TÀI LIỆU CHUYÊN đề KINH tế CHÍNH TRỊ bản CHẤT, đặc TRƯNG của KINH tế THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG xã hội CHỦ NGHĨA TRONG THỜI kỳ QUÁ độ

2
BẢN CHẤT, ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ
LỜI NÓI ĐẦU

Kinh tế thị trường là sự phát triển cao của kinh tế hàng hoá, sự ra đời
của kinh tế thị trường từ sơ khai đến hiện đại, phát triển hoàn thiện và đạt tới
đỉnh cao dưới chủ nghĩa tư bản. Tuy nhiên, kinh tế thị trường và chủ nghĩa tư
bản không phải là một, kinh tế thị trường là sản phẩm của nhân loại được chủ
nghĩa tư bản vận dụng xây dựng phát triển xã hội tư bản. Đối với nước ta
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, cần phát triển nền kinh tế thị
trường, coi đây là phương tiện hữu hiệu phát triển lực lượng sản xuất, xây
dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Nhận thức rõ mô hình kinh
tế thị trường, bản chất, đặc trưng, đặc điểm của nó trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội ở nước ta là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn đối với sự
nghiệp xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
1. TÍNH TẤT YẾU VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

1.1. Tính tất yếu của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
1.1.1. Khái niệm và các giai đoạn của kinh tế thị trường

Trong tiến trình phát triển của nền sản xuất xã hội, kinh tế thị trường
xuất hiện đánh dấu một bước phát triển mới về cách tổ chức kinh tế, phản ánh
trình độ phát triển nhất định của văn minh nhân loại.
Kinh tế thị trường là sự phát triển cao của kinh tế hàng hóa; trong đó, toàn
bộ các yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” của sản xuất đều thông qua thị trường.
Phát triển kinh tế thị trường gắn chặt với sản xuất và lưu thông hàng
hóa trên thị trường; quá trình đó phải tuân theo những quy luật kinh tế khách
quan, đặc thù của một kiểu tổ chức kinh tế - xã hội như: quy luật giá trị, quy
luật cung – cầu, quy luật cạnh tranh… Do vậy, kinh tế thị trường là một kiểu

tổ chức kinh tế - xã hội đối lập với kiểu tổ chức kinh tế - xã hội tự nhiên (tự
cung, tự cấp), chỉ xuất hiện trong những điều kiện lịch sử nhất định của xã hội
do sự phát triển của lực lượng sản xuất tạo ra. Kinh tế thị trường xuất hiện
cùng với sự ra đời và thống trị của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa,


3

phản ánh sự nhảy vọt về chất của lực lượng sản xuất và các quan hệ sản xuất
khác so với các giai đoạn phát triển trước đó.
Sự phát triển kinh tế thị trường trong lịch sử cho đến nay là một quá
trình gắn liền với các giai đoạn phát triển của lực lượng sản xuất và các quan
hệ sản xuất dưới chủ nghĩa tư bản. Có thể hình dung về quá trình phát triển
kinh tế thị trường trong những giai đoạn sau đây:
Giai đoạn thứ nhất, kinh tế thị trường sơ khai (hay kinh tế thị trường dã
man). Thời kỳ này, kinh tế thị trường chưa phát triển theo đúng nghĩa của nó,
đây là bước chuẩn bị và tạo những tiền đề cần thiết cho kinh tế thị trường phát
triển. Trong giai đoạn này, quá trình phát triển kinh tế thị trường cũng đồng thời
là quá trình tích lũy nguyên thủy tư bản chủ nghĩa làm chuyển biến từ sản xuất
hàng hoá nhỏ sang nền sản xuất hàng hoá tư bản chủ nghĩa. Để thúc đẩy sự phát
triển nhanh chóng của các quan hệ kinh tế thị trường và kinh tế tư bản chủ nghĩa,
ngoài sự tác động tự phát của các quy luật kinh tế khách quan thì vai trò của nhà
nước là hết sức quan trọng, có ý nghĩa như “bà đỡ” trong tiến trình đó.
Giai đoạn thứ hai, kinh tế thị trường tự do. Đây là thời kỳ đánh dấu
bước phát triển mạnh mẽ về chất trong nền kinh tế thế giới. Nền kinh tế tư
bản chủ nghĩa với cuộc cách mạng công nghiệp vào khoảng cuối thế kỷ XVII
đến đầu thế kỷ XVIII đã tạo ra chỗ dựa vững chắc để kinh tế thị trường phát
triển. Trong giai đoạn này, nền kinh tế thị trường tự điều tiết bởi “bàn tay vô
hình”, nhà nước không can thiệp vào các hoạt động kinh tế.
Giai đoạn thứ ba, kinh tế thị trường hiện đại. Từ cuối thế kỷ XIX chủ

nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa tư bản độc quyền.
Đặc biệt, từ nửa sau thế kỷ XX trở lại đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ
của cách mạng khoa học công nghệ và xu thế toàn cầu hóa kinh tế đã đưa nền
kinh tế thế giới bước sang giai đoạn mới – kinh tế thị trường hiện đại. Đặc
trưng cơ bản của kinh tế thị trường hiện đại, là sự điều tiết nền kinh tế có sự
phối hợp giữa “bàn tay hữu hình” của nhà nước với “bàn tay vô hình” của cơ
chế thị trường. Sự điều tiết của nhà nước đối với nền kinh tế không chỉ bằng
các công cụ pháp luật mà còn bằng cả lực lượng vật chất, tài chính, tiền tệ….
Như vậy, từ khi ra đời đến nay, kinh tế thị trường tồn tại chủ yếu dưới chủ
nghĩa tư bản, nó trở thành nhân tố thúc đẩy chủ nghĩa tư bản phát triển. Tuy nhiên


4

kinh tế thị trường và chủ nghĩa tư bản không phải là một, mà là chủ nghĩa tư bản đã
sử dụng thành công kinh tế thị trường vào xây dựng phát triển kinh tế tư bản chủ
nghĩa. Vì vậy, nhận thức đúng đắn về kinh tế thị trường có ý nghĩa to lớn trong việc
xác định, lựa chọn mô hình kinh tế ở nước ta hiện nay.
1.1.2. Tính tất yếu sự lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam

- Các mô hình hình thành và phát triển kinh tế thị trường trên thế giới.
Căn cứ vào cách thức, bước đi trong quá trình phát triển kinh tế thị
trường ở các nước, cho thấy có hai mô hình khác nhau về sự phát triển của
kinh tế thị trường.
Mô hình kinh tế thị trường tuần tự: đi theo mô hình này điển hình là
các nước tư bản chủ nghĩa Tây Âu. Ở các nước này, kinh tế thị trường đã phát
triển với đầy đủ các giai đoạn từ thấp đến cao (sơ khai, tự do và hiện đại).
Mô hình kinh tế thị trường rút ngắn: sự phát triển kinh tế thị trường
theo mô hình này là nhà nước can thiệp vào hoạt động của nền kinh tế ngay từ

khi bắt đầu phát triển. Trong thực tế đã có hai dạng khác nhau của sự phát
triển rút ngắn:
Một là, dạng rút ngắn cổ điển: Nhật Bản là nước điển hình đi theo mô
hình này với việc chủ yếu sử dụng và phát huy các yếu tố nội lực trên cơ sở
học tập những tinh hoa từ các nước đi trước. Để thực hiện được điều đó, nhà
nước có vai trò hết sức quan trọng không thể thiếu trong quá trình phát triển
kinh tế nhằm tạo dựng, phối hợp, điều tiết, định hướng cho nền kinh tế thị
trường phát triển có hiệu quả.
Hai là, dạng rút ngắn hiện đại: Diễn ra ở một số nước Châu Á, vào thập
kỷ 60 (thế kỷ XX). Điểm nổi bật trong sự phát triển kinh tế ở các nước này là
thực hiện kết hợp hai yếu tố nội lực với sử dụng các yếu tố ngoại lực (vốn,
công nghệ, quản lý và một phần nguyên liệu của các công ty độc quyền xuyên
quốc gia) thông qua mở cửa nền kinh tế.
Những mô hình phát triển kinh tế thị trường trên đây xuất phát từ đặc
điểm lịch sử cụ thể của từng quốc gia. Song, có thể đó là những gợi mở có ý
nghĩa nhất định trong sự lựa chọn cách thức, bước đi trong quá trình phát triển
kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay.


5

Đại hội lần thứ VI Đảng Cộng sản Việt Nam (1986) đánh dấu bước đổi
mới quan trọng về sự nhận thức của Đảng đối với chủ nghĩa xã hội và con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đảng ta chủ trương phát triển kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của
nhà nước mà thực chất là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Nhờ đó, kinh tế nước ta bước ra khỏi tình trạng khủng hoảng, hoạt động ngày
càng năng động và có hiệu quả; của cải xã hội ngày càng nhiều, hàng hoá
thêm phong phú, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện. Từ thực tiễn
của công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Đại hội lần thứ IX của Đảng (Năm

2001) đã khẳng định: phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa là đường lối chiến lược nhất quán, là mô hình kinh tế tổng quát trong
suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
- Cơ sở khách quan của sự lựa chọn và phát triển kinh tế thị trường ở
Việt Nam.
Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, việc phát triển
kinh tế thị trường là khách quan, bởi vì:
+ Phân công lao động xã hội với tư cách là cơ sở chung của sản xuất
hàng hoá chẳng những không mất đi, mà trái lại còn được phát triển cả về
chiều rộng và chiều sâu. Phân công lao động trong từng khu vực, từng địa
phương cũng ngày càng phát triển. Sự phát triển của phân công lao động được
thể hiện ở tính phong phú, đa dạng và chất lượng ngày càng cao của sản phẩm
đưa ra trao đổi trên thị trường.
+ Do nền kinh tế nước ta còn tồn tại nhiều chế độ sở hữu, hình thức sở
hữu: sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân, trong sở hữu tư nhân,
gồm (sở hữu cá thể, sở hữu tiểu chủ, sở hữu tư bản tư nhân). Theo đó, tồn tại
nhiều chủ thể kinh tế độc lập, lợi ích riêng nên quan hệ kinh tế giữa họ chỉ có
thể thực hiện bằng quan hệ hàng hoá – tiền tệ.
+ Quan hệ hàng hoá – tiền tệ còn tồn tại tất yếu trong quan hệ kinh tế
đối ngoại, đặc biệt trong điều kiện phân công lao động quốc tế đang phát triển
ngày càng sâu sắc, vì mỗi nước là một quốc gia riêng biệt, là người chủ sở
hữu đối với hàng hoá đưa ra trao đổi trên thị trường thế giới.


6

- Sự lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam.
+ Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu
khách quan, là cần thiết cho công cuộc phát triển kinh tế và xây dựng chủ

nghĩa xã hội.
Sự ra đời, tồn tại và phát triển của kinh tế thị trường là do những điều
kiện kinh tế, xã hội khách quan quy định. Người ta không thể áp đặt ý muốn
chủ quan một cách tùy tiện có hay không có tồn tại kinh tế thị trường. Trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, những điều kiện ra đời, tồn tại của kinh tế
hàng hoá như phân công lao động xã hội, các hình thức khác nhau của quan
hệ sở hữu về tư liệu sản xuất chưa hề mất đi, việc sản xuất và phân phối sản
phẩm vẫn thực hiện thông qua thị trường với những quan hệ hàng hoá – tiền
tệ. Mặc dù, C.Mác đã từng dự báo về sự mất đi của kinh tế hàng hoá trong xã
hội tương lai, nhưng khi các điều kiện kinh tế, xã hội chưa chín muồi Ông vẫn
khẳng định: “… Sau khi đã xóa bỏ phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa,
nhưng vẫn còn đang duy trì nền sản xuất xã hội, thì sự quy định giá trị vẫn có
tác dụng chi phối, theo ý nghĩa là việc điều tiết thời gian lao động xã hội giữa
những nhóm sản xuất khác nhau, và cuối cùng việc ghi chép tất cả những
khoản đó vào sổ kế toán sẽ trở thành quan trọng hơn bao giờ hết”1
Mặt khác, nước ta thực hiện bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua
chế độ tư bản chủ nghĩa về thực chất là quá trình phát triển “rút ngắn” của lịch
sử. Đây không phải là sự “đốt cháy” giai đoạn mà là quá trình phát triển vừa
tuần tự vừa nhảy vọt, là sự đi tắt đón đầu, nhưng vẫn tuân thủ các quy luật
kinh tế khách quan. Phát triển kinh tế thị trường có tác dụng phá vỡ tính chất
tự cấp, tự túc của nền kinh tế; đẩy mạnh phân công lao động xã hội, phát triển
ngành nghề, tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy lực lượng sản xuất
phát triển mạnh mẽ, khuyến khích ứng dụng kỹ thuật – công nghệ mới, tăng
năng suất lao động; góp phần từng bước cải thiện và nâng cao đời sống xã
hội; mở rộng giao lưu kinh tế giữa các vùng trong cả nước và với nước
ngoài… Như vậy, có thể xem xã hội hóa nền sản xuất, là nấc thang tất yếu

1

C.Mác và Ph.Ăngghen:Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994, tập 25, tr.593.

7

của sự phát triển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn, là bước quá độ để đi lên
chủ nghĩa xã hội, đó thực sự là một nhiệm vụ kinh tế cấp bách ở nước ta.
+ Phát triển kinh tế thị trường ở nước ta là sự lựa chọn con đường đi tới
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội một cách có hiệu quả và thuận lợi.
Đã có quan điểm đồng nhất kinh tế thị trường với chủ nghĩa tư bản và
cho rằng: phát triển kinh tế thị trường là đi theo chủ nghĩa tư bản, là xa rời
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Trong lịch sử, kinh tế hàng hoá đã từng xuất
hiện rất sớm, từ trước chủ nghĩa tư bản. Sự ra đời của chủ nghĩa tư bản chỉ
đánh dấu một giai đoạn mà kinh tế hàng hoá đã trở thành phổ biến, bao trùm
toàn xã hội và phát triển tới đỉnh cao đó là kinh tế thị trường. Trong chủ nghĩa
tư bản, kinh tế thị trường và sản xuất tư bản gắn bó rất chặt chẽ với nhau đến
mức làm cho người ta tưởng như là một. Về thực chất, kinh tế tư bản chủ
nghĩa là một thực thể kinh tế khác với kinh tế thị trường, chúng sản xuất vì
giá trị thặng dư, vì lợi nhuận. Do vậy, kinh tế thị trường và chủ nghĩa tư bản
là hai thực thể, hai động lực kinh tế hoàn toàn khác nhau, không đồng nhất
với nhau và càng không thể coi kinh tế thị trường là sản phẩm riêng có của
chủ nghĩa tư bản.
Với sự phát triển của kinh tế thị trường qua các thời kỳ lịch sử cho
thấy, nó luôn là động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có
hiệu quả. Dưới tác động của các quy luật thị trường làm cho nền kinh tế luôn
phát triển theo hướng năng động, kích thích sự tiến bộ kỹ thuật, nâng cao
năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và giá thành hạ. Xét trên góc độ đó
thì sự phát triển kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn với mục tiêu chủ nghĩa
xã hội. Do vậy, trong thời kỳ quá độ cần phải phát triển kinh tế thị trường
nhằm thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả. Tuy nhiên,
phát triển kinh tế thị trường cần chú ý tới những tác động tiêu cực của nó như

phân hóa giàu nghèo, sùng bái đồng tiền quá mức, sự xuống cấp của môi
trường, … Để khắc phục và hạn chế những tác động đó cần phải có sự can
thiệp của nhà nước một cách phù hợp và khoa học.
Phát triển kinh tế thị trường là bước đi, cách làm đúng quy luật khách
quan bảo đảm cho mục tiêu của chủ nghĩa xã hội được thực hiện một cách có
hiệu quả hơn.


8

+ Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là
sự lựa chọn về định hướng phát triển hoàn toàn phù hợp với quy luật khách
quan và xu thế tất yếu của thời đại.
Kinh tế thị trường là một mô hình kinh tế riêng, có tính độc lập tương
đối, tuân theo những quy luật riêng vốn có, dù nó tồn tại ở đâu và bất kể thời
điểm nào của lịch sử. Song, trong tính hiện thực của nó sẽ không thể có một
nền kinh tế thị trường trừu tượng, chung chung cho mọi giai đoạn phát triển,
mà là những nền kinh tế thị trường cụ thể gắn với mỗi giai đoạn phát triển
nhất định của xã hội. Trong lịch sử đã có kinh tế hàng hoá giản đơn tồn tại
trong các xã hội chiếm hữu nô lệ và phong kiến hay kinh tế thị trường trong
xã hội tư bản chủ nghĩa. Kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường tồn tại trong mỗi
hình thái kinh tế - xã hội cụ thể, đương nhiên nó phải chịu sự chi phối của các
quan hệ sản xuất thống trị trong xã hội đó. Ngay trong cùng một chế độ kinh
tế - xã hội, sự phát triển của kinh tế thị trường ở mỗi dân tộc khác nhau cũng
sẽ mang màu sắc, đặc tính không giống nhau.
Ví dụ: Cũng là kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa nhưng lại có sự khác
nhau giữa kinh tế thị trường tiêu dùng của Mỹ với kinh tế thị trường xã hội của
Công hòa liên bang Đức, với kinh tế thị trường có hướng dẫn Nhật Bản…
Nền kinh tế thị trường ở mỗi nước trên, ngoài những tính quy luật
chung về kinh tế thị trường, về quan hệ sản xuất tư bản thống trị thì chúng

còn in đậm dấu ấn riêng về trình độ phát triển kinh tế, kết cấu kinh tế - xã hội,
phong tục tập quán… mà chúng tồn tại trong đó. Thực tiễn lịch sử chưa có
một nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, song theo tiến trình phát triển
khách quan của xã hội tất yếu sẽ có một nền kinh tế thị trường tồn tại và bị chi
phối bởi hệ thống quan hệ sản xuất mới – quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa.
Hiện nay, nước ta đang trên con đường phát triển nền kinh tế thị
trường, chúng ta sẽ phải lựa chọn một định hướng nhất định sao cho phù hợp
hoặc là tư bản chủ nghĩa hoặc là xã hội chủ nghĩa. Thực tiễn cho thấy, mặc dù
kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đã đạt tới giai đoạn phát triển khá cao và
phồn thịnh trong các nước tư bản phát triển, tuy nhiên với mâu thuẫn vốn có
không thể nào khắc phục được, là sự chuẩn bị những tiền đề về vật chất và xã
hội để tự phủ định và chuẩn bị chuyển sang giai đoạn phát triển cao hơn với


9

xu hướng xã hội hóa ngày càng cao. Với ý nghĩa đó, sự lựa chọn mô hình
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là hoàn
toàn phù hợp với xu thế của thời đại và đặc điểm phát triển của dân tộc ta, sự
lựa chọn đó không hề mâu thuẫn với tiến trình phát triển của đất nước. Theo
định hướng này, kinh tế thị trường được sử dụng như một công cụ, phương
tiện hay con đường để đi tới mục tiêu xã hội chủ nghĩa. Đây thực sự là bước
đi, cách làm mới mẻ hiện nay nhưng rất cần thiết của các dân tộc, quốc gia
đang trên con đường hướng tới xã hội xã hội chủ nghĩa.
1.2. Bản chất và đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam
1.2.1. Bản chất của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa – mô hình kinh tế tổng

quát trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, là một kiểu tổ
chức kinh tế - xã hội mới trong lịch sử. Đây là sự phản ánh bước quá độ trong
quá trình phát triển kinh tế để đạt tới một nền kinh tế hiện đại, tiên tiến ở Việt
Nam. Xét về bản chất, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không
phải là nền kinh tế quản lý theo kiểu tập trung bao cấp như trước đây; cũng
không phải là nền kinh tế thị trường tự do kiểu tư bản chủ nghĩa như nhiều
nước hiện nay; nhưng đây cũng chưa phải là nền kinh tế thị trường xã hội chủ
nghĩa, vì nước ta đang ở thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, chưa có đầy đủ
các yếu tố của chủ nghĩa xã hội.
Trên thực tế, ở nước ta đang tiếp thu có chọn lọc những thành tựu của văn
minh nhân loại, phát huy mặt tích cực của kinh tế thị trường thúc đẩy sức sản
xuất, xã hội hóa lao động, cải tiến kỹ thuật – công nghệ, nâng cao chất lượng sản
phẩm, tạo ra nhiều của cải nhằm làm giàu cho xã hội và cải thiện đời sống nhân
dân. Đồng thời, để đáp ứng yêu cầu phát triển nền kinh tế theo định hướng xã
hội chủ nghĩa phải tìm những biện pháp hữu hiệu nhằm hạn chế, khắc phục mặt
tiêu cực của kinh tế thị trường như: chạy theo lợi nhuận đơn thuần, cạnh tranh
không lành mạnh, bóc lột và phân hóa giàu nghèo quá đáng, ít quan tâm giải
quyết các vấn đề xã hội…. Có thể nói rằng, nền kinh tế nước ta hiện nay vẫn còn
sự đan xen và đấu tranh giữa cái cũ và cái mới, giữa các nhân tố tích cực, tiến bộ


10

theo con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn
với những yếu tố bảo thủ, trì trệ, tiêu cực đi ngược lại xu thế phát triển của thời
đại và nguyện vọng chính đáng của nhân dân ta. Trước tình hình đó, để làm rõ
và thống nhất nhận thức, tạo sự đồng thuận trong toàn xã hội, Đảng ta đã chỉ rõ:
“Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế trong đó các
thiết chế, công cụ và nguyên tắc vận hành kinh tế thị trường được tự giác tạo lập
và sử dụng để giải phóng triệt để sức sản xuất, từng bước cải thiện đời sống của

nhân dân vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh”1. Hay nói cách khác “Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam là một nền kinh tế vừa tuân theo quy luật của kinh tế thị trường, vừa
chịu sự chi phối bởi các quy luật kinh tế của chủ nghĩa xã hội và các yếu tố bảo
đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa”2. Đó cũng chính là bản chất khái quát
của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
1.2.2. Đặc trưng cơ bản của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam

Về mục tiêu phát triển: kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
là: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Là nội dung
cốt lõi khẳng định bản chất của kinh tế thị trường ở nước ta. Đồng thời là đặc
trưng căn bản phân biệt kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Để đạt được mục tiêu trên cần
đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, phát triển lực lượng sản
xuất, xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, nâng cao hiệu
quả kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân; đẩy mạnh xoá đói giảm
nghèo, khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng, giúp đỡ người
khác thoát nghèo và từng bước khá giả hơn. Mặt khác, đi đôi với việc phát
triển lực lượng sản xuất hiện đại, quá trình phát triển kinh tế thị trường ở nước
ta còn gắn với việc xây dựng quan hệ sản xuất mới, tiên tiến nhằm ngày càng
hoàn thiện cơ sở kinh tế - xã hội của chủ nghĩa xã hội.
Về chế độ sở hữu và thành phần kinh tế: Nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa phát triển nhiều hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất,
nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh
1,2
2

Đảng CSVN: Văn kiện Hội nghị Trung ương VI khóa X, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.139,140

11

tế nhà nước và kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của
nền kinh tế quốc dân. Đây không chỉ là điểm khác biệt căn bản với nền kinh
tế thị trường tư bản chủ nghĩa mà còn phản ánh sự nhận thức mới về cơ sở
kinh tế - xã hội của nền kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở
nước ta. Mỗi hình thức sở hữu, mỗi thành phần kinh tế đều là một bộ phận
hợp thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân, bình đẳng trước pháp luật,
cùng tồn tại và phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh sẽ tạo động
lực cho kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển: một mặt, là
sự đòi hỏi khách quan của quá trình phát triển kinh tế - xã hội từ một nền sản
xuất nhỏ quá độ lên chủ nghĩa xã hội; mặt khác, nhằm khai thác mọi nguồn
lực, tiềm năng lợi thế của các hình thức sở hữu, các thành phần kinh tế vào
phát triển kinh tế - xã hội và thỏa mãn nhu cầu ngày càng tăng về vật chất và
tinh thần của nhân dân.
Trong nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta, kinh tế nhà nước đóng vai
trò chủ đạo, cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của
nền kinh tế quốc dân. Đó là vấn đề có tính nguyên tắc bảo đảm đúng định hướng
phát triển của toàn bộ nền kinh tế và là sự khác biệt có tính bản chất giữa kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần, chính
là công cụ, lực lượng vật chất đảm bảo quản lý vĩ mô nền kinh tế và tính định
hướng xã hội chủ nghĩa của kinh tế thị trường. Bởi lẽ, mỗi một chế độ xã hội đều
có một cơ sở kinh tế tương ứng với nó, kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể
tạo nền tảng cho chế độ xã hội mới – xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Về phân phối thu nhập: thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết
quả lao động, hiệu quả kinh tế đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các
nguồn lực khác và thông qua phúc lợi xã hội.
Đặc trưng này thể hiện tính đa dạng của nhiều hình thức phân phối.

Mỗi hình thức phân phối đều có tác dụng thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát
triển và góp phần cải thiện, nâng cao đời sống nhân dân. Trong đó, phân phối
theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu, được thực hiện trong
thành phần kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể.


12

Nước ta xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa chứ không phải là kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Chúng ta lấy
phát triển kinh tế thị trường làm phương tiện để đạt được mục tiêu cơ bản xây
dựng xã hội chủ nghĩa, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh. Vì vậy, mỗi bước tăng trưởng kinh tế ở nước ta phải gắn liền
với cải thiện đời sống nhân dân, với tiến bộ và công bằng xã hội. Việc phân
phối thông qua các quỹ phúc lợi xã hội và tập thể có ý nghĩa quan trọng để
thực hiện mục tiêu đó.
Về quản lý: phát huy vai trò làm chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai
trò quản lý điều tiết nền kinh tế của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đặt
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong nền kinh tế thị trường
hiện đại, vai trò quản lý điều tiết nền kinh tế của nhà nước là rất quan trọng.
Vì thế, đa số các nước trên thế giới đều thực hiện cơ chế thị trường có sự quản
lý của nhà nước. Tuy nhiên, mức độ quản lý điều tiết là không giống nhau,
mục tiêu cũng khác nhau bởi sự chi phối bản chất của nhà nước đó. Những
điều khác biệt trong cơ chế vận hành nền kinh tế thị trường ở nước ta là Nhà
nước của dân, do dân và vì dân đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam. Vai trò quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa là hết sức quan trọng.
nhằm sửa chữa “những khuyết tật của cơ chế thị trường”, thực hiện các mục
tiêu xã hội, nhân đạo, mà bản thân cơ chế thị trường không thể làm được, bảo
đảm cho nền kinh tế tăng trưởng ổn định, đạt hiệu quả cao, từng bước thực
hiện công bằng xã hội. Không ai ngoài Nhà nước có thể giảm bớt được sự

chênh lệch giữa giàu và nghèo, giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng
của đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường.
Nhà nước quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
theo nguyên tắc kết hợp kế hoạch hoá với thị trường. Thị trường là một bộ
phận cấu thành của nền kinh tế, tồn tại khách quan và vận động theo những
quy luật vốn có. Còn kế hoạch hóa là sản phẩm chủ quan của chủ thể quản lý.
Kế hoạch và thị trường là hai phương tiện khác nhau để quản lý và điều tiết
nền kinh tế. Kế hoạch hoá là sự điều chỉnh có ý thức của chủ thể quản lý đối
với nền kinh tế, còn cơ chế thị trường là sự tự điều chỉnh của bản thân nền
kinh tế. Kế hoạch có ưu điểm là tập trung được các nguồn lực cho những mục


13

tiêu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm cân bằng tổng thể, gắn mục tiêu phát
triển kinh tế với phát triển xã hội ngay từ đầu. Tuy nhiên, trong điều kiện nền
kinh tế thị trường, kế hoạch hoá khó bao quát được hết tất cả các yêu cầu rất
đa dạng, phức tạp và luôn biến động của đời sống kinh tế - xã hội. Trong khi
đó sự điều tiết của cơ chế thị trường lại nhanh nhạy, linh hoạt, kích thích tính
năng động, sáng tạo của các chủ thể kinh tế, đáp ứng nhanh nhu cầu đa dạng
của đời sống xã hội. Song, khuyết tật cơ bản của cơ chế thị trường là tính tự
phát vô chính phủ và vì mục tiêu lợi nhuận tối đa nên không từ một thủ đoạn
nào, do đó có thể đưa đến sự mất cân đối, gây tổn hại cho nền kinh tế. Vì thế,
cần có sự kết hợp nhịp nhàng giữa kế hoạch của nhà nước với cơ chế điều tiết
của thị trường trong cơ chế vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa.
Về chính sách xã hội: thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong
từng bước của từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với
phát triển xã hội, văn hoá thể thao, y tế, giáo dục và đào tạo… giải quyết tốt
các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người.

1.3. Đặc điểm của kinh tế thị trường trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội ở Việt Nam

- Nền kinh tế thị trường còn ở trình độ kém phát triển.
Biểu hiện, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn ở trình độ thấp, công
nghệ lạc hậu, máy móc cũ kỹ, quy mô sản xuất nhỏ, năng suất, chất lượng và
hiệu quả thấp. Cơ cấu kinh tế còn mất cân đối, nặng về nông nghiệp, ngành
nghề chưa phát triển, giao lưu hàng hoá còn hạn chế. Thị trường chưa đồng
bộ, thu nhập của người dân thấp, sức mua yếu. Nền kinh tế còn chịu ảnh
hưởng bởi mô hình kinh tế chỉ huy với cơ chế tập trung, bao cấp.
- Nền kinh tế thị trường có nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế
nhà nước giữ vai trò chủ đạo.
Các thành phần kinh tế có bản chất khác nhau cùng tồn tại, vừa hợp tác
vừa cạnh tranh với nhau. Nhà nước một mặt, cần có chính sách khuyến khích
các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế phát triển, làm giàu chính đáng;
mặt khác, phải có những biện pháp ngăn chặn những khuynh hướng tự phát,
tiêu cực của mỗi thành phần kinh tế trong quá trình phát triển sản xuất kinh


14

doanh. Để làm tốt vấn đề trên, cần nhận thức rõ, mỗi thành phần kinh tế trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội có bản chất kinh tế - xã hội riêng, chịu sự
tác động của các quy luật kinh tế riêng, xu hướng phát triển khác nhau… Vì
vậy, với vai trò của mình, kinh tế nhà nước không đứng độc lập, tách rời mà
luôn có mối quan hệ gắn bó hữu cơ với toàn bộ nền kinh tế trong suốt quá trình
phát triển. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và bằng thực lực của mình,
kinh tế nhà nước phải thực sự là lực lượng chủ yếu, là công cụ và là đòn bẩy
thúc đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế, giải quyết những vấn đề xã hội; mở đường
hướng dẫn, hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng phát triển; làm lực lượng

vật chất để Nhà nước thực hiện chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Muốn
vậy, một trong những vấn đề cơ bản đặt ra là các doanh nghiệp nhà nước cần
phải tập trung vào một số ngành và lĩnh vực kinh tế then chốt, vừa chi phối
được nền kinh tế vừa đảm bảo được về an ninh, quốc phòng và phục vụ lợi ích
công cộng… Với ý nghĩa đó, quá trình phát triển kinh tế thị trường ở nước ta
không chỉ đơn thuần là phát triển lực lượng sản xuất, mà còn là quá trình từng
bước xây dựng quan hệ sản xuất mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Nền kinh tế thị trường phát triển trong cơ cấu kinh tế mở, hội nhập
kinh tế quốc tế.
Đặc điểm này phản ánh sự khác biệt giữa nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng với nền kinh tế khép kín
trước đổi mới. Đồng thời phản ánh xu hướng hội nhập của nền kinh tế nước ta
trong điều kiện toàn cầu hóa kinh tế.
Do sự tác động của cuộc cách mạng khoa học – công nghệ, đang diễn
ra quá trình quốc tế hóa đời sống kinh tế, sự phát triển của mỗi quốc gia trong
sự phụ thuộc lẫn nhau. Vì vậy, mở cửa kinh tế, hội nhập vào kinh tế khu vực
và thế giới là tất yếu đối với nước ta. Chỉ có như vậy mới có thể tận dụng,
khai thác nguồn lực lợi thế về vốn, kỹ thuật, công nghệ hiện đại, kinh nghiệm
quản lý tiên tiến của các nước để khai thác tiềm năng và lợi thế của nước ta
vào phát triển kinh tế – xã hội nâng cao đời sống nhân dân. Thực hiện tốt
quan điểm: phát huy nội lực tranh thủ ngoại lực để xây dựng và phát triển
kinh tế thị trường hiện đại theo kiểu rút ngắn.


15
2. NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM

Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đó là hệ thống
pháp luật, cơ chế, chính sách, các quy định, quy tắc, chế định, điều tiết hành

vi của mọi chủ thể, mọi quá trình sản xuất, lưu thông diễn ra trong nền kinh
tế, nhằm tạo điều kiện cho sự hình thành, vận hành thông suốt và phát triển
của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Thể chế kinh tế
đó phải được tiếp tục hoàn thiện, nhằm thúc đẩy nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta ngày càng phát triển vì mục tiêu dân giàu,
nước mạnh, xã hội, công bằng, dân chủ, văn minh. Muốn vậy, cần có những
giải pháp cơ bản sau đây:
2.1. Hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các
loại hình doanh nghiệp và các tổ chức sản xuất kinh doanh

- Tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu trong nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng khẳng định sự tồn tại khách quan,
lâu dài và khuyến khích sự phát triển đa dạng các hình thức sở hữu, các loại
hình doanh nghiệp, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ sở
hữu khác nhau trong nền kinh tế. Đổi mới, phát triển và tạo điều kiện để kinh
tế nhà nước vươn lên làm tốt vai trò chủ đạo trong nền kinh tế; đẩy mạnh phát
triển mô hình kinh tế tập thể kiểu mới; khuyến khích phát triển các loại hình
sản xuất kinh doanh của người nông dân, thợ thủ công, tạo điều kiện cho các
nhà tư bản yên tâm đầu tư sản xuất, kinh doanh; khuyến khích phát triển các
hình thức kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
- Hoàn thiện về thể chế phân phối theo hướng bảo đảm tăng trưởng
kinh tế gắn với tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước, từng chính
sách phát triển. Phân phối phải đảm bảo hài hoà lợi ích của Nhà nước, người
lao động, doanh nghiệp và đảm bảo lợi ích quốc gia.
- Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các
chủ thể trong nền kinh tế. Phát triển và nâng cao hiệu quả kinh doanh của
doanh nghiệp nhà nước giữ vững, phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà
nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Phát triển hợp
tác xã và tổ hợp tác theo cơ chế thị trường, phù hợp các nguyên tắc: tự

16

nguyện, dân chủ, bình đẳng, cùng có lợi và phát triển cộng đồng. Không phân
biệt hình thức sở hữu, thành phần kinh tế; khuyến khích phát triển các doanh
nghiệp tư nhân trong và ngoài nước vào các lĩnh vực mà pháp luật không
cấm. Khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân liên doanh, liên kết với các
doanh nghiệp nhà nước, bán cổ phần cho người lao động tại doanh nghiệp.
Tăng cường đầu tư và đổi mới cơ chế quản lý của Nhà nước để các đơn vị sự
nghiệp công lập phát triển mạnh mẽ, có hiệu quả.
2.2. Mở rộng phân công lao động xã hội, hoàn thiện thể chế bảo đảm đồng bộ
các yếu tố thị trường và phát triển đồng bộ các loại thị trường

- Phân công lao động là một trong hai điều kiện phát triển kinh tế thị
trường. Cần mở rộng phân công lao động xã hội; phân bố lại lao động và
dân cư trong phạm vi cả nước và từng vùng theo hướng chuyên môn hóa,
hợp tác hóa nhằm khai thác mọi nguồn lực, phát triển ngành nghề. Mở rộng
phân công lao động hợp tác quốc tế, gắn thị trường trong nước với thị
trường thế giới.
- Thực hiện nhất quán cơ chế thị trường có sự điều tiết vĩ mô của Nhà
nước. Tăng cường vai trò của Nhà nước trong việc bình ổn giá bằng các biện
pháp kinh tế vĩ mô và sử dụng nguồn lực kinh tế của Nhà nước, giảm tối đa
can thiệp hành chính trong quản lý giá.
- Đa dạng hoá các loại thị trường hàng hoá, dịch vụ theo hướng văn
minh, hiện đại, chú trọng phát triển thị trường dịch vụ. Thực hiện tự do hoá
thương mại và đầu tư phù hợp với cam kết quốc tế.
- Phát huy tốt hơn vai trò điều hành thị trường tiền tệ của ngân hàng
Nhà nước như một ngân hàng trung ương hiện đại.
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để các quyền về đất
đai và bất động sản được vận động theo cơ chế thị trường, trở thành một

nguồn vốn trong sản xuất kinh doanh.
- Hoàn thiện luật pháp, chính sách về tiền lương, tiền công. Tiền lương
phải được coi là giá cả sức lao động, được hình thành theo quy luật thị trường,
dựa trên cung - cầu sức lao động, chất lượng, cường độ lao động và mức độ
cạnh tranh việc làm.


17
2.3. Hoàn thiện thể chế gắn kết tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công
bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển và bảo vệ môi trường
- Tiếp tục thực hiện chủ trương, chính sách khuyến khích làm giàu đi

đôi với tích cực thực hiện xóa đói giảm nghèo. Chính sách giảm nghèo không
chỉ nhằm mục tiêu ổn định mà còn tạo động lực cho sự phát triển. Tạo điều
kiện để mọi công dân nắm bắt được cơ hội làm ăn, nâng cao thu nhập và đời
sống, được hưởng thành quả chung của phát triển. Tập trung đầu tư phát triển
kinh tế, xã hội ở một số vùng trọng điểm có tỷ lệ hộ nghèo cao; phấn đấu từng
bước thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa các đối tượng, các vùng, không để
chênh lệch này trở thành vấn đề xã hội bức xúc.
- Xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa dạng và linh hoạt phù hợp với
yêu cầu của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mở rộng các hình
thức bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện; bổ sung, sửa đổi các chế độ
bảo hiểm xã hội còn bất hợp lý, bảo đảm quyền lợi của người tham gia bảo
hiểm xã hội.
- Phát triển đa dạng các hình thức tổ chức tự nguyện, nhân đạo, hoạt
động không vì mục tiêu lợi nhuận để chăm sóc đối tượng bảo trợ xã hội. Tạo
cơ hội cho các đối tượng bảo trợ xã hội, trước hết là những người còn khả
năng lao động, tiếp cận nguồn lực kinh tế, dịch vụ, dạy nghề, việc làm, chăm
sóc sức khoẻ, nhà ở, văn hoá, thể thao. Sửa đổi, bổ sung chế độ trợ cấp xã hội
dựa trên cơ sở tăng mức sống tối thiểu của toàn xã hội.

- Hoàn thiện luật pháp, chính sách về bảo vệ môi trường, giám sát chặt
chẽ việc thực hiện; phòng ngừa, ngăn chặn, không để phát sinh thêm các ô
nhiễm mới, xử lý triệt để những điểm ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; có
chế tài đủ mạnh đối với các trường hợp vi phạm.
2.4. Hoàn thiện thể chế nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực,
hiệu quả quản lý Nhà nước về kinh tế, tăng cường sự tham gia của các tổ chức
chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội, nghề nghiệp và của nhân dân vào quá
trình phát triển kinh tế - xã hội

- Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng về kinh tế, đổi
mới phương thức lãnh đạo của cấp uỷ đảng các cấp phù hợp yêu cầu phát
triển nền kinh tề thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.


18

- Đổi mới, nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý kinh tế của Nhà nước
phù hợp với những yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế trong giai đoạn hiện nay.
- Nâng cao vai trò của các tổ chức dân cử, tổ chức chính trị - xã hội, các
tổ chức xã hội, nghề nhiệp và của nhân dân trong phát triển kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa.


19
KẾT LUẬN

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là mô hình
kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Cần nhận thức rõ
việc xác định phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở

nước ta là xuất phát từ những đòi hỏi khách quan của sản xuất và trao đổi
hàng hoá chứ không xuất phát từ ý muốn chủ quan. Do đó, phải thấy rõ tính
tất yếu khách quan, đồng thời có sự lựa chọn mô hình, bước đi phù hợp đảm
bảo giải phóng sức sản xuất đưa kinh tế - xã hội phát triển đúng định hướng
xã hội chủ nghĩa. Xác định rõ và cụ thể đặc trưng, bản chất và đặc điểm của
nền kinh tế thị trường ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là
vấn đề có ý nghĩa quan trọng. Không chỉ là cơ sở khẳng định kiểu tổ chức
kinh tế - xã hội mới trong lịch sử phát triển kinh tế xã hội, mà còn là cơ sở để
phân biệt với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Đồng thời, là cơ sở định ra
các giải pháp tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, thúc đẩy nền kinh tế thị trường ở nước ta phát triển góp phần đắc
lực xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.