Luật thơ (tiêt 23)

Trường THPT Tam quan
Ngày soạn:5-10 -2008 Tiếng Việt :
Tiết:23
I. MỤCTIÊU
1. Về kiến thức: Giúp học sinh :
N¾m ®ỵc mét sè quy t¾c vỊ sè c©u, tiÕng, vÇn, nhÞp, thanh…cđa mét sè thĨ th¬ trun
thèng: lơc b¸t, song thÊt lơc b¸t, ngò ng«n vµ thÊt ng«n §êng lt.
2. Về kó năng
N¾m ch¾c ®ỵc lt th¬ cđa c¸c thĨ th¬ ®Ĩ vËn dơng ph©n tÝch.
3. Về thái độ:
Gi¸o dơc , båi dìng t×nh yªu tiÕng mĐ ®Ỵ th«ng qua c¸c thĨ th¬ trun thèng.
II. CHUẨN BỊ
1.Chuẩn bò của giáo viên:
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng
- Phương án tổ chức lớp học : Phát vấn, diễn giảng, gợi mở, thảo luận.
2. Chuẩn bò của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách
giáo khoa
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, só số, tác phong học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
§äc mét ®o¹n trÝch trong Trun KiỊu hc mét bµi ca dao.
NhËn xÐt vỊ thĨ lo¹i. C¨n cø ®Ĩ x¸c ®Þnh thĨ lo¹i ®ã?
3. Giảng bài mới:
- Giới thiệu bài : (2 phút)
Thơ được chia làm nhiều thể loại, mỗi thể loại có những quy định riêng về luật thơ. Nắm
vững được luật thơ sẽ giúp ta có điều kiện tìm hiểu tốt hơn các tác phẩm thơ ca.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG
CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG
CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
15’
Hoạt động 1 :
Giáo viên hướng
dẫn cho học sinh tìm
hiểu bài

ThÕ nµo lµ lt th¬?
VËn dơng vµo ph©n
tÝch ng÷ liƯu võa nªu
ë phÇn kiĨm tra bµi
cò.
Giáo viên ®a ng÷
liƯu
( Dïng b¶ng phơ)
Híng dÉn học sinh
ph©n tÝch ng÷ liƯu ë
c¸c mỈt: + TiÕng
Hoạt động 1:
Học sinh ®äc sách
giáo khoa phÇn 1 -
trang 101 vµ tr¶ lêi c©u
hái.
A. Lý thut.
I. Kh¸i qu¸t vỊ lt th¬.
1.Khái niệm:
Luật thơ là tồn bộ những
qui tắc về số câu, số tiếng, cách

hiệp vần, phép hài thanh, ngắt
nhịp…trong các thể thơ được
khái qt theo những kiểu mẫu
nhất định.
2. C¸c nh©n tè cÊu thµnh lt
th¬.
a. Ng÷ liƯu( B¶ng phơ)
b. Ph©n tÝch ng÷ liƯu.
c. NhËn xÐt:
* TiÕng: - vai trß cđa tiÕng: sè
tiÕng quy ®Þnh thĨ th¬.
- ®Ỉc ®iĨm cđa tiÕng: gåm 3
Ngữ văn 12 Cơ bản - 1 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
15’
+ VÇn
+ NhÞp
+ Hµi thanh.
Tõ ®ã ®i tíi nhËn xÐt
kh¸i qu¸t c¸c nh©n tè
cÊu thµnh lt th¬.
Giáo viên yªu cÇu
học sinh theo dâi vµo
ng÷ liƯu mơc I.2 vµ
tr¶ lêi c©u hái.
? Ph©n tÝch c¸c u
tè: tiÕng, vÇn, nhÞp,
hµi thanh cđa ng÷
liƯu.
H oạt động 2:

Qua ph©n tÝch ng÷
liƯu, em cã nhËn xÐt
g× vỊ lt th¬ cđa thĨ
th¬ lơc b¸t?
Học sinh nhËn xÐt,
giáo viên chèt l¹i.
Giáo viên ®a ng÷
liƯu (b¶ng phơ), học
sinh theo dâi vµ tr¶
lêi c©u hái.
? Ph©n tÝch c¸c u
tè: tiÕng, vÇn, nhÞp,
hµi thanh cđa ng÷
liƯu.
? Qua ph©n tÝch ng÷
liƯu, em cã nhËn xÐt
g× vỊ lt th¬ cđa thĨ
th¬ song thÊt lơc b¸t?
Học sinh nhËn xÐt,
giáo viên chèt l¹i.

? NhËn xÐt tiÕng,
vÇn, nhÞp, hµi thanh.
Giáo viên chèt l¹i.
(Học sinh đọc sách
giáo khoa và trả lời
câu hỏi)
H oạt động 2:
Học sinh nhËn xÐt
Cho hiển thị một bài

thơ lục bát trên màn
chiếu:
“ Trăm năm trong cõi
người ta
Chữ tài chữ mệnh
khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể
dâu
Những điều trơng thấy
mà đau đớn lòng”
.- Cho hs rút ra luật thơ
của thể song thất lục
bát qua 4 dòng thơ sau:
“ Ngòi đầu cầu nước
trong như lọc,
Đường bên cầu cỏ
mọc còn non.
Đưa chàng lòng dặc
dặc buồn,
Bộ khơn bằng ngựa,
thủy khơn bằng
thuyền”
Hs tự rút ra luật thơ
của thể thơ ngũ ngơn
bát cú qua bài thơ sau
MẶT TRĂNG
Vằng vặc bóng thuyền
qun
Mây quang gió bốn
bên

phÇn: phơ ©m ®Çu, vÇn, thanh
®iƯu.
* VÇn: - lµ phÇn ®ỵc lỈp l¹i ®Ĩ
liªn kÕt dßng tríc víi dßng sau.
- VÞ trÝ hiƯp vÇn: lµ u tè ®Ĩ
x¸c ®Þnh lt th¬.
* NhÞp: c¨n cø vµo sè tiÕng
ch½n, lỴ, thanh ®iƯu.
* Hµi thanh (phèi thanh): lµ sù
kÕt hỵp gi÷a c¸c thanh ®iƯu t¹o
nªn ®Ỉc thï cho thĨ th¬.
* Sè dßng th¬: c¨n cø ®Ĩ x¸c
®Þnh lt th¬.
=> C¸c u tè trªn cÊu thµnh
lt th¬.
II. Mét sè thĨ th¬ trun
thèng.
1. C¸c thĨ th¬ d©n téc.
a. ThĨ th¬ lơc b¸t.
* Ng÷ liƯu.
* Ph©n tÝch ng÷ liƯu.
* NhËn xÐt.
- Sè tiÕng: ch½n
- VÇn: lng, ch©n lu©n phiªn
nhau.
- NhÞp: ch½n.
- Hµi thanh: ®èi xøng, lu©n
phiªn B- T.
b. ThĨ th¬ song thÊt lơc b¸t.
* Ng÷ liƯu.

* Ph©n tÝch ng÷ liƯu.
* NhËn xÐt.
- Sè tiÕng: 7- 7- 6- 8.
- VÇn: + cỈp 7- 7: vÇn T
+ cỈp 6- 8: vÇn B
+ gi÷a 2 cỈp: vÇn liỊn.
- NhÞp:+ c©u 7- 7: nhÞp 3- 4.
+ c©u 6- 8: nhÞp 2- 2- 2
- Hµi thanh:
+ cỈp 6- 8: nh thĨ lơc b¸t.
+ cỈp 7- 7:thanh B hc
thanh T.
2. C¸c thĨ th¬ § êng lt .
a. ThĨ th¬ ngò ng«n:
- Ngò ng«n tø tut.
- Ngò ng«n b¸t có.
* NhËn xÐt: tiÕng:5 hc 8
tiÕng
VÇn: ®éc vËn
NhÞp: lỴ
Hµi thanh: lu©n phiªn B - T
Ngữ văn 12 Cơ bản - 2 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
7’
Giáo viên ®a ng÷
liƯu (b¶ng phơ). Học
sinh tiÕp tơc nhËn xÐt
®Ỉc ®iĨm cđa thĨ th¬
trong ng÷ liƯu mµ
giáo viên ®a ra. Sau

®ã giáo viên chèt l¹i.
Giáo viên hướng dẫn
học sinh tìm hiểu
theo các câu hỏi:
- Vì sao gọi là thơ
hiện đại?
- Thơ hiện đại Việt
Nam xuất hiện từ giai
đoạn nào?
- Trong các bài thơ
đã học ở lớp dưới,
em biết bài nào là thơ
hiện đại? Vì sao?
H oạt động 3:
* Hãy khái qt lại
những kiến thức cơ
bản của bài
Qua t×m hiĨu c¸c ng÷
liƯu, gi¸o viªn chèt
l¹i ®Ĩ học sinh n¾m
®ỵc ®Ỉc ®iĨm c¬ b¶n
nhÊt cđa c¸c thĨ th¬
trªn vµ chun sang
phÇn lun tËp.
H oạt động 4:
Giáo viên chia nhãm
thùc hiƯn Bµi tËp 1.
Mçi nhãm thùc hiƯn
mét yªu cÇu cđa bµi
tËp. C¸c nhãm th¶o

ln, tr¶ lêi. Giáo
viên nhËn xÐt, bỉ
sung.
Nề cho trời đất trắng
Qt sạch núi sơng
đen
Có khuyết nhưng tròn
mãi
Tuy già vẫn trẻ lên
Mảnh gương chung
thế giới
Soi rõ: mặt hay, hèn
* Hs quan sát một ví
dụ về thơ hiện đại:
TIẾNG THU
Em khơng nghe mùa
thu
Dưới trăng mờ thổn
thức?
Em khơng nghe rạo
rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cơ
phụ?
Em khơng nghe rừng
thu
Lá thu rơi xào xạc,
Con nai vàng ngơ
ngác,
Đạp trên lá vàng khơ?

H oạt động 3:
(Học sinh đọc ghi nhớ
ở sgk)
H oạt động 4:
1.Bài tập 1:
2. Bµi2
3. Bµi tËp 3:
b. ThĨ th¬ thÊt ng«n: - thÊt
ng«n tø tut.
- thÊt ng«n b¸t có.
* NhËn xÐt: tiÕng: 7 tiÕng
vÇn: ch©n, ®éc vËn
nhÞp: 3- 4….
hµi thanh:
3. Các thể thơ hiện đại
- Thơ 5 tiếng, 7 tiếng, 8 tiếng,
hỗn hợp, tự do, thơ - văn xi
 Vừa có sự tiếp nối luật thơ
trong thơ truyền thống vừa có
sự cách tân
III. Kết luận (Ghi nhớ - sgk)
B. Lun tËp.
1> Bµi tËp 1(sgk - T107)
2> Bµi tËp tr¾c nghiƯm: ( dïng
b¶ng phơ):
Giáo viên đưa 2 câu hỏi củng
cố
1. Trong buổi chơi xn, bên
mộ Đạm Tiên, Th Kiếu đã:
“Rút trâm vấn giắt cài đầu

Vạch da cây vịnh bốn câu ba
Ngữ văn 12 Cơ bản - 3 - GV: Nguyễn Văn Mạnh