Chương 2: Hiệu quả tài chính

1
Ch­¬ng II:
Ch­¬ng II:

HiÖu qu¶ gi¸o dôc (HiÖu qu¶ tµi
chÝnh)
TS. Ph¹m Quang S¸ng
G§ Trung t©m Thèng kª & Dù b¸o GD
CQ: 04 9424980; DD: 0913507867
ViÖn ChiÕn l­îc vµ Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc
2
Ch­¬ng II:
Ch­¬ng II:

HiÖu qu¶ tµi chÝnh cña gi¸o dôc
Môc tiªu:

HiÓu ®­îc b¶n chÊt cña hiÖu qu¶
GD

Nh÷ng tiªu chÝ vµ c¸ch ph©n tÝch
hiÖu qu¶ GD

C¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ GD
3
I. Khái niệm hiệu quả
I. Khái niệm hiệu quả
Khái niệm:
Khái niệm:

Hiệu qu
Hiệu qu
ả
ả
là phép so sánh dùng để chỉ mối
là phép so sánh dùng để chỉ mối
quan hệ gi
quan hệ gi
ữ
ữ
a kết qu
a kết qu
ả
ả
thực hiện các mục tiêu
thực hiện các mục tiêu
hoạt động của chủ thể và chi phí mà chủ thể
hoạt động của chủ thể và chi phí mà chủ thể
bỏ ra để có kết qu
bỏ ra để có kết qu
ả
ả
đó trong nh
đó trong nh
ữ
ữ
ng điều kiện
ng điều kiện
nhất định.
nhất định.

Ký hiệu:
Ký hiệu:
K là kết qu
K là kết qu
ả
ả
nhận được theo hướng mục tiêu
nhận được theo hướng mục tiêu
C là chi phí bỏ ra
C là chi phí bỏ ra
E là hiệu qu
E là hiệu qu
ả
ả

Công thức tính:
Công thức tính:
Hiệu qu
Hiệu qu
ả
ả
tuyệt đối:
tuyệt đối:
E = K - C
E = K - C
Hiệu qu
Hiệu qu
ả
ả

tương đối:
tương đối:
E = K/C
E = K/C
4
I. Khái niệm hiệu quả
I. Khái niệm hiệu quả
Phân loại hiệu qu
Phân loại hiệu qu
ả
ả
(các cặp phân loại):
(các cặp phân loại):
Hiệu qu
Hiệu qu
ả
ả
tài chính và hiệu qu
tài chính và hiệu qu
ả
ả
kinh tế x hộiã
kinh tế x hộiã

Hiệu qu
Hiệu qu
ả
ả
tài chính còn được gọi là hiệu qu
tài chính còn được gọi là hiệu qu

ả
ả
s
s
ả
ả
n
n
xuất - kinh doanh hay hiệu qu
xuất - kinh doanh hay hiệu qu
ả
ả
doanh nghiệp là
doanh nghiệp là
hiệu qu
hiệu qu
ả
ả
kinh tế xét trong phạm vi một doanh
kinh tế xét trong phạm vi một doanh
nghiệp. Hiệu qu
nghiệp. Hiệu qu
ả
ả
tài chính ph
tài chính ph
ả
ả
n ánh mối quan hệ
n ánh mối quan hệ

gi
gi
ữ
ữ
a lợi ích kinh tế mà doanh nghiệp nhận được
a lợi ích kinh tế mà doanh nghiệp nhận được
và chi phí mà doanh nghiệp ph
và chi phí mà doanh nghiệp ph
ả
ả
i bỏ ra để có đư
i bỏ ra để có đư
ợc lợi ích kinh tế.
ợc lợi ích kinh tế.

Hiệu qu
Hiệu qu
ả
ả
kinh tế quốc dân còn được gọi là hiệu
kinh tế quốc dân còn được gọi là hiệu
qu
qu
ả
ả
KT-XH là hiệu qu
KT-XH là hiệu qu
ả
ả
tổng hợp được xét trong

tổng hợp được xét trong
phạm vi toàn bộ nền kinh tế. Chủ thể của hiệu
phạm vi toàn bộ nền kinh tế. Chủ thể của hiệu
qu
qu
ả
ả
KT-XH là toàn bộ x hội mà người đại diện ã
KT-XH là toàn bộ x hội mà người đại diện ã
cho nó là Nhà nước, v
cho nó là Nhà nước, v
ì
ì


vậy nh
vậy nh
ữ
ữ
ng lợi ích và chi
ng lợi ích và chi
phí được xem xét trong hiệu qu
phí được xem xét trong hiệu qu
ả
ả
KT-XH xuất phát
KT-XH xuất phát
từ quan điểm toàn bộ nền KTQD
từ quan điểm toàn bộ nền KTQD
5

Ph©n lo¹i hiÖu
Ph©n lo¹i hiÖu
qu¶
qu¶
HiÖu
HiÖu
qu¶
qu¶
trùc tiÕp vµ hiÖu
trùc tiÕp vµ hiÖu
qu¶
qu¶
gi¸n tiÕp
gi¸n tiÕp



HiÖu
HiÖu
qu¶
qu¶
trùc tiÕp lµ hiÖu
trùc tiÕp lµ hiÖu
qu¶
qu¶
®­îc xem xÐt
®­îc xem xÐt
trong ph¹m vi chØ mét dù ¸n, mét doanh
trong ph¹m vi chØ mét dù ¸n, mét doanh
nghiÖp (mét ®èi t­îng).

nghiÖp (mét ®èi t­îng).

HiÖu
HiÖu
qu¶
qu¶
gi¸n tiÕp lµ hiÖu
gi¸n tiÕp lµ hiÖu
qu¶
qu¶
mµ mét ®èi t­
mµ mét ®èi t­
îng nµo ®ã t¹o ra cho ®èi t­îng kh¸c. ViÖc
îng nµo ®ã t¹o ra cho ®èi t­îng kh¸c. ViÖc
x©y dùng mét dù ¸n nµy cã thÓ kÐo theo viÖc
x©y dùng mét dù ¸n nµy cã thÓ kÐo theo viÖc
x©y dùng hµng lo¹t c¸c dù ¸n kh¸c. HiÖu
x©y dùng hµng lo¹t c¸c dù ¸n kh¸c. HiÖu
qu¶
qu¶


cña dù ¸n ®ang xem xÐt lµ hiÖu
cña dù ¸n ®ang xem xÐt lµ hiÖu
qu¶
qu¶
trùc tiÕp
trùc tiÕp
cßn hiÖu
cßn hiÖu

qu¶
qu¶
cña c¸c dù ¸n kh¸c lµ hiÖu
cña c¸c dù ¸n kh¸c lµ hiÖu
qu¶
qu¶


gi¸n tiÕp.
gi¸n tiÕp.
6
Phân loại hiệu
Phân loại hiệu
quả
quả


Hiệu
Hiệu
quả
quả
trước mắt và hiệu
trước mắt và hiệu
quả
quả
lâu dài
lâu dài
: C
: C
ă

ă
n cứ vào
n cứ vào
lợi ích nhận được trong nh
lợi ích nhận được trong nh
ữ
ữ
ng kho
ng kho
ả
ả
ng thời gian
ng thời gian
dài hay ngắn
dài hay ngắn

HQ trước mắt là HQ được xem xét trong kho
HQ trước mắt là HQ được xem xét trong kho
ả
ả
ng
ng
thời gian ngắn. Lợi ích được xem xét trong loại
thời gian ngắn. Lợi ích được xem xét trong loại
HQ này là lợi ích trước mắt, mang tính tạm thời.
HQ này là lợi ích trước mắt, mang tính tạm thời.
Việc nhập nh
Việc nhập nh
ữ
ữ

ng thiết bị cũ, công nghệ kém tiên
ng thiết bị cũ, công nghệ kém tiên
tiến, rẻ tiền có thể mang lại HQ trước mắt nhưng
tiến, rẻ tiền có thể mang lại HQ trước mắt nhưng
về lâu dài không hẳn là như vậy.
về lâu dài không hẳn là như vậy.

HQ lâu dài là hiệu
HQ lâu dài là hiệu
quả
quả
được xem xét trong
được xem xét trong
kho
kho
ả
ả
ng thời gian dài. Việc bỏ tiền mua b
ng thời gian dài. Việc bỏ tiền mua b
ả
ả
o hiểm
o hiểm
có thể lợi ích trước mắt bị vi phạm nhưng nó tạo
có thể lợi ích trước mắt bị vi phạm nhưng nó tạo
ra một thế ổn định lâu dài, nó cho phép san bớt
ra một thế ổn định lâu dài, nó cho phép san bớt
nh
nh
ữ

ữ
ng rủi ro nhờ nhiều người mua b
ng rủi ro nhờ nhiều người mua b
ả
ả
o hiểm.
o hiểm.
Việc đầu tư vào GD cũng xem: HQ lâu dài.
Việc đầu tư vào GD cũng xem: HQ lâu dài.
7


2. Hiệu quả (Effectiveness) và hiệu suất
2. Hiệu quả (Effectiveness) và hiệu suất
(Efficiency)
(Efficiency)
-
Để phân biệt giữa hiệu suất và hiệu quả, h y ã
Để phân biệt giữa hiệu suất và hiệu quả, h y ã
xem xét một ví dụ sau đây: có 6 doanh nghiệp
xem xét một ví dụ sau đây: có 6 doanh nghiệp
sản xuất ô tô, với đầu vào, đầu ra và công nghệ
sản xuất ô tô, với đầu vào, đầu ra và công nghệ
như sau:
như sau:
Ví dụ: Đầu vào và đầu ra của 6 doanh nghiệp SX xe ô tô
Ví dụ: Đầu vào và đầu ra của 6 doanh nghiệp SX xe ô tô
Quy trình A dùng nhiều LĐ
Quy trình A dùng nhiều LĐ
Quy trình B dùng nhiều vốn CĐ

Quy trình B dùng nhiều vốn CĐ
I
I
2M +1.000L
2M +1.000L
80 xe
80 xe
IV
IV
10M +100L
10M +100L
80 xe
80 xe
II
II
2M +1.000L
2M +1.000L
90 xe
90 xe
V
V
10M +100L
10M +100L
90 xe
90 xe
III
III
2M +1.000L
2M +1.000L
100 xe

100 xe
VI
VI
10M +100L
10M +100L
100 xe
100 xe
Trong đó: M đơn vị tiêu hao máy móc; L đơn vị tiêu hao lao động
Trong đó: M đơn vị tiêu hao máy móc; L đơn vị tiêu hao lao động
(tiến hành trong cùng 1 tuần; giá bán 1 xe như nhau)
(tiến hành trong cùng 1 tuần; giá bán 1 xe như nhau)
8


2. Hiệu quả và hiệu suất
2. Hiệu quả và hiệu suất
Doanh nghiệp nào có hiệu quả hơn?
-
Cả hai doanh nghiệp 3 và 6 đều có hiệu suất (hiệu
quả về mặt kỹ thuật). Tuy nhiên, không thể phân
biệt giữa doanh nghiệp 3 và doanh nghiệp 6, bởi vì
chúng sử dụng quy trình SX hoàn toàn khác nhau.
-
Đầu vào tất nhiên là phải có chi phí, mặc dù cả 2
quy trình sản xuất này đều có hiệu quả về mặt kỹ
thuật, nhưng cái này có thể có chi phí cao hơn cái
kia. Như vậy, hiệu quả tài chính sẽ đo mối quan hệ
về giá trị tính bằng tiền của đầu vào và đầu ra.
9

2. HiÖu qu¶ vµ hiÖu suÊt
2. HiÖu qu¶ vµ hiÖu suÊt
Gi¶ sö: chi phÝ cho 1 m¸y/ 1 tuÇn lµ
5.000 USD, tiÒn c«ng cho 1 c«ng nh©n/ 1
tuÇn lµ 50 USD
-
Chi phÝ (3) lµ: (2 x 5.000) + (1.000 x 50) =
60.000 USD
-
Chi phÝ (6) lµ : (10 x 5.000) + (100 x 50) =
55.000 USD
Doanh nghiÖp 6 cã hiÖu qu¶ tµi chÝnh
h¬n doanh nghiÖp 3
10
2. Hiệu quả và hiệu suất
2. Hiệu quả và hiệu suất
Giả sử tiếp
Giả sử tiếp
:
:
Lợi tức tiền vay tăng (1.000 USD)
Lợi tức tiền vay tăng (1.000 USD)
làm cho chi phí cho 1 máy/1 tuần là 6.000 USD
làm cho chi phí cho 1 máy/1 tuần là 6.000 USD
nhưng tiền công thì không thay đổi.
nhưng tiền công thì không thay đổi.

Chi phí (3) là: (2 x 6.000) + (1.000 x 50) = 62.000
Chi phí (3) là: (2 x 6.000) + (1.000 x 50) = 62.000

USD
USD

Chi phí (6) là : (10 x 6.000) + (100 x 50) = 65.000
Chi phí (6) là : (10 x 6.000) + (100 x 50) = 65.000
USD
USD
Việc tăng chi phí về máy móc đ làm cho ã
Việc tăng chi phí về máy móc đ làm cho ã
doanh nghiệp 3 có lợi thế hơn và doanh nghiệp
doanh nghiệp 3 có lợi thế hơn và doanh nghiệp
3 có hiệu quả tài chính cao hơn doanh nghiệp
3 có hiệu quả tài chính cao hơn doanh nghiệp
6.
6.
11
2. Hiệu quả và hiệu suất
2. Hiệu quả và hiệu suất
Kết luận:
-
Hiệu suất: 1) kết quả lao động biểu hiện bằng khối lư
Hiệu suất: 1) kết quả lao động biểu hiện bằng khối lư
ợng công việc làm được trong thời gian nhất định; tăng
ợng công việc làm được trong thời gian nhất định; tăng
hiệu suất công tác; 2) Đaị lượng đặc trưng cho mức sử
hiệu suất công tác; 2) Đaị lượng đặc trưng cho mức sử
dụng hữu ích năng lượng của một máy hay một hệ
dụng hữu ích năng lượng của một máy hay một hệ
thống nào đó, bằng tỉ số năng lượng hữu ích với tổng
thống nào đó, bằng tỉ số năng lượng hữu ích với tổng

năng lượng mà máy hay hệ thống đó nhận được; nhà
năng lượng mà máy hay hệ thống đó nhận được; nhà
máy nhiệt điện có hiệu suất 50%
máy nhiệt điện có hiệu suất 50%
-
Hiệu suất (hiệu quả về mặt kỹ thuật) là cần thiết nhưng
Hiệu suất (hiệu quả về mặt kỹ thuật) là cần thiết nhưng
không phải là điều kiện đủ để có hiệu quả tài chính.
không phải là điều kiện đủ để có hiệu quả tài chính.
-
Hiệu quả tài chính: để đạt được lượng đầu ra nhất định
Hiệu quả tài chính: để đạt được lượng đầu ra nhất định
với chi phí đầu vào nhỏ nhất. Tất nhiên, cũng có thể cố
với chi phí đầu vào nhỏ nhất. Tất nhiên, cũng có thể cố
định chi phí, doanh nghiệp nào sản xuất được nhiều
định chi phí, doanh nghiệp nào sản xuất được nhiều
đầu ra hơn sẽ được coi là sản xuất có hiệu quả tài
đầu ra hơn sẽ được coi là sản xuất có hiệu quả tài
chính cao hơn.
chính cao hơn.
12
Đo hiệu suất khác với đo hiệu quả

Các phép đo hiệu suất: So sánh các đơn
vị nguồn đặc thù với các đơn vị nguồn
chuẩn khác, và thường được diễn tả bằng
tỷ lệ

Các phép đo hiệu quả: Đo/đánh giá chất
lượng của nguồn lực, quá trình hay kết quả

trong quan hệ với chuẩn hay mục đích đặc
thù
13
Examples of Efficiency and Effectiveness Measures
Các ví dụ về các phép đo hiệu suất và hiệu quả
Efficiency
Hiệu suất
Effectiveness
Hiệu quả
Graduation Rate
Tỷ lệ tốt nghiệp
Number of Library
Số sách/thư viện
Books Per Student
Sách trên đầu sinh viên
Student Demand
Nhu cầu của sinh viên
Skills of Graduates
Kỹ năng của người tốt nghiệp
Quality of Library Books
Chất lượng sách của thư viện
Student Satisfaction
Sự thoả m n của sinh viênã