TÀI LIỆU CHUYÊN đề LIÊN MINH GIAI cấp và PHƯƠNG HƯỚNG TĂNG CƯỜNG LIÊN MINH GIAI cấp CÔNG NHÂN với GIAI cấp NÔNG dân và THẤNG lớp TRÍ THỨC TRONG CÁCH MẠNG xã hội CHỦ NGHĨA

LIÊN MINH GIAI CẤP VÀ PHƯƠNG HƯỚNG TĂNG CƯỜNG LIÊN MINH GIAI
CẤP CÔNG NHÂN VỚI GIAI CẤP NÔNG DÂN VÀ TẦNG LỚP TRÍ THỨC
TRONG CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
MỤC LỤC

Trang
LỜI NÓI ĐẦU

2

1. CƠ CẤU XÃ HỘI - GIAI CẤP VÀ TÍNH QUI LUẬT CỦA LIÊN MINH
GIAI CẤP CÔNG NHÂN VỚI GIAI CẤP NÔNG DÂN VÀ TẦNG LỚP
TRÍ THỨC TRONG CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

3

1.1. Cơ cấu xã hội - giai cấp trong xã hội xã hội chủ nghĩa

3

1.2. Tính quy luật của liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức

4

2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG TĂNG CƯỜNG LIÊN MINH GIAI
CẤP CÔNG NHÂN VỚI GIAI CẤP NÔNG DÂN VÀ TẦNG LỚP TRÍ THỨC

9

2.1. Nội dung liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và

tầng lớp trí thức

9

2.2. Phương hướng tăng cường liên minh giai cấp công nhân với
giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức ở nước ta hiện nay
KẾT LUẬN

12
17


2
LỜI NÓI ĐẦU

Liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức
là một vấn đề lý luận cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học, là cơ sở để làm
sáng tỏ vấn đề lực lượng cách mạng trong cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nhận
thức và giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa các giai cấp, thực hiện tốt liên
minh công - nông - trí là điều kiện đảm bảo thắng lợi cho sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
1. CƠ CẤU XÃ HỘI - GIAI CẤP VÀ TÍNH QUI LUẬT CỦA LIÊN MINH
GIAI CẤP CÔNG NHÂN VỚI GIAI CẤP NÔNG DÂN VÀ TẦNG LỚP TRÍ THỨC
TRONG CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

1.1. Cơ cấu xã hội - giai cấp trong xã hội xã hội chủ nghĩa

- Khái niệm:
Cơ cấu xã hội - giai cấp là một hệ thống các giai cấp, các tầng lớp xã
hội có quan hệ tác động lẫn nhau phản ánh địa vị, lợi ích kinh tế - chính trị xã hội của các giai cấp vừa có mâu thuẫn vừa mang tính thống nhất. Đây là hệ

thống các giai cấp, các tầng lớp xã hội có quan hệ tác động lẫn nhau thông
qua các mối quan hệ về địa vị kinh tế - xã hội, sở hữu, quản lý tư liệu sản
xuất, phân phối sản phẩm… trong một phương thức sản xuất nhất định. Nó
phản ánh địa vị lợi ích kinh tế - chính trị - xã hội của các giai tầng, vừa có
mâu thuẫn vừa mang tính thống nhất tạo thành cơ cấu xã hội.
Cơ cấu xã hội - giai cấp trong xã hội xã hội chủ nghĩa là hệ thống các
giai tầng bao gồm: Giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, tầng lớp trí thức xã
hội chủ nghĩa và các tầng lớp lao động khác hoạt động dưới sự lãnh đạo của
Đảng của giai cấp công nhân, tạo nên nền tảng của xã hội.
- Đặc điểm cơ bản của cơ cấu xã hội - giai cấp trong xã hội xã hội chủ
nghĩa là không còn giai cấp bóc lột, không còn sự đối kháng về lợi ích căn bản
giữa các giai tầng trong xã hội, nó hoàn toàn khác về chất so với các xã hội trước
đó. Bởi vì, nó được xây dựng, hình thành dựa trên cơ sở chế độ công hữu về tư
liệu sản xuất, chế độ không có áp bức bóc lột. Mặt khác cơ cấu xã hội - giai cấp
trong xã hội xã hội chủ nghĩa thống nhất về lợi ích cơ bản, không ngừng được
xây dựng, củng cố và phát triển toàn diện. Địa vị vai trò xã hội của các giai tầng
cũng có sự thay đổi về chất: Giai cấp công nhân trở thành giai cấp lãnh đạo xã


3
hội thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản, là giai cấp trung tâm thời đại,
quyết định xu hướng vận động phát triển của xã hội. Giai cấp nông dân là lực
lượng đông đảo trong xã hội, địa vị kinh tế - xã hội có bước phát triển mới về
chất so với các chế độ trước đó. Các xã hội trước như xã hội phong kiến, họ bị
giai cấp địa chủ phong kiến bóc lột, chế độ tư bản chủ nghĩa họ bị giai cấp tư sản
bóc lột địa tô, dưới chủ nghĩa xã hội họ trở thành người làm chủ xã hội. Trong
tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa giai cấp nông dân từng bước hình thành
giai cấp nông dân tập thể, từng bước nâng cao trình độ giác ngộ xã hội chủ nghĩa
cùng với giai cấp công nhân, trở thành những người làm chủ xã hội. Tầng lớp trí
thức là lực lượng hết sức quan trọng đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và

đời sống, vai trò của trí thức ngày càng tăng lên cùng với sự phát triển của cuộc
cách mạng khoa học và công nghệ trong tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội do còn tồn tại nền kinh tế nhiều
thành phần. Tương ứng với nền kinh tế đó là một cơ cấu xã hội - giai cấp đa dạng
phức tạp bao gồm các giai tầng vừa liên minh vừa đấu tranh lẫn nhau, trong đó giai
cấp công nhân giữ vai trò lãnh đạo. Liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức dần dần được củng cố trở thành nền tảng của xã hội
mới. Xu hướng vận động, phát triển của cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội ngày càng giảm dần tính phức tạp, từng bước khắc phục
mâu thuẫn, khắc phục sự khác biệt về lợi ích kinh tế - xã hội, tạo sự thống nhất về
lợi ích căn bản giữa các giai cấp và tầng lớp trong xã hội. Các giai tầng ngày càng
xích lại gần nhau, hợp tác chặt chẽ với nhau hơn. Đối với nước ta đang trong thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, cơ cấu xã hội - giai cấp mang tính đa dạng phức tạp.
Còn tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp với những quan hệ khác nhau, ngay cả ở mỗi
giai cấp và tầng lớp xã hội cũng có sự phát triển mới. Giai cấp công nhân là giai cấp
lãnh đạo xã hội thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản, tuy nhiên, bên cạnh đó
vẫn còn một bộ phận làm thuê cho các doanh nghiệp tư nhân; giai cấp nông dân cơ
cấu cũng khá đa dạng, vừa có hợp tác xã, vừa sản xuất ở tổ sản xuất, cá thể, tiểu
chủ. Đội ngũ trí thức có bộ phận được đào tạo dưới chế độ mới, có bộ phận được
đào tạo trong chế độ cũ. Vì vậy, để phát huy tốt khối đại đoàn kết dân tộc Đảng ta
khẳng định: “Lấy mục tiêu giữ vững độc lập, thống nhất của Tổ quốc vì dân giàu,


4
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh làm điểm tương đồng để gắn bó
đồng bào các dân tộc, các tôn giáo, các tầng lớp nhân dân”1.
1.2. Tính quy luật của liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức

Liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng

lớp trí thức là sự hợp tác đặc biệt do giai cấp công nhân lãnh đạo nhằm
thủ tiêu chủ nghĩa tư bản, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ
nghĩa cộng sản.
Đây là sự hợp tác đặc biệt trên cơ sở thống nhất lợi ích cơ bản và sự tự
nguyện của các giai tầng. Sự hợp tác đó do giai cấp công nhân thông qua đội
tiền phong là Đảng Cộng sản lãnh đạo, nhằm tạo nên động lực cách mạng, thủ
tiêu chủ nghĩa tư bản, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa
cộng sản.
- Tính tất yếu của liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và tầng lớp trí thức.
Thực chất của liên minh giai cấp là huy động lực lượng, tạo thành động
lực to lớn cho cách mạng xã hội chủ nghĩa, muốn giành được thắng lợi, tất
yếu giai cấp công nhân phải liên minh với các giai cấp, tầng lớp khác. Chủ
nghĩa Mác - Lênin chỉ rõ: Quần chúng nhân dân là người làm nên lịch sử, là
động lực thúc đẩy tiến trình lịch sử phát triển. Đặc biệt cuộc cách mạng xã hội
chủ nghĩa là cuộc cách mạng sâu sắc nhất, toàn diện, triệt để nhất trên tất cả
các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội với tính chất gay go phức tạp,
quyết liệt, lâu dài, mang tính nhân dân, tính quốc tế, hoàn thành được sự
nghiệp cách mạnh đó tất yếu phải liên minh công – nông – trí để tạo nên sức
mạnh tổng hợp.
Tính tất yếu liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và
tầng lớp trí thức còn xuất phát từ vị trí, vai trò của các giai tầng trong khối
liên minh. Giai cấp công nhân là giai cấp có sứ mệnh lịch sử lãnh đạo xã hội,
muốn hoàn thành thắng lợi sứ mệnh lịch sử của mình đòi hỏi phải liên minh
với các giai tầng khác, tập hợp lực lượng để tạo sức mạnh tổng hợp. Nghiên
1

Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr.41.

5
cứu tổng kết thực tiễn các phong trào công nhân ở Châu Âu, nhất là ở Anh và
Pháp cuối thế kỷ XIX, Mác - Ăngghen đã chỉ ra rằng, nhiều cuộc đấu tranh
của công nhân đã bị thất bại, tổn thất, chủ yếu là vì đã không liên minh với
“người bạn đồng minh tự nhiên” của mình là nông dân. Do vậy, cách mạng vô
sản phải là bài đồng ca của giai cấp công nhân và nông dân mà nếu không có
được bài đồng ca này thì trong tất cả các quốc gia nông dân bài đơn ca của
cách mạng vô sản sẽ trở thành một bài ai điếu. C.Mác khẳng định: "Giai cấp
công nhân không thể tiến lên một bước và không thể đụng đến sợi tóc nào của
chế độ tư bản, trước khi đông đảo nông dân và giai cấp tiểu tư sản chưa bị
tiến trình cách mạng buộc phải đi theo những người vô sản coi đó là đội tiên
phong của mình"1.
Đối với giai cấp nông dân là lực lượng đông đảo trong xã hội, dưới
xã hội cũ họ cũng bị áp bức bóc lột và có nguyện vọng được giải phóng,
nhưng không tự giải phóng được bản thân giai cấp mình. Bởi vì, giai cấp
nông dân không có hệ tư tưởng dẫn đường, mặt khác do điều kiện sản xuất,
sở hữu của nông dân phân tán, nên họ mang tư tưởng tư hữu, nhỏ lẻ, dễ
hoang mang dao động khi gặp khó khăn. Do vậy, giai cấp nông dân chỉ giải
phóng được mình khi liên minh chặt chẽ với giai cấp công nhân và chịu sự
lãnh đạo của giai cấp công nhân. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Chỉ có giai
cấp công nhân lãnh đạo thì nông dân mới được giải phóng, cũng chỉ có thắt
chặt liên minh với nông dân thì giai cấp công nhân mới lãnh đạo cách mạng
đến thắng lợi"2.
Tầng lớp trí thức là một tầng lớp xã hội đặc biệt có vai trò rất quan
trọng, đi đầu trong lĩnh vực phát triển khoa học công nghệ, nghiên cứu ứng
dụng khoa học vào sản xuất, đời sống và phát triển văn hoá tinh thần, dưới
chủ nghĩa xã hội, trí thức càng phát huy vai trò to lớn, phục vụ sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đảng ta khẳng định: “Trí thức Việt
Nam là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt quan trọng trong tiến trình đẩy
mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế, xây dựng

kinh tế tri thức… Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là trực tiếp nâng tầm
1
2

Mác – Ăngghen: Tuyển tập, tập 2, Nxb ST, H. 1981, tr.27.
Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 6, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 459.


6
trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nước”3. Song, tầng lớp trí thức không có
sứ mệnh lịch sử, bởi vì, tầng lớp trí thức xuất thân từ nhiều giai tầng trong dân
cư chưa bao giờ là giai cấp, không có hệ tư tưởng độc lập, trí thức không đại
diện cho một phương thức sản xuất riêng biệt và không có địa vị kinh tế - xã
hội như giai cấp công nhân. Vì vậy, chỉ có liên minh với giai cấp công nhân
và chịu sự lãnh đạo của giai cấp công nhân, trí thức mới được giải phóng và
có điều kiện thể hiện là một lực lượng cách mạng đóng góp to lớn cho sự
nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Trí thức
phục vụ nhân dân bây giờ cũng cần, kháng chiến kiến quốc cũng cần, tiến lên
xã hội chủ nghĩa cũng cần, tiến lên cộng sản chủ nghĩa lại càng cần” 1. Đảng ta
khẳng định: “Phát huy trí tuệ và năng lực, mở rộng thông tin, phát huy dân
chủ, trọng dụng nhân tài. Khuyến khích các trí thức, các nhà khoa học phát
minh, sáng tạo. Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đãi ngộ xứng đáng những cống
hiến của trí thức”2.
Thực tiễn lịch sử đã chứng minh tất cả các cuộc cách mạng do giai
cấp công nhân lãnh đạo nếu phát huy tốt vai trò của khối liên minh giai cấp
công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức thì giành được thắng
lợi, ngược lại nếu xem nhẹ hoặc không phát huy tốt vai trò của khối liên
minh công - nông - trí sẽ dẫn đến thất bại. Công xã Pa ri 1871 đã giành
được thắng lợi, song chỉ tồn tại 72 ngày đêm sau đó bị dìm trong biển máu.
Thất bại của công xã Pa ri có nhiều nguyên nhân, nguyên nhân cơ bản là do

không liên minh được với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác.
Cách mạng Tháng Mười Nga 1917 giành được thắng lợi do giai cấp công
nhân Nga dưới sự lãnh đạo của Lênin và Đảng Bônsêvích tiến hành liên
minh chặt chẽ với giai cấp nông dân và binh lính. Lênin đưa ra sự so sánh:
Nếu công xã Pa ri thất bại vì đã không liên minh được với nông dân thì
ngược lại cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi vì đã thực hiện được sự
liên minh ấy.

1

Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành TW khoá X, Nxb CTQG, H. 2008, tr. 90.
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 374.
2
Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 119.
1


7
Sự nghiệp đổi mới của Đảng ta hiện nay, do biết phát huy sức mạnh
khối đại đoàn kết dân tộc trên nền tảng liên minh công – nông – trí chúng ta
đã giành được những thành tựu quan trọng, kinh tế tăng trưởng khá, đời sống
nhân dân được nâng cao, chính trị được giữ vững, quốc phòng, an ninh được
củng cố, vị thế nước ta trên trường quốc tế ngày càng được mở rộng. Đảng ta
khẳng định: “Đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công
nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng, là
đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam; là nguồn sức mạnh, động lực
chủ yếu và là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi bền vững của
sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”1.
Tóm lại: Liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng
lớp trí thức là vấn đề chiến lược của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Phát huy tốt vai trò của khối liên minh sẽ tạo nên động lực to lớn, thúc đẩy sự
nghiệp cách mạng đi đến thắng lợi cuối cùng.
- Vị trí, vai trò của khối liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và tầng lớp trí thức.
Liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức
là nguyên tắc chiến lược của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa, là một
trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định sự thành bại của công cuộc xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Khối liên minh công - nông - trí là
nền tảng của khối Đại đoàn kết toàn dân. Là cơ sơ xã hội rộng lớn để xây
dựng hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa vững chắc. Đồng thời là cơ sở chính
trị xã hội bảo đảm cho sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với toàn xã hội.
Vị trí vai trò đó được biểu hiện trên những nội dung cơ bản sau: Liên
minh công, nông và trí thức là điều kiện căn bản đảm bảo vai trò lãnh đạo của
Đảng Cộng sản đối với toàn bộ xã hội. Công, nông và trí thức là lực lượng
nòng cốt thực hiện thắng lợi đường lối lãnh đạo của Đảng, bảo vệ uy tín của
Đảng. Thông qua lãnh đạo khối liên minh công, nông và trí thức, vai trò lãnh
đạo của Đảng đối với toàn bộ xã hội không ngừng được mở rộng, quan hệ
máu thịt giữa Đảng với nhân dân không ngừng được củng cố.
1

Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 116.


8
Liên minh công, nông và trí thức là cơ sở chính trị xã hội vững chắc
của nhà nước xã hội chủ nghĩa - Nhà nước của dân do dân và vì dân. Công,
nông và trí thức là lực lượng nòng cốt trong quản lý giám sát các hoạt động
của nhà nước, thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nước. Liên minh
công, nông và trí thức là cơ sở sức mạnh của nhà nước xã hội chủ nghĩa trong
quản lý xã hội và trấn áp kẻ thù giai cấp, duy trì phát triển đất nước theo định

hướng xã hội chủ nghĩa. Do đó, lực lượng chủ chốt của cách mạng là công
nhân, nông dân và trí thức, công, nông và trí thức cần đoàn kết chặt chẽ thành
một khối để xây dựng đời sống ấm no, sung sướng cho người dân. Nhận thức
vai trò của liên minh công, nông và trí thức trong cách mạng xã hội chủ nghĩa
và đặc biệt trong đổi mới hoàn thiện hệ thống chính trị ở nước ta, Đảng ta xác
định: Xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa, do nhân dân, vì nhân dân, lấy liên
minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức làm nền
tảng do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Liên minh công, nông và trí thức còn là điều
kiện đảm bảo thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa. Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, củng cố quốc phòng, giữ vững
an ninh chính trị là nhiệm vụ hết sức khó khăn phức tạp, đòi hỏi phải phát huy
vai trò sáng tạo của hàng triệu quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Công
nhân, nông dân và trí thức là lực lượng chủ yếu thực hiện thắng lợi các mục
tiêu kinh tế - xã hội do Đảng Cộng sản đề ra; tích cực tham gia sự nghiệp xây
dựng đất nước, củng cố quốc phòng giữ vững an ninh chính trị, ổn định và
phát triển kinh tế đưa đất nước tiến lên. Thực tiễn cách mạng nước ta cho
thấy, trước sự biến động của tình hình thế giới và trong nước, cách mạng
nước ta vẫn từng bước phát triển. Nguyên nhân cơ bản là do Đảng ta có
đường lối cách mạng đúng đắn đã giữ vững và phát huy tốt vai trò của khối
liên minh công - nông - trí trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa.
2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG TĂNG CƯỜNG LIÊN MINH GIAI CẤP
CÔNG NHÂN VỚI GIAI CẤP NÔNG DÂN VÀ TẦNG LỚP TRÍ THỨC

2.1. Nội dung liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng
lớp trí thức


9
Liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức
là sự liên minh toàn diện trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá,

xã hội và quân sự.
- Liên minh về chính trị: Đây là nội dung cơ bản, cơ sở vững chắc cho
xây dựng củng cố khối đại đoàn kết toàn dân. Thực chất liên minh về chính trị
nhằm thực hiện vai trò làm chủ, quyền lực xã hội thực sự thuộc về nhân dân
lao động, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản trên cơ sở cùng nhau xây dựng
phát triển kinh tế đưa đất nước tiến lên. Nội dung liên minh về chính trị phải
phát huy tốt vai trò làm chủ của công - nông - trí trong quản lý nhà nước xã
hội chủ nghĩa. Phát huy sức mạnh đoàn kết hợp tác cùng nhau xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa bảo vệ thành quả cách mạng. Đối với nước
ta Đảng và Nhà nước ta luôn xây dựng, củng cố và phát huy tốt vai trò của
khối liên minh, do vậy, trước sự biến động của tình hình thế giới trong và
ngoài nước, cách mạng nước ta vẫn từng bước phát triển, giữ vững ổn định
chính trị đưa đất nước phát triển lên chủ nghĩa xã hội. Xây dựng hệ thống
chính trị xã hội chủ nghĩa vững mạnh toàn diện, mở rộng và phát huy tốt chế
độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, đảm bảo quyền làm chủ trên thực tế của nhân
dân. Nội dung liên minh về chính trị trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở nước ta không tách rời việc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của
hệ thống chính trị trên phạm vi cả nước theo hướng xây dựng nền dân chủ xã
hội chủ nghĩa. Phải giữ vững lập trường chính trị tư tưởng của giai cấp công
nhân do Đảng Mác xít chân chính lãnh đạo. Do đó, hệ thống chính trị từ
Trung ương đến địa phương phải vững mạnh toàn diện phát huy quyền làm
chủ của nhân dân.
- Liên minh về kinh tế: Đây là nội dung cơ bản, thường xuyên nhất bảo
đảm cho sự bền vững của khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức. Đồng thời, là cơ sở để xây dựng thành công chủ
nghĩa xã hội. Thực tế cho thấy có thực hiện tốt liên minh về kinh tế mới thống
nhất được về mặt lợi ích của các giai tầng, mới tạo ra được của cải vật chất kỹ
thuật cho chủ nghĩa xã hội. Mặt khác, liên minh về kinh tế là cơ sở bảo đảm
liên minh về chính trị, văn hoá, xã hội và quân sự được vững chắc. Tiến hành
liên minh về kinh tế các giai tầng cùng đoàn kết hợp tác trong lao động sản

10
xuất, cùng nhau sở hữu và sử dụng các tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội, sử
dụng tài nguyên của đất nước trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Cùng nhau hợp tác phát triển nền sản xuất, quản lý kinh tế theo định hướng xã
hội chủ nghĩa, thống nhất lợi ích trong quá trình phân phối sản phẩm, bảo đảm
công bằng bình đẳng để phát triển toàn diện nền kinh tế. Trên cơ sở thực
trạng, tiềm năng kinh tế của cả nước và của sự hợp tác quốc tế, xác định đúng
cơ cấu kinh tế gắn liền với nhu cầu kinh tế của công nhân, nông dân, trí thức
và của toàn xã hội. Phát triển đa dạng các hình thức hợp tác, liên kết, giao lưu
kinh tế cả trong sản xuất kinh doanh lẫn lưu thông phân phối. Từng bước hình
thành quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa ngay trong quá trình thực hiện liên
minh, bằng cách đa dạng hoá các hình thức sở hữu và sử dụng các tư liệu sản
xuất, trên cơ sở công hữu những tư liệu sản xuất chủ yếu. Đồng thời phát huy
tốt vai trò quản lý kinh tế của nhà nước, đảm bảo công bằng, bình đẳng về
mặt lợi ích của các giai tầng.
- Liên minh trên lĩnh vực văn hoá - xã hội: Đây cũng là một nội dung
quan trọng không thể thiếu được trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội,
nhằm cùng nhau nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân lực, phát triển nhân tài
phục vụ cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Xây dựng một nền văn hoá
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, đồng thời đoàn kết tương trợ giúp đỡ lẫn
nhau cùng tiến bộ. Đối với nước ta thực hiện liên minh công - nông - trí về
văn hoá thì giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí thức phải trực tiếp vừa
là chủ thể của các hoạt động sáng tạo về mọi mặt, vừa là chủ thể có quyền
hưởng thụ một cách công bằng tất cả những thành quả văn hoá nghệ thuật của
liên minh nói riêng và toàn bộ sự nghiệp cách mạng nói chung. Phải nâng cao
dân trí, trước hết là xoá mù chữ cho một bộ phận nông dân, nhất là miền núi.
Đồng thời nâng cao kiến thức về khoa học công nghệ, nhận thức về chính trị,
kinh tế, văn hoá, xã hội. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, chống

các biểu hiện tiêu cực như: quan liêu, tham nhũng, các tệ nạn xã hội, các hủ
tục lạc hậu. Mặt khác cần thực hiện tốt chính sách đền ơn đáp nghĩa, hỗ trợ
phúc lợi xã hội cho nông dân, công nhân và trí thức.
- Liên minh về quân sự: Đây là một nội dung quan trọng có ý nghĩa
chiến lược trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Thực hiện


11
liên minh về quân sự phải thường xuyên xây dựng khối đại đoàn kết giữa các
giai tầng, cùng nhau tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, chiến tranh
nhân dân, xây dựng tiềm lực quân sự, bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội,
bảo vệ cuộc sống lao động hoà bình tự do bình đẳng của nhân dân.
Giữa các nội dung trên có mối quan hệ chặt chẽ, tác động lẫn nhau
trong một chỉnh thể thống nhất. Trong đó nội dung liên minh về kinh tế là cơ
sở, nền tảng, nội dung chính trị là định hướng cơ bản quyết định bản chất mục
đích của liên minh công - nông và trí thức. Tuỳ theo những điều kiện lịch sử
cụ thể mà các nội dung trên được thể hiện bằng những hình thức, mức độ
khác nhau. Song, dù hoàn cảnh nào, vấn đề bình đẳng về quyền lợi và nghĩa
vụ trong kinh tế, xã hội luôn là điều kiện khách quan cơ bản nhất quyết định
độ bền vững của liên minh công - nông - trí. Do vậy, Đảng Cộng sản và nhà
nước xã hội chủ nghĩa cần có đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn phát
huy tốt vị trí vai trò của khối liên minh.
2.2. Phương hướng tăng cường liên minh giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và đội ngũ trí thức ở nước ta hiện nay

Lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về liên minh giai cấp công nhân với
giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng
Cộng sản Việt Nam vận dụng đúng đắn và sáng tạo vào Việt Nam, đã góp
phần to lớn tạo nên những thắng lợi quan trọng trong sự nghiệp cách mạng xã
hội chủ nghĩa ở nước ta. Từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII trở về trước,

Đảng ta vẫn dùng thuật ngữ “tầng lớp trí thức”, đến Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ IX và hiện nay, thuật ngữ này được thay đổi thành “đội ngũ trí thức”.
Vì vậy, cần hiểu và phân biệt rõ hai thuật ngữ này.
Khi đề cập đến “tầng lớp trí thức”, hàm ý nhấn mạnh đến mặt chính trị
của cơ cấu xã hội - giai cấp trong một chế độ xã hội nhất định.
Hiện nay, Đảng ta đang dùng thuật ngữ “đội ngũ trí thức” hàm ý nhấn
mạnh đến mặt tổ chức lực lượng. Thể hiện đội ngũ trí thức ở nước ta được tổ
chức chặt chẽ, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đã và đang phát huy vai trò to lớn
trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây chính là sự vận dụng và
phát triển sáng tạo nguyên lý chủ nghĩa xã hội hoa học trong điều kiện lịch sử
nước ta.


12
Với quan điểm đổi mới, Đảng ta chỉ rõ cần phải tăng cường liên minh
công - nông và trí thức theo phương hướng cơ bản sau:
Một là, xây dựng và hoàn thiện một hệ thống chính trị thực sự dân chủ.
Hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa là cơ chế chính trị (bao gồm cả cơ
cấu tổ chức và cơ chế vận hành) được tổ chức và hoạt động theo hiến pháp và
pháp luật của nhà nước xã hội chủ nghĩa nhằm đảm bảo đầy đủ quyền lực của
nhân dân, dưới sự lãnh đạo của đảng tiên phong của giai cấp công nhân. Hệ
thống chính trị xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là một tổng thể các lực
lượng chính trị bao gồm: Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Việt Nam xã
hội chủ nghĩa và các tổ chức chính trị xã hội hoạt động theo một cơ chế phù
hợp với quy luật phát triển xã hội và luật pháp nhà nước. Đây là giải pháp cơ
bản quan trọng hàng đầu có vai trò quyết định đối với việc củng cố, tăng
cường khối liên minh công - nông - trí trong quá trình cách mạng xã hội chủ
nghĩa. Bởi vì, nó là cơ sở để tăng cường, củng cố khối liên minh về chính trị,
hơn nữa là nơi phát huy quyền làm chủ của khối liên minh, đồng thời tổ chức
tập hợp đoàn kết dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt

Nam xã hội chủ nghĩa.
Xây dựng hệ thống chính trị thực sự dân chủ trước hết cần tăng cường sự
lãnh đạo của Đảng đối với toàn bộ hệ thống chính trị. Đảng Cộng sản là đội
tiên phong, là hạt nhân chính trị lãnh đạo khối liên minh công - nông - trí thức,
có Đảng Cộng sản lãnh đạo mới có nội dung, hình thức đúng đắn để xây dựng
và phát huy vai trò của khối liên minh, xây dựng Đảng vững mạnh về mọi mặt
để Đảng có khả năng vạch ra đường lối chiến lược, sách lược đúng. Đi đôi với
xây dựng Đảng, cần phải nâng cao hiệu quả quản lý của nhà nước xã hội chủ
nghĩa đối với toàn xã hội. Nhà nước là nơi thể chế hoá đường lối lãnh đạo của
Đảng thành pháp luật và đưa đường lối của Đảng đi vào đời sống xã hội. Hiệu
lực quản lý của nhà nước là làm cho đường lối được thực hiện, xã hội ổn định
phát triển. Đồng thời phải xây dựng các tổ chức chính trị xã hội vững mạnh.
Giáo dục, động viên nhân dân chấp hành nghiêm chủ trương, đường lối của
Đảng, chính sách, luật pháp của nhà nước. Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp
của nhân dân. Giải quyết tốt các mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước, các tổ
chức chính trị xã hội. Đây là cơ sở để tạo sự thống nhất trong thực hiện cơ chế


13
lãnh đạo của Đảng, sự quản lý điều hành của Nhà nước và việc tổ chức thực
hiện của các tổ chức chính trị xã hội. Do đó phải thực hiện đúng vai trò, chức
năng của từng tổ chức tránh bao biện làm thay.
Hai là, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đây là giải
pháp cơ bản để xây dựng khối liên minh công - nông - trí phát triển cả về số
lượng và chất lượng, thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu xã hội - giai cấp ở nông
thôn, tạo điều kiện đưa nông nghiệp lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Bởi vì,
công nghiệp hoá, hiện đại hoá là cơ sở kinh tế của liên minh, là điều kiện là
con đường cơ bản và chủ yếu nhất để phát triển giai cấp công nhân cả về số
lượng và chất lượng. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là điều kiện, tiền đề có
tính chất quyết định trong cải tạo nông nghiệp nông thôn, xây dựng nông thôn

mới xã hội chủ nghĩa, là con đường chủ yếu để gắn kết khối liên minh công nông - trí. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước cần phải tranh
thủ tiếp thu khoa học và công nghệ hiện đại, thực hiện phương châm đi tắt
đón đầu. Phải đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước,
gắn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông
thôn. Kết hợp nhuần nhuyễn bốn nhà, nhà nước - nhà nông - nhà khoa học nhà doanh nghiệp, đưa nông nghiệp lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, hiện
đại hoá nông nghiệp, nông dân, nông thôn.
Ba là, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông
thôn, giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân. Đây
là giải pháp cơ bản quyết định đến sự bền chặt của liên minh công - nông và
trí thức. Bởi vì, nó làm thay đổi, cải tạo được tư duy, suy nghĩ, lối sống của
người nông dân, tiến tới xoá bỏ sự cách biệt giữa các giai tầng cũng như điều
kiện kinh tế - xã hội của đất nước, làm cho quan hệ giữa công nhân, trí thức
với nông dân ngày càng chặt chẽ thông qua đó củng cố mối quan hệ liên minh
công - nông - trí. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
dân, nông thôn cần phải áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp,
phát triển toàn diện cả trồng trọt, chăn nuôi và các ngành nghề khác, đưa trí
thức về nông thôn, xây dựng nông thôn mới. “Xây dựng nền nông nghiệp toàn
diện theo hướng hiện đại, đồng thời phát triển mạnh công nghiệp và dịch vụ ở
nông thôn; Xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn gắn với phát


14
triển các đô thị; Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn,
nhất là vùng khó khăn”1.
Bốn là, xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển khoa học và công
nghệ, giáo dục và đào tạo phù hợp có hiệu quả. Đây là một trong những giải
pháp cơ bản quan trọng, nó không chỉ liên quan đến vấn đề phát triển kinh tế
mà còn tác động rất lớn đến các vấn đề chính trị xã hội, đến sự phát triển của
các giai cấp và quan hệ các giai cấp. Bởi vì, trong thời đại hiện nay khoa học
công nghệ và giáo dục đào tạo là vấn đề quốc sách hàng đầu của mỗi quốc

gia. Sự phát triển của khoa học công nghệ tiên tiến và giáo dục đào tạo chất
lượng cao vừa là môi trường bồi dưỡng đào tạo tầng lớp trí thức mới và phát
huy vai trò của họ trong xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Trình độ khoa học công nghệ và chất lượng giáo dục, đào tạo góp phần
rất quan trọng vào sự lãnh đạo đúng đắn của giai cấp công nhân thông qua đội
tiền phong là Đảng Cộng sản. Nâng cao trình độ khoa học công nghệ, chất
lượng giáo dục đào tạo còn góp phần nâng cao trình độ dân trí, và quá trình
thành thị hoá nông thôn, tri thức hoá người dân lao động.
Xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển khoa học và công nghệ,
giáo dục và đào tạo phải phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nước,
xây dựng một nền giáo dục - đào tạo đa dạng có chất lượng và hiệu quả cao.
Đường lối quan điểm của Đảng, hệ thống các chính sách của Nhà nước trong
xây dựng nền khoa học công nghệ, giáo dục, đào tạo phải đồng bộ, gắn bó
chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Năm là, thực hiện chính sách giai cấp đúng đắn và phù hợp. Đây là
giải pháp quan trọng bảo đảm cho khối liên minh công - nông - trí làm tròn
vai trò, vị trí của mình, góp phần củng cố nền tảng của hệ thống chính trị
ngày càng thêm vững chắc. Đảng ta khẳng định: “Tăng cường xây dựng
giai cấp công nhân có giác ngộ và bản lĩnh chính trị, có trình độ học vấn và
nghề nghiệp ngày càng cao trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
đại hoá”1.
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành TW khoá X, Nxb CTQG, H. 2008,

tr. 129 - 135
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 305

15
Đối với nông dân cần phải giải quyết tốt vấn đề chuyển đổi cơ cấu lao
động và nghề nghiệp ở nông thôn. Thực hiện tốt chính sách xoá đói giảm
nghèo ở nông thôn giảm tỉ lệ phát triển dân số, nâng cao dân trí. Nâng cao đời
sống vật chất tinh thần của nông dân đấu tranh chống lại các hủ tục lạc hậu ở
nông thôn, gắn quy hoạch phát triển công nghiệp, đô thị với quy hoạch phát
triển nông thôn mới. “Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo
hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hoá lớn có năng suất, chất lượng,
hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao... Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ
tầng kinh tế - xã hội hiện đại”1.
Đội ngũ trí thức, phải được đào tạo bồi dưỡng toàn diện, phát huy
tiềm năng của đội ngũ trí thức để đào tạo bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
Biện pháp tiến hành là phải có chính sách sử dụng, bồi dưỡng, đãi ngộ thoả
đáng đối với trí thức. Thường xuyên đào tạo đội ngũ trí thức mới đáp ứng
những yêu cầu của sự phát triển khoa học công nghệ hiện đại, đổi mới tổ
chức lãnh đạo đối với đội ngũ trí thức, dân chủ hoá hoạt động khoa học và
công nghệ, mở rộng và nâng cao sự hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, ứng
dụng và đào tạo.
Những phương hướng cơ bản trên là một thể thống nhất mang tính tổng
hợp có quan hệ biện chứng với nhau. Vì vậy, không được xem nhẹ, hạ thấp
hoặc tuyệt đối hoá một nội dung nào. Thực hiện tốt các phương hướng cơ bản
trên sẽ tăng cường củng cố khối liên minh công, nông và trí thức ở nước ta
hiện nay, đồng thời phát huy vai trò to lớn của họ trong công cuộc xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Nhận thức đầy đủ vị trí, vai trò của khối liên minh công - nông – trí, để
hoàn thành tốt nhiệm vụ của quân đội trong tình hình mới, đòi hỏi phải xây dựng
quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; quán
triệt sâu sắc quan điểm, đường lối quân sự của Đảng, dựa trên nền tảng vững
chắc là liên minh công - nông - trí, củng cố tăng cường khối đại đoàn kết toàn

dân, thực hiện quân với dân một ý chí. Trên cơ sở đó nâng cao vai trò, trách
nhiệm trong việc củng cố xây dựng, tăng cường khối liên minh công - nông - trí,
đồng thời nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng sẵn sàng đập tan mọi âm mưu
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành TW khoá X, Nxb CTQG, H. 2008, tr. 125


16
thủ đoạn của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động xuyên tạc, chia rẽ khối
đại đoàn kết dân tộc.
Đối với Trường Sĩ quan Lục quân 2 - trung tâm đào tạo sĩ quan chỉ huy
binh chủng hợp thành ở khu vực phía Nam, để phát huy tốt vai trò của khối
liên minh công - nông - trí cần đẩy mạnh công tác dân vận, xây dựng kinh tế
xã hội, giữ vững an ninh chính trị, an toàn xã hội nơi khu vực đóng quân, tăng
cường củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, tuyên truyền vận động nhân dân
trong vùng đóng quân nhằm phát huy tốt khối đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết
khối liên minh công - nông - trí. Đồng thời đập tan mọi âm mưu chiến lược
chống phá của kẻ thù, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.
KẾT LUẬN

Xây dựng cơ cấu xã hội - giai cấp mới thực hiện liên minh công - nông
- trí dưới sự lãnh đạo của Đảng là yêu cầu khách quan, là điều kiện bảo đảm
thắng lợi của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa. Hiện nay, trước yêu cầu
của sự nghiệp đổi mới đất nước, trong tình hình thế giới và trong nước có
nhiều biến động phức tạp. Sự tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa
học và công nghệ hiện đại, của toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế đến quá trình
biến đổi kinh tế - xã hội, cơ sở xã hội - giai cấp đặt ra cho mỗi chúng ta cần
phải nhận thức và phát huy tốt vị trí, vai trò của khối liên minh công - nông trí, hoàn thành thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa. Để hoàn thành nhiệm vụ của Quân đội trong tình hình mới, xây

dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ từng bước hiện đại,
phải quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về liên minh công - nông - trí.
Củng cố tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, thực hiện quân với dân một ý
chí là nghĩa vụ và trách nhiệm của mọi cán bộ, chiến sĩ quân đội trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.