tiết 25 7 26 : Việt bắc

ViÖt b¾c
TiÕt 25 & 26 : §äc v¨n
Ng­êi so¹n : NguyÔn §×nh Tu©n

I. Đọc - tìm hiểu chung
1. Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa bài thơ
- Sau chiến thắng Điện Biên Phủ ( tháng 7 -1954 )
- Tháng 10 năm 1954, Trung ương Đảng, Chính phủ rời
chiến khu Việt Bắc về Hà Nội.
- Trong tình lưu luyến của buổi chia tay, Tố Hữu viết bài thơ
để nói lên ân tình sâu nặng với nhân dân, để trong niềm vui
hiện tại không quên cội nguồn thắng lợi là tình quân dân
trong kháng chiến, để tin hơn vào tương lai.
2. Cảm hứng chủ đạo:
3. Vị trí đoạn trích:
Nỗi nhớ thương da diết trong buổi chia tay.
-Đoạn mở đầu và phần một bài thơ - đoạn nói về kỉ niệm
-Thể hiện sâu sắc cảm xúc chủ đạo và chủ đề bài thơ.

II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đặc sắc nghệ thuật
Đọc một đoạn thơ mà em cho là hay trong
bài, thử nêu những cảm nhận về vẻ đẹp nghệ
thuật?
- Thể thơ lục bát mềm mại và linh hoạt.
- Kết cấu đối đáp quen thuộc của ca dao - dân ca. Thực chất là
nghệ thuật phân thân, diễn tả sự hô ứng đồng vọng của những
tâm trạng đang đắm chìm trong nhớ thương, kỉ niệm...
- Dùng hệ thống từ ngữ thường dùng bộc lộ cảm xúc tình yêu
đôi lứa như: mình, ta, thương, nhớ, bâng khuâng, bồn chồn...

- Không gian nghệ thuật dễ bộc lộ tình cảm: chia ly
?

2. Giá trị nội dung

Bài thơ là bài ca về tình quân dân thắm thiết trong kháng
chiến . Một trong những sức mạnh làm nên chiến thắng.
a. Lời Việt Bắc - Lời người ở lại
?
Đọc 20 câu đầu và cho biết hình thức câu gì được
sử dụng nhiều trong đoạn thơ này? Nội dung
những câu thơ ấy nói lên điều gì?
- Câu hỏi mình đi có nhớ được điệp đi điệp lại như diễn tả
một nỗi niềm băn khoăn, day dứt, cồn cào.
- Trong từng câu hỏi đã mang những nỗi nhớ thương tha thiết

* Những kỉ niệm về cuộc kháng chiến gian khổ mà ân tình
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai
+ Miếng cơm -> đời sống vật chất -> đạm bạc
+ Mối thù -> trách nhiệm
Việt Bắc đã cùng người chiến sĩ cách mạng sẻ chia
những gian khổ, cùng nhau gánh vác những trách nhiệm.
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Phép tiểu đối đã làm nổi bật tấm lòng son sắt thuỷ
chung của Việt Bắc. Và tấm lòng ấy như khắc ghi vào
những di tích lịch sử:
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa.

?
*Hình ảnh Việt Bắc nhớ thương

Việt Bắc trong nhớ thương được nhà thơ
diễn tả trực tiếp bằng câu thơ nào? Nhận
xét về hình ảnh đó?
Mình về, rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già
Xa cán bộ cách mạng, Việt Bắc trở nên
trống vắng, hoang dại, già nua.
Tứ thơ, hình ảnh thơ quen thuộc mà
sáng tạo, diễn tả cảm xúc chân thực, xúc
động.

Tóm lại:
Hoá thân vào tâm trạng Việt Bắc, nhà
thơ đã nói lên được ân tình của người
dân miền núi đối với cách mạng thật
tha thiết, mặn nồng.

b. Lời cán bộ - Lời người ra đi
?
Đọc đoạn thơ còn lại. Nếu người ở lại dùng nhiều kiểu
câu hỏi, thì lời người ra đi dùng kiểu câu gì? Nội dung nổi
bật trong lời của người ra đi?
=> Khẳng định tình cảm tha thiết, nỗi nhớ khôn nguôi
?
Những từ ngữ, hình ảnh nào
thể hiện sâu sắc sự khẳng
định đó? Thử bình luận?

Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

- Đinh ninh : ghi lòng tạc dạ
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu
- Chữ mình được sử dụng sáng tạo : trong tiếng Việt,
mình vừa ở ngôi thứ nhất, chỉ chủ thể, vừa ở ngôi thứ hai
chỉ đối tượng - khi đối tượng là người bạn đời yêu dấu.
Nhớ Việt Bắc là nhớ bạn đời, cũng là nhớ bản thân.
Chữ lại có tính chất khẳng định.
Nhớ Việt Bắc cũng là nhớ nguồn.

- Phép so sánh, cách diễn đạt dân gian gợi chiều liên tư
ởng đầy cảm xúc, diễn tả nỗi nhớ sâu sắc.
Người đi nhớ về Việt Bắc bằng tình cảm tự trái tim
da diết, mãnh liệt, đắm say, chân thành như nhớ ngư
ời yêu.
- Cảnh vật được liệt kê, thời gian được tô đậm.
Nỗi nhớ như bao trùm vạn vật, thẫm đẫm trong
không gian, thời gian.
- Điệp từ nhớ với các cung bậc khác nhau tạo thành
một dòng chảy thiết tha.

Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương

?
Đọc đoạn thơ tiếp theo. Nhớ Việt
Bắc, người chiến sĩ cách mạng nhớ đến
những gì? Tìm những hình ảnh, từ ngữ tiêu
biểu?
=> Trong nỗi nhớ của người chiến sĩ có 3 hình ảnh lồng

vào nhau, được khắc sâu làm nên vẻ đẹp diệu kì của Việt
Bắc. Đó là : Hoa cùng người, cuộc kháng chiến - Đảng và
Bác Hồ.
* Nhớ Việt Bắc là nhớ Cảnh, nhớ Người:
=> Thiên nhiên và con người Việt Bắc được nhà thơ miêu
tả vô cùng ấn tượng. Đặc biệt qua bộ tranh tứ bình bằng
thơ.

?
Hãy đọc mười câu thơ sau!
Theo mạch cảm xúc, đây là lời
người đi hay lời người ở ? Cảm
hứng trong đoạn thơ là trữ tình
lãng mạn hay sử thi ?
=> Những câu thơ lục bát trong cảm hứng trữ tình mềm mại,
làm sống dậy vẻ dẹp tuyệt nời về Việt Bắc, có hình ảnh, có
mầu sắc, âm thanh.
* Hai dòng đầu:
Vừa giới thiệu chủ đề, vừa đưa đẩy kết
nối, chuyển đoạn
- Câu 1 là câu hỏi tu từ như để khơi nguồn cảm xúc, hướng
lòng người về Việt Bắc để đồng vọng nhớ thương.
- Cụm từ hoa cùng người có sức gợi cảm lớn. Hoa là hoa,
mà cũng là ẩn dụ tuyệt đẹp về cảnh sắc, về con người.