Hạnh phúc của một tang gia (tiết 2- Lê Anh)

Ngày soạn: 20/11 Ngày giảng:22 /11/2007
Tiết 46 - Đọc văn
Hạnh phúc của một tang gia
( trích" Số đỏ")
- Vũ Trọng Phụng -
A. Chuẩn bị
Như tiết 45
B. Tiến trình dạy học
* ổn định tổ chức (1 phút)
I. Kiểm tra bài cũ ( trong khi học bài mới)
II.Bài mới
* Giới thiệu bài mới
(tóm tắt nội dung cơ bản của tiết 1- chuyển sang tiết 2)
ở tiết trước chúng ta đã nhận thấy niềm hạnh phúc hân hoan ngập tràn trong
gia đình cụ Cố Hồng khi cụ tổ nằm xuống. Ai nấy đều phấn chấn, đắm chìm trong
niềm hạnh phúc riêng tư …Cái hạnh phúc ấy không chỉ giới hạn trong gia đình ấy mà
nó còn lây lan sang một đám đông nữa…Vậy đó là những ai, vì sao họ cũng được
“sung sướng” như vậy…?
Hoạt động của GV & HS Yêu cầu cần đạt
- Ngoài gia đình cố Hồng người
đầu tiên được sung sướng là ai?
* Hạnh phúc lây lan (7phút)
- Xuân Tóc đỏ: Hắn đang từ kẻ có tội bỗng trở
thành có công. Vênh vang, danh giá vì nhờ hắn
mà cụ cố Tổ lăn đùng ra chết. Ngay lập tức được
gia đình cố Hồng chào đón nhiệt liệt, tin cậy …
- Trước khi cố Tổ chết bọn cảnh
sát Min Đo Min Toa sống trong
cảnh tượng nào? và chúng được
gì từ đám tang này?
- Bọn cảnh sát MinĐơ MinToa đang sống trong

cảnh “thất nghiệp”, buồn như nhà buôn vỡ nợ vì
chả rình phạt được ai bỗng nhờ có đám tang
thành thử lại có công ăn việc làm vì thế mà
chúng dốc lòng phục vụ đám tang tận tình.
- Đám đông bạn bè gia đình cố
Hồng được miêu tả như thế nào
trong đám tang?(Họ đến dự đám
tang làm gì với bộ dạng như thế
nào?)
- Đám đông bạn bè gia đình cố Hồng dự tang lễ
đông đủ nhưng không phải là đến chia buồn
chẳng qua thấy đây cũng là một cơ hội phô
trương thanh thế, kheo mẽ cái mã hào nhoáng
của bọn trưởng giả. Vì thế mà đến dự tang các
cụ trên ngực đầy huân chương nào là Bắc Đẩu
bội tinh, long bội tinh, cao niên bội tinh, Vạn
tượng bội tinh. Trên mép và cằm đều đủ râu ria
hoặc dài hoặc ngắn hoặc đen hoặc hung hoặc lún
1
phún hay rầm rậm ... Các cụ đến dự đám tang
nhưng lòng cảm động biết bao khi trông thấy
Tuyết ...
- GV bình:
Vũ Trọng Phụng thực sự thành công khi khắc
hoạ nhân vật đám đông, những con người không
tên tuổi nhưng nhân cách đều nhem nhuốc.
- Còn hàng phố thì sao, họ có
vui không,vui vì điều gì?
- Hàng phố: Vui vì lâu quá rồi mới được xem
một đám ma to thế .

- Tại sao Vũ Trọng Phụng
hướng ngòi bút miêu tả những
niềm hạnh phúc lây lan bên
ngoài gia đình cố Hồng?
-Vũ Trọng Phụng không chỉ dừng ở vịêc miêu tả
bộ mặt hạnh phúc trong gia đình Cố Hồng mà
hướng ngòi bút ra khái quát toàn bộ gương mặt
xã hội để phản ánh sự thật trong 1 xã hội 1 thời
đại "chó đểu', kẻ nào nhân cách cũng nhem
nhuốc. Đằng sau cái vẻ ngoài là đi đưa tang, vẻ
hết lòng tận tụy phục vụ đám ma, bộ đồ xô gai,
vẻ mặt đăm chiêu... đều là sự giả rối …
- Hình ảnh trào phúng nào nổi
bật ở đoạn trích?
- Nhìn bao quát ta thấy đám ma
ấy như thế nào
* Hình ảnh trào phúng (Đám ma gương mẫu -
33 phút)
Đám ma gương mẫu là hình ảnh trào
phúng nổi bật, gây cười.
* Nhìn bao quát:
+ Nhìn bao quát đám ma trong cụ cố tổ được tổ
chức to tát, linh đình nào xe, lọng, vòng hoa đủ
cả, có tới 300 câu đối, vài trăm người đưa...
+ Đám ma lủng củng, hỗn loạn được tổ chức
theo cả lối tá, Tây, tàu, đua kèn, Kiệu, bát cống,
lợn quay đi lọng, lốc bốc xoảy, kèn bú dích…
- Cái tính chất tính lủng củng
linh đình ấy của đám ma khiến
nhà văn phải so sánh với hình

ảnh nào?
- Cái tính chất lủng củng linh đình ấy cùa đám
ma khiến nhà văn phải so sánh với hình ảnh một
hội chợ, giả thật lẫn lộn và thật nực cười khi nó
càng cố phô trương càng giống một phường
chèo hay một đám rước.
- Hành trình đưa tiễn của cái
đám rước ấy diễn ra như thế
nào? Câu văn nào gợi tả rõ nhịp
điệu ấy?
- Hành trình đưa tiễn của "đám cưới" ấy diễn ra
chậm chạp diễn qua lần phố này lại qua phố
khác. Nhưng câu văn "đám cứ đi ..." cứ lặp đi
lặp lại và những cái dấu chấm lửng gợi cho
người đọc liên tưởng tới những "đám rước" thực
sự như một phường chèo bát nháo.
2
- Mô tả cái hành trình đưa tiễn
với vẻ chậm chạp đơn điệu nhà
văn nêu bật lên điều gì ở cái
đám tang to tát này?
Cái hành trình đưa tiễn được mô tả chậm
chạp thực chất không phải vì đó là cuộc đưa tiễn
linh thiêng nuối tiếc mà chẳng qua là vì nhằm
phô trương, kheo mẽ.
- GV nhấn mạnh: Như vậy cái vẻ to tát, lủng củng, đưa tiễn
nặng nề chậm chạp đều là cái vô hình thức giả
dối nực cười vì thanh thế gia đình mà thôi. Cái
thực chất của hình ảnh trào phúng ấy được nhà
văn quay cận cảnh kỹ lưỡng.

- Nhìn cận cảnh đám ma ấy hiện
ra như thế nào?
* Nhìn cận cảnh
+ Người đi đưa đông nhưng đặc biệt toàn mặc
kiểu quần áo tang tân thời ở tiệm may Âu Hoá
thu hút mọi người xem đám.
+ Họ dự đám nhưng không có những tiếng khóc,
nỗi niềm ai oán, trái lại họ toàn trò chuyện với
nhau, chim nhau, cười tình với nhau. Cả đám
tang chỉ vang lên những tiếng thì thầm về nhà
cửa, vợ con, quần áo, sắc đẹp ... Toàn những
chuyện tầm phào đại loại "thằng ấy bạc tình bỏ
mẹ" , "Con bé nhà ai kháu thế - Gớm cái ngực
đầm quá đi mất".
- Nhận xét gì về nghệ thuật miêu
tả của VTP?
- Nhà văn sử dụng khả năng quan sát tinh tế của
một nhà phóng sự bóc trần sự thật trần trụi, cùng
với bút pháp, ngôn ngữ trào phúng tô đậm, chân
dung kí hoạ trang phục nhiều hơn là thái độ
người đưa mạ, lặp đi lặp lại điệp ngữ: "Những
người đưa ma, rất xứng với những người đưa
ma" tái hiện chân dung đám đông ối a ba phèng,
toàn những người giả trá, vô tình.
- Hình ảnh đám ma kết thúc ở
cảnh nào?
- Rồi đám ma cũng đến lúc hạ huyệt.
- Cảnh hạ huyệt của đám ma
diễn ra gây ấn tượng bởi những
chi tiết tác phẩm nào?

+ Đám ma đến cảnh hạ huyệt càng đáng nhớ
hơn:
- Cậu Tú Tân làng xăng bắt bẻ từng người này là
chống gậy, gục đầu, cong lưng, lau mắt như thế
này đi làm cậu chụp ảnh. Bạn bè cậu quýnh lên
dẫm bừa bãi lên mồ mả nhà người ta.
- Cảnh hạ huyệt diễn ra nhanh chóng sau 3 tiếng
3
khóc như cố nặn ra của Phán mọc sừng “Hứt ...
Hứt ... hứt…” người mềm oặt ra nhưng dúi
nhanh vào tay Xuân ...
Với những chi tiết ấy VTP đã
thực sự làm sáng tỏ điều gì ở cái
đám tang này?
- Tất cả đều là giả dối từ lúc đưa cho tới lúc hạ
huyệt. Sự giả dối ấy bộc lộ rõ nhất ở cảnh cuối,
người ta chỉ mau chóng vùi cho xong một xác
chết. Mọi sự gục đâù, lau nước mắt đều để chụp
ảnh, có duy nhất một tiếng khóc "Hứt ... hứt ..
hứt " của Phán mọc sừng chẳng qua cũng để che
khuất 1 hành động mua bán xấu xa giữa Phán và
Xuân.
- Hình ảnh đám tang của cụ cố
Tổ gợi cho em nhớ tới hình ảnh
đám tang nào trong một tác
phẩm của Ban Zắc?
- Hình ảnh đám tang này gợi liên tưởng tới hình
ảnh đám tang của lão Gôriô trong tác phẩm Lao
Gôriô của Ban Zắc.
- Hãy so sánh nghệ thuật miêu

tả của nhà văn Ban Zắc và Vũ
Trọng Phọng khi dựng hình ảnh
đám tang?
- Nếu Ban Zắc sử dụng cái bi, vẽ nhanh, vẽ ít và
ít ra ở đám tang của lão Gô ri ô vẫn còn giọt
nước mắt của tình người của Rastinhắc để làm
nổi bật bi kịch cô độc của con người cho tới lúc
chết.
- Thì Vũ Trọng Phụng sử dụng cái hài, vẽ chậm,
vẽ nhiều chi tiết, và cũng có một tiếng khóc
nhưng là tiếng khóc giả để tổ đậm bộ mặt rởm
đời của những kẻ đang sống: Lũ con cháu bất
hiếu, giả trả vô nhân đạo.
- Đánh giá như thế nào về giá trị
của đoạn trích?
III. Tổng kết (3 phút)
1. Nội dung
+ Qua màn bi hài kịch này nhân văn tố cáo bộ
mặt quái gở, vô nghĩa lý, chó đểu toàn hạng
người nhân cách nhem nhuốc hiếu danh, hủ lậu,
lưu manh, hám lợi ... tất cả đều bất hiếu, nhẫn
tâm .
2. Nghệ thuật
+ Nghệ thuật trào phúng xuất sắc xây dựng được
tình huống trào phúng, mâu thuẫn trào phúng,
chân dung trào phúng, hình ảnh trào phúng một
cách độc đáo, khiến cho tiếng cười, cái hào được
4
khai sinh một cách vẻ vang bóc trần bộ mặt rởm
đời của một xã hội văn minh "chó đểu".

* Củng cố
- Em suy nghĩ gì về ngôn từ được
nhà văn sử dụng xây dựng đoạn
trích?
- Sử dụng đa dạng ngôn từ:
- Ngôn từ tương phản: Bên cạnh những "tiếng
kèn xuân nữ ai oán" là "ai cũng vui vẻ sung
sướng, hả hê, vênh váo", bên cạnh"Những bộ
mặt nghiêm chỉnh" là "người ta chim nhau, cười
tình với nhau ..."
- Điệp ngữ : "Đám cứ đi .." "những người đi đưa
ma", "rất xứng với những người đi đưa ma" như
gợi ra cách nói mỉa mai, châm biếm…
- Những từ gợi âm thanh kỳ cục: “Hứt ...
Hứt ...,” “lốc bóc xoảng ... “
- Ngôn từ ấy như những lớp sóng làm nổi bật
màn hài kịch kỳ quái có thật ở xã hội tư sản
nước ta trước cách mạng tháng 8.
III. Hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài (2 phút)
- Tóm tắt đoạn trích, số đỏ,
- Phân tích được tình huống trào phúng, mâu thuẫn traò phúng, chân sung trào phúng
được cộp tả ở những niềm hành phúc của từng cá nhân cho đến đám đông, hình ảnh
một đám ma giải quyết mẫu ...
- Rút ra giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- Đọc kĩ yêu cầu của bài làm bài tập SGK

5