Sự tác động của ERP đến kế toán quản trị tại các doanh nghiệp tại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ KIM PHƯỚC

SỰ TÁC ĐỘNG CỦA ERP ĐẾN KẾ TOÁN QUẢN
TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ KIM PHƯỚC
SỰ TÁC ĐỘNG CỦA ERP ĐẾN KẾ TOÁN QUẢN
TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số: 60340301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. PHẠM VĂN DƯỢC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn: “Sự tác động của ERP đến kế toán quản trị

tại các doanh nghiệp tại Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học nghiêm
túc của cá nhân tác giả, với sự hỗ trợ của Giáo viên hướng dẫn và các thầy cô.
Các nội dung nghiên cứu và kết quả nghiên cứu trong đề tài này là trung thực
và chưa từng được công bố.
TP. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Thị Kim Phước


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................2
3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .....................................................................3
5. Đóng góp của nghiên cứu...................................................................................3
6. Kết cấu luận văn .................................................................................................3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ HỆ THỐNG HOẠCH
ĐỊNH NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ERP) VÀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ .....5
1.1. Đề tài nghiên cứu nước ngoài .........................................................................5
1.2. Đề tài nghiên cứu trong nước .........................................................................8
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ..........................................................................................12
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HỆ THỐNG HOẠCH ĐỊNH NGUỒN

LỰC DOANH NGHIỆP (ERP) VÀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ...............................13
2.1. Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp ERP ..................................13
2.1.1. Định nghĩa và quá trình hình thành hệ thống ERP .............................13
2.1.1.1. Định nghĩa hệ thống ERP .................................................................13


2.1.1.2. Quá trình hình thành, phát triển hệ thống ERP ............................14
2.1.2. Đặc điểm của hệ thống ERP ...................................................................19
2.1.3. Ưu điểm và nhược điểm của ERP .........................................................21
2.2. Tổng quan về kế toán quản trị .....................................................................23
2.2.1. Khái niệm .................................................................................................23
2.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của kế toán quản trị .......................24
2.2.3. Vai trò của kế toán quản trị ...................................................................28
2.2.4. Mục tiêu và nhiệm vụ của kế toán quả trị ............................................30
2.2.5. Kỹ thuật kế toán quản trị .......................................................................33
2.3. Mối quan hệ giữa ERP và kế toán quản trị tại doanh nghiệp ..................34
2.3.1. Sự thay đổi vai trò của kế toán quản trị ...............................................34
2.3.2. Kỹ năng cần thiết của kế toán quản trị trong môi trường ERP .........37
2.3.3. Module kế toán quản trị .........................................................................39
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..........................................................................................43
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU .............................................................44
3.1.

Giới thiệu ....................................................................................................44

3.2.

Mô hình nghiên cứu ..................................................................................44

3.3.

Giả thuyết nghiên cứu ...............................................................................45

3.4.

Thiết kế nghiên cứu ...................................................................................47

3.4.1. Quy trình nghiên cứu .............................................................................48
3.4.2. Nghiên cứu sơ bộ ....................................................................................50
3.4.3. Nghiên cứu chính thức ...........................................................................53
3.4.4. Xác định mẫu nghiên cứu ......................................................................53
3.5.

Phương pháp phân tích dữ liệu ................................................................54


TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..........................................................................................55
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................56
4.1. Kết quả nghiên cứu .......................................................................................56
4.1.1. Kết quả kiểm định Cronbach Alpha .....................................................56
4.1.2. Kết quả kiểm định sự khác biệt của việc sử dụng phần mềm ERP ...58
4.1.3. Kết luận từ kết quả nghiên cứu .............................................................67
TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..........................................................................................72
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................73
5.1. Kết luận chung ..............................................................................................73
5.2. Kiến nghị ........................................................................................................75
5.2.1. Đối với doanh nghiệp ..............................................................................75
5.2.2. Đối với nhân viên kế toán quản trị ........................................................76
5.3. Những hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ........................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC
Phụ Lục 1. Bảng câu hỏi về sự tác động của hệ thống ERP đến kế toán quản
trị tại các doanh nghiệp tại Việt Nam .................................................................. I
Phụ lục 2. Kết quả kiểm định Cronbach Alpha ............................................... VI
Phụ lục 3. Kết quả kiểm định Independent Sample T- Test đối với hai nhóm
sử dụng và không sử dụng phần mềm ERP.....................................................VII
Phụ lục 4. Danh sách các đáp viên tham gia khảo sát.Error!

Bookmark

not

defined.
Phụ lục 5. Danh sách các doanh nghiệp được khảo sát ................................ VIII



DANH MỤC VIẾT TẮT
TPHCM: Thành Phố Hồ Chí Minh
KTQT: Kế toán quản trị
IFAC: Liên đoàn kế toán quốc tế (International Federation of Accountants)
CNTT: Công nghệ thông tin
MRP: Kế hoạch cung ứng nguyên vật liệu (Material Requirements Planning)
BPR :Tái cấu trúc doanh nghiệp (Business Process Reengineering)
MRP II: Hoạch định nguồn lực sản xuất (Manufacturing Resources Planning )
SCM : Quản trị chuỗi cung ứng (Supply Chain Management)
ABC: Chi phí dựa trên hoạt động ABC (Activity based costing)
BOM : Định mức nguyên vật liệu (Bill-of Material )

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Đặc điểm của kế toán quản trị qua các giai đoạn phát triển. ....................27
Bảng 2.2. Những kỹ năng cần thiết của kế toán quản trị trong môi trường ERP .....38
Bảng 3.1. Các thang đo cho các giả thuyết nghiên cứu dựa vào nghiên cứu của
Valmohammadi et al (2014) .....................................................................................50
Bảng 4.1. Kết quả kiểm định Cronbach Alpha với nghiên cứu chính thức ..............57
Bảng 4.2. Kết quả kiểm định Independent Sample T- Test đối với hai nhóm sử dụng
và không sử dụng phần mềm ERP ............................................................................59


DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
Hình 1.1. Sự tác động của hệ thống ERP đến nhân viên kế toán quản trị và kế toán
quản trị. Nguồn: Granlund và Malmi (2002) ..............................................................6
Hình 2.1. Tóm tắt quá trình phát triển của hệ thống ERP. Nguồn: Fiona Fui-Hoon
Nah (2002).................................................................................................................19
Hình 2.2. Ví dụ về danh sách các trung tâm chi phí trong phân hệ CO (SAP). Nguồn
help.sap.com ..............................................................................................................40
Hình 2.3. Ví dụ về báo cáo so sánh chi phí thực tế và kế hoạch, chi phí biến đổi của
các trung tâm chi phí. Nguồn help.sap.com. .............................................................41
Hình 2.4. Ví dụ về hiển thị trung tâm lợi nhuận. Nguồn help.sap.com ....................42
Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu. Nguồn: Tác giả tự tổng hợp. .................................49


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam đang trong quá trình toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế và tự
do hóa thương mại ngày càng sâu rộng. Quá trình này không chỉ trong lĩnh vực
thương mại mà cả trong lĩnh vực sản xuất, dịch vụ, tài chính, đầu tư…đã tạo ra

những lợi thế mới thúc đẩy các doanh nghiệp phát triển, bên cạnh đó cũng tạo ra
không ít thách thức cho các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp phải cạnh tranh quyết
liệt hơn, gay gắt hơn. Vì vậy, việc ra quyết định kịp thời, chuẩn xác ngày càng được
xem trọng.
Ra quyết định là một chức năng cơ bản của người quản lý, đồng thời cũng là
nhiệm vụ phức tạp và khó khăn nhất của họ. Trong quá trình điều hành hoạt động
kinh doanh, người quản lý luôn phải đối diện với việc phải đưa ra các quyết định ở
nhiều dạng khác nhau. Tính phức tạp càng tăng thêm khi mà mỗi một tình huống
phát sinh đều tồn tại không chỉ một hoặc hai mà nhiều phương án liên quan khác
nhau đòi hỏi người quản lý phải đưa ra sự lựa chọn đúng đắn nhất cho doanh
nghiệp. Để phục vụ cho việc ra quyết định, người quản lý cần sự hỗ trợ của bộ phận
kế toán, đặc biệt là kế toán quản trị để tập hợp và phân tích dữ liệu thành nhiều dạng
thông tin khác nhau. KTQT với vai trò cung cấp thông tin hữu hiệu phục vụ chức
năng quản trị doanh nghiệp vì vậy cần phải được vận dụng và được khai thác triệt
để hơn, nhất là trong thời đại phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng thông tin. Có
thể thấy đầu tư phát triển hệ thống ERP được xem là giải pháp đầu tư công nghệ
thông tin tối ưu được nhiều nhà quản lý lựa chọn giúp doanh nghiệp giải quyết vấn
đề này.
Trong hệ thống ERP, phân hệ kế toán là phân hệ cốt lõi, hỗ trợ cho kế toán
quản trị cung cấp thông tin hữu ích kịp thời, có giá trị cho nhà quản lý. Thể hiện qua
việc giúp nhà quản lý có được những thông tin có độ tin cậy cao, đầy đủ, tổng hợp
thông tin một cách nhanh chóng để có thể ra quyết định một cách kịp thời.


2

Thêm nữa, ERP đã phát triển nhiều năm trên thế giới nhưng hiện tại ở Việt
Nam vẫn chưa được ứng dụng phổ biến, chủ yếu là các doanh nghiệp có quy mô
lớn, tập đoàn đa quốc gia. Bên cạnh đó, công tác giới thiệu, tuyên truyền lợi ích của
việc ứng dụng ERP trong doanh nghiệp chưa sâu rộng, khiến cho nhà quản lý không

có điều kiện tiếp xúc với giải pháp mới này và chưa thấy được lợi ích thực sự ERP
sẽ mang lại cho bộ máy kế toán quản trị nói riêng và doanh nghiệp nói chung. Thêm
nữa, có những dự án triển khai ERP không thành công tại Việt Nam do trình độ hiểu
biết về ERP của nhân viên và quản trị doanh nghiệp còn hạn chế. Vì vậy, với mong
muốn giúp các nhà quản lý cũng như những người làm công tác kế toán hiểu rõ hơn
về ERP và thấy được lợi ích từ việc ứng dụng ERP trong công tác kế toán quản trị
từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh, giá trị doanh nghiệp.
Qua tìm hiểu của tác giả thì hiện có rất ít nghiên cứu khoa học chuyên sâu về
vấn đề này. Đó là lý do tác giả chọn đề tài: “Sự tác động của ERP đến kế toán
quản trị tại các doanh nghiệp tại Việt Nam”
2. Mục tiêu nghiên cứu
Hệ thống hóa lý luận chung về ERP và kế toán quản trị.
Phân tích, đánh giá sự tác động của hệ thống ERP đến các yếu tố liên quan
đến kế toán quản trị tại các doanh nghiệp tại Việt Nam..
Đưa ra những đề xuất, kiến nghị để hoàn thiện, ứng dụng hệ thống ERP
trong công tác kế toán quản trị hoạt động ngày càng hiệu quả hơn.
Câu hỏi nghiên cứu:
Những nội dung cơ bản của ERP và kế toán quản trị là gì? Trên thế giới và ở
Việt Nam đã có những nghiên cứu nào liên quan đến mối quan hệ giữa ERP và kế
toán quản trị?
ERP có tác động đến kế toán quản trị tại các doanh nghiệp tại Việt Nam hay
không?
Có những đề xuất, kiến nghị gì để kế toán quản trị hoạt động hiệu quả hơn
khi ứng dụng hệ thống ERP?


3

3. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, đầu tiên tác giả sử dụng phương pháp tổng

hợp, phân tích để hệ thống hóa những nội dung cơ bản của ERP và kế toán quản trị
từ đó đưa ra các giả thuyết nghiên cứu. Sau đó tác giả sử dụng phương pháp nghiên
cứu định tính khảo sát, lấy ý kiến chuyên gia để xây dựng và điều chỉnh bảng câu
hỏi phỏng vấn sử dụng thang đo Likert 5 điểm. Tiếp theo tác giả sử dụng phương
pháp nghiên cứu định lượng thông qua kiểm định thang đo Cronbach Alpha và kiểm
định T-test so sánh sự khác biệt về cảm nhận sự tác động cảu ERP đến kế toán quản
trị của nhóm sử dụng và không sử dụng phần mềm ERP từ đó đánh giá giả thuyết
nghiên cứu và đưa ra kết luận xem xét ERP có tác động đến kế toán quản trị tại các
doanh nghiệp tại Việt Nam hay không. Và từ đó đưa ra các đề xuất, kiến nghị.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: hệ thống ERP và kế toán quản trị tại các doanh nghiệp
tại Việt Nam chủ yếu liên quan đến sự thay đổi vai trò của kế toán quản trị trong
môi trường ERP.
- Phạm vi không gian: các doanh nghiệp tại Việt Nam chủ yếu ở TPHCM, Hà
Nội, Hải Phòng, Biên Hòa.
- Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 07 năm 2016 đến tháng 10 năm 2016.
5. Đóng góp của nghiên cứu
Nghiên cứu này là một trong số ít các nghiên cứu về sự tác động của ERP
đến kế toán quản trị, đặc biệt là trong bối cảnh tại Việt Nam.
Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là tham khảo hữu ích giúp các nhà quản lý cũng
như những người làm công tác kế toán hiểu sâu sắc hơn về ERP và thấy được sự tác
động của việc áp dụng ERP đến kế toán quản trị.
6. Kết cấu luận văn


4

Kết cấu luận văn bao gồm:
Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu về hệ thống hoạch định nguồn lực doanh
nghiệp (ERP) và kế toán quản trị.

Chương 2: Cơ sở lý thuyết về hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP)
và kế toán quản trị.
Chương 3: Thiết kế nghiên cứu.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu.
Chương 5: Kết luận và kiến nghị.


5

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ HỆ THỐNG HOẠCH
ĐỊNH NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ERP) VÀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
1.1. Đề tài nghiên cứu nước ngoài
Sự tác động của hệ thống ERP đến kế toán quản trị được nghiên cứu bởi
Granlund và Malmi (2002); Scapens và Jazayeri (2003); Sayed (2006); Kanellou và
Spathis (2013).
Nghiên cứu của Scapens và Jazayeri (2003) cho thấy hệ thống ERP có bốn
chức năng đặc biệt là tính tích hợp, tính chuẩn hóa, tính thường xuyên và tính tập
trung hóa. Chính bốn chức năng này đã làm thay đổi vai trò của kế toán quản trị và
việc ra quyết định của nhà quản lý thông qua việc hệ thống ERP sẽ (1) làm giảm
khối lượng công việc thường ngày được thực hiện bởi các kế toán thông qua các
thay đổi phát triển như thời gian cần thiết để thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu, các
báo cáo được chuẩn hóa... (2) các nhà quản lý sẽ có kiến thức nhất định về kế toán,
(3) ERP giúp kế toán quản trị phân tích nhiều hơn các báo cáo về các giá trị trong
tương lai, (4) mở rộng hơn vai trò của kế toán quản trị từ việc tập trung vào các hoạt
động kế toán sang vai trò người giải trình, chuyên gia phân tích và tư vấn cho nhà
quản lý. Cũng vì vậy kế toán quản trị và nhà quản lý đã tìm thấy cách thức mới để
làm việc với các hệ thống ERP, từng nhiệm vụ khác nhau được thực hiện tốt hơn so
với trước đây. Scapens và Jazayeri cũng cho rằng ERP không phải là trình điều
khiển những thay đổi này nhưng nhờ các đặc tính của hệ thống, ERP đã mở ra
những cơ hội và điều kiện nhất định để những thay đổi này xảy ra.

Một mô hình về sự tác động của hệ thống ERP đến kế toán quản trị và nhân
viên kế toán quản trị được phát triển bởi Granlund và Malmi (2002). Họ đề xuất
rằng hệ thống ERP có cả ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến nhân viên kế toán
quản trị và kế toán quản trị. Ví dụ như những thay đổi trong nội dung báo cáo
chuyển trọng tâm từ phân tích dữ liệu lịch sử sang phân tích các giá trị có thể mang
đến trong tương lai, thời gian cần thiết để thu thập các dữ liệu ít đi, lịch trình sản
xuất, giao hàng được chi tiết và thể hiện một cách đầy đủ hơn ,…là những sự tác
động trực tiếp bởi hệ thống ERP. Tác động gián tiếp là kết quả của sự thay đổi công


6

việc quản lý, thay đổi trong quy trình kinh doanh,… bởi việc áp dụng hệ thống
ERP. Mô hình này là cơ sở tiền đề cho những nghiên cứu của các nhà nghiên cứu
sau được trình bày ở hình 1.1.
Kế toán quản trị

Triển khai hệ thống ERP

và
nhân viên kế toán quản trị

Sự thay đổi nghiệp vụ kế toán
quản trị, thay đổi trong quy
trình kinh doanh…

Hình 1.1. Sự tác động của hệ thống ERP đến nhân viên kế toán quản trị và kế
toán quản trị. Nguồn: Granlund và Malmi (2002)
Thông qua nghiên cứu của Granlund và Malmi (2002) có thể thấy ERP có sự
tác động đến hoạt động của bộ phận kế toán đặc biệt là kế toán quản trị. Granlund

và Malmi cũng đề nghị rằng cần nghiên cứu thêm để cung cấp một sự hiểu biết
phong phú hơn về việc sử dụng hệ thống ERP và các công nghệ thông tin liên quan
kế toán quản trị, quản trị chiến lược và hỗ trợ việc ra quyết định.
Trong một nghiên cứu sau này, Sayed (2006) đã nghiên cứu tác động của các
hệ thống ERP đến kế toán quản trị trong một công ty sản xuất lớn của Ai Cập.
Nghiên cứu cho thấy hệ thống ERP sẽ phản ánh cách thức kế toán quản trị phát triển
kỹ năng, sự hiểu biết của mình trong việc xử lý với hệ thống. Kế toán cần phải tự
đổi mới mình để đảm bảo thực hiện tốt công việc thông qua việc tiếp thu và nâng
cao kỹ năng CNTT, truyền thông, làm việc nhóm và tư duy chiến lược được duy trì
không thể thiếu. Về lâu dài, định vị được vị trí của bản thân là chuyên gia trong việc
sử dụng được những lợi ích từ hệ thống ERP.


7

Thông qua nghiên cứu có thể thấy kế toán quản trị ngoài kiến thức chuyên
môn, những hiểu biết về doanh nghiệp và các quy trình hoạt động của tổ chức, cần
trang bị cho bản thân những kỹ năng cần thiết để đáp ứng nhu cầu công việc như kỹ
năng giao tiếp để giải thích kết quả phân tích với nhà quản lý, gây ảnh hưởng và
thuyết phục nhà quản lý, kỹ năng CNTT để khai thác hệ thống ERP một cách tốt
nhất… ERP sẽ là cơ hội để kế toán quản trị khẳng định chuyên môn và tạo ra những
đặc tính mới cho bản thân.
Trong nghiên cứu của Kanellou và Spathis (2013) về lợi ích kế toán và sự hài
lòng trong môi trường ERP, tác giả đã đưa ra năm lợi ích trong công tác kế toán bắt
nguồn từ việc áp dụng hệ thống ERP đó là
1. Lợi ích về kế toán trong môi trường CNTT: việc thu thập dữ liệu sẽ nhanh
hơn và dễ dàng hơn, ERP sẽ cho ra kết quả các báo cáo một cách nhanh hơn.
2. Lợi ích về hiệu suất hoạt động của kế toán: giảm thời gian cần thiết để đóng
kỳ hàng tháng, hàng quý, hàng năm, và giảm thời gian để có thể phát hành
báo cáo tài chính.

3. Lợi ích về công tác tổ chức kế toán: tăng tính linh hoạt của những thông tin
chung, tích hợp các ứng dụng kế toán, cải thiện quá trình việc ra quyết định,
kiểm toán nội bộ và nâng cao chất lượng báo cáo.
4. Lợi ích về kế toán quản trị: tăng cường chất lượng, tăng độ chính xác của các
báo cáo chuyên sâu, kiểm soát thông tin và giảm thời gian thực hiện.
5. Lợi ích kế toán về chi phí: Giảm số lượng nhân sự của phòng kế toán.
Có thể thấy nghiên cứu đã đưa ra được những lợi ích thu được từ việc ứng dụng
ERP đối với bộ phận kế toán và đánh giá sự hài lòng của nhân viên kế toán khi
áp dụng hệ thống. Tuy nhiên nghiên cứu cũng có những hạn chế nhất định về cỡ
mẫu, chưa nói lên được sự tương tác giữa việc áp dụng hệ thống ERP và sự hài
lòng của người sử dụng.
Kết luận rằng các nghiên cứu trên đã chứng minh được ERP có sự tác động tích cực
đến kế toán quản trị, công tác kế toán cũng như vai trò của kế toán quản trị trong
doanh nghiệp.


8

1.2. Đề tài nghiên cứu trong nước
Trong nghiên cứu của Nguyễn Bích Liên (2012), tác giả đã trình bày các
quan điểm ảnh hưởng nghiên cứu nhân tố ảnh hưởng chất lượng thông tin kế toán từ
đó lựa chọn mô hình “hệ thống hoạt động” để nghiên cứu mối quan hệ giữa 3 vấn
đề chất lượng sản phẩm thông tin, hệ thống thông tin và người sử dụng thông tin.
Theo kết quả phân tích các thành phần theo mô hình hệ thống hoạt động áp dụng
cho hệ thống ERP theo đầy đủ các giai đoạn phát triển hệ thống, tác giả đã tổng hợp
có 12 nhân tố ảnh hưởng chất lượng thông tin ERP và đồng thời phân tích đặc điểm
ứng dụng ERP tại Việt Nam. Từ đó phân tích và đưa ra các kết luận:
Có tất cả 13 nhóm chi tiết thành phần nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng
thông tin kế toán trong môi trường ứng dụng ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam
là:

1. Tầm nhìn, cam kết và sự hỗ trợ của ban quản lý cấp cao doanh nghiệp.
2. Năng lực, kinh nghiệm và sự hỗ trợ của nhà tư vấn triển khai.
3. Năng lực đội dự án doanh nghiệp.
4. Chất lượng dữ liệu.
5. Huấn luyện và tham gia của các nhân viên doanh nghiệp.
6. Thử nghiệm hệ thống.
7. Chất lượng thiết bị, cơ sở hạ tầng.
8. Quy trình xử lý và chất lượng phần mềm ERP.
9. Chính sách quản lý thay đổi.
10. Chính sách chất lượng và kiểm soát.
11. Môi trường văn hóa doanh nghiệp.
12. Môi trường giám sát, kiểm tra.
13. Chính sách nhân sự.
Có sự khác nhau về quan điểm các nhân tố ảnh hưởng chất lượng thông tin
kế toán của ba nhóm người khảo sát là nhà tư vấn triển khai ERP, doanh nghiệp sử
dụng ERP và các nhà nghiên cứu, giảng dạy ERP. Các khác biệt đáng kể này chủ
yếu tập trung vào những nội dung chi tiết như: vai trò của Ban quản lý cấp cao


9

doanh nghiệp; tầm quan trọng về kiến thức và am hiểu lĩnh vực hoạt động doanh
nghiệp của nhà tư vấn; về vấn đề chính sách chất lượng, kiểm soát, chính sách nhân
sự và môi trường giám sát kiểm tra hệ thống ERP. “Tầm nhìn, cam kết và hỗ trợ của
Ban quản lý doanh nghiệp” được đánh giá là quan trọng nhất tới chất lượng thông
tin kế toán. Trong khi nhóm nhân tố liên quan tới môi trường văn hóa, giám sát
kiểm tra bị đánh giá ảnh hưởng thấp nhất tới chất lượng thông tin kế toán trong môi
trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam do quan niệm khác biệt nhau khá lớn
giữa các đối tượng khảo sát bởi bản chất phức tạp của vấn đề quản lý, kiểm soát và
văn hóa doanh nghiệp. Tác giả cũng đưa ra 6 nhân tố mới ảnh hưởng chất lượng

thông tin kế toán trong môi trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam và mức xếp
hạng ảnh hưởng của chúng lần lượt là: (1) Năng lực Ban quản lý và kiến thức nhà tư
vấn triển khai; (2) Kinh nghiệm, phương pháp nhà tư vấn triển khai & chất lượng
dữ liệu; (3) Chất lượng phần mềm kế toán; (4) Thử nghiệm và huấn luyện nhân
viên; (5) Kiểm soát đảm bảo hệ thống ERP tin cậy; Và (6) Chính sách nhân sự và
quản lý thông tin cá nhân. Dựa trên khuôn mẫu kiểm soát của CobiT, tác giả đã xây
dựng các kiểm soát cho từng nhân tố ảnh hưởng chất lượng thông tin kế toán trong
môi trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam.
Trong nghiên cứu của Nguyễn Thị Bích Hà (2013), tác giả đã cho thấy sự tác
động của ERP đến việc tổ chức hệ thống thông tin kế toán thể hiện qua những thay
đổi về mặt quy trình xử lý nghiệp vụ như thu thập, xử lý dữ liệu và cung cấp thông
tin; những thay đổi về tổ chức bộ máy kế toán như về cơ cấu nhân sự, phân chia
trách nhiệm, phân quyền truy cập; những thay đổi về tổ chức phần cứng và hạ tầng
mạng; những thay đổi về kiểm soát và đánh giá chất lượng thông tin. Từ đó đưa ra
những giải pháp để khai thác ưu thế của ứng dụng ERP đến hoạt động quản lý nói
chung và hoạt động kế toán nói riêng từ đó phục vụ tốt cho công tác quản lý, điều
hành doanh nghiệp, nâng cao năng lực kiểm soát chất lượng thông tin kế toán.
Những giải pháp đó là lựa chọn phần mềm, đối tác triển khai phù hợp nhất với nhu
cầu của từng doanh nghiệp, xây dựng giải pháp tái cấu trúc quy trình kinh doanh,
chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, xây dựng các yêu cầu về chuyển đổi dữ liệu, thủ tục


10

chuyển đổi để tránh việc bỡ ngỡ vì số liệu, báo cáo theo ERP có thể khác với cách
làm theo kiểu truyền thống; xây dựng các quy trình hoạt động của doanh nghiệp và
phổ biến đến các bộ phận một cách rõ ràng để đảm bảo hiệu quả làm việc chung của
toàn doanh nghiệp; cần xem xét yêu cầu về công việc, quản lý, kiểm soát để phân
chia trách nhiệm giữa các nhân viên, các bộ phận để đảm bảo việc ghi nhận, xử lý
và cung cấp thông tin kịp thời, đáng tin cậy.

Trên đây là những nghiên cứu chuyên sâu tiêu biểu về sự tác động của ERP
đến hệ thống thông tin kế toán, chất lượng thông tin kế toán. Tuy nhiên, do ERP
mới bắt đầu phát triển trong những năm gần đây ở Việt Nam nên các nghiên cứu về
ERP không nhiều. Chủ yếu là các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến sự triển
khai thành công và thất bại của ERP như nghiên cứu của Nguyễn Hữu Hoàng Thọ
(2012), Ngụy Thị Hiền và Phạm Quốc Trung (2013), Ngô Phúc Hạnh (2013). Ngoài
ra còn có một số nghiên cứu về ERP trong các doanh nghiệp cụ thể như nghiên cứu
của Trần Thanh Thúy (2011), Phạm Hồng Thái (2013) tuy nhiên các nghiên cứu
này chỉ phân tích một cách tổng quát trong nội bộ một tổ chức.
Sự ra đời và phát triển của kế toán quản trị là kết quả tất yếu nhằm đáp ứng
nhu cầu thông tin của nhà quản trị doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường luôn
biến động, nhiều cạnh tranh và rủi ro. Mặc dù ra đời sau kế toán tài chính nhưng kế
toán quản trị ngày càng chứng tỏ sự cần thiết và vai trò đặc biệt quan trọng của
mình đối với công tác quản trị, điều hành các doanh nghiệp. Vì vậy những năm gần
đây ở Việt Nam cũng đã có khá nhiều những nghiên cứu về xây dựng, tổ chức công
tác kế toán quản trị tại từng doanh nghiệp, từng lĩnh vực khác nhau từ đó đưa ra các
giải pháp để hoàn thiện, đáp ứng nhu cầu thông tin của doanh nghiệp nhiều hơn.
(Trần Thị Ngọc Hân, 2016).
Trong nghiên cứu của Huỳnh Lợi (2008), tác giả đã đánh giá tình hình áp
dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam và tổng kết bài học
kinh nghiệm về xây dựng kế toán quản trị ở các nước trên thế giới, từ đó đưa ra các
giải pháp hỗ trợ xây dựng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam
như: Đối với Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện nền tảng pháp lý đảm bảo cho quyền


11

quyết định chuyên môn về kế toán quản trị của doanh nghiệp tiến hành xúc tiến các
chương trình hỗ trợ trực tiếp, gián tiếp cho doanh nghiệp tiếp cận, tiếp nhận, chuyển
giao kế toán quản trị từ các nước có nền kế toán quản trị phát triển trên thế giới và

đào tạo nguồn nhân lực kế toán quản trị hỗ trợ cho những doanh nghiệp sản xuất ở
Việt Nam; xây dựng và phát triển các chương trình, tổ chức đào tạo và cấp chứng
chỉ hành nghề kế toán quản trị; tiếp tục phát triển thị trường dịch vụ tư vấn, phát
triển Hội kế toán ở Việt nam làm nền tảng hỗ trợ xây dựng, tiếp nhận, chuyển giao
kế toán quản trị và hành nghề kế toán quản trị. Đối với các doanh nghiệp sản xuất
cần nâng cao ý thức của nhà quản trị đối với kế toán quản trị để tạo nên bước đột
phá nhận thức, chỉ đạo hệ thống kế toán mới, kế toán quản trị; tiếp tục hoàn thiện,
phát triển hệ thống kế toán, tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kế toán doanh
nghiệp gồm hai bộ phận kế toán tài chính và kế toán quản trị; xác định mô hình và
cơ chế vận hành; đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; ứng dụng, nâng cao trình độ
công nghệ thông tin và tin học kế toán.
Có thể thấy rằng việc xây dựng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất
ở Việt Nam có thành công hay không là do sự kết hợp đồng bộ các giải pháp của cả
bên trong doanh nghiệp và sự hỗ trợ từ bên ngoài. Đây gần như là sự tái lập lại nhận
thức, tạo mới cơ sở vật chất để tổ chức thực hiện.
Trong nghiên cứu của Phạm Ngọc Toàn (2010), tác giả cũng đã hệ thống hóa
cơ sở lý thuyết về kế toán quản trị, khảo sát thực trạng kế toán quản trị ở các doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam từ đó xây dựng nội dung và tổ chức kế toán quản trị
trong doanh nghiệp vừa và nhỏ từ khâu thu nhận thông tin đầu vào, tổ chức phân
loại và xử lý thông tin thông qua hệ thống tài khoản kế toán gắn kết với kế toán tài
chính, tổ chức thiết lập và cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán quản trị
tùy theo lĩnh vực hoạt động và trình độ quản lý; tổ chức nhân sự thực hiện kế toán
quản trị và vận dụng tin học, công nghệ thông tin vào kế toán quản trị nhằm giúp
các nhà quản trị có một công cụ quản lý thiết thực và hiệu quả.


12

TÓM TẮT CHƯƠNG 1
Chương 1 đã trình bày tổng quan những nghiên cứu trong và ngoài nước liên

quan đến hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp ERP, kế toán quản trị và mối
quan hệ giữa hệ thống ERP và kế toán quản trị. Có thể thấy, trên thế giới đã có rất
nhiều nghiên cứu từ tổng quát đến chuyên sâu từng khía cạnh của lĩnh vực ERP và
kế toán quản trị. Tại thị trường Việt Nam, cũng đã có rất nhiều những nghiên cứu
liên quan đến kế toán quản trị chủ yếu là các nghiên cứu về việc xây dựng, tổ chức
và hoàn thiện kế toán quản trị tại các doanh nghiệp từ cụ thể đến tổng quát, tuy
nhiên lĩnh vực ERP còn khá mới mẻ, có rất ít nghiên cứu trong lĩnh vực này, chủ
yếu các nghiên cứu tập trung vào các nhân tố thành công cốt lõi của việc triển khai
hệ thống ERP, tổ chức công tác kế toán và hệ thống thông tin doanh nghiệp trong
môi trường ứng dụng ERP…mà chưa có nghiên cứu nào về mối quan hệ giữa hệ
thống ERP và kế toán quản trị. Chính từ lỗ hổng nghiên cứu này, bài nghiên cứu
được thực hiện nhằm bổ sung vào các nghiên cứu về lĩnh vực ERP, cung cấp bằng
chứng thực nghiệm mới khi nghiên cứu về ERP trong môi trường kế toán ở Việt
Nam.


13

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HỆ THỐNG HOẠCH ĐỊNH NGUỒN
LỰC DOANH NGHIỆP (ERP) VÀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
2.1. Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp ERP
2.1.1. Định nghĩa và quá trình hình thành hệ thống ERP
2.1.1.1. Định nghĩa hệ thống ERP
ERP là viết tắt của “Enterpise Resource Planning” được gọi là “Hệ thống
hoạch định nguồn lực doanh nghiệp”. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về ERP.
Klaus et al. (2000) và Al-Mashari et al. (2003) khẳng định rằng tùy thuộc vào từng
bối cảnh, vị trí của họ trong tổ chức, mức độ liên quan và kinh nghiệm với ERP mà
có nhận thức khác nhau về định nghĩa hệ thống ERP.
Theo báo cáo của Deloitte xuất bản năm 1998 đã cung cấp cái nhìn ban đầu khá
hữu ích. Theo Deloitte (1998), một hệ thống ERP là một gói hệ thống phần mềm

doanh nghiệp cho phép một công ty:
 Tự động hóa và tích hợp phần lớn của các quy trình kinh doanh của doanh
nghiệp
 Chia sẻ dữ liệu phổ biến và thực hiện trên toàn bộ doanh nghiệp, và
 Tạo ra và tiếp cận thông tin trong một môi trường thời gian thực
Davenport (2000, p.1-2) mô tả hệ thống ERP là hệ thống thông tin có khả năng
hỗ trợ tích hợp và chia sẻ các dòng thông tin xuyên suốt giữa các bộ phận chức năng
trong doanh nghiệp, các đơn vị kinh doanh, và ranh giới địa lý. Trong đó, Internet
được sử dụng để giao tiếp, liên lạc giữa các tổ chức. Định nghĩa của ông nhấn mạnh
đến tích hợp, được thực hiện bởi hệ thống ERP, giữa mạng lưới các tổ chức khác
nhau, hoặc giữa các bộ phận chức năng riêng biệt trong các tổ chức như tài chính,
marketing, mua hàng, hàng tồn kho, bán hàng và phân phối, hoạch định nguồn nhân
lực, thanh toán lương…
Klaus et al. (2000, p.141) mô tả các hệ thống ERP là giải pháp phần mềm
toàn diện tích hợp đầy đủ các quy trình và các chức năng của một doanh nghiệp để
trình bày một cái nhìn toàn diện về kinh doanh từ một thông tin duy nhất và kiến
trúc CNTT, mô tả một hệ thống ERP là một gói hệ thống phần mềm doanh nghiệp


14

cho phép công ty quản lý việc sử dụng hữu hiệu và hiệu quả các nguồn lực của
doanh nghiệp (nguyên vật liệu, nhân lực, tài chính,…) bằng cách cung cấp số liệu,
giải pháp tích hợp cho dòng thông tin mà tổ chức cần. Nó hỗ trợ quan điểm định
hướng quá trình của doanh nghiệp như là các quy trình hoạt động được chuẩn hoá
trong các doanh nghiệp. Hệ thống ERP là hệ thống máy tính được thiết kế để xử lý
các nghiệp vụ phát sinh của tổ chức và tạo điều kiện tích hợp, lập kế hoạch, sản
xuất, và xử lý phản hồi của khách hàng theo thời gian thực.
Dựa trên các mô tả trên, chúng ta có thể kết luận rằng hệ thống ERP là một
gói phần mềm CNTT phức tạp được thiết kế để tích hợp các quy trình kinh doanh

và phần hành chức năng. Nó có khả năng trình bày cái nhìn một cách tổng thể của
doanh nghiệp bằng cách cho phép chia sẻ dữ liệu và làm việc trong một môi trường
thời gian thực. Hệ thống ERP được xây dựng trên một cơ sở dữ liệu tập trung để
đảm bảo chất lượng thông tin tức thì nghĩa là bất kể dữ liệu đầu vào được xử lý ở
đâu, nó sẽ trở thành cơ sở dữ liệu cho các thành viên trong tổ chức đăng nhập và sử
dụng theo thời gian thực.
2.1.1.2. Quá trình hình thành, phát triển hệ thống ERP
Năm 2000, Wortmann et al đã tổng kết quá trình phát triển của hệ thống ERP
suốt một khoảng thời gian dài, bao gồm cả các chức năng và công nghệ của hệ
thống ERP qua từng giai đoạn.
Giai đoạn 1: Những năm 1960: hỗ trợ ra quyết định lập kế hoạch và
hoạch định yêu cầu nguyên vật liệu (MRP- Material Requirements Planning)
Sự phát triển của hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp bắt đầu với ứng
dụng kiểm soát hàng tồn kho đơn giản. Các hệ thống như IMPACT của IBM từ năm
1960 dùng để kiểm soát mức độ tồn kho cho một số lượng lớn các mặt hàng. Các hệ
thống tính toán dự báo nhu cầu trong tương lai thông qua các thuật toán cao cấp.
Dựa trên những con số dự báo, các ứng dụng xác định các thông số đặt hàng như
tồn kho an toàn (safety stocks), điểm đặt hàng trở lại (reorder points) và số lượng.
Nhìn chung, năng lực của máy tính đã được sử dụng để thực hiện các phép tính
trong những ngày đầu. Muộn hơn một chút, vào khoảng năm 1965, lần đầu tiên ứng


15

dụng lập kế hoạch và xây dựng chuỗi lịch trình ra đời. Vào cuối những năm 1960,
khái niệm MRP được đưa ra, là một phần mềm dựa trên kế hoạch sản xuất và kiểm
soát nguyên vật liệu đã được sử dụng để quản lý trong quá trình sản xuất. Khái niệm
này được dựa trên hai nguyên tắc. Đầu tiên, nó dựa trên lịch trình sản xuất các chi
tiết cho sản phẩm bằng cách sử dụng dữ liệu về thời gian sản xuất chính để từ đó
tính toán đơn đặt hàng. Gồm nhiều chi tiết, nhiều giai đoạn và khối lượng đặt hàng

khác nhau theo thời gian nên không thể thực hiện bằng tay. Do đó, tính toán MRP
sử dụng khả năng tính toán và bộ nhớ của máy tính. Nguyên tắc thứ hai đằng sau
MRP là sự thông minh của định mức nguyên vật liệu (Bill-of Material -BOM).
BOM trình bày cách mà các giai đoạn sản xuất được thông qua khi chuyển đổi
nguyên vật liệu thành thành phẩm cuối cùng. BOM đã được sử dụng để đảm bảo
rằng các tính toán nguyên vật liệu cần thiết cho quá trình sản xuất, và rằng họ đã sử
dụng năng lực của máy tính một cách hiệu quả.
Tất cả các ứng dụng này có điểm chung, mà họ sử dụng CNTT cho các tính toán
theo một cách mà sẽ tập trung vào hiệu quả. Cần lưu ý rằng quá trình xử lý nghiệp
vụ vẫn chủ yếu là thủ công trong những năm 1960. Những hoạt động này dựa trên
các tập tin bằng giấy được sắp xếp với các chứng từ như đơn đặt hàng, danh mục
hàng tồn kho, hoặc các tài khoản phải thu. Máy tính được sử dụng chủ yếu để thực
hiện hoạt động lớn hơn. Dần dần, nhiều chức năng hơn (bán hàng, sản xuất, mua
hàng, tài chính, chất lượng, quản lý nhân sự,…) được thêm vào, nhưng vai trò của
các phòng ban vẫn không thay đổi.
Giai đoạn 2: Những năm 1970: hỗ trợ trực tuyến các quá trình kinh
doanh và tích hợp cơ sở dữ liệu phân hệ hoạch định nguồn lực sản xuất MRP
II (Manufacturing Resources Planning - MRP II)
Những năm 1970 đã mang đến một sự thay đổi đáng kể, bởi vì có thể hỗ trợ tích
hợp các quy trình kinh doanh của doanh nghiệp. Ứng dụng kết hợp hỗ trợ ra quyết
định, xử lý nghiệp vụ, và ứng dụng quản lý thông tin được tích hợp làm một.
Việc đổi mới đầu tiên là sự ra đời của xử lý trực tuyến. Xử lý trực tuyến đã nâng
cao hiệu quả nhập dữ liệu vì các khía cạnh của người nhập dữ liệu được cải thiện và