Thực hành về hàm ý (tiêt 72)

Trường THPT Tam quan
Ngày soạn:27-8-2008 Tiếng Việt :
Tiết:72
I. MỤCTIÊU
1. Về kiến thức: Giúp học sinh :
-Củng cố và nâng cao những kiến thức về hàm ý, về cách thức tạo lập và lĩnh hội hàm ý.
2. Về kó năng
-Biết lĩnh hội và phân tích được hàm ý (trong văn bản nghệ thuật và trong giao tiếp hằng
ngày).
3. Về thái độ:
Biết dùng câu có hàm ý khi cần thiết.
II. CHUẨN BỊ
1.Chuẩn bò của giáo viên:
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ
văn 12.
- Phương án tổ chức lớp học : Phát vấn, diễn giảng, gợi mở, thảo luận.
2. Chuẩn bò của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách
giáo khoa
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, só số, tác phong học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
-Câu 1: Ngồi những nhân vật đã phân tích, trong tác phẩm Chiếc thuyền ngồi
xa của Nguyễn Minh Châu còn có nhân vật nào cần chú ý ? Lý giải vì sao mình chú ý đến
nhân vật đó ?
-Câu 2: Trình bày nét độc đáo trong xây dựng cốt truyện của nhà văn Nguyễn
Minh Châu.
3. Giảng bài mới:
- Giới thiệu bài : (2 phút)
Trong giao tiếp, khơng phải lúc nào người ta cũng sử dụng nghĩa tường minh.
Nhiều lúc vì lý do nào người ta chọn cách nói có hàm ý. Vì thế việc nâng cao kiến thức về
hàm ý và cách tạo lập và lĩnh hội hàm ý là việc làm cần thiết. Bài học hơm nay sẽ giúp

chúng ta nâng cao hiểu biết về hàm ý như khái niệm, cách thức tạo hàm ý, lĩnh hội hàm ý,
tác dụng của hàm ý.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG
CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
20’
Hoạt động 1 :
Giáo viên hướng
dẫn cho học sinh tìm
hiểu bài:


Hoạt động 1:
(HS ®äc SGK vµ tr¶
lêi c©u hái trªn)

I. Ơn lại khái niệm về hàm ý:
Hàm ý: Là những nội dung, ý
nghĩ mà người nói khơng nói ra
trực tiếp bằng từ ngữ, tuy vẫn
có ý định truyền báo đến người
nghe. Còn người nghe phải dựa
vào nghĩa tường minh của câu
và tình huống giao tiếp để suy ra
thì mới hiểu đúng, hiểu hết ý

của người nói.
Ngữ văn 12 Cơ bản - 1 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
5’
H oạt động 2:
1.Bài tập 1 :
- Giáo viên hướng
dẫn cho học sinh
đọc đoạn trích, phân
tích câu trả lời của A
Phủ theo ý của nhóm
đã thống nhất → lớp
góp ý
-Giáo viên nhận xét
đánh giá phân tích
của học sinh và kết
luận
-GV : Từ việc phân
tích câu trả lời của A
Phủ, và kiến thức đã
học em thử trình bày
thế nào là hàm ý?
- A Phủ đã chủ ý vi
phạm phương châm
về lượng khi giao tiếp
như thế nào?
H oạt động 2:
Học sinh thảo luận
theo nhóm ghi ra giấy
nháp và cử người lên

trình bày hoặc bổ sung
khi cần thiết


Học sinh đọc đoạn
trích rồi phân tích theo
các câu hỏi.
II. Cách thức tạo câu có hàm
ý:
Để có một câu có hàm ý, người
ta thường dùng cách nói chủ ý vi
phạm một ( hoặc một số)
phương châm hội thoại nào đó,
sử dụng các hành động nói gián
tiếp (Chủ ý vi phạm về lượng)
nói thừa hoặc thiếu thơng tin mà
đề tài u cầu; chủ ý vi phạm
phương châm quan hệ, đi chệch
đề tài cuộc giao tiếp; chủ ý nói
mập mờ, vòng vo, khơng rõ ràng
rành mạch.
III. Thực hành về hàm ý:
1.Bài tập 1 :
Phân tích : câu trả lời của A Phủ
:
“Tơi về lấy súng, thế nào
cũng bắn được con hổ nầy to
lắm”.
Nghĩa tường
minh

Hàm ẩn
-Thiếu thơng
tin về số
lượng bò bị
mất.
-Thừa thơng
tin về việc lấy
súng đi bắt
con hổ.
-Cơng nhận bò
bị mất, bị hổ
ăn thịt, cơng
nhận mình có
lỗi.
-Khơn khéo
lồng vào đó
ý định lấy
cơng chuộc
tội, hơn nữa
còn hé mở hi
vọng con hổ
có giá trị
nhiều hơn so
với con bò bị
mất.
b. Hàm ý : những nội dung, ý
nghĩ mà người nói muốn truyền
báo đến người nghe, nhưng
khơng nói ra trực tiếp, tường
minh qua câu chữ, mà chỉ ngụ ý

để người nghe suy ra.
⇒A Phủ chủ ý vi phạm phương
châm về lượng tin để tạo ra hàm
ý : cơng nhận việc mất bò, muốn
lấy cơng chuộc tội.
Ngữ văn 12 Cơ bản - 2 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
2.Bài tập 2
- Giáo viên hướng
dẫn cho học sinh
đọc đoạn trích, phân
tích theo các ý đã
thống nhất trong
nhóm→ lớp góp ý
-Giáo viên nhận xét
đánh giá phân tích
của học sinh và kết
luận
3.Bài tập 3 :
- Giáo viên hướng
dẫn cho học sinh
đọc đoạn trích, phân
tích theo các câu
hỏi→ lớp góp ý
-Giáo viên nhận xét
đánh giá phân tích
của học sinh và kết
luận
H oạt động 3:
4.Bài tập trắc nghiệm

(sgk trang 81)
-GV gọi học sinh
chọn 1 đáp án mà em
cho là đúng và lý giải
vì sao chọn đáp án
ấy.
Học sinh đọc đoạn
trích rồi phân tích theo
các câu hỏi.
Học sinh đọc đoạn
trích rồi phân tích theo
các câu hỏi.
H oạt động 3:
Bài tập 4 :
Chọn câu D
2.Bài tập 2:
a.“ Tơi khơng phải cái kho”
→Tơi khơng có nhiều tiền để
lúc nào cũng có thể cho anh.
⇒Khơng bảo đảm phương
châm cách thức
b.-“Chí Phèo đấy hở?”
→Hơ gọi, hướng lời nói đến
người nghe
-”Rồi làm mà ăn chứ cứ báo
người ta mãi à ?”
→Cảnh báo, sai khiến.
c.Lượt lời 1, 2 Chí Phèo
khơng nói đến để làm gì.
→Khơng bảo đảm phương

châm về lượng và phương châm
cách thức.
Hàm ý được tường minh ở lượt
lời thứ 3 của hắn.
3.Bài tập 3 :
a. L ư ợt lời thứ nhất :”Ơng lấy
giấy khổ to mà viết có hơn
khơng ?”
→khơng phải để hỏi → khun
rất thực dụng
Qua lượt lời thứ hai →lượt thứ
nhất có thêm hàm ý : khơng tin
tưởng vào tài văn chương của
ơng đồ.
b.Bà đồ khơng nói thẳng ý
mình vì :
-Muốn giữ thể diện cho ơng
đồ
-Khơng muốn phải chịu
trách nhiệm về cái hàm ý của
câu nói.
4.Làm bài tập trắc nghiệm :
Chọn câu D :Tùy ngữ cảnh mà
sử dụng một hay phối hợp các
cách thức trên.

4. Củng cố :
GV hướng dẫn HS củng cố nội dung chính của bài:
-Tác dụng cách nói hàm ý : Tạo ra hiệu quả mạnh mẽ hơn cách nói thơng thường,
giữ được tính lịch sự và thể diện tốt đẹp của người nói hoặc người nghe, làm cho lời nói ý

vị, hàm súc…
Ngữ văn 12 Cơ bản - 3 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
-Để tạo ra cách nói có hàm ý tùy thuộc vào ngữ cảnh mà người nói sử dụng một
cách thức hay phối hợp nhiều cách thức với nhau.
- Ra bài tập về nhà:  Tìm 2 dẫn chứng trong văn học có sử dụng hàm ý.
 Tự đặt một đoạn hội thoại có sử dụng hàm ý
 Chuẩn bị bài mới : Đọc thêm : Mùa lá rụng trong vườn
-Đọc đoạn trích
-Phân tích tâm lý nhân vật ơng Bằng và chị Hồi.
- Chuẩn bò bài : - Xem trước bài mới
IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG:
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................







Ngữ văn 12 Cơ bản - 4 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan

Ngữ văn 12 Cơ bản - 5 - GV: Nguyễn Văn Mạnh