LUẬN văn THẠC sĩ QUẢN lý GIÁO dục HIỆU TRƯỞNG QUẢN lý QUÁ TRÌNH dạy học ở TRƯỜNG TRUNG học PHỔ THÔNG QUẬN hà ĐÔNG, THÀNH PHỐ hà nội

MỤC LỤC

Trang
3

MỞ ĐẦU

Chương 1

1.1.
1.2.
1.3.

Chương 2

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU TRƯỞNG QUẢN LÝ
QUÁ TRÌNH DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG

Các khái niệm cơ bản của đề tài
Nội dung hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở các
trường trung học phổ thông
Những yếu tố tác động đến hiệu trưởng quản lý quá
trình dạy học ở các trường trung học phổ thông quận Hà
Đông, thành phố Hà Nội
CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ HIỆU TRƯỞNG QUẢN LÝ
QUÁ TRÌNH DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG QUẬN HÀ ĐÔNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

12
12

23

28

34

2.1. Khái quát đặc điểm giáo dục phổ thông quận Hà Đông,
thành phố Hà Nội
2.2. Thực trạng quá trình dạy học và thực trạng hiệu trưởng
quản lý quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội
Chương 3 BIỆN PHÁP VÀ KHẢO NGHIỆM CÁC BIỆN PHÁP CỦA
HIỆU TRƯỞNG QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, QUẬN HÀ
ĐÔNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

3.1. Biện pháp của hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở
trường trung học phổ thông quận Hà Đông, thành phố
Hà Nội
3.2. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

34

37

58

58
78
86
88
91


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục phổ thông là một bậc học quan trọng trong hệ thống giáo dục
quốc dân. “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn
diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển
năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người
Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn
bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc” [27, tr.4].
Với cấp học phổ thông trung học, Luật Giáo dục xác định: “Giáo dục
trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả
của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu
biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng
lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng,
trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” [27, tr.4]. Quán triệt
mục tiêu đó, các trường trung học phổ thông đã thực hiện tốt quá trình giáo
dục tổng thể kết hợp dạy chữ với dạy người, trong đó luôn thực hiện có hiệu
quả quá trình daỵ học, trang bị những kiến thức phổ thông, cơ bản; rèn luyện
kỹ năng, kỹ xảo, hình thành thái độ đúng đắn và giúp học sinh có định hướng
tương lai. Chất lượng giáo dục toàn diện học sinh ở các nhà trường trong hệ
thống giáo dục quốc dân phụ thuộc chủ yếu vào quá trình dạy học. Đây là

nhiệm vụ cơ bản đầu tiên của các nhà trường, là điều kiện hết sức quan trọng
để các nhà trường thực hiện quá trình giáo dục nhân cách học sinh.
Quá trình dạy học ở các nhà trường THPT hiện nay và chất lượng giáo
dục nói chung đã có nhiều tiến bộ trên một số mặt về khoa học tự nhiên và kỹ
thuật. Nhiều nơi đã xuất hiện những nhân tố mới, phong trào học tập sôi nổi,
dân trí từng bước được nâng lên. Quá trình dạy học được tổ chức và thực hiện
thống nhất, có hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào việc quản lý của các chủ thể,

3


trong đó vai trò quản lý của hiệu trưởng các trường THPT có ý nghĩa đặc biệt
quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của QTDH.
Quận Hà Đông là một quận mới thuộc thành phố Hà Nội, bao gồm cả
các phường (thuộc thị xã cũ) và các xã của các huyện Thanh Oai, Chương
Mỹ.... Thực tiễn trong những năm qua, việc nâng cao chất lượng dạy học ở
các trường THPT quận Hà Đông đã đạt được những kết quả nhất định, tuy
nhiên chưa đồng đều giữa các nhà trường, số học sinh đạt giải cao trong kỳ thi
học sinh giỏi cấp thành phố, quốc gia và số học sinh đỗ điểm cao vào các
trường đại học, cao đẳng hầu như chỉ tập trung ở một số trường. Vấn đề đặt ra
cho những người làm công tác quản lý nhà trường THPT ở quận Hà Đông là
phải tổng kết, đúc rút kinh nghiệm, nghiên cứu tìm ra các giải pháp quản lý
hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng dạy học, nhanh chóng đáp ứng những yêu
cầu đổi mới giáo dục của đất nước.
Qua nghiên cứu các công trình có liên quan đến đề tài luận văn, chúng tôi
nhận thấy, cùng hướng nghiên cứu đã có một số công trình, đề tài tập trung
nghiên cứu biện pháp của hiệu trưởng, hiệu trưởng quản lý hoạt động dạy học,
giảng dạy của giáo viên các cấp học của bậc học phổ thông. Tuy nhiên, ít có
công trình đi sâu vào địa bàn quận Hà Đông, một quận có tính đặc thù của thành
phố Hà Nội. Từ những lý do về lý luận và thực tiễn đã nêu, tác giả đã lựa chọn

đề tài: “Hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội ” làm đề tài nghiên cứu của mình
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
* Những nghiên cứu về quá trình dạy học nói chung
Trong thời gian vừa qua đã có nhiều tác giả quan tâm, vận dụng những
thành tựu về lý luận khoa học quản lý nói chung và đã đưa ra nhiều vần đề lý
luận về quản lý giáo dục, các giải pháp, kinh nghiệm quản lý giáo dục xuất
phát từ thực tiễn của giáo dục Việt Nam. Tiêu biểu là các tác giả: Hà Thế
Ngữ; Hồ Ngọc Đại; Thái Duy Tuyên; Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Bá Lãm,
4


Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc Bảo, Nguyễn Lân, Nguyễn Cảnh Toàn, Đặng
Quốc Bảo…
Các tác giả đó tiến hành nghiên cứu một cách toàn diện các vấn đề về
vị trí, vai trò của việc tổ chức quá trình dạy học, ý nghĩa của việc nâng cao
chất lượng dạy học, những ưu điểm và nhược điểm của hình thức dạy học trên
lớp, bản chất và mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động học, vai trò của
người dạy và người học, việc đổi mới nội dung cũng như cách thức tổ chức
dạy học. Phạm Viết Vượng, Đặng Thành Hưng đã đi sâu nghiên cứu các vấn
đề về nội dung, phương pháp dạy học theo hướng nâng cao tính hiện đại và
gắn khoa học với thực tiễn đời sống sản xuất, vấn đề lấy học sinh làm trung
tâm. Những nghiên cứu công phu của tác giả Nguyễn Đức Chính, Đặng Quốc
Bảo, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, đều tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý
hoạt động của giáo viên và học sinh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
* Những nghiên cứu về quá trình dạy học và hiệu trưởng quản lý
quá trình dạy học ở các bậc học
Trong các nhà trường phổ thông, dạy học là hoạt động trọng tâm.
Chính vì vậy cũng có nhiều cán bộ quản lý trường THPT trong cả nước tập
trung nghiên cứu về các biện pháp quản lý nhà trường, trong đó có quản lý

QTDH. Hướng nghiên cứu này tiêu biểu có các công trình:
Tác giả Đinh Thị Tuyết Mai với đề tài " Các biện pháp quản lý hoạt
động dạy học của Hiệu trưởng trường THPT ở tỉnh Thái Nguyên" (2002); đã
bàn về các biện pháp của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học. Tác
giả đã tiếp cận theo hoạtđộng và bàn đến biện pháp của Hiệu trưởng.
Tác giả Phạm Hoàng Phương với đề tài "Một số biện pháp quản lý hoạt
động dạy học của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Ứng Hòa tỉnh Hà
Tây" cũng tiếp cận theo hoạt động đã nghien cứu theo cách tiếp cận hoạt
đọngở các trường THPT huyện Ứng Hòa.

5


- Tác giả Nguyễn Thị Thúy (2002): "Các biện pháp nâng cao năng lực
quản lý chuyên môn của hiệu trưởng các trường mầm non Hà Nội".Tác giả
đã bàn đến vai trò quản lý của hiệu trưởng trong quản lý quá trình dạy học ở
bậc học mầm non.
Tác giả Nguyễn Thị Loan (2002): "Một số biện pháp quản lý của hiệu
trưởng nhằm tăng cường công tác chuyên môn cho đội ngũ giáo viên mầm
non tỉnh Thái Nguyên".. Đây là hướng nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản
lý của hiệu trưởng về bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. Tác giả đã chỉ ra
quan niệm, vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của hiệu trưởng.
Tác giả Trần Như Ý với đề tài: "Các biện pháp cải tiến hoạt động dạy
học ở trường THPT tỉnh Bình Phước" (2006); Phạm Đức Doanh với đề tài: "
Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường
THPT quận Hoàng Mai Hà Nội" (2006); Trần Thị Lụa với đề tài: " Những
biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục của Hiệu
trưởng các trường THPT huyện Phong Điển - thành phố Cần Thơ" (2006)…
Tác giả Bùi Thế Hải (2013): "Biện pháp của Hiệu trưởng trong quản lý
hoạt động dạy học trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà

Nội". Tác giả đã nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý của hiệu trưởng
trong quản lý hoạt động dạy học ở cáp trung học cơ sở. Tác giả đã làm rõ các
vấn đề lý luận cơ bản của quản lý hoạt động dạy học. Tuy nhiên, tác giả đi
vào hoạt động dạy học ở trung học cơ sở, không nghiên cứu về quá trình dạy
học ở trung học phổ thông.
Tác giả Nguyễn Thị Thúy (2014) với đề tài “ Quản lý của hiệu trưởng
đối với hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong các trường trung học cơ sở
thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương”. Tác giả đã nghiên cứu và đề xuất các
biện pháp Quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp trong các trường trung học cơ sở. Tuy nhiên, tác giả chỉ đi sâu nghiên cứu
quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong các trường trung học cơ
sở, không đi sâu nghiên cứu về quá trình dạy học ở trung học phổ thông.
6


Từ tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đế đề tài luận văn,
chúng tôi rút ra một số vấn đề cáccông trình đã đạt được và chưa đi sâu
nghiên cứu, đồng thời chỉ ra những nội dung mà luận văn tập trung làm rõ
như sau:
Thứ nhất, các công trình nghiên cứu đều đề cập đến hoạt động quản lý
giáo dục ở các cấp độ, bình diện khác nhau vô cùng phong phú như quản lý cấp
học, quản lý đội ngũ, quản lý cơ sở vật chất, quản lý nội dung, chương trình,
quản lý mục tiêu, quản lý bồi dưỡng.... Tuy nhiên, qua nghiên cứu các tài liệu
có liên quan đến đề tài chúng tôi thấy các công trình nghiên cứu chưa bao
quát hết được các đặc thù riêng của từng khu vực, từng vùng miền. Dũ ở gõ
độ này hay góc độ khác, các công trình nghiên cứu về quá trình hoặc hoạt
động dạy học, nghiên cứu vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy
học, chủ yếu ở mầm non, tiểu học hoặc trung học cơ sở, ít bàn đến hoạt động
dạy học, quá trình dạy học ở trung học phổ thông.
Thứ hai, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội là một quận mới của thủ đô

Hà Nội, kinh tế còn khó khăn so với các quận nội thành, thành phần học sinh
đa dạng, các trường trên địa bàn quận Hà Đông với nhiều mô hình trường
khác nhau và chưa có một nghiên cứu đầy đủ nào về vấn đề quản lý QTDH
trong bối cảnh thực hiện công việc đổi mới giáo dục hiện nay. Vì vậy, việc
nghiên cứu, khảo sát thực trạng, đề xuất những biện pháp quản lý QTDH một
cách khoa học, phù hợp điều kiện, hoàn cảnh, đối tượng là rất quan trọng. Mặt
khác, cho đến nay ít công trình nghiên cứu nào đề cập một cách trực tiếp, có
hệ thống dưới góc độ khoa học quản lý giáo dục về quản lý QTDH ở các
trường THPT trên địa bàn quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Thứ ba, trong khuôn khổ luận văn này sẽ đi sâu hơn về cơ sở lý luận
của công tác quản lý QTDH, đề tìm hiểu thực trạng quản lý QTDH của các
trường THPT trên địa bàn quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất một
số biện pháp quản lý QTDH nhằm đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục
7


phổ thông, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục đào tạo ở các
trường THPT quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Từ những vấn đề tác giả khái quát trên, để vận dụng vào thực tiễn một
cách phù hợp và sáng tạo nâng cao hiệu quả công tác của mình, chúng tôi lựa
chọn đề tài "Hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở trường trung học phổ
thông quận Hà Đông, thành phố Hà Nội". Không trùng lặp với những công
trình đã công bố.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích nghiên cứu
Từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý quá trình dạy học ở
trường THPT, đề xuất biện pháp của Hiệu trưởng quản lý quá trình dạy
học, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục dục phổ thông quận Hà
Đông, thành phố Hà Nội.
* Nhiệm vụ nghiên cứu

- Làm rõ cơ sở lý luận quản lý QTDH ở trường THPT.
- Đánh giá thực trạng Hiệu trưởng quản lý QTDH ở các trường THPT
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội .
- Đề xuất biện pháp của Hiệu trưởng quản lý QTDH, nhằm nâng cao chất
lượng dạy học của các trường THPT quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, đồng thời
khảo nghiệm chứng minh tính hợp lý và tính khả thi của các biện pháp.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Khách thể nghiên cứu
Quản lý quá trình giáo dục tổng thể ở các trường THPT quận Hà Đông,
thành phố Hà Nội,.
* Đối tượng nghiên cứu
Hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở trường THPT quận Hà Đông,
thành phố Hà Nội.
8


* Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu, làm rõ về
quản lý của hiệu trưởng đối với các thành tố trong cấu trúc của quá trình dạy
học ở trường phổ thông. Qua đó, cũng nghiên cứu làm rõ vai trò của hiệu
trưởng (chủ thể quản lý) trong quản lý quá trình dạy học ở các trường THPT
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. Luận văn không đề cập đến các chủ thể
khác nhưng vẫn đặt trong sự liên hệ tác động và trong mối quan hệ lãnh đạo,
chỉ đạo, tổ chức và thực hiện.
- Phạm vi về đối tượng khảo sát: Luận văn khảo sát 7 trường THPT
thuộc quận Hà Đông, thành phố Hà Nội trong 3 năm học 2011-2012, 20122013, 2013-2014. Cụ thể: Trường THPT Chuyên Nguyễn Huệ; Trường THPT
Lê Quý Đôn; Trường THPT Quang Trung; Trường THPT Trần Hưng Đạo;
Trường THPT Hà Đông; Trường THPT Phùng Hưng; Trường THPT Lê Lợi.
5. Giả thuyết khoa học
Chất lượng dạy học ở trường THPT phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó

yếu tố quản lý QTDH của hiệu trưởng trong các nhà trường giữ vai trò rất quan
trọng. Nếu hiệu trưởng quản lý chặt chẽ việc thực hiện mục tiêu, nội dung dạy
học; chỉ đạo và duy trì tốt hoạt động của tổ chuyên môn; coi trọng việc kiểm
tra, giám sát hoạt động bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên;
chỉ đạo thực hiện hoạt động đổi mới phương pháp dạy học; quan tâm xây dựng
cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học, thì chất lượng dạy học ở trường
THPT quận Hà Đông, thành phố Hà Nội sẽ được nâng cao, góp phần thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục của nhà trường.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục. Đồng thời, tác giả vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc, lịch sử 9


logic và quan điểm thực tiễn để phân tích, đánh giá, xem xét các vấn đề
nghiên cứu.
* Phương pháp nghiên cứu
- Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Bao gồm, phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát
hóa một số vấn đề lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; văn kiện, nghị
quyết của tổ chức đảng các cấp về giáo dục và đào tạo; các văn bản quản lý
giáo dục của Nhà nước; các tài liệu chuyên ngành khoa học quản lý, quản lý
giáo dục; tạp chí, thông tin, sách báo, công trình khoa học; chỉ thị, nghị quyết,
hướng dẫn của các cấp ủy đảng về công tác giáo dục bậc học THPT, đặc biệt
các tài liệu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu để xác định cơ sở lý luận quản
lý quá trình dạy học ở trường PTTH quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
- Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Điều tra bằng phiếu hỏi đối với 24 hiệu trưởng, hiệu phó và 200 giáo
viên, cán bộ quản lý giáo dục; 100 học sinh khối 12 các trường THPT quận

Hà Đông, thành phố Hà Nội;
Phỏng vấn trực tiếp đối với cán bộ Phòng GD&ĐT quận Hà Đông, cán
bộ quản lý, giáo viên và cán bộ, đảng viên;
Tổng hợp kinh nghiệm thực tiễn, thống kê, tổng hợp các số liệu để làm
rõ thực trạng, rút ra nguyên nhân hạn chế, bất cập trong quản lý quá trình dạy
học ở trường PTTH quận Hà Đông, làm cơ sở xác lập các biện pháp khả thi
trong quản lý;
- Phương pháp hỗ trợ
Sử dụng toán thống kê để tổng hợp, tính toán, xử lý các số liệu điều tra
đã thu thập được.
Xin ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý về những nội dung
nghiên cứu;

10


7. Ý nghĩa của đề tài
Đề tài luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận, thực tiễn về quản
lý quá trình dạy học của Hiệu trưởng ở trường THPT nói chung và ở các
trường THPT quận Hà Đông, thành phố Hà Nội nói riêng. Từ đó đề xuất
các biện pháp quản lý có tính khả thi, nhằm nâng cao chất lượng quá trình
dạy học, góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục ở các trường THPT quận
Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu tham
khảo trong quản lý QTDH cho đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường THPT,
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội..
8. Kết cấu của đề tài
Kết cấu của luận văn gồm: Mở đầu, 3 chương (8 tiết), kết luận và kiến
nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.

11


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU TRƯỞNG QUẢN LÝ
QUÁ TRÌNH DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.1.1. Quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông
Tiếp cận dạy học từ góc độ Giáo dục học: Dạy học với tư cách là một
quá trình bộ phận trong quá trình giáo dục tổng thể (giáo dục nhân cách toàn
vẹn). Đó là quá trình tác động qua lại giữa người dạy và người học, nhằm
truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học, những kỹ năng và kỹ xảo trong hoạt
động nhận thức và thực tiễn, trên cơ sở đó hình hành thế giới quan, phát triển
năng lực sáng tạo và xây dựng phát triển các phẩm chất của nhân cách người
học theo mục đích giáo dục. Như vậy, dạy học là khái niệm chỉ quá trình hoạt
động chung của người dạy và người học.
Như vậy, QTDH là quá trình tổ chức, điều khiển tối ưu hoạt động chiếm
lĩnh tri thức, hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Dạy học với ý
nghĩa là quá trình tổ chức và điều khiển hoạt động học tập của học sinh, giúp cho
họ lĩnh hội được kiến thức khoa học, hình thành kỹ năng và thái độ tương ứng.
Theo tiếp cận lý luận dạy học hiện đại, các tác giả Phạm Viết Vượng,
Nguyễn Sinh Huy và Nguyễn Văn Lê, Trần Thị Tuyết Oanh, Thái Duy
Tuyên, cho rằng: Dạy học là quá trình, trong đó dưới tác động chủ đạo (tổ
chức, điều khiển, lãnh đạo) của thầy, học sinh tự giác, tích cực, tự tổ chức, tự
điều khiển quá trình nhận thức, nhằm đạt được các mục tiêu học tập.
Quá trình dạy học bao gồm hai hoạt động cơ bản đó là hoạt động dạy
của GV và hoạt động học tập của học sinh.
+ Trong đó, giáo viên giữ vai trò chủ đạo xây dựng và thực hiện kế
hoạch giảng dạy, tổ chức, điều khiển, hướng dẫn các hành động hoạt động

học tập của học sinh nhằm giúp họ hoàn thành nhiệm vụ học tập.

12


+ Học sinh là chủ thế của hoạt động học tập có ý thức, chủ động, tích
cực và sáng tạo, tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập của mình, "biến
quá trình dạy của thầy thành quá trình tự học của trò" nhằm chiếm lĩnh tri
thức khoa học, hình thành kỹ năng, kỹ xảo và thái độ tương ứng.
+ Hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh có
mối quan hệ mật thiết và biện chứng với nhau, thâm nhập vào nhau, tác động
qua lại với nhau tạo ra kết quả dạy học.
Từ những quan niệm trên có thể hiểu: Quá trình dạy học là quá trình
có tổ chức, thống nhất biện chứng của các thành tố, trong đó hoạt động dạy
và hoạt động học luôn luôn tương tác với nhau, nhằm thực hiện mục tiêu dạy
học đã xác định.
- Quá trình dạy học là quá trình bảo đảm cùng một lúc ba sự thống nhất
giữa dạy và học; giữa truyền thụ với chỉ đạo trong dạy; giữa lĩnh hội và tự chỉ
đạo trong học.
Trung học phổ thông là cấp học cuối của bậc học phổ thông, với mục
tiêu của giáo dục phổ thông “là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức,
trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân,
tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh
tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc”. Với cấp học THPT, Luật Giáo dục xác định: “Giáo dục trung học
phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo
dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết
thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá
nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp,

học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”.
Về nội dung, phương pháp giáo dục phổ thông, Luật xác định: “Nội
dung giáo dục phổ thông phải bảo đảm tính phổ thông, cơ bản, toàn diện,
13


hướng nghiệp và có hệ thống; gắn với thực tiễn cuộc sống, phù hợp với tâm
sinh lý lứa tuổi của học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục ở mỗi cấp học. Giáo
dục trung học phổ thông phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở
trung học cơ sở, hoàn thành nội dung giáo dục phổ thông; ngoài nội dung chủ
yếu nhằm bảo đảm chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản, toàn diện và hướng
nghiệp cho mọi học sinh còn có nội dung nâng cao ở một số môn học để phát
triển năng lực, đáp ứng nguyện vọng của học sinh.
Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác,
chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn
học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện
kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh..
Từ sự phân tích trên, chúng tôi quan niệm: Quá trình dạy học ở trường
trung học phổ thông là quá trình có mục đích, có kế hoạch, thống nhất biện
chứng giữa hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh nhằm
thực hiện mục tiêu của giáo dục trung học phổ thông.
Thực chất QTDH ở các trường THPT là sự thống nhất biện chứng giữa
hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh nhằm truyền
tải, lĩnh hội và tự lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, hình thành
thái độ đúng đắn cho học sinh đáp ứng mục tiêu giáo dục bậc học THPT.
Bản chát QTDH ở các trường THPT là quá trình nhận thức, thực hành
của học sinh dưới sự định hướng, hướng dẫn của giáo viên trong môi trường
sư phạm.
Chủ thể của QTDH ở các trường THPT là giáo viên và học sinh, hai

chủ thể năng động của QTDH. Trong đó, giáo viên là chủ thể của hoạt động
truyền thụ và tổ chức hoạt động lĩnh hội; học sinh vừa là khách thể, vừa là
chủ thể của QTDH. Học sinh là khách thể chịu sự tác động từ hoạt động
truyền thụ và tổ chức hoạt động lĩnh hội của giáo viên, nhưng lại là chủ thể
14


của hoạt động lĩnh hội và tự lĩnh hội kiến thức, rèn luyện các kỹ năng, hình
thành thái độ, nhân cách của chính mình.
Đối tượng của QTDH ở các trường THPT là toàn bộ nội dung, chương
trình giáo dục bậc học THPT theo quy định của Bộ GD&ĐT.
Nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức QTDH ở các trường
THPT được xác định trong Luật Giáo dục. Cụ thể:
- Về nội dung: Đảm bảo tính cơ bản, toàn diện, hệ thống, gắn với thực
tiễn và tâm sinh lý lứa tuổi học sinh THPT, bao gồm các kiến thức của các khoa
học: tự nhiên, xã hội, công nghệ, giáodục công dân, sức khỏe sinh sản, kỹ năng
sống, giáo dục quốc phòng và thể chất theo quy định của bậc học THPT.
- Về phương pháp: Sử dụng tổng hợp các phương pháp dạy học cả
truyền thống và hiện đại, ưu tiên các phương pháp dạy học theo hướng phát
triển tư duy sáng tạo và năng lực cho học sinh THPT.
- Về hình thức: Bao gồm giáo dục giờ lên lớp và giáo dục ngoài giờ lên
lớp; dạy học theo hình thức bài giảng và tự học, thực hành, ngoại khóa.
Kết quả của QTDH ở các trường THPT: Học sinh các trường THPT
phải có sự tiến bộ rõ rệt. Cụ thể
- Về kiến thức: Học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo
dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết
thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp.
- Về kỹ năng và năng lực: Học sinh THPT có điều kiện phát huy năng
lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng,
trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.

- Về thái độ và các phẩm chất nhân cách: Học sinh ở các trường THPT
là những nhân cách đang trưởng thành, tuổi vị thành niên nên có những ưu
điểm và hạn chế nhất định. Độ tuổi ở THPT trên 16 tuổi, tâm sinh lý đang
phát triển, ưa cái mới.
15


1.1.2. Quản lý quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông
Theo Đặng Quốc Bảo: "Quản lý là quá trình gây tác động của chủ thể
quản lý đến khách thể QL nhằm đạt mục tiêu chung ".
Theo Trần Hồng Quân: " Quản lý là hoạt động có định hướng, có chủ
đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị
quản lý) trong tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích
của tổ chức".
Như vậy quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến khách thể quản
lý một cách có định hướng, có chủ định nhằm làm cho tổ chức vận hành, đạt
mục tiêu mong muốn bằng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra.
Từ những cách tiếp cận về quản lý, chúng ta thấy các khái niệm quản lý
có điểm chung đó là: quản lý bao giờ cũng tồn tại với tư cách là một hệ thống
bao gồm có hai yếu tố: Chủ thế quản lý và khách thể quản lý. Chủ thể quản lý
là tác nhân tạo ra các hoạt động, còn khách thể quản lý là người chịu sự quản
lý của chủ thể quản lý. Giữa hai yếu tố này phải có chung một mục tiêu và
quy trình, dựa vào đó làm căn cứ để chủ thể tạo ra các tác động. Hai yếu tố
này có mối quan hệ, tác động qua lại tương hỗ lẫn nhau.
Trong trường học mọi hoạt động đều hướng vào phục vụ hoạt động dạy
học đạt hiệu quả cao nhất. Trong đó, hoạt động quản lý trường học được xem
là trọng tâm chỉ đạo toàn bộ quá trình dạy học.
Quản lý quá trình dạy học là quản lý một hệ thống toàn vẹn, bao gồm
các nhân tố cơ bản: Mục đích, nhiệm vụ, nội dung dạy học, thầy với hoạt
động dạy, trò với hoạt đang học, các phương pháp và các phương tiện dạy

học, các hình thức tổ chức dạy học, phương thức kiểm tra đánh giá và kết quả
học tập của học sinh.
Bản chất của quá trình dạy học là sự thống nhất biện chứng của hoạt
động Dạy và hoạt động Học, được thể hiện bằng sự hợp tác giữa dạy và học
theo lôgic khách quan của nội dung và chương trình dạy học. Như vậy, quản
16


lý QTDH là quản lý hoạt động sư phạm của người thầy và hoạt động học tập,
rèn luyện của trò nhằm hình thành và phát triền nhân cách học sinh.
Theo tác gia Đỗ Bích Ngọc: "Quản lý quá trình dạy học là một bộ phận
cấu thành chủ yếu của toàn bộ hệ thống quản lý quá trình giáo dục và đào tạo
trong trường học. Quá trình thực hiện các chức năng tổng hợp, phát triển nhân
cách nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài''.
Trên cơ sở tiếp cận khái niệm quản lý và khái niệm quá trình day học,
có thể hiểu: Quản lý quá trình dạy học là sự tác động có chủ đích mang tính
hệ thống của chủ thể quản lý thông qua các chức năng quản lý đến toàn bộ
quá trình dạy học, nhằm thực hiện mục tiêu dạy học đề ra, góp phần hình
thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu giáo dục của
bậc học phổ thông trung học.
Thực chất quản lý QTDH ở các trường trung học phổ thông chính là
những tác động có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức, chỉ đạo của chủ thể
quản lý và thông qua kiểm tra để thu thập và nắm thông tin về QTDH, phân
tích, đánh giá thông tin, ra quyết định quản lý và nắm thông tin mới để có
những quyết định mới về tổ chức thực hiện QTDH ở các trường THPT.
Chủ thể quản lý bao gồm nhiều chủ thể như: Ban Giám hiệu, hiệu
trưởng, phó hiệu trưởng, Hội đồng sư phạm nhà trường, các tổ trưởng tổ
chuyên môn và đội ngũ giáo viên.
Đối tượng quản lý là toàn bộ các thành tố của QTDH.
Phương pháp quản lý bao gồm: Phương pháp hành chính – tổ chức; phương

pháp tâm lý – giáo dục; phương pháp kích thích bằng vật chất và tinh thần.
1.1.3. Hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở trường
trung học phổ thông
Trường THPT là cơ quan, đơn vị mà hiệu trưởng là thủ trưởng của cơ
quan, đơn vị đó, là người chịu trách nhiệm quản lý, tổ chức, điều hành các
hoạt động giáo dục của nhà trường, và chịu trách nhiệm với cấp trên về toàn

17


bộ các hoạt động giáo dục theo quy định của Nhà nước. Hiệu trưởng có quyền
xử lý và ra quyết định theo đúng quyền hạn và chức trách của mình.
Người hiệu trưởng, trước hết phải là người có phẩm chất chính trị tốt,
chuyên môn vững vàng, hiểu biết rộng, có trình độ lý luận về khoa học quản
lý; là người biết vận động, thu hút quần chúng thực hiện tốt các nhiệm vụ giáo
dục của nhà trường, biết vận dụng sáng tạo chủ trương, đường lối, chính sách
của Đảng và Nhà nước trong nhà trường, phát huy tốt tinh thần dân chủ, sáng
tạo, đoàn kết trong việc thực hiện nhiệm vụ quản lý chuyên môn của mình
nhằm đạt được kết quả như mong muốn.
Hiệu trưởng có thẩm quyền cao nhất về mặt hành chính và chuyên
môn. Hiệu trưởng quản lý nhà trường thông qua 4 chức năng quản lí đó là: Kế
hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm
vụ: xây dựng kế hoạch, tổ chức bộ máy nhà trường và tổ chức thực hiện
nhiệm vụ năm học như: tiếp nhận học sinh; quản lý cán bộ, giáo viên, nhân
viên, học sinh; quản lý chuyên môn; quản lý và tổ chức giáo dục học sinh;
quản lý hành chính, tài chính, tài sản nhà trường; thực hiện các chế độ chính
sách đối với giáo viên, nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện quy chế dân chủ
trong cơ quan; phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong cộng
đồng thực hiện các hoạt động giáo dục; tổ chức cho giáo viên, nhân viên và
học sinh tham gia các hoạt động xã hội trong phạm vi cộng đồng, đồng thời

thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật,… Hiệu trưởng tự tổ
chức, kiểm tra, đánh giá nhà trường để tự điều chỉnh nhà trường hướng đến
mục tiêu đào tạo hiệu quả nhất.
Nhiệm vụ, quyền hạn của hiệu trưởng trường THPT.
Theo điều lệ trường THPT, hiệu trưởng có 10 nhiệm vụ và 6 quyền hạn
như sau:
Chỉ đạo thực hiện các hoạt động giáo dục của nhà trường, chấp hành
đầy đủ các Chỉ thị, Nghị quyết và các quy định của Bộ, Tỉnh và Ngành.
18


Xây dựng kế hoạch công tác và chỉ đạo thực hiện kế hoạch công tác
hàng năm của nhà trường, duyệt kế hoạch công tác của các tổ chuyên môn,
giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và cán bộ nhân viên nhà trường, ấn
định lịch công tác hàng tháng, tuần, phối hợp với các tổ chức chính trị trong
nhà trường điều hành các hoạt động giáo dục trong nhà trường.
Thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ quan, phát huy tính tích cực của họ
trong hoạt động giáo dục nhà trường.
Quản lý các hoạt động của cán bộ, giáo viên theo kế hoạch có chế độ
thanh, kiểm tra thường xuyên trong giảng dạy và các hoạt động khác, dự sinh
hoạt của đoàn thanh niên theo lời mời của tổ chức đó. Để đánh giá việc thực hiện
nhiệm vụ và kết quả đào tạo, từ đó phát hiện những sai sót, kịp thời điều chỉnh,
uốn nắn, đánh giá và ghi nhận xét cho cán bộ giáo viên theo điều lệ quy định.
Xây dựng đội ngũ giáo viên, cán bộ nhân viên thành một khối thống
nhất, đoàn kết, tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo
viên, chăm lo cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho giáo viên, cán bộ và
nhân viên.
Chỉ đạo tốt công tác quản trị hành chính của nhà trường:
+ Quản lý chế độ sinh hoạt, hội họp của giáo viên, cán bộ nhân viên và
học sinh.

+ Quản lý và thực hiện đúng nguyên tắc tài chính hiện hành. Có kế
hoạch tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị và kỹ thuật của nhà trường để
thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học cho giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục toàn diện cho học sinh. Quản lý và sử dụng toàn bộ thiết bị, tài sản, cơ sở
vật chất và kỹ thuật đã có vào việc giáo dục học sinh.
+ Tổ chức tốt công tác văn thư lưu trữ, công tác hồ sơ… theo quy định
của Nhà nước.
Chỉ đạo thực hiện phong trào thi đua hai tốt trong cán bộ giáo viên và
học sinh.
19


Tổ chức hội nghị công nhân viên chức, hội nghị liên tịch để thực hiện
chế độ quần chúng tham gia quản lý trường học.
Duy trì và thực hiện tốt chế độ báo cáo đối với cấp trên, tổ chức cơ sở
Đảng về mọi mặt của nhà trường.
Có mối quan hệ mật thiết với nhân dân, chính quyền địa phương các cơ
quan đoàn thể, lực lượng vũ trang, các cơ sở sản xuất xung quanh trường, với
hội cha mẹ HS, tổ chức động viên các lực lượng xã hội, tham gia tích cực vào
sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ.
Như vậy, nhiệm vụ cơ bản của hiệu trưởng là:
Xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo các hoạt động giáo dục của nhà
trường theo đúng chỉ thị, nhiệm vụ năm học của Bộ, Tỉnh và của Ngành.
Chỉ đạo, xây dựng, hoàn thiện các điều kiện cơ sở vật chất, bồi dưỡng
đội ngũ giáo viên, vận động nhân dân cùng tham gia chăm lo, phát triển giáo
dục cùng nhà trường.
Bản thân phải không ngừng tự chăm lo, bồi dưỡng nhằm nâng cao trình
độ về mọi mặt. Có thể nói, hiệu trưởng phải là người có “Tâm - Tầm - Tài”
trong hoạt động quản lý; luôn có “Minh” (trí sáng) trong việc xây dựng, đề ra kế
hoạch, chiến lược phát triển giáo dục, và không thể thiếu “Chí” (ý chí) trong việc

chỉ đạo thực hiện kế hoạch chiến lược đó, nhằm thực hiện bằng được mục tiêu
kế hoạch đã đề ra.
Quyền hạn của hiệu trưởng: Quyết định mọi hoạt động của nhà trường;
quyết định và chủ trì mọi hoạt động liên tịch; phân công, phân nhiệm cho cán
bộ, giáo viên trong trường; tiếp nhận chuyển trường, khen thưởng, kỷ luật,
đánh giá học sinh; được bồi dưỡng về chính trị, chuyên môn nghiệp vụ và
hưởng các chế độ theo quy định hiện hành; được ủy quyền cho phó hiệu
trưởng lúc vắng mặt với nhiệm vụ và quyền hạn của mình.
Hiệu trưởng phải thể hiện được năng lực của mình trong vai trò nhà
quản lý: Là đại diện cho chính quyền về mọi mặt và thực hiện Hiến pháp và
20


pháp luật, Luật Giáo dục một cách nghiêm túc và tự giác; là người phát triển
và điều hành tổ chức mọi hoạt động trong nhà trường. Là người cổ động, hỗ
trợ lao động và bồi dưỡng thường xuyên về sư phạm cho giáo viên trong nhà
trường; là người kết hợp các mối quan hệ trong hợp đồng giảng dạy để huy
động nhân lực, vật lực và tài lực vào công tác quản lý của mình..
Hiệu trưởng phải là người chủ trì tổ chức điều hành, giám sát hoạt
động giáo dục trong nhà trường, chú trọng bồi dưỡng chuyên môn, không
ngừng nâng cao năng lực chuyên môn cho các giáo viên, đáp ứng yêu cầu
nâng cao chất lượng giáo dục, dạy học. Nâng cao năng lực chuyên môn cho
giáo viên là khâu then chốt để thực hiện đổi mới giáo dục THPT.
Từ sự khái quát trên, chúng tôi quan niệm: Hiệu trưởng quản lý quá
trình dạy học ở các trường trung học phổ thông là sự tác động liên tục, có
mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng vào quá trình dạy học, đảm bảo cho
quá trình này đạt được chất lượng, hiệu quả, góp phần thực hiện mục tiêu
giáo dục của nhà trường.
Thực chất hiệu trưởng quản lý QTDH ở các trường THPT chính là xác
định vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo, chịu

trách nhiệm trước cấp trên và chỉ đạo, tổ chức, điều hành, giám sát toàn bộ
QTDH của trường mình đảm nhiệm.
Mục đích của hiệu trưởng quản lý QTDH ở các trường THPT nhằm
đảm bảo cho QTDH hoạt động có hiệu quả, thống nhất và đi vào nền nếp, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục của các trường trung học phổ thông ngày
càng nâng cao theo mục tiêu giáo dục của bậc học.
Đối tượng của hiệu trưởng quản lý QTDH ở các trường THPT chính là
toàn bộ các thành tố của QTDH, từ mục tiêu, nội dung, chương trình, giáo
viên, học sinh, phương pháp, hình thức, phương tiện, môi trường và kết quả
dạy học. Trong đó, hiệu trưởng cần phải quan tâm đến giáo viên và học sinh,
hai nhân tố chủ đạo, năng động của QTDH.

21


Phương pháp, cách thức hiệu trưởng quản lý: Trong tổ chức, điều
hành, giám sát hoạt động giáo dục, hiệu trưởng các trường THPT có những
tác động liên tục, bao gồm:
Thứ nhất, xây dựng kế hoạch quản lý quá trình dạy học.
Xây dựng kế hoạch là đưa toàn bộ hoạt động quản lý vào công tác kế
hoạch, trong đó chỉ rõ các bước đi, biện pháp thực hiện và bảo đảm các nguồn
lực để đạt tới mục tiêu của tổ chức.
Để lập kế hoạch quản lý QTDH, hiệu trưởng phải trên cơ sở nội dung,
chương trình của giáo dục trung học phổ thông mà Bộ GD&ĐT quy định; căn
cứ vào yêu cầu của thành phố Hà Nội và quận Hà Đông đề xây dựng kêhoạch
của trường mình.
Thứ hai, tổ chức điều hành và thực hiện quá trình dạy học.
Tổ chức điều hành và thực hiện QTDH là chức năng được tiến hành sau
khi lập xong kế hoạch nhằm chuyển hóa những mục đích, mục tiêu bồi dưỡng
chuyên môn cho giáo viên trong kế hoạch thành hiện thực. Nhờ đó mà các bộ

phận liên quan trong hoạt động giáo dục cho giáo viên được liên kết thống
nhất, chặt chẽ, đạt được hiệu quả nhất định.
Để quản lý tốt việc tổ chức điều hành và thực hiện QTDH , người hiệu
trưởng cần quan tâm tới việc Củng cố thêm nhận thức về vị trí và trách nhiệm
cho cán bộ, giáo viên; xây dựng được khối đoàn kết, nhất trí trong nhà trường;
chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần cho đội ngũ cán bộ, giáo viên; nâng cao
tay nghề cho cán bộ, giáo viên, thực hiện các yêu cầu chuyên môn, thanh tra,
kiểm tra, dự giờ, thăm lớp, áp dụng các sáng kiến kinh nghiệm trong và ngoài
nhà trường, giúp đỡ các giáo viên yếu kém.
Thứ ba, chỉ đạo trực tiếp các lực lượng thực hiện quá trình dạy học.
Hiệu trưởng chỉ đạo cụ thể QTDH về mục tiêu, nội dung, thời gian hình
thức, phương pháp, địa điểm, phân công trách nhiệm cho từng thành viên, yêu
cầu cần đạt trong từng môn học, từng học kỳ, từng giai đoạn. Hiệu trưởng

22


cũng cần hướng dẫn, chỉ đạo tạo điều kiện cho giáo viên tự học tập, tự bồi
dưỡng để nâng cao trình độ, năng lực và phương pháp sư phạm. Chỉ đạo sát
sao việc thực hiện nhiệm vụ đối với những thành viên liên quan đến QTDH.
Chỉ đạo sự phối hợp với các lực lượng thực hiện QTDH.
Để QTDH mỗi nhà trường đạt hiệu quả, hiệu trưởng phải phối hợp chặt
chẽ với các cấp chỉ đạo chuyên môn của quận, thành phố, để luôn có định
hướng đúng trong nâng cao chất lượng QTDH bậc THPT, đáp ứng yêu cầu
của đổi mới trong từng giai đoạn cụ thể. Chỉ đạo các thành viên trong nhà
trường phối hợp với nhau để QTDH đạt hiệu quả. Liên kết gắn bó với phụ
huynh, nắm tâm tư nguyện vọng của phụ huynh để kịp thời điều chỉnh
phương pháp dạy học và giáo dục của giáo viên.
Thứ tư, kiểm tra đánh giá việc tổ chức thực hiện quá trình dạy học.
Để QTDH đạt kết quả không thể không có kiểm tra. Môi trường luôn

biến động, những yếu tố ngẫu nhiên nhiều và công tác bồi dưỡng chuyên môn
lại là công việc làm việc với con người - mang nhiều đặc tính chủ quan do đó
chức năng kiểm tra kiểm soát phải thực hiện thường xuyên và nghiêm túc.
1.2. Nội dung hiệu trưởng quản lý quá trình dạy học ở trường
trung học phổ thông quận Hà Đông, thành phố Hà Nội
1.2.1. Quản lý mục tiêu dạy học
Việc quản lý mục tiêu dạy học ở trường THPT được xác định ngay từ
đầu mỗi năm học trên cơ sở các văn bản quy định và chương trình giáo dục
phổ thông. Mục tiêu dạy học có nhiều cấp độ, được xác định và biểu hiện ở
nội dung dạy học cụ thể cho từng đối tượng. Có mục tiêu chung cho cả khóa
học, có mục tiêu cụ thể cho từng môn học, bài học, từng nội dung và hình
thức dạy. Quản lý mục tiêu dạy học không đơn thuần là quản lý khâu xác lập
mục tiêu, quản lý mô hình dự kiến hay quản lý sản phẩm cuối cùng của quá
trình đào tạo mà phải quản lý cả quá trình thực hiện mục tiêu (quá trình làm ra
sản phẩm). Vì vậy quản lý quá trình xây dựng và triển khai thực hiện kế
23


hoạch, chương trình dạy học là khâu quan trọng nhất của quản lý mục tiêu
dạy học.
Quản lý mục tiêu dạy học luôn gắn liền với quản lý kế hoạch dạy học.
Kế hoạch dạy học bao gồm: việc xác định mục tiêu dạy học, nội dung chương
trình dạy học, giáo viên thực hiện nội dung dạy học, hình thức tổ chức dạy
học, phương pháp dạy học, điều kiện phương tiện đảm bảo cho quá trình dạy
học, đối tượng học... Quản lý việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học là
việc làm trọng yếu của chủ thể quản lý nhằm đạt tới các mục tiêu của hoạt
động quản lý quá trình dạy học. Ban Giám hiệu, đặc biệt là hiệu trưởng quản
lý kế hoạch dạy học của từng tháng, quý, năm mà các trường THPT đã xây
dựng, cụ thể hóa kế hoạch của cấp trên.
1.2.2. Quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên

Hoạt động dạy của giáo viên ở trường THPT là hoạt động phức tạp, đa
dạng, tác động có mục đích và tích cực vào toàn bộ quá trình tâm lý nhận thức
của học sinh. Trên cơ sở đó tạo điều kiện giúp học sinh không chỉ tiếp thu
thông tin, tri thức tự nhiên, xã hội, kinh nghiệm thực tiễn, mà còn tạo nên ở
học sinh cảm xúc, tình cảm, thái độ tích cực đối với các vấn đề tự nhiên, xã
hội và tư duy. Đồng thời tạo điều kiện cho học sinh nâng cao khả năng hành
động và nâng cao bản lĩnh, niềm tin và các phẩm chất nhân cách khác cần
thiết cho hoạt động thực tiễn và việc tham gia vào cuộc sống, lao động xã hội.
Hoạt động dạy có chức năng kép là truyền đạt và điều khiển nội dung
dạy học theo chương trình quy định. Trong đó, giáo viên có vai trò chủ đạo, tổ
chức, điều khiển hoạt động học tập, kích thích tính tích cực, năng động của
học sinh để phát huy vai trò chủ thể nhận thức của họ. Chất lượng của hoạt
động học phụ thuộc vào trình độ tổ chức và điều khiển của người dạy. Điều
này cho thấy quản lý hoạt động dạy của giáo viên đóng một vai trò rất quan
trọng trong quản lý quá trình dạy học.

24


Quản lý hoạt động dạy của giáo viên thực chất là quản lý việc thực hiện
nhiệm vụ dạy học, từ các khâu các bước tiến hành và tổ chức thực hiện nhiệm
vụ dạy học, cụ thể là: quản lý việc lập kế hoạch dạy học của giáo viên; quản
lý việc thực hiện chương trình; quản lý việc soạn bài và giờ lên lớp; quản lý
việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học; quản lý hồ sơ chuyên môn của
giáo viên; quản lý kế hoạch nghiên cứu khoa học và tự học của giáo viên;
quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
1.2.3. Quản lý hoạt động học tập của học sinh
Hoạt động học tập của học sinh ở trường THPT, về thực chất là hoạt
động tiếp thu, lĩnh hội và thực hành, tự điều khiển quá trình chiếm lĩnh tri
thức khoa học và phương pháp, các giá trị, kinh nghiệm thực tiễn... Trên cơ sở

đó nâng cao kiến thức, kỹ năng thực hành, đồng thời hình thành, phát triển
phẩm chất nhân cách của học sinh. Hoạt động học của học sinh là quá trình
nhận thức những kiến thức cơ bản và tự lĩnh hội kiến thức, trên cơ sở khả
năng tư duy độc lập của người đang trưởng thành; động cơ, nhu cầu nhận thức
đã được xác định một cách tự giác.
Học sinh là chủ thể sáng tạo của việc học và việc hình thành nhân cách
bản thân. Do vậy, quản lý hoạt động học tập của học sinh là quản lý các chức
năng tâm lý của quá trình nhận thức, tình cảm, ý chí..., đặc biệt là năng lực tư
duy, khả năng phân tích, tổng hợp, khái quát của học sinh trong quá trình lĩnh
hội kiến thức.
Quản lý hoạt động học tập của học sinh là hệ thống các tác động có tổ
chức, có mục đích, có kế hoạch theo chức năng của chủ thể quản lý đến đối
tượng quản lý trong quá trình học tập của học sinh nhằm đảm bảo cho mọi
hoạt động học tập được thực hiện theo đúng kế hoạch, đạt chất lượng hiệu quả
tốt nhất, đáp ứng mục tiêu từng bài học, từng môn học và mục tiêu, yêu cầu
của trường THPT.

25


Quản lý hoạt động học tập của học sinh trường THPT phải đạt được các
yêu cầu sau: học sinh có tinh thần, thái độ, động cơ học tập đúng đắn; phát
huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập; hình thành nền nếp
học tập, thói quen học tập chuyên cần; nâng cao chất lượng học tập đối với
từng học sinh cho cả tập thể lớp học.
1.2.4. Quản lý nội dung dạy học
Triển khai thực hiện nội dung, chương trình dạy học là quá trình cụ thể
hóa nội dung, chương trình giáo dục thành việc dạy học. Các trường THPT
căn cứ vào các nội dung, chương trình giáo dục của Bộ và những nội dung
của Sở GD&ĐT để cụ thể hóa và phát triển nội dung, chương trình giáo dục.

Quản lý quá trình triển khai thực hiện nội dung dạy học ở trường THPT
theo đúng chương trình đã được quy định góp phần quan trọng trong quản lý
mục tiêu của quá trình dạy học, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo
dục theo mục tiêu đã xác định.
Quản lý nội dung dạy học bao gồm toàn bộ hệ thống kiến thức xã hội,
tự nhiên và con người, các giá trị chuẩn mực đạo đức, kỹ năng, kỹ xảo cần
thiết để góp phần hình thành các phẩm chất nhân cách, năng lực thực tiễn cho
học sinh. Quản lý nội dung dạy học phải đặc biệt chú ý quản lý chất lượng, số
lượng thông tin, các đơn vị kiến thức, kỹ năng trong quá trình dạy học. Nội
dung dạy học ở trường PTTH phải đảm bảo trang bị kiến thức lý thuyết cơ
bản, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng vận dụng lý thuyết của học
sinh vào nhiệm vụ thực hành của họ.
1.2.5. Quản lý phương pháp dạy học
Quản lý phương pháp dạy học là theo dõi, kiểm tra, đánh giá, điều
chỉnh việc sử dụng các phương pháp dạy học ở trường THPT nhằm đạt hiệu
quả, mục đích dạy học. Hình thức tổ chức và phương pháp dạy học có mối
quan hệ chặt chẽ với các nhân tố trong quá trình dạy học, đồng thời hình thức

26