Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5

SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

A. ĐẶT VẤN ĐỀ.
I. Sự cần thiết phải bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu
học.
Lâu nay, trong các đề thi học sinh giỏi môn Tiếng Việt bậc Tiểu học,
thường có một câu hỏi dành cho bài tập về cảm thu văn học. Mặc dù số lượng
điểm chiếm tỉ lệ không cao. Thế nhưng, trên thực tế, việc rèn luyện để năng cao
năng lực cảm thụ văn học là một nhiệm vụ rất cần thiết đối với học sinh Tiểu học,
đặc biệt là học sinh được bồi dưỡng giỏi văn.
Một học sinh có năng lực cảm thụ văn học tốt sẽ cảm nhận được nhiều nét
đẹp trong mỗi bài văn, bài thơ. Những nét đẹp đó được tích lũy dần dần sẽ làm
phong phú cho các em về cách nói Tiếng Việt sao cho thật trong sáng, thật sinh
động. Có năng lực cảm thụ văn học tốt còn giúp cho các em viết văn tốt hơn, bài
văn dễ đi sau vào lòng người đọc.
Chính vì vậy, trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Việt khối
4,5, việc giúp cho các em năng cao năng lực cảm thụ văn học là một việc làm
không thể thiếu được.
II. Thế nào là cảm thụ văn học ở bậc Tiểu học .
Để xây dựng tốt các biện pháp bồi dưỡng học sinh cảm thụ văn học, điều
đầu tiên phải hiểu thế nào là cảm thu văn học.
Cảm thụ văn học chính là giúp cho học sinh cảm nhận được những giá trị
nỗi bậc, những điểm sâu sắc, tế nhị và đẹp đẽ của văn học được thể hiện thông
qua các tác phẩm văn học, hay một bộ phận của tác phẩm, thậm chí chỉ là một từ
ngữ có giá trị nghệ thuật trong câu văn, câu thơ. Cảm thụ văn học ở bậc Tiểu học
là cả một quá trình. Các em được cảm nhận các sâu sắc, tinh tế của tác phẩm
thông qua việc đọc mẫu của giáo viên, thông qua việc rèn luyện đọc và đặc biệt
trong việc khai thác, tìm hiểu mội dung, ý nghĩa cũng như nghệ thuật của tác
phẩm.
( Theo tác giả Trần Mạnh Tường.)
Học sinh Tiểu học mặc dù còn ít tuổi, song các em vẩn có khả năng rèn

luyện, trao dồi để từng bước năng cao khả năng cảm thụ văn học, giúp cho các
em học tập môn Tiếng Việt ngày càng tốt hơn.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực cảm thu văn học cho học sinh giỏi
Tiếng Việt lớp 4,5.
I. Biện pháp 1.
Cảm thu văn học qua việc khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các
bài văn, bài thơ.
Một trong những biên pháp giúp cho các em có năng lực cảm thụ văn học
tốt là giúp cho học sinh nhận biết được các biện pháp nghệ thuật và tác dụng của
nó được tác giả sử dụng trong các tác phẩm văn học.
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

1


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

Các biện pháp nghệ thuật thương gặp trong các bài văn, bài thơ ở bậc Tiểu
học là: ( So sanh, nhân hóa, điệp từ và đảo ngữ.)
Để Cảm thụ tốt các tác phẩm văn học thông qua việc khai thác các biện
pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ. Học sinh cần thực hiện tốt các yêu câu
sau đây.
- Hiểu được thế nào là biện pháp nghệ thuật :So sanh, nhân hóa, điệp từ và
đảo ngữ..., ( thôngqua phân môn Luyện từ và câu.)
- Xác định đúng những biện pháp nghệ thuật trong bài văn, bài thơ.
- Xác định đúng những từ, cụm từ, hình ảnh( ngữ liệu) thể hiện biện pháp
nghệ thuật.

- Cảm nhận được giá trị nghệ thuật làm tăng giá trị nội dung, ý nghĩa của
bài văn, bài thơ.
1. Một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu thường gặp trong các bài tập đọc
ở chương trình bậc tiểu học.
a . Biện pháp nghệ thuật so sánh.
So sánh là việc đối chiếu hai hay nhiều sự vật, sự việc cùng có một nét
giống nhau nào đó, nhằm diễn tả một cách đầy đủ các hình ảnh, đặc điểm của sự
vật, hiện tượng.
Ví dụ : “ Quê hương là chum khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày…”
+ Học sinh xác định được :
Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ trên là : Nghệ thuật so
sánh
Hình ảnh so sánh : Quê hương (là) chum khế ngọt
+ Học sinh cảm nhận được:
Chùm khế ngọt, là hình ảnh quen thuộc, gần gủi với làng quê, gắn bó với
con người Việt Nam. Đặc biệt là gắn liền với những kĩ niệm của thời thơ ấu mỗi
người. Qua đó cho ta thấy hình ảnh quê hương trong tâm trí của người Việt nam
luôn gần gủi, thanh bình và không bao giờ quên được.
* Vì vậy khi so sánh, cần biết lựa chọn những sự vật, hình ảnh quen thuộc,
gần gủi, sẽ có tác dụng gợi hình ảnh để cho lời nói hay câu văn thêm sinh động
hơn.
b. Biện pháp nghệ thuật nhân hóa.
- Nhân hóa là sự diễn đạt bằng cách biến các sự vật không phải là người
thành những nhân vật mang tính chất như con người.
Ví dụ : Cho đoạn thơ :
“ Rừng mơ ôm lấy núi
Sương trắng đọng thành hoa
Gió chiều đông gờn gợn
Hương bay gần bay xa.”

( Rừng mơ- Trần Lê Văn.)
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

2


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

Hãy nêu những cảm nhận của em về vẽ đẹp của rừng mơ Hương Sơn được
gợi tả trong đoạn thơ trên.
+ Học sinh xác định được :
Nghệ thuật được sử dụng : Nghệ thuật nhân hóa
Hình ảnh nhân hóa : ôm lấy núi.
+ Cảm nhận được :
Rừng mơ bao quanh núi được nhân hóa (ôm lấy núi) cho thấy sự gắn bó
gần gũi, thân mật và thắm đượm tình cảm của cảnh thiên nhiên.
Hoa mơ nở trắng như mây trên trời đọng (kết) lại.
Gió chiều đông nhè nhẹ (gờn gợn) đưa hương hoa mơ lan tỏa đi khắp nơi.
Có thể nói, đoạn thơ trên đã vẽ ra bức tranh mang vẽ đẹp của đất trời hòa
quyện trong rừng mơ Hương Sơn.
* Vì vậy, khi sử dụng nghệ thuật nhân hóa hợp lý sẽ tạo cho sự vật trở nên
sinh động, gợi hình ảnh biểu cảm.
c. Nghệ thuật điệp ngữ.
- Điệp ngữ là cách diễn đạt một từ, một ngữ được nhắc lại nhiều lần nhằm
mục đích nhấn mạnh ý, khẳng định, gây ấn tượng mạnh hoặc gợi ra những cảm
xúc trong lòng người đọc, người nghe.
Ví dụ :

“ Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết
Thành công, thành công, đại thành công.”
( Hồ Chí Minh)
+ Học sinh xác định được:
Nghệ thuật được sử dung : Điệp ngữ
Từ ngữ được nhắc lại trong hai câu thơ (đoàn kết, thành công.)
+ Học sinh cảm nhận được sự mạnh mẽ trong lời khẳng định của Chủ tịch
Hồ Chí Minh về tinh thần đoàn kết sẻ đem đến sự thành công to lớn.
* Vì vậy, sử dụng điệp ngữ có chọn lọc, hợp lý sẻ có tác dụng làm nổi bậc
ý, giúp câu văn, câu thơ mạnh mẽ, nhịp nhàn và tạo nên âm điệu, tính nhạc cho
đoạn thơ, câu văn.
Ghi chú: Khi sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp ngữ trong viết văn, tranh
nhầm lẩn với trường hợp lặp từ.
d. Nghệ thuật đảo ngữ.
- Nghệ thuật đảo ngữ là hình thức đảo trật tự thông thường của cụm chủ vị trong câu. Nhằm mục đích nhấn mạnh hoạt động, tính chất, trạng thái...của đối
tượng trình bày.
Ví dụ :

Câu đảo ngữ : Đẹp biết bao // tổ quốc chúng ta!
VN
CN

+ Học sinh xác định đúng bộ phận chủ - vị của câu đảo ngữ. Thông qua đó
để hiểu được giá trị về nội dung, ý nghĩa của câu.
Khẳng định vễ đẹp bất tận của tổ quốc Việt Nam ta.
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

3

SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

Vì vậy, đảo ngữ có tác dụng làm nổi bậc ý và giúp cho việc diển đạt có giá
trị biểu cảm.
2. Một số bài tập phát triển cảm thụ văn học.
Ví dụ 1: Trong bài thơ Cô giáo lớp em (TV2/1)nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh
có viết:
“Cô dạy em tập viết
Gió đưa thoảng hương nhài.
Nắng ghé vào cửa lớp
Xem chúng em học bài.”
Em hãy cho biết: khổ thơ trên tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì
nổi bậc? Biện pháp nghệ thuật đó giúp em thấy được điều gì đẹp đẽ ở các bạn học
sinh.
Học sinh nêu được.
+ Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của + Biện pháp nghệ thuật: Nhân hóa.
đọan thơ trên là gì?
+ Các từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật ? + Được thể hiên qua các từ ngữ ( ghé,
xem)
+ Tác dụng của biện pháp nghệ thuật + Cho ta thấy được tinh thần học tập rất
nhân hóa trong khổ thơ trên ?
chăm chỉ của các bạn học sinh ( làm
cho nắng như đứa trẻ nhỏ đang tung
tăng chạy nhãy cũng muốn dừng lại
ghé vào cửa lớp để xem các bạn học
bài.)
Ví dụ 2: Trong bài thơ Tre Việt nam ( SGK -TV5/1) nhà thơ Nguyễn Duy
có viết

“Mai sau,
Mai sau,
Mai sau,
Đất xanh xanh mãi xanh màu tre xanh.”
Em hãy cho biết : tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì nổi bậc ?
Cách sử dụng nghệ thuật đó đã nói lên điều gì? Nhằm khẳng định điều gì ?
Học sinh nêu được .
+ Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của + Biện pháp nghệ thuật : Điệp ngữ.
đọan thơ trên là gì?
+ Các từ ngữ nào thể hiện biện pháp + Từ ngữ được lặp lại là :Mai sau, xanh
nghệ thuật ?

Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

4


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

+ Nêu tác dụng của biện pháp nghệ
thuật điệp ngữ.
(Gợi ý1 : nhận xét về cách ngắt nhịp, ngắt
dòng và điện ngữ Mai sau )

+ Với sự thay đổi cách ngắt nhịp, ngắt
dòng và hình thức điệp ngữ (Mai sau,/
Mai sau,/ Mai sau./) đã góp phần gợi
cảm xúc về thời gian như mỡ ra vô tận,

tạo cho ý thơ âm vang bay bỏng và đem
đến cho người đọc những liên tưởng
phong phú.
(Gợi ý2 : Xem xét việc lặp lại từ từ xanh + Với cách nhắc lai từ xanh, nhằm
trong dòng thơ cuối)
khẳng định một màu xanh vĩnh cửu của
tre Việt nam. Qua đó nói lên sức sống
bất diệt của con người Việt Nam, đề
cao truyền thống cao đẹp của dân tộc
Việt Nam.
Ví dụ 3 : Trong bài thơ Cây dừa ( SGK-TV2/1) nhà thơ Trần Đăng Khoa
có đoạn.
«
Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu
Dang tay gọi gió, gật đầu gọi trăng.
Thân dừa bạc phếch tháng năm,
Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao.
Đêm hè hoa nở cùng sao
Tàu dừa – chiếc lược chải vào mây xanh. »
Theo em, phép nhân hóa và phép so sanh được thể hiện qua những từ ngữ
nào trong khổ thư trên.
Hãy cảm nhận cái hay, cái đẹp của nghệ thuật nhân hóa, so sanh được sử
dung trong đoạn thơ trên.
Học sinh nêu được :
+ Những từ ngữ nào thể hiện nhệ thuật +Phép nhân hóa được thể hiện qua các
nhân hóa.
từ ngữ : Dang tay đón gió ; gật đầu gọi
trăng.
+ Nêu tác dụng của các từ ngữ Dang + Các từ ngữ đó có tác dụng làm cho
tay ; gật đầu ?

các vật vô tri vô giác (là cây dừa) trở
nên có những biểu hiện tình cảm như
con người. Dừa cùng biết mở rộng
vòng tay để đón gió, cũng gật đầu mời
gọi trăng lên.
+ Những từ ngữ nào thể hiện nghệ +Phép so sánh được thể hiện qua các từ
thuật so sánh.
ngữ : Quả dừa(gióng như)đàn lợn con ;
tàu dừa (giống như) chiếc lược.
+ Nêu tác dụng của các từ ngữ thể hiện + Cách so sánh ở đây được chon những
nghệ thuật so sánh.
sự vật thật là gần gủi, thể hiện sự liên
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

5


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

tưởng rất phong phú của tác giả.
* Qua cách so sánh này làm cho cảnh
vật trong thơ trở nên sinh động, có
đường nét, hình khối và có sức gợi tả,
gợi cảm cao.
Ví dụ 4. Trong bài thơ Tiếng hát mùa gặt( SGK-TV5/1) nhà thơ Nguyễn
Duy có viết :
“Gió nâng tiếng hát chói chang
Long lang lưỡi hái liếm ngang chân trời. ”

Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì nỗi bậc trong hai câu thơ trên ?
Biện pháp nghệ thuật đó đã giúp em cảm nhận được nội dung, ý nghĩa gì
đẹp đẽ ?
Yêu cầu học sinh nêu được.
+ Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của + Biện pháp nghệ thuật được sử dụng
đọan thơ trên là gì?
trong hai câu thơ trên là: phép nhân
hóa.
+ Các từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật ? Được thể hiện qua các từ thường chỉ
đặc điểm của người như: nâng, liếm.
+Nêu tác dụng của biện pháp nghệ + Gợi tả cảnh mùa gặt ở nông thôn Việt
thuật
Nam thật tươi vui và náo nức(Gió nâng
( Gợi ý : Gợi tả cảnh gì ? Cảnh vật đó như tiếng hát chói chang); cánh đồng rộng
thế nào ?)
mênh mong, đang hứa hẹn một cuộc
sống ấm no và hạnh phúc(Long lang
lưỡi hái liếm ngang chân trời).
Cảm nhận được : Với biên pháp nghệ thuật nhân hóa, tác giả đã cho ta thấy được
không khí vui tươi, nhôn nhịp, thanh bình và ấm no nơi làng quê Việt Nam vào
những ngày mùa .
3.Kết luận :
Trong quá trình bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp
4,5, theo hướng khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài
thơ.Giáo viên cần phải :
+ Trang bị đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh( đặc biệt là
kiến thức về ngữ pháp như : từ vựng và các kiến thức về các biện pháp tu từ…)
+ Giúp học sinh phát hiện ra được các biện pháp nghệ thuật được tác giả
được sử dụng trong tác phẩm và các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật . Qua
đó giúp các em cảm nhận nội dung, ý nghĩa của nghệ thuật làm tô đẹp giá trị của

tác phẩm.
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

6


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

+ Trong giảng dạy phân môn tập đọc, giáo viên cần thực hiện tốt việc đọc
diễn cảm và luyện đọc diễn cảm cho học sinh.
II. Biện pháp 2.
Cảm thụ văn học thông qua việc tìm hiểu nội dung, ý nghĩa.
Mỗi bài văn, bài thơ hay đoạn, câu văn, thơ đều mang một nội dung, ý
nghĩa. Việc khai thác nội dung của nó giúp học sinh cảm nhận được nét tinh tế,
và giá trị nghệ thuật mà tác giả đã nhắn gửi vào.
1. Một số ví dụ minh họa
Ví dụ 1:Trong bài thơ Dừa ơi(SGK- TV5/2) nhà thơ Lê Anh Xuân có viết :
“Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút
Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng.
Rễ dừa bám sâu vào lòng đất
Như dân làng bám chặc quê hương.”
En hãy cho biết : hình ảnh cây dừa trong đoạn thơ trên nói lên những điều
gì đẹp đẽ về người dân miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ.
-Học sinh phải trả lời được các câu hỏi.
- Từ ngữ hình ảnh nào miêu tả cây dừa
( dáng, lá, rể) ?
- Hình ảnh so sánh trong đoạn thơ ?

+ Dáng : đứng hiên ngang.
+ Lá :
rất mực dịu dàng.
+ Rể : bám sâu vào lòng đất.
+ Rể dừa bán sâu vào lòng đất
( như) dân làng bám chặc quyê hương.

- Nêu được những điều đẹp để về người dân miền Nam trong kháng chiến
chống Mỹ( qua hình ảnh cây dừa)
+Câu Dừa vẫn đứng hiên ngang cao
vút có ý ca ngợi những phẩm chất gì
của con người miện Nam trong kháng
chiến chống Mỹ?
+ Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng
Ca ngợi những phẩm chất gì của con
người miền Nam trong kháng chiến
chống Mỹ ?
+ Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng
Ca ngợi phẩm chất gì của con người
miện Nam trong kháng chiến chống
Mỹ ?

+Câu Dừa vẫn đứng hiên ngang cao
vút có ý ca ngợi phẩm chất kiên cường,
anh dũng, hiêng ngang, tự hào trong
chiến đấu.
+ Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng
Ca ngợi phẩm chất trong sáng, thủy
chung, dịu dàng, đẹp đẽ trong cuộc
sống.

+ Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng
Ca ngợi phẩm chất trong sáng, thủy
chung, dịu dàng, đẹp đẽ trong cuộc
sống.

+ Câu Rễ dừa bám sâu vào lòng đất - + Câu Rễ dừa bám sâu vào lòng đất Như dân làng bám chặc quê hương. Ý Như dân làng bám chặc quê hương.
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

7


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

nói phẩm chất gì của con người miền Ý nói phẩm chất kiên cường bám trụ
Nam trong kháng chiến chống Mỹ ?
giữ đất, giữ làng, gắng bó chặt chẽ với
mãnh đất quê hương miên Nam.
*Cảm nhận được :
+Cây dừa là hình tượng của con người miền Nam.
+Rể, thân ,lá, dáng vóc của dừa qua ngòi bút miêu tả của tác giả trở thành phẩm
chất cao đẹp của con người miền Nam.
Ví dụ 2 : Trong bài Vạm Cỏ Đông (SGK-TV3/1) nhà thơ Hoài Vũ có viết :
«
Đây con sông như dòng sữa mẹ
Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây
Và ăm ắp như lòng người mẹ
Chở tình thương trang trải đêm ngày. »
Đọc đoạn thơ trên, em cảm nhận được vẻ đẹp đáng quý của dòng sông quê

hương như thế nào ?
- Học sinh phải trả lời được các câu hỏi.
- Biện pháp nghệ thuật của đoạn thơ là + Nghệ thuật so sánh
gì ?
- Hình ảnh so sánh trong đoạn thơ ?
+ Dòng sông- dòng sữa mẹ.
+ Nước dòng sông đầy- tấm lòng người
mẹ
- Học sinh nêu được :
+ Hai dòng thơ đầu ý gợi tả gì ?
+ Hai dòng thơ đầu : Ý nói dòng sông
( Gọi ý : Vì sao được ví như dàng sửa mẹ) quê hương đưa nước về làm cho ruộng
lúa, vườn cây thêm xanh tươi, đầy sức
sống. Vì vậy, nó được ví như dòng sữa
mẹ nuôi dưỡng các con khôn lớn.
+ Hai dòng tiếp theo ý nói gì ?
+ Hai dòng tiếp theo : Nước dòng sông
( Gợi ý : Tấm lòng người mẹ luôn đầy ăm đầy ăm ắp như tấm lòng người mẹ
ắp những gì ?)
tràng đầy tình thương yêu, luông sẵn
sàng chia sẻ ( trang trải đêm ngày) cho
những đứa con, cho cả mọi người.
*Cảm nhận được :
Dòng sông quê hương luôn mang một vẽ đẹp hiền hòa và đầy ắp những kỹ
niệm của mỗi con người.
Những vẽ đẹp đầy ăm ắp tình người, làm cho chúng ta càng thêm yêu quý và
gắn bó với dòng sông quê hương.

Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

8


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

Ví dụ 3 : Trong bài Nghe thầy đọc thơ (sách TV4/1) nhà thơ Trần Đăng
Khoa có viết :
«
Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghe vọng sông xa
Êm êm nghe tiếng của bà năm xưa
Nghe trăng thở động tàu dừa… »
Theo em, cuộc sống xung quanh đã gợi lên như thế nào trong tâm trí của
cậu học sinh khi nghe thầy đọc thơ.
Học sinh trả lời được các ý sau :
+ Biên pháp nghệ thuât được sử dụng + Nghệ thuật nhân hóa và cách gieo
trong đoạn thơ trên là gì ?
vần.
+ Các từ nào thể hiện nghệ thuật ?
+ Nhân hóa : thở
Cách gieo vần : ngày-cây ; nhà-xa ; xabà ; xưa- dừa.
+ Tìm hình ảnh, âm thanh trong cuộc + Các hình ảnh : nắng chói chang, cây
sống xung quanh đã gợi lên trong tâm cối xanh tươi
trí câu học trò ?
(Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh
nhà)
+ Các âm thanh. Tiếng mái chèo quẫy

nước, khua nước vọng lại từ dòng sông
hiện về trong kí ức.
Tiếng ru ạ ơ của người bà ru cháu
trong những năm tháng cậu học trò còn
thơ bé.
Tiếng tàu dừa trở mình dưới ánh
trăng khuya..
- Cảm nhận được :
+ Với những lời thơ của thầy đọc, cảnh vật xung quanh muôn màu, muôn âm sắc
tươi sáng đã hiện ra trong tâm trí của cậu học trò.
+ Cuộc sống được gợi lên, gợi ra có sự kết nối giữa quá khứ với hiện tại.
Ví dụ 4 : Trong bài thơ Bóc lịch (SGK- TV2/1), nhà thơ Bế Kiến Quốc có
đoạn viết :
«
Ngày hôm qua ở lại
Trong vở hồng của con
Con học hành chăm chỉ
Là ngày mai vẫn còn… »
Theo em, qua đoạn thơ trên nhà thơ muốn nói với các em điều gì ?
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

9


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

- Học sinh xác định được :
- Em hiểu thế nào là trang vở hồng ?

+ Trang vở hồng là trang vở đẹp đẽ
nhất của tuổi thơ.
- Cái động lại trên trang vở hồng là + Cái động lại trên trang vở hồng là
những gì ?
những thành tích tốt đẹp đã đạt được
của các en trong học tập
- Hiểu như thế nào về hai dòng thơ
+ Kết quả của sự chăm chỉ học tập của
Con học tập chăm chỉ
ngày hôm qua như( điểm giỏi, những
Là ngày mai vẫn còn…
lời khen của thầy cô…) được thể hiện
( Gợi ý :Kết quả của học tập chăm chỉ là rõ trên trang vở hồng đẹp đẽ của tuổi
cái gì ?Là ngày mai vẫn còn nghĩa là thế thơ ; nó sẽ được lưu giữ lại mãi mãi
nào ?)
cùng với thời gian.Vì vậy có thể nói
ngày hôm qua cũng không thể nào bị
mất đi
Cảm nhận được :
+ Sự liên kết giữa : Ngày hôm qua là thì quá khứ, ngày mai là thì tương lai.
+ Hiểu được ý nghĩa : Khuyên mỗi một học sinh cần phải cố gắng chăm chỉ học
hành để ngày mai, tương lai của các em càng thêm tươi sáng và đẹp đẽ hơn.
2. Kết luận.
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi Tiếng Việt theo biện pháp
Cảm thụ văn học thông qua tìm hiểu nội dung, ý nghĩa . Thực chất chính là hình
thức tìm hiểu nội dung khi dạy tập đọc. Song trong việc tìm hiểu nội dung, ý
nghĩa của tác phẩm. Chúng ta không chỉ dừng lại ở mức tái hiện những kiến thức
có trong tác phẩm mà dựa trên những vấn đề mà học sinh đã phát hiện được như :
(các biện pháp nghệ thuật, các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật… )để định

hướng cho học sinh cảm nhận được giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Chính cái đó
mới là cảm thụ văn học.
Vì vậy trong giảng dạy phân môn tập đọc người giáo viên cần lưu ý một
số điểm sau :
+ Để học sinh có được kỷ năng cảm thụ văn học tốt. Ngay từ khi các em
được học tập đọc thì người giáo viên phải cho các em nghe được những lời đọc
hay. Để có được điều đó thì giáo viên phải thực hiện tốt phần đọc mẫu của mình.
Trong hoạt động luyện đọc cần cho các em làm quen và rèn luyện kỷ năng đọc
diễn cảm. Vì thông qua đọc giúp cho các em hiểu về nội dung tác phẩm.
+ Trong hoạt động tìm hiểu nội dung bài đọc. Phải dẫn dắc học sinh tìm
hiểu tốt nội dung bài đọc. Đặc biệt trong hệ thống câu hỏi, cần có những câu hỏi
mang tính mỡ dành cho đối tượng học sinh giỏi. Để các em phát huy năng lực
hiểu và cảm thụ văn của mình.
+ Trong việc giải nghĩa từ, ngoài những từ mới trong SGK cung cấp. Giáo
viên cần mạnh dạng chon những từ chì khóa( từ chứa đựng giá trị nội dung và
nghệ thuật) để giảng giải cho học sinh. ( đây là cách lãy từ -giải nghĩa)
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

10


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

III. BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
Qua thực tế công tác bồi dưỡng học sinh gỏi môn Tiếng Việt khối 4,5 và
việc nghiên cứu, thực sáng kiến. Bản thân tôi đã rút ra được những bài học kinh
nghiệm về việc bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5
như sau :

1. Phải cung cấp đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh( đặc biệt
là kiến thức về ngữ pháp như :từ vựng và các kiến thức về biện pháp tu từ…)
2. Trong giảng dạy phân môn tập đọc, giáo viên cần thực hiện tốt việc đọc
diễn cảm, cần cho các em làm quen dần ( ở lớp,2,3) và rèn luyện kỷ năng đọc
diễn cảm( ở lớp 4,5).
3. Cần trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về cuộc sống , tập tục
văn hóa... Những mãng hình ảnh điển hình trong văn thơ Việt Nam được chon
lọc đưa vào giảng dạy ở chương trình Tiểu học như :
+ Cây tre là hình tượng của con người Việt Nam.
+ Cây dừa là hình tượng của con người miền Nam.
+ Những phẩm chất cao quý của con người Việt Nam ( trong cuộc sống,
trong chiến đấu và trong lao động sảng xuất. Trong mối quan hệ của các thành
viên trong gia đình, xã hội, cộng đồng…) thường được hình tượng hóa trong các
tác phẩm văn - thơ.
+ Nói đến làng quê Việt Nam thì kể đến :( cây đa, giếng nước, mái đình;
con sông, rặng (lũy tre), đường làng, ruộng đồng…)
4. Phát hiện và khai thác tốt các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật để
cảm nhận được giá trị nội dung, ý nghĩa và nghệ thuật của tác phẩm.
5. Cần khai thác tốt nội dung tác phẩm, giúp học sinh cảm nhận được
những điểm sâu sắc, tế nhị và đẹp đễ của văn học .
6. Phải phối hợp tốt giữa hai biện pháp ( một và hai) để rèn luyện kỷ năng
cảm thụ cho học sinh.
7. Tránh lạm dụng vào việc tổ chức hoạt động tìm hiểu nội dung trong tiết
dạy tập đọc. Chỉ để tham khảo và áp dụng cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi.
Với kinh nghiệm của bản thân trong nhiều năm phụ trách công tác bồi
dưỡng học sinh giỏi. Bản thân tôi mạnh dạng xây dựng sáng kiến này.Mặc dù đây
chỉ là hai trong nhiều giải pháp để bồi dưỡng cho học sinh giỏi cảm thụ văn học.
Song nó đã đem lại hiệu quả cao cho các em được bồi dưỡng Tiếng Việt của đơn
vị đi dự thi cấp huyện. Nhưng trong khi trình bày không thể tráng khỏi những
thiếu sót. Do vây bản thân tôi rất mong sự góp ý chân thành của hội đồng khoa và

quý đồng nghiệp. Để tôi sớm hoàn thiện hơn sáng kiến này.
Xin chân thành cảm ơn !

Vĩnh Hòa, ngày 28 tháng 03 năm 2009
Người thực hiện
Nguyễn Viết Út
Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

11


SKKN:” Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5”

ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ
* Nhận xét :………………………….………………………………………
……………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………...
* Xếp loại……………………………………………………………………
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
( Ký tên, đóng dấu)

ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
* Sáng kiến được Hội đồng khoa học xếp loại : ……………………
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG KHOA HỌC

( Ký tên, đóng dấu)

Người thực hiện

: Nguyễn Viết UÙt - GV Trường Tiểu học Vĩnh Hoøa

12