sống chiến đấu, lao động
của con người tại các làng quê; không chỉ gắn với các
danh nhân văn hoá, lịch sử của dân tộc mà nó còn phản
ánh khát vọng trong đời sống tâm linh của con người và
mang ý nghĩa giáo dục hướng tới chân - thiện - mĩ. Các di
tích văn hóa này cũng chứa đựng các giá trị to lớn về kiến
trúc mỹ thuật, phản ánh từng giai đoạn lịch sử của đất
nước và cùng với nó là những cảnh quan thiên nhiên tươi
đẹp; không chỉ có giá trị đối với các loại hình du lịch văn
hoá mà còn có giá trị to lớn với du lịch sinh thái, có sức
hút rất lớn đối với khách du lịch.
Huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre là một trong chín
huyện có bề dày lịch sử và văn hoá, giàu truyền thống

cách mạng. Trong tiến trình lịch sử, quân và dân huyện


-2nhà đã đoàn kết gắn bó cùng nhân dân cả nước xây dựng
Tổ quốc và bảo vệ giang sơn. Công sức của nhiều người,
của nhiều thế hệ khác nhau đã cống hiến tạo nên một
Thạnh Phú giàu truyền thống lịch sử văn hoá với những di
tịch được đánh giá cao.
Các di tích lịch sử - văn hoá đó trải rộng khắp từ tiểu
vùng I đến tiểu vùng III của huyện. Đây chính là thế mạnh
phục vụ thiết thực cho việc phát triển của ngành công
nghiệp không khói mà đặc biệt là trong loại hình du lịch
văn hoá. Tuy nhiên, thời gian qua du lịch Thạnh Phú chưa
khai thác được tiềm năng hiện có; lượng khách du lích
chưa đáng kể, chủ yếu là khách thăm thân nhân và khách
thương mại. Hình ảnh của Thạnh Phú đặc biệt là các di
tích lịch sử - văn hoá chưa thực sự tạo được dấu ấn, sự
quan tâm trong lòng khách du lịch. Nguyên nhân chủ yếu
là do cơ sở hạ tầng các vùng tài nguyên du lịch chưa được
đầu tư, chưa đủ điều kiện phát triển du lịch như giao
thông, nước sạch, điện, cơ sở lưu trú cho khách du lich;
các điểm du lịch, lễ hội chưa có sự đầu tư, nâng cấp; chưa
tạo được tuyến do lịch trong huyện và liên huyện; công tác
quảng bá du lịch, mời gọi đầu tư còn hạn chế.
Từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “ Di tích lịch sử văn hóa phục vụ du lịch huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre”
làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ ngành Văn hóa học. Tôi mong
muốn góp phần nhỏ bé của mình vào việc quảng bá cho du
lịch huyện nhà, giới thiệu được về những di tich lịch sử văn
hoá nổi tiếng của Thạnh Phú, giúp du khách có thêm sự hiểu
biết hơn về các di tích ở đây. Đồng thời, nêu lên được thực

-3trạng và những giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị
di tích lịch sử văn hóa mà ông cha ta đã gầy dựng nên.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Bến Tre từ lâu nổi danh là vùng đất “Địa linh nhân
kiệt”, nơi sinh ra của vị tiến sĩ đầu tiên vùng đất Nam Kỳ
lục tỉnh Phan Thanh Giản, Đốc binh Phan Ngọc Tòng, nhà
thơ Phan Văn Trị, nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu, nữ tướng
Nguyễn Thị Định…Bến Tre đã có 34 di tích được xếp
hạng. Di tích Bến Tre đa dạng về loại hình như: lưu niệm
danh nhân, lịch sử cách mạng, kiến trúc nghệ thuật...
Trên bản đồ tỉnh Bến Tre, huyện Thạnh Phú nằm ở
cuối cù lao Minh, chân đạp sóng biển Đông (với bờ biển
dài 25 km, tính từ Vàm Rỏng đến Khâu Băng), phía Tây
giáp huyện Mỏ Cày Nam, phía Nam giáp tỉnh Trà Vinh,
ngăn cách bởi con sông Cổ Chiên, phía Bắc giáp huyện Ba
Tri, có ranh giới chung con sông Hàm Luông. Là một
trong 3 huyện duyên hải của tỉnh Bến Tre, Thạnh Phú
được biết đến với những cánh đồng bằng phẳng xen kẽ
những giồng cát và những dải rừng ngập mặn ven biển.
Huyện Thạnh Phú còn là nơi lưu dấu của nhiều chiến công
oai hùng, vì thế Thạnh Phú có nhiều di tích lịch sử - văn
hóa được công nhận.
Tuy nhiên, qua khảo sát các công trình nghiên cứu,
các di tích lịch sử -văn hóa của huyện Thạnh Phú chỉ được
phản ánh chung chung với di tích của tỉnh Bến Tre, tác giả
Lư Hội có các tác phẩm: (Dấu ấn quê hương), (Bến Tre Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa), (Làng nghề bánh
tráng Mỹ Lồng – bánh phồng Sơn Đốc), (Nghề đan lát tỉnh

-4Bến Tre), (Di sản văn hóa phi vật thể tỉnh Bến Tre), (Di
sản văn hóa Bến Tre); tác giả Nguyễn Chí Bền với tác
phẩm (Tìm hiểu một số hiện tượng văn hoá dân gian Bến
Tre); tác giả Lê Minh Đào có (Bến cảng lòng dân); tác giả
Nguyễn Thị Hậu (Ký), Đất và người Bến Tre; Nhiều tác
giả (Di tích lịch sử văn hóa Bến Tre). Và một số bài báo,
tạp chí, thông tin khoa học nghiên cứu liên quan đến di
tích lịch sử - văn hóa Thạnh Phú để phục vụ phát triển du
lịch, nhưng chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu
riêng, trình bày một cách hệ thống về di tích lịch sử - văn
hoá tác động đến hoạt động du lịch của huyện Thạnh Phú.
Do vậy, nghiên cứu chuyên sâu các giá trị của di tích lịch
sử - văn hóa mà đặc biệt là sự tác động của các di tích để
phục vụ cho phát triển du lịch là bước đi quan trọng, góp
phần khẳng định giá trị di tích lịch sử - văn hóa của huyện
Thạnh Phú nói riêng và của tỉnh Bến Tre nói chung.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
-Hệ thống hóa lý luận chung về di tích lịch sử - văn hóa.
-Tìm hiểu các di tích lịch sử - văn hoá tiêu biểu ở
Thạnh Phú.
-Đề xuất một số giải pháp với ngành du lịch, các ban,
ngành có liên quan của tỉnh Bến Tre, huyện Thạnh Phú
nhằm bảo tồn, khai thác hiệu quả các di tích lịch sử - văn hoá
của huyện Thạnh Phú phục vụ cho phát triển du lịch.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn đề cập tới các di tích lịch sử - văn hóa ở
Thạnh Phú gắn với vấn đề du lịch hiện nay.

-5Mục đích nghiên cứu: Đánh giá giá trị hệ thống di
sản văn hóa vật thể, phi vật thể; qua đó thấy được tác động
của các di tích lịch sử đối với hoạt động du lịch.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Các di tích lịch sử - văn hoá tiêu biểu ở Thạnh Phú.
- Các tài liệu có liên quan tới các di tích lịch sử - văn
hoá ở Thạnh Phú.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
- Phương pháp luận lịch sử kết hợp với phương
pháp logic
- Phương pháp nghiên cứu thực địa
- Phương pháp phỏng vấn
- Phương pháp tổng hợp và phân tích
- Phương pháp khảo sát, điền dã.
6. Đóng góp mới của luận văn
- Luận văn trình bày một cách cơ bản và hệ thống
các di tích lịch sử - văn hoá trên địa bàn Thạnh Phú và vị
trí, vai trò của nó với vấn đề du lịch hiện nay.
- Luận văn đã chỉ ra thực trạng tình hình du lịch ở
Thạnh Phú, đồng thời đưa ra một số giải pháp nhằm khai
thác tiềm năng du lịch của Thạnh Phú dựa trên thế mạnh
du lịch lịch sử, du lịch văn hoá, nhằm góp phần phát triển
kinh tế- xã hội của huyện.
- Luận văn góp phần vào việc giáo dục cho cộng đồng
nhân dân về lịch sử văn hóa địa phương, lòng tự hào về quê
hương, đất nước cho các thế hệ và quảng bá du lịch.

-67. Bố cục luận văn
Luận văn gồm ba phần: mở đầu, nội dung, kết luận.
Trong đó, phần nội dung có 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung.
Chương 2: Giá trị của các di tích lịch sử - văn hóa;
danh lam thắng cảnh và làng nghề huyện Thạnh Phú.
Chương 3: Hoạt động du lịch huyện Thạnh Phú với
việc phát huy giá trị hệ thống di tích lịch sử - văn hóa;
danh lam thắng cảnh và làng nghề huyện Thạnh Phú.


-7Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG
1.1. Khái niệm về di tích lịch sử - văn hóa
1.1.1. Di tích
Di tích là khái niệm rộng để chỉ những dấu vết của quá khứ
còn tồn tại đến nay. Vì vậy khi nói di tích là chỉ tất cả những
dấu vết vật chất, bao gồm động sản và bất động sản. Từ điển
tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học Việt Nam (2006) định
nghĩa: Di tích là dấu vết của quá khứ còn lưu lại trong lòng đất
hoặc trên mặt đất có ý nghĩa về mặt văn hóa và lịch sử.
1.1.2. Di tích lịch sử - văn hóa
Theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di
sản văn hóa năm 2009 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, một công trình được coi là di tích lịch sử văn hóa,
phải có một trong các tiêu chí như: công trình xây dựng, địa
điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu trong quá trình dựng
nước và giữ nước; công trình xây dựng địa điểm gắn với
thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân của

đất nước; công trình xây dựng địa điểm gắn với sự kiện lịch
sử tiêu biểu của các thời kỳ cách mạng, kháng chiến; địa
điểm có giá trị tiêu biểu về khảo cổ; quần thể các công trình
kiến trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu
về kiến trúc, nghệ thuật của một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử.
1.2. Các loại di tích lịch sử - văn hóa
1.2.1. Di tích khảo cổ
Di sản khảo cổ học là bộ phận di sản vật chất mà các
phương pháp khảo cổ học cung cấp cho chúng ta những


-8hiểu biết cơ bản về nó. Di sản này bao gồm mọi vết tích
sinh tồn của con người được lưu lại trong những địa điểm
liên quan đến mọi hoạt động của con người, trong những
cấu trúc đã bị hoang phế, trong những vết tích đủ các loại.
1.2.2. Di tích lịch sử
Di tích lịch sử là một bộ phận của di sản văn hóa
phi vật thể, là những nơi, địa điểm đã diễn ra, chứng kiến
những sự kiện trong quá trình lịch sử phát triển của xã hội
loài người. Định nghĩa của Luật sửa đổi, bổ sung một số
điều của Luật Di sản văn hóa năm 2009: “Di tích lịch sửvăn hóa là công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ
vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá
trị lịch sử, văn hóa, khoa học”.
1.2.3. Di tích kiến trúc - nghệ thuật
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản
văn hóa năm 2009 đưa ra định nghĩa: “Di tích kiến trúcnghệ thuật là công trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể
kiến trúc đô thị và địa điểm, là cư trú có giá trị tiêu biểu
cho một hoặc nhiều giai đoạn phát triển kiến trúc, nghệ
thuật” (Điều 28).
1.2.4. Di tích cách mạng - kháng chiến

Các di tích cách mạng kháng chiến ghi lại một sự
kiện quan trọng của lịch sử cách mạng địa phương, có ảnh
hưởng đến sự phát triển của phong trào cách mạng của địa
phương, của khu vực hay của cả quốc gia.
1.2.5. Danh lam thắng cảnh
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản
văn hóa năm 2009 định nghĩa: Danh lam thắng cảnh là


-9cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa
cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị
lịch sử, thẩm mỹ, khoa học.
1.3. Khái niệm du lịch văn hóa
1.3.1. Du lịch
Luật Du lịch Việt Nam năm 2005 giải thích từ ngữ:
“Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của
con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm
đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ
dưỡng… trong một thời gian nhất định”.
1.3.2. Du lịch văn hóa
Luật du lịch Việt Nam năm 2005 có định nghĩa về du
lịch văn hóa như sau: Du lịch văn hóa là hình thức du lịch dựa
vào bản sắc dân tộc với sự tham gia của cộng đồng nhằm bảo
tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống (Điều 4).
1.3.3. Vai trò của văn hoá với du lịch
Văn hoá có vai trò to lớn trong việc phát triển du
lịch. Thông qua các giá trị vật thể như: di tích lịch sử,
danh lam thắng cảnh, các công trình kiến trúc...và các giá
trị phi vật thể như: nghệ thật truyền thống, phong tục tập
quán, lễ hội...văn hoá rất có sức hút đối với du khách.

Các đối tượng văn hoá (tài nguyên du lịch nhân
văn) chính là tiền đề để tạo nên các loại hình du lịch văn
hoá đặc sắc, các sản phẩm du lịch độc đáo đáp ứng nhu
cầu ngày càng cao của khách du lịch.
Bên cạnh những loại hình du lịch như du lịch sinh
thái, du lịch khám chữa bệnh, du lịch mạo hiểm, du lịch
giáo dục. Gần đây du lịch văn hoá được xem là sản phẩm


-10đặc thù của các nước đang phát triển, thu hút nhiều khách
quốc tế.
Ngoài lợi ích về kinh tế, du lịch văn hoá cho quốc
gia, cho vùng, cho nhà kinh doanh du lịch rất nhiều lợi ích
khác mà không phải bất kỳ loại hình du lịch nào cũng có
thể mang lại, đó là việc nâng cao hiệu quả về mặt xã hội.
Chỉ có du lịch văn hoá mới có thể nâng cao “chất” trong
du lịch, nâng cao nét đẹp, giữ gìn văn hoá đối với cả khách
du lịch, với nhân dân địa phương và với các nhà kinh
doanh du lịch. Chính vì thế, qua du lịch văn hoá, Nhà nước
có thể điều chỉnh, giữ gìn và phát huy một cách tốt nhất
nền văn hoá của quốc gia mình.
1.4. Khái quát về huyện Thạnh Phú
1.4.1. Lịch sử hình thành
1.4.2. Điều kiện tự nhiên
1.4.2.1. Vị trí địa lý
Thạnh Phú là huyện miền ven biển của tỉnh Bến
Tre, nằm cuối Cù lao Minh, giữa 2 sông Hàm Luông, Cổ
Chiên và tiếp giáp Biển Đông. Huyện có các đơn vị hành
chính: Phía Bắc giáp huyện Ba Tri, Giồng Trôm và Mỏ
Cày Nam; phía Nam giáp tỉnh Trà Vinh và Biển Đông’

phía Đông giáp Biển Đông; phía Tây giáp huyện Mỏ Cày
Nam và tỉnh Trà Vinh.
Huyện Thạnh Phú có tuyến Quốc lộ 57 (37,1 km),
56 km đường thủy (sông Hàm Luông và sông Cổ Chiên)
và 25 km đường bờ biển, đây là một trong những lợi thế
lớn trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của huyện.
Năm 2010, dân số toàn huyện có 127.662 người (chiếm


-1110,16% tổng dân số của tỉnh), diện tích tự nhiên 42.565,62
ha (chiếm 18,03% tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh) với 18
đơn vị hành chính (1 thị trấn và 17 xã).
1.4.2.2. Khí hậu
1.4.2.3. Địa hình
1.4.2.4. Thủy văn
1.4.3. Đặc điểm về dân cư, kinh tế, văn hoá xã hội
1.4.3.1. Dân cư
1.4.3.2. Kinh tế
1.4.3.3. Văn hoá, xã hội
Thạnh Phú có nhiều nét đặc sắc. Có dày đặc các di
tích lích sử văn hoá trên địa bàn huyện, phần lớn là di sản
văn hóa dân gian, gồm có 9 ngôi đình, hơn 100 ngôi miễu,
lăng cá ông xã Thạnh Hải hầu hết đều do nhân dân lập ra,
tôn tạo và tổ chức lễ hội hàng năm. Ngoài ra, trong huyện
còn có các di sản văn hóa cách mạng như: 17 đền thờ, 01
nhà tưởng niệm và 02 nghĩa trang liệt sỹ, 01 bia lưu niệm
nơi xuất quân của Tiểu đoàn 307, 01 bia chiến thắng trận
đánh Giá Thẻ, 01 bia lưu dấu cuộc Đồng Khởi ở ấp Phong,
01 bia tưởng niệm cuộc thảm sát 21 người dân vô tội ở
Khâu Băng một ngôi mộ tập thể 21 người ở Thạnh Hải.

Đặc biệt là 02 di tích cấp quốc gia gồm “Đầu cầu tiếp nhận
vũ khí Bắc- Nam” và “Nhà cổ Huỳnh Phủ và khu mộ”. 02
di tích cấp tỉnh gồm: “Sự kiện quân sự ngày 30/10/1967” ở
Mỹ Hưng và “Chùa An Linh” xã An Nhơn.
Tiểu kết chương 1


-12CHƯƠNG 2
GIÁ TRỊ CÁC DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA;
DANH LAM THẮNG CẢNH VÀ LÀNG NGHỀ
HUYỆN THẠNH PHÚ
2.1. Các di tích lịch sử - văn hóa tiêu biểu huyện Thạnh Phú
2.1.1. Di tích lịch sử cách mạng và tín ngưỡng tôn
giáo: Chùa An Linh
Chùa An Linh tọa lạc trên khu đất giồng ấp An
Hòa, xã An Nhơn có diện tích 3850,7m2; diện tích xây
dựng chùa là 424,44m2. Theo các cụ cao niên và những
người hiểu biết về chùa An Linh thì chùa được xây dựng
vào năm 1918 do Sư bà Thích Diệu Thắng và ông Lê Văn
Quai đứng ra tổ chức xây dựng trên phần đất hiến của ông
Quai tại ấp An Hoà (ấp 5) cho đến ngày nay.
Ngày 13/9/2012, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre ban
hành Quyết định số 1763/QĐ- UBND công nhận Chùa An
Linh là di tích cấp tỉnh về lịch sử cách mạng và tín ngưỡng
tôn giáo.
2.1.2. Di tích kiến trúc nghệ thuật: Nhà cổ Huỳnh
Phủ (Hương Liêm) và khu mộ
Nhà cổ Huỳnh Phủ (Hương Liêm, Đại Điền) là một
công trình kiến trúc điêu khắc gỗ rất độc đáo, hiện nội thất
còn bảo tồn gần như nguyên vẹn. Ngôi nhà tọa lạc tại xã Đại

Điền, huyện Thạnh Phú được xây dựng cách nay hơn 100
năm do ông Huỳnh Ngọc Khiêm (1843 - 1927) làm nên.
Ngôi nhà được xây dựng vào khoảng cuối thập niên
80 hoặc đầu thập niên 90 của thế kỷ XIX. Đây là một ngôi
nhà cổ có kiến trúc đẹp thuộc dạng hiếm hoi của tỉnh Bến


-13Tre. Nội thất ngôi nhà trang trí các bức hoành phi sơn son
thếp vàng, liễn áp cột cẩn ốc xà cừ, các hoa văn chạm khắc
gỗ thể hiện các đề tài như bát bửu, tứ linh, tứ quí, sen hạc,
tùng lộc, bách điểu, Nhị Thập Tứ Hiếu,…
Khu mộ cách ngôi nhà cổ 3km thuộc xã Phú Khánh,
huyện Thạnh Phú, có diện tích 966m2 (34,5m x 28m) được
tạo lập vào năm Tân Hợi (1911) để chuẩn bị cho hậu sự của
mình. Vật liệu xây dựng là đá xanh từ hàng rào bên ngoài
cho đến phần lăng mộ bên trong. Rào cao khoảng 1,5m
gồm 2 phần: trên là những thanh đá được cắt hình chữ nhật
hoặc hình tam giác, phần dưới là những phiến đá nguyên.
Mái cổng làm 2 tầng, tạc hình ngói ống tre, nóc mái trên
trang trí hình con dơi, giữa 2 tầng mái là hoa văn dây leo,
phần dưới cùng là hoa văn dây leo và quả lựu.
Vào ngày 14/4/2011, Bộ văn hóa thể thao du lịch đã
ban hành Quyết định số 1251 công nhận di tích Nhà cổ
Huỳnh phủ (xã Đại Điền) và khu mộ cổ (xã Phú Khánh) là
Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
2.1.3. Di tích cách mạng
2.1.3.1. Di tích đầu cầu tiếp nhận vũ khí Bắc – Nam
Từ năm 1946 đến năm 1970, đã có trên 20 chuyến
tàu của những đoàn tàu không số, chở hàng ngàn tấn vũ
khí từ hậu phương miền Bắc chi viện cho chiến trường

miền Nam cập bến vùng căn cứ Thạnh Phong và được
chuyển tiếp đến các chiến trường miền Đông và miền Tây
Nam bộ. Vì vậy, khu di tích Đầu cầu tiếp nhận vũ khí Bắc
- Nam ở xã Thạnh Phong được Bộ Văn hóa - Thông tin
(nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di
tích lịch sử cấp quốc gia ngày 23-12-1995, và xã Thạnh


-14Phong cũng đã được Nhà nước tuyên dương là đơn vị Anh
hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân.
2.1.3.2. Nơi làm lễ xuất quân của Tiểu đoàn 307
Tiểu đoàn 307 là đơn vị chủ lực đầu tiên của Khu 8,
cũng là đơn vị cơ động đầu tiên của Nam Bộ trong kháng
chiến chống Pháp. Tiểu đoàn được thành lập ngày 1-5-1948
gồm lực lượng của Khu 8 và một bộ phận quan trọng của
Trung đoàn 99 Bến Tre hợp thành. Sau 2 tháng tập trung huấn
luyện ở Bến Tre, ngày 5-7-1948 Tiểu đoàn 307 đã làm lễ xuất
quân tại Giồng Luông (xã Đại Điền, huyện Thạnh Phú).
Sinh ra và trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp,
Tiểu đoàn 307 vượt qua gian khổ hy sinh, lập nhiều chiến
công xuất sắc, xứng đáng được Nhà nước tuyên dương danh
hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
2.1.3.3. Sự kiện Quân sự 30/10/1967 xã Mỹ Hưng
Khu vực Bến Dưa ở ấp Thạnh Trị Thượng, xã Thạnh
Phú (nay thuộc xã Mỹ Hưng) là nơi xảy ra sự kiện trận đánh
ngày 30/10/1967. Nơi đây cách dinh quận khoảng 3km về
hướng Tây. Ta chọn nơi đây làm địa bàn đứng chân vì đa số
nhân dân trong ấp đều là gia đình cách mạng, luôn nhiệt tình
che chở, ủng hộ, giúp đỡ bộ đội về mọi mặt, kẻ địch thường
gọi nơi đây là “ấp của Việt cộng”.

Ngày 13/9/2012, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre ban
hành Quyết định số 1764/QĐ- UBND công nhận Sự kiện
quân sự ngày 30/10/1967 là Di tích lịch sử - văn hóa cấp
tỉnh về lịch sử cách mạng.
2.2. Danh lam thắng cảnh: Biển Cồn Bửng
Cồn Bửng là vùng đất cuối cùng của dãy cù lao Minh
án giữ sóng biển Đông, phong cảnh đẹp tự nhiên, môi


-15trường sinh thái trong lành và mặn mà nồng hậu tình cảm
của con người. Biển Cồn Bửng nổi danh với con đường
ốc Viết và những hồ bơi thiên tạo. Ngày 26 tháng 9 năm
2014, Khu du lịch Cồn Bửng (thuộc ấp Thạnh Hải, xã
Thạnh Hải, huyện Thạnh Phú) được Ủy ban nhân dân tỉnh
Bến Tre công nhận là khu du lịch địa phương.
2.3. Làng nghề
2.3.1. Làng nghề đúc lu
Làng lu Hòa Lợi (huyện Thạnh Phú) là làng nghề
duy nhất sản xuất lu chứa nước, được công nhận làng nghề
truyền thống vào ngày 10/3/2008. Trong quá trình hình
thành và phát triển, dẫu có những giai đoạn thăng trầm
nhưng nhờ vào sự linh hoạt từng lúc, làng nghề đã thích
ứng tốt trong điều kiện hội nhập và phát triển. Nghề sản
xuất lu chứa nước xuất hiện ở Hòa Lợi từ trước năm 1975.
2.3.2. Làng nghề bó chổi
Làng nghề bó chổi hình thành từ rất lâu (bắt đầu làm
từ khoảng những năm 1970), được làm bằng nguyên liệu
có sẵn tại nhà và truyền cho nhau, duy trì và phát triển cho
tới ngày nay từ ấp An Hòa sau đó lan ra ấp An Hòa B và
An Bình. Người có công từng bước tạo nên thương hiệu

cho làng nghề là chị Huỳnh Thị Luyến Em – chủ một cơ
sở sản xuất chổi ở ấp An Hòa.
Ngày 10/01/2011, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre đã
công nhận làng nghề bó chổi ở ấp An Hòa xã Mỹ An là
làng nghề tiểu thủ công nghiệp thứ 18 của tỉnh Bến Tre.
2.4. Giá trị các di tích lịch sử - văn hóa Thạnh Phú
Thạnh Phú là huyện có rất nhiều lợi thế cho phát triển
du lịch đặc biệt là loại hình du lịch văn hoá về với các di tích


-16lịch sử văn hóa. Các di tích lịch sử - văn hoá trên mảnh đất
Thạnh Phú không những nhiều về số lượng mà còn phong
phú về loại hình, đa dạng trong cách thể hiện. Những di tích
lịch sử bao gồm di tích lịch sử cách mạng và di tích kiến trúc
nghệ thuật, danh lam thắng cảnh, làng nghề... Có thể nói đây
là những tài nguyên vô cùng quý giá, bởi đó là những trang sử
sống, phản ánh sự phát triển của các giai đoạn lịch sử khác
nhau và tài năng sáng tạo của con người đương thời. Qua
những di tích lịch sử văn hóa phong phú của huyện nhà, dưới
sự quan tâm của các cấp, các ngành chức năng, thời gian qua
đã và đang khai thác để đưa vào hoạt động du lịch, góp phần
phát triển kinh tế - xã hội. Bằng nhiều hình thức hoạt động, du
lịch Thạnh Phú ngày càng được nhiều du khách từ khắp nơi
biết đến, du khách tìm đến Thạnh Phú không chỉ để tham
quan, mà con đến để tìm hiểu về nét đẹp văn hóa của các di
tích lịch sử, họ được đắm mình vào những trang sử hào hùng
của ông cha ta khi dựng nước, được nghe kể về những chiến
tích oai hùng của quân và dân Thạnh Phú, được tận mắt ngắm
nhìn một công trình kiến trúc nghệ thuật cổ xưa và bàn tay
khóe léo của những người thợ đúc lu và bó chổi… Bên cạnh

đó, di tích lịch sử của Thạnh Phú còn là nơi học tập của học
sinh, sinh viên bằng hình thức du lịch.
Từ những nhận định trên, di tích lịch sử văn hóa
Thạnh Phú có các giá trị như sau:
2.4.1.Giá trị cố kết cộng đồng
2.4.2.Hướng về nguồn cội
2.4.3. Cân bằng đời sống tâm linh
2.4.4. Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
Tiểu kết chương 2