Mấy ý nghĩ về thơ (tiết 11)

Trường THPT Tam quan
Ngày soạn 3-9-2008 Đọc thêm :
Tiết :11
I. MỤCTIÊU Giúp học sinh (Nguyễn Dình Thi)
1. Về kiến thức
- Gióp häc sinh hiĨu ®ỵc quan niƯm ®óng ®¾n vỊ th¬ nãi chung,
vỊ th¬ ca kh¸ng chiÕn nãi riªng, qua ®ã häc sinh hiĨu ®ỵc mèi
liªn hƯ gi÷a th¬ ca víi kh¸ng chiÕn vµ ®Ỉc trng c¬ b¶n cđa th¬ ca.
- Gióp häc sinh ®äc hiĨu theo ®Ỉc trng thĨ lo¹i; HƯ thèng ln
®iĨm, ln cø, bè cơc vµ lËp ln chỈt chÏ.
ThÊy ®ỵc nÐt ®Ỉc s¾c cđa bµi viÕt kÕt hỵp phong c¸ch chÝnh ln-
tr÷ t×nh, nghÞ ln kÕt hỵp víi u tè t bót, lÝ ln g¾n víi thùc
tÕ cc sèng, cã søc lay ®éng thÊm thÝa víi ngêi nghe ngêi ®äc.
2. Về kó năng:
-Có kỹ năng đọc hiểu văn bản chân dung văn học,viết văn bản về một tác giả văn học
3. Về thái độ:
Bồi dưỡng tâm hồn u văn chương
II. CHUẨN BỊ
1.Chuẩn bò của giáo viên
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế
bài giảng Ngữ văn 12. Soạn giáo án
- Phương án tổ chức lớp học : Đọc diễn cảm, gợi mở, thảo luận, bình giảng
2. Chuẩn bò của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách
giáo khoa
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, só số, tác phong học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
Phạm Văn Đồng đã dùng những luận điểm nào để làm rõ vấn đề: Nguyễn Đình Chiểu ngơi
sao sáng trong văn nghệ của dân tộc? Mục đích của việc đọc hiểu văn bản này?
3. Giảng bài mới:
- Vào bài : (2 phút)

Thơ ca là một loại hình nghệ thuật độc đáo phát khới từ trái tim và hướng đến trái
tim con người. Trong lịch sử phát triển của nó, thơ ca được con người hiểu và nhận thức
khơng hồn tồn giống nhau. Ở nước ta, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến
chống Pháp, văn nghệ sĩ lúc bấy giờ khơng khỏi khơng còn những vướng mắc về mặt tư
tưởng và quan niệm sáng tác. Để phục vụ kháng chiến tốt hơn nữa, thơ ca phải cần được
nhìn nhận, định hướng trên nhiều phương diện. Trong hội nghị tranh luận văn nghệ ở Việt
Bắc (tháng 9 năm 1949), Nguyễn Đình Thi đã tham gia tranh luận với bài “Mấy ý nghĩ về
thơ”. Bài viết đã thể hiện một quan niệm đúng đắn về thơ nói chung, thơ ca kháng chiến
nói riêng.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA
HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
5’
Hoạt động 1:
Gi¸o viªn gióp häc
Hoạt động 1
I/ TiĨu dÉn.
1. T¸c gi¶:
Ngữ văn 12 Cơ bản - 1 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
13’
sinh n¾m mét sè néi
dung c¬ b¶n trong
phÇn tiĨu dÉn.
Em hãy nêu một số tác

phẩm chính của
Nguyễn Đình Thi?
Em hãy nêu hồn cảnh
ra đời của bài viết?
Hoạt động 2
§äc bµi vµ tr¶ lêi bµi
viÕt ®· tr×nh bµy mÊy
néi dung chÝnh?
Cã thĨ ®Ỉt tªn cho mçi
néi dung Êy?

- Gi¸o viªn híng dÉn
Học sinh tìm hiểu về
tác giả, tác phẩm.
Học sinh suy nghó trả
lời
Học sinh suy nghó trả
lời
Hoạt động 2

Học sinh suy nghó trả
lời
Ngun §×nh Thi(1924-2003)
sinh t¹i Lu«ng- Pha- bang Lµo,
quª gèc lµng Vò Th¹ch nay lµ
phè Bµ TriƯu Hµ Néi.
- Ngun §×nh Thi lµ mét nhµ
v¨n ho¸, mét nghƯ sÜ ®a tµi:
viÕt v¨n, vÏ tranh, so¹n nh¹c,
lµm th¬, viÕt lÝ ln phª b×nh

v¨n nghƯ, biªn kh¶o triÕt häc. ë
lÝnh vùc nµo, «ng còng cã
nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng ghi nhËn.
2. T¸c phÈm:
- TiĨu thut: Xung kÝch
(1951), Vµo lưa (1966), MỈt
trËn trªn cao (1967), Vì bê (tËp
I 1962, tËp II 1970).
- Th¬: Ngêi chiÕn sÜ(1956), Bµi
th¬ H¾c H¶i(1958)..
- KÞch: Con nai ®en(1961),
Hoa vµ NgÇn (1975), Rõng tróc
(1978), Ngun Tr·i ë §«ng
Quan (1979).
- TiĨu ln: MÊy vÊn ®Ị v¨n
häc (1956), C«ng viƯc cđa
ngêi viÕt tiĨu thut(1964).
3. Hoµn c¶nh ra ®êi bµi viÕt:
- Th¸ng 9/1949, t¹i ViƯt B¾c
më Héi nghÞ tranh ln v¨n
nghƯ: KÞch cđa Léng Ch¬ng,
V¨n cđa Ngun Tu©n, Th¬
Ngun §×nh Thi nh»m nªu
ph¬ng ch©m c¸ch m¹ng ho¸
t tëng, qn chóng ho¸ sinh
ho¹t, vỊ chđ nghÜa hiƯn thùc
XHCN. Ngun §×nh Thi tr×nh
bµy quan niƯm cđa m×nh trong
bµi MÊy ý nghÜ vỊ th¬.
II/ §äc - HiĨu.

- Bµi viÕt thĨ hiƯn nh÷ng ®Ỉc tr-
ng c¬ b¶n cđa th¬ víi 3 néi
dung chÝnh:
+ Th¬ lµ tiÕng nãi cđa t©m hån
con ngêi. (®Ỉc trng c¬ b¶n
nhÊt)
+ H×nh ¶nh, t tëng vµ tÝnh ch©n
thùc cđa th¬.
+ Ng«n ng÷ th¬ kh¸c víi ng«n
ng÷ cđa c¸c lo¹i h×nh v¨n kh¸c.
- PhÇn ci t¸c gi¶ bµn ®Õn vÊn
®Ị th¬ tù do, th¬ kh«ng vÇn.
C©u 1:
Ngữ văn 12 Cơ bản - 2 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
học sinh t×m hiĨu vµ
tr¶ lêi c¸c c©u hái
trong S¸ch gi¸o khoa.
-Häc sinh ph¸t hiƯn
nh÷ng c©u v¨n cho
thÊy Ngun §×nh Thi
®· chøng tá th¬ xt
ph¸t tõ t©m hån con
ngêi?



Nh÷ng ®Ỉc trng c¬
b¶n kh¸c cđa th¬ ®·
®ỵc Ngun §×nh Thi

triĨn khai nh thÕ nµo?
Cho học sinh thảo
luận theo nhóm nội
dung “Những đặc
điểm của ngơn ngữ -
hình ảnh thơ” .
Gi¸o viªn tổng hợp
các phiếu thảo luận,
chọn nhóm thảo luận
tốt nhất trình bày
trước lớp. Nếu thiếu,
Gi¸o viªn bổ sung.
(Nếu có thời gian,
Gi¸o viªn đưa dẫn
chứng )
Đặc trưng cơ bản nhất
của thơ:
- Đặc trưng cơ bản
nhất của thơ là thể hiện
tâm hồn con người.
- Q trình ra đời của
một bài thơ: Rung động
thơ -> Làm thơ
+ Rung động thơ: là
khi tâm hồn ra khỏi
trạng thái bình thường
do có sự va chạm với
thế giới bên ngồi và
bật lên những tình ý
mới mẻ.

+ Làm thơ: là thể hiện
những rung động của
tâm hồn con người bằng
lời nói (hoặc chữ viết )
Những đặc điểm của
ngơn ngữ - hình ảnh
thơ:
Gồm
+ Phải gắn với tư tưởng
- tình cảm
+ Phải có hình ảnh.
( Vừa là hình ảnh thực,
sống động, mới lạ về sự
vật vừa chứa đựng cảm
xúc thành thực)
-§Ỉc trng c¬ b¶n nhÊt cđa th¬
lµ biĨu hiƯn t©m hån con ngêi.
§iỊu kh¼ng ®Þnh ®ã ®ỵc thĨ
hiƯn qua mét c©u hái tu tõ
mang tÝnh kh¼ng ®Þnh: “§Çu
mèi cđa th¬ ca cã lÏ ta ®i t×m
bªn trong t©m hån con ngêi
ch¨ng?”. Tríc khi cã th¬ t©m
hån con ngêi ph¶i cã nh÷ng
“rung ®éng th¬”, sau ®ã míi
“lµm th¬”. Rung ®éng th¬ cã ®-
ỵc khi t©m hån ra khái tr¹ng
th¸i b×nh thêng; do cã sù va
ch¹m víi thÕ giíi bªn ngoµi,
víi thiªn nhiªn, víi nh÷ng

ngêi kh¸c mµ t©m hån con ngêi
thøc tØnh, bËt lªn nh÷ng t×nh ý
míi mỴ. Lµm th¬ tøc lµ thĨ
hiƯn sù rung ®éng t©m hån
b»ng lêi hc nh÷ng dÊu hiƯu
thay cho lêi nãi. Nh÷ng lêi,
nh÷ng ch÷ Êy ph¶i cã søc m¹nh
trun c¶m tíi ngêi ®äc th¬
khiÕn “mäi sỵi d©y cđa t©m
hån rung lªn”.
C©u 2:
- Nh÷ng ®Ỉc trng c¬ b¶n kh¸c
cđa th¬ nh h×nh ¶nh, c¶m xóc,
t tëng, c¸i thùc còng ®ỵc N§T
triĨn khai mét c¸ch m¹ch l¹c vµ
thÊu ®¸o.
+ Th¬ ph¶i cã t tëng, giµu t×nh
c¶m. Nhng suy nghÜ, t×nh c¶m
trong th¬ cÇn ph¶i trë thµnh
h×nh ¶nh. H×nh ¶nh th¬ thùc
chÊt “®· bao hµm mét nhËn
thøc, mét th¸i ®é t×nh c¶m hc
suy nghÜ”, “th¬ mn lay ®éng
chiỊu s©u cđa t©m hån, ®em
c¶m xóc mµ ®i th¼ng vµo suy
nghÜ”. Suy nghÜ xt ph¸t tõ t t-
ëng cđa ngêi lµm th¬ vµ nã t¸c
®éng b»ng nh÷ng h×nh ¶nh ë
trong mét hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh
(tiÕp xóc víi hoµn c¶nh thùc).

§ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh thùc,
sèng ®éng cã søc l«i cn. C¸i
thùc trong th¬ còng lµ c¸i thùc
cđa c¶m xóc, lµ biĨu hiƯn mét
c¸ch ch©n thùc nh÷ng g× diƠn
ra ë trong ®Çu.
Ngữ văn 12 Cơ bản - 3 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
-Ngun §×nh Thi ®·
chØ ra c¸i kh¸c gi÷a
ng«n ng÷ th¬ víi ng«n
c¸c thĨ lo¹i kh¸c nh
thÕ nµo?
-Ngun §×nh Thi
quan niƯm thÕ nµo vỊ
th¬ tù do?
- Gi¸o viªn hỏi, hs trả
lời: “ Nêu những nét
đặc sắc về nghệ thuật
của bài tiểu luận?”
+ Phải có nhịp điệu
( bên ngồi và bên
trong, các yếu tố ngơn
ngữ và tâm hồn)
Học sinh suy nghó trả
lời
Học sinh suy nghó trả
lời
Nét đặc sắc về nghệ
thuật của bài tiểu luận:

- Phong cách: Chính
luận - trữ tình, nghị luận
kết hợp với yếu tố tùy
bút, lí luận gắn với thực
tiễn.
+ T tëng vµ h×nh ¶nh qn qt
víi nhau nh hån víi x¸c ®Ĩ t¹o
ra c¸i biÕt toµn thĨ. H×nh ¶nh
th¬ cho ta nhËn thøc c¸i võa l¹
mµ l¹i võa quen (nhµ th¬ t×m ra
nh÷ng h×nh ¶nh míi l¹ ngay
trong nh÷ng c¸i tëng chõng
quen thc). (Chó ý c¸ch sư
dơng nh÷ng h×nh ¶nh vÝ von,
dÉn chøng cơ thĨ, sinh ®éng)
C©u 3:
- Ng«n ng÷ th¬ (ch÷ vµ tiÕng)
cã nh÷ng nÐt ®Ỉc biƯt kh¸c so
víi c¸c thĨ lo¹i v¨n häc kh¸c.
NÕu ng«n ng÷ kÞch chđ u lµ
®èi tho¹i, ng«n ng÷ trong
trun, kÝ chđ u lµ tù sù, kĨ
trun th× ng«n ng÷ th¬ cã t¸c
dơng gỵi c¶m ®Ỉc biƯt gièng
nh mét qng s¸ng quanh ngän
nÕn.
Ngoµi ra th¬ cßn mang tÝnh
nh¹c ®iƯu. Sù kÕt hỵp cđa nhÞp
®iƯu, nh¹c ®iƯu, h×nh ¶nh, c¶m
xóc liªn tiÕp hoµ hỵp t¹o nªn sù

ng©n vang m·i g©y xóc ®éng
trong t©m hån.
-Kh«ng cã vÊn ®Ị “th¬ tù do,
th¬ cã vÇn vµ th¬ kh«ng cã
vÇn”. H×nh thøc bao giê còng
ph¶i g¾n víi néi dung, víi rung
®éng t©m hån, lµ kÕt qu¶ tù
nhiªn cđa cđa sù ®ỉi thay t
tëng t×nh c¶m. Thêi ®¹i míi, t
tëng, t×nh c¶m míi, néi dung
míi ®ßi hái ph¶i s¶n sinh ra
mét h×nh thøc míi miƠn lµ nã
ph¶i diƠn t¶ ®ỵc ®óng t©m hån
con ngêi míi ngµy nay. Quan
niƯm hoµn toµn ®óng ®¾n vµ
mang tÝnh thêi sù.
C©u 4:
- §o¹n trÝch cho thÊy râ nÐt tµi
hoa cđa N§T trong lËp ln:
+ B¸c bá mét sè quan niƯm cho
th¬ “lµ nh÷ng lêi ®Đp”, th¬
kh¸c víi c¸c thĨ v¨n kh¸c ë
chç “th¬ in s©u vµo trÝ nhí”.
Ph¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ị t¹o t×nh
hng khiÕn ngêi ®äc chó ý.
+ Dïng c©u hái tu tõ ®Ĩ kh¼ng
Ngữ văn 12 Cơ bản - 4 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan
Gi¸ trÞ thùc tiƠn cđa
bµi nghÞ ln? (®èi víi

kh¸ng chiÕn vµ ®èi víi
h«m nay)

Hoạt động 3
Giá trị của bài tiểu
luận:
- Việc nêu lên những
vấn đề đặc trưng bản
chất của thơ ca khơng
chỉ có tác dụng nhất
thời lúc bấy giờ mà
ngày nay nó vẫn còn có
giá trị bởi ý nghĩa thời
sự, tính chất khoa học
đúng đắn, gắn bó chặt
chẽ với cuộc sống và
thực tiễn sáng tạo thi ca
Hoạt động 3
®Þnh “®Çu mèi cđa th¬ cã lÏ ta
®i t×m bªn trong t©m hån con
ngêi ch¨ng”?
+ Dïng dÉn chøng rÊt thut
phơc ®Ĩ kh¼ng ®Þnh th¬ lµ t©m
hån ta “trªn trêi cã ®¸m m©y...
®ỵc nµng”.
+ Sư dơng nh÷ng h×nh ¶nh so
s¸nh hÕt søc ®Ỉc s¾c Ên tỵng.
+ LËt ®i lËt l¹i vÊn ®Ị trong qu¸
tr×nh lËp ln, ph©n tÝch.
§©y lµ mét bµi tranh ln

nhng lêi lÏ kh«ng lªn g©n mµ
th©n t×nh chia sỴ, trao ®ỉi b»ng
giäng ®iƯu t©m hut cđa ngêi
trong cc t¹o ®ỵc søc hÊp dÉn
vµ l«i cn víi ngêi ®äc, ngêi
nghe.
C©u 5:
- Bµi viÕt kh«ng chØ cã t¸c
dơng ®èi víi nỊn v¨n nghƯ lóc
®ã mµ bµi viÕt vÉn cã t¸c dơng
víi h«m nay. Bëi nh÷ng vÊn ®Ị
t¸c gi¶ ®Ỉt ra, c¸c ln ®iĨm
xung quanh vÊn ®Ị ®Ỉc trng
b¶n chÊt cđa th¬ ca ngµy nay
vÉn cßn gi¸ trÞ bëi ý nghÜa thêi
sù, tÝnh chÊt khoa häc ®óng
®¾n, g¾n chỈt chÏ víi cc
sèng vµ thùc tiƠn s¸ng t¸c thi
ca.

V.luyện tập
4. Củng cố : §äc kÜ l¹i ®o¹n trÝch, t×m bè cơc vµ hƯ thèng c¸c ln ®iĨm, c¸ch lËp ln
trong bµi tõ ®ã rót kinh nghiƯm cho b¶n th©n.
- Ra bài tập về nhà: Học sinh về nhàhọc bài, đọc lại tác phẩm . Làm bài tập ở sách
giáo khoa.
- Chuẩn bò bài : Soạn bài Nghị luận về một hiện tượng đời sống
IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG
...........................................................................................................................................

Ngữ văn 12 Cơ bản - 5 - GV: Nguyễn Văn Mạnh